doctwórcze Podkarpackie
download 
Reklamacja Transkrypt
twórcze Podkarpackie
twórcze Podkarpackie Wstęp Unikatowy charakter i swoistą różnobarwność rękodzieło podkarpackie zawdzięcza przeplatającym się tu od wieków kulturom pogranicza. Wiodące tędy liczne szlaki handlowe przynosiły ze sobą wschodnie i południowe inspiracje, a naszych rodzimych rzemieślników wyprawiały w świat po nowe doświadczenia i doskonalenie warsztatu. Nuty karpackie oraz nizinne wyraźnie rysują kształt tej twórczości. Zapożyczano i wymieniano się, dbając jednocześnie o własny, odrębny charakter regionalny. Granice administracyjne nie pokrywały się z granicami etnicznymi – dzieliły państwa, ale nie ludzi. To, co obecnie nazywamy rękodziełem, funkcjonowało wcześniej pod pojęciem rzemiosła. Dziś mówi się o rękodziele artystycznym, sztuce użytkowej, a od kilku lat nawet o etnodesignie. A dawniej? Kto dawniej zajmowałby sobie głowę terminologią – wytwarzano przedmioty codziennego użytku i ozdabiano je – by służyły ludziom także swoim wyglądem. Umiejętności przekazywane były z ojca na syna, z mistrza na czeladnika. Dziś rękodziełem artystycznym zajmuj się nadal wielu twórców. Używając tradycyjnych technik, wytwarzają przedmioty zarówno ozdobne, jak i użytkowe, niekoniecznie już motywami nawiązujące do ludowości. Młodszy brat rękodzieła, mocno zakorzeniony w sztuce ludowej etnodesign, posługuje się współczesnymi technikami i technologiami, używając ludowych motywów jako inspiracji i czyniąc je głównymi bohaterami swoich przedmiotów. Drewno, żelazo, ziemia – w naszych rękach zamieniają się w rzeczy. I oto dzban, okucie bramy, rzeźbiona belka stropu chaty, kilim na ścianie czy łóżku, kosz na jabłka i obrus na stole. Ikona, rzeźba, muzyczny instrument… Bogactwo kultur sprawiło, że dziś Podkarpackie może poszczycić się jedynym w Polsce Uniwersytetem Ludowym Rzemiosła Artystycznego, znajdującym się w Woli Sękowej i kształcącym w wielu rękodzielniczych dziedzinach. Kilka gałęzi dawnego rzemiosła może pretendować do miana najstarszego, nie łatwo jednak wskazać, które zaistniało jako pierwsze. Ponoć z gliny zostaliśmy ulepieni, zatem od garncarstwa zaczniemy opowieść. Spis treści Nie święci garnki lepią – historia garncarstwa 4 „O czym szumią wierzby” – wikliniarstwo dawniej i dziś 6 „Pleć pleciugo, byle długo” – o plecionkarstwie słów kilka 8 Na osnowach opowieści – o tkackich dziejach regionu 10 „Tańcowała igła z nitką” – czyli o hafcie 12 O koronkowych skarbach Podkarpackiego 13 Co wyrabiać można z drewna 14 Ikony – oblicza wpatrzone w nieskończoność 18 Co święto, to stoik – o plastyce obrzędowej 20 Malowane jajka – symbole zaklęte w pisankach 21 Bukiet kwiatów z bibułowej łąki 22 Koraliki – karpackie perły 23 O tym, jak niełatwe jest malarstwo ludowe 24 Na szkle malowane – nie tylko o witrażach 25 Między młotem a kowadłem – o kowalstwie 26 Inne profesje27 Miejsca związane z rękodziełem 28 Kalendarz imprez i warsztatów 36 Nie święci garnki lepią – historia garncarstwa Mianem wyrobów ceramicznych określa się wszystkie przedmioty wykonane z gliny, wypalone następnie w odpowiednio wysokiej temperaturze – dawniej w piecach plenerowych, opalanych drewnem, obecnie w piecach elektrycznych. Przeważnie – bo na szczęście istnieją jeszcze miejsca, gdzie cały czas pielęgnuje się wielowiekowe tradycje i wypala ceramikę w piecach plenerowych. Garncarstwo natomiast jest ceramiczną sztuką „toczenia na kole” naczyń i przedmiotów codziennego użytku. Są to wytwory bardzo charakterystyczne, kształtowane palcami pozostawiają ślad i rodzaj struktury inny niż przedmioty odlewane z