Funkcjonowanie instytutów badawczych w Egipcie1

Funkcjonowanie instytutów badawczych w Egipcie1
Zasadnicze cele i założenia polityki rozwoju instytutów badawczych
Zasadniczy cel działalności instytutów badawczych w Egipie sprowadza się do
kompleksowego i wszechstronnego rozwoju gospodarki narodowej w rezultacie:
- podnoszenia poziomu wiedzy i umiejętnosci w różnych obszarach nauki i technologii;
- udostępniania i stosowania zaawansowanych możliwości badawczych;
- ogólnonarodowego rozwoju wiedzy i know – how;
- wypracowania rozwiązań dla problemów w sektorach produkcyjnym i usługowym;
- wspierania indywidualizacji i konkurencyjności rozwiązań.
Działalność instytutów badawczych realizowana jest na grucie założeń polityki rozwoju
badań, wg której rozwój ich działalności ma wspierać:
- współpracę sektora naukowego z sektorami produkcyjnym i usługowym;
- ustanawianie koordynacji i integracji działalności instytutów badawczych;
- wspieranie spójności kultury naukowej z kulturą społeczeństwa;
- stymulowanie transferu, zastosowania i rozwoju technologii;
- zwiększanie funduszy rządowych przeznaczonych na badania i rozwój technologii;
- umacnianie pozycji i współpracy międzynarodowej Egiptu;
- rozwój wiedzy i kwalifikacji zasobów ludzkich, infrastruktury laboratoryjnej oraz narzędzi
zarządzania badaniami rozwojowymi.
I.
II.
Organizacyjno – funkcjonalny system oraz finansowanie i ocena działalności
instytutów badawczych
System organizacyjno - funkcjonalny instytutów badawczo – naukowych w Egipcie jest
zarządzany i nadzorowany przez administrację rządową – Ministerstwo Badań Naukowych
/MBN/ oraz Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego /MSzW/.2 Działalność instytutów badawczych
jest monitorowana przez Radę Koordynacyjną /Supreme Council for Coordination - vide pkt.
III/.
1. MBN zarządza ogniwami struktury instytutów badawczych, w której każde ma
zdefiniowaną rolę w procesie planowania, organizacji i rozwoju prac badawczo –
wdrożeniowych wspierających rozwój gospodarki narodowej. MBN jest odpowiedzialne za
definiowanie polityki rozwoju naukowo – technologicznego oraz prezentowanie polityki badań
naukowo – wdrożeniowych wobec organów ustawodawczych i politycznych Egiptu, jak również
koordynuje prace badawczo – rozwojowe nauki i technologii, realizowane przez instytuty i
centra badawcze afiliowane przy Ministerstwie. Liczba instytutów badawczych afiliowanych
przy MBN wynosi 11 – są to: National Research Center; National Institute for Standards;
1
w oparciu o dostępne materiały publikowane
w aktualnej strukturze administracji rządowej Egiptu funkcjonuje połączone Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i
Badań Naukowych /MSzWiBN/
2
1
Petroleum Research Institute; National Institute of Astronomy and Geophysics; Central
Matallurgical Research and Development Institute; Tudor Bilharz Research Institute; Electronics
Research Institute; Ophthalmology Research Institute; National Authority for Remote Sensing
and Space Sciences; City of Scientific Research and Technological Applications; National
Institute for Oceanography and Fisheries.
2. MSzW wyznacza cele narodowej polityki w zakresie szkolnictwa wyższego i badań
uniwersyteckich, reprezentuje podległe instytuty badawcze wobec władzy ustawodawczej i
politycznej Egiptu, jak również koordynuje prace badawcze instytutów uniwersyteckich
afiliowanych przey MSzW. Łączna liczba instytutów badawczych nie afiliowanych przy MBN
wynosi 192, z których 122 instytuty badawcze są afiliowane przy MSzW. Z pozostałych
instytutów badawczych główne to: 24 instytuty podporządkowane Ministerstwu Rolnictwa i
Rekultywacji Ziemi; 12 - Ministerstwu Gospodarowania Zasobami Wody; 9 – Ministerstwu
Zdrowia i Ludności; 4 – Ministerstwu Elektryczności i Energii.
3. Funkcjonują także akademickie instytuty/ośrodki badawcze na 18 uniwersytetach
państowych oraz na 16 wyższych uczelniach prywatnych. Również wiele organizacji
pozarządowych /NGO/, narodowych komitetów naukowych /33 komitety/ i stowarzyszeń
naukowych /około 175 stowarzyszeń/ ma w zakresie działalności bezpośrednie lub pośrednie
wspieranie działań badawczych instytutów.
4. Działalność instytutów badawczych w Egipcie jest finansowana przede wszystkim
przez państwowy Fundusz Rozwoju Technologiczno-Naukowego /Science and Technology
Development Fund – STDF/ oraz rządowe środki przeznaczane na realizację programów
narodowego rozwoju. Poza tym prace badawczych instytutów są finansowane w ramach
środków przyznawanych na współpracę międzynarodową. Realizowane są także prace badawcze
instytutów finansowane ze środków przeznaczanych przez egipski sektor przemysłowy.
5. Decyzje zarządu Rady Koordynacyjnej są obligatoryjne dla afiliowanych instytutów
badawczych oraz skutkują rozdziałem środków budżetowych i obowiązkiem sporządzania
sprawozdań z działalności instytutów badawczych. Podstawą oceny zarządu Rady
Koordynacyjnej oraz instytutów badawczych są rezultaty i osiągnięcia prac badawczych
mierzone efektywnością wykorzystania przydzielonych środków finansowych i skalą
praktycznego zastosowania uzyskanych wyników badań.
Koordynacja działalności instytutów badawczych
Koordynacyjną funkcję dla działalność instytutów/centrów badawczych afiliowanych
przy MBN pełni Najwyższa Rada Centrów Badawczych /Supreme Council for Research Centers
- SCRC/. Rada wspiera współdziałanie i integrację zdolności badawczych poszczególnych
zaangażowanych instytutów, jak również pilotuje działania wdrożeniowe rezultatów prac
badawczo – naukowych.
Współpraca instytutów badawczych afiliowanych przy MSzW jest koordynowana przez
Najwyższą Radę Uniwersytetów /Supreme Council for Universities - SCU/. SCU wyznacza
generalne założenia szkolnictwa wyższego i uniwersyteckich badań naukowych, koordynując tę
politykę z potrzebami gospodarki narodowej oraz realizując zadania stymulacji i finansowania
działalności uniwersyteckich centrów badawczo – naukowych afiliowanych przy MSzW.
Działalność instytutów i centrów badawczych afiliowanych przy różnych Ministerstwach
w Egipcie jest koordynowana przez Najwyższą Radę Koordynacyjną Centrów Badawczych
/Supreme Council for Coordination between Research Centers/, która ustanawia współpracę i
związki integrcyjne instytutów badawczych afiliowanych przy różnych Ministerstwach oraz
III.
2
koordynuje programy badawcze i plany naukowe różnych Ministerstw i instytucji naukowych.
Ponadto SCCRC gromadzi i analizuje dokonania badawczo – naukowej działalności,
umożliwiając osiąganie korzyści z prac wdrożeniowych poprzez przygotowanie protokołów
kooperacyjnych z sektorami produkcyjnym i usługowym.
IV.
Akademia Technologii i Badań Naukowych w Egipcie /Academy of Scientific
Research &Technology – ASRT/
Szczególnego charakteru instytucją organizacji i zarządzania działalnością instytutów
badawczych w Egipcie jest Akademia Technologii i Badań Naukowych /ASRT/. Akademia jest
organizacją non-profit podporządkowaną MBN; została ustanowiona dekretem nr 2405
wydanym przez Prezydenta Republiki we wrześniu 1971 roku i ma charakter narodowej
instytucji odpowiedzialnej za rozwój technologiczny i naukowy Egiptu. W 1998 roku funkcje i
działania ASRT zostały zredefiniowane – aktualnie ASRT pełni rolę egipskiego centrum
ekspertyz w obszarze badań naukowych, skupiającego wybitnych egipskich naukowców i
ekspertów uniwersyteckich, instytutów badawczych, sektora prywatnego, NGO, kreatorów
polityki oraz prominentnych egipskich naukowców pracujących zagranicą.
Zasadniczym celem ASRT jest diagnozowanie problemów narodowej gospodarki oraz
proponowanie badań naukowych i perspektywicznych studiów strategicznych służących
rozwiązaniu wskazanych problemów. Akademia opracowuje kompleksowy plan rozwoju
naukowo – technologicznego w Egipcie, wspierając zainteresowane agendy rządowe ministerstwa i instytuty badawcze – w tworzeniu zintegrowanego systemu badań naukowych i
kształcenia kadry wykwalifikowanych naukowców egipskich, przyznając badaniom naukowym
wiodącą rolę w rozwoju gospodarczym kraju. Akademia wspiera także angażowanie kobiet i
młodej generacji w procesach rozwoju naukowo – technologicznego.
W 2009 roku w ramach ASRT została stworzona struktura Wyspecjalizowanych Rad
Naukowych /Specialized Scientific Councils – SSC/, stanowiących podstawowe narzędzie
implementacji zadań Akademii jako centrum eskpertyz realizującego wiarygodne analizy
naukowe, studia perspektywiczne i strategiczne w ważnych sprawach publicznych. ASRT służy
społeczności Egiptu działaniami 20 rad wyspecjalizowanych /SSC/ w badaniach podstawowych i
stosowanych w obszarze m.in. inżynierii i technologii, ochrony zdrowia, żywności i rolnictwa,
środowiska, energii i zasobów mineralnych, przemysłu, przestrzeni kosmicznej, ITC, gospodarki
wodnej, ekonomii i administracji, nauk społecznych i humanistycznych, etyki, kultury i
planowania strategicznego. W strukturze SSC funkcjonuje Biuro Grantów Naukowych
/Scientific Grants Office – SGO/, zajmujące się przydziałem środków finansowych na
działalność instytutów badawczych.
Prócz SSC w działaniach ASRT uczestniczą także Komitety Narodowe /National
Committees - NC/ składające się z grupy 15 wybitnych egipskich naukowców o reputacji
krajowej i międzynarodowej w różnych dziedzinach – m.in. nauki biologiczne, badanie
przestrzeni kosmicznej, krystalografia, mechanika teoretyczna i stosowana, toksykologia,
matematyka, mikrobiologia, biochemia i biologia molekularna, faramkologia, ochrona
środowiska naturalnego, endokrynologia i cukrzyca, radio i telekomunikacja. Wszyscy
członkowie NC są pracownikami naukowymi egipskich uniwersytetów i instytutów badawczych.
Zadaniem NC jest przede wszystkim wykorzystywanie współpracy z wyspecjalizowanymi
federacjami międzynarodowymi do kontynuacji badań realizowanych z korzyścią dla narodowej
społeczności naukowej.
3
ASRT realizuje zadania rozwoju badań naukowych i technologii w ramach 5 głównych
sektorów: SSC; NC; rozwoju technologicznego; informatyki; stosunków naukowych i
kulturalnych.
V.
Współpraca międzynarodowa Egiptu na rzecz rozwoju naukowo - technologicznego
ASRT jest główną instytucją w Egipcie w zakresie międzynarodowej współpracy w
dziedzinie rozwoju badań i technologii, w ramach której egipskie instytuty badawcze są
zainteresowane dostępem do nowości naukowych, międzynarodowych standardów naukowych
oraz szkoleń niedostępnych na szczeblu krajowym, jak również wymianą opracowań i
okresowych publikacji naukowych. Współpraca ta sprzyja dostępowi Egiptu do
międzynarodowego finansowania prac podejmowanych przez instytuty badawcze. Polityka
współpracy międzynarodowej w obszarze nauki i technologii służy umocnieniu pozycji na polu
naukowym i technologicznym oraz zdolności konkurencyjnej gospodarki Egiptu na rynku
światowym. Ten zasadniczy cel realizowany jest w ramach bilateralnych umów o współpracy
kreujących także uzasadnienie dla dostępu do środków finansowania działalności instytutów
badawczych. ASRT aktywnie rozwija udział Egiptu w międzynarodowych pracach badawczych
instytutów w wyniku przynależności do międzynarodowych organizacji oraz udziału w licznych
dwustronnych i wielostronnych partnerskich porozumieniach o współpracy badawczej.
Egipt, kraj Stowarzyszony z Unią Europejską, zawarł w 2005 roku z Porozumienie z UE
o Współpracy Naukowej i Technologicznej. W ramach Porozumienia realizowane są
zapoczątkowane w 2007 roku, wznowione w 2011 roku, bilateralne programy Badań, Rozwoju i
Innowacyjności /Research, Development and Innovation Programme – RDI, finansowane przez
KE o łącznej wartości 31 mln euro/ służące wsparciu otoczenia nauki i innowacyjności oraz
współpracy wdrożeniowej instytutów badawczych z branżami gospodarczymi w Egipcie, jak
również wzmocnienia wpływu instytutów badawczych Egiptu na programy finansowane przez
UE i na zwiększenie zdolności naukowo – technologicznej Egiptu do udziału w klastrach
innowacyjności. Ponadto od 2014 roku realizowany jest program współpracy naukowo –
badawczej w ramach międzynarodowego porozumienia o współpracy - Ramowego Programu
UE w zakresie Badań i Innowacji HORIZON 2020, finansowanego przez UE o wartości 80 mln
euro i otwartego na współpracę każdego państwa świata. KE wspólnie z egipskim MSzWiBN
zorganizowało 8 lutego 2016 r. EU-Egypt Innovation Day – wydarzenie PR służące
rozpropagowania możliwości rozwojowej współpracy wynikających z unijnych programów RDI
/UE była reprezentowana przez Hiszpanię, Francję, Wlk. Brytanię, Niemcy, Austrię i Czechy/.
Instytuty naukowe Egiptu współpracują z polskimi placówkami naukowymi na gruncie
bilateralnego Porozumienia o Działalności Naukowej i Kulturalnej /Cultural and Scientific
Activities Agreement/ z 2002 roku. W Egipcie funkcjonuje Polskie Centrum Archeologii
Śródziemnomorskiej UW /od 1959 r./ a bilateralną współpracę naukową realizują: University of
6th October z Wyższą Szkoła Handlu i Finansów Międzynarodowych w Warszawie i Krakowską
Akademią im. A. F. Modrzewskiego /od 2008 r./ oraz Cairo University z UJ w Krakowie /od
2010 r./
Sporządził:
Tomasz Przygoda
radca WPHI w Kairze, maj 2016 r.
4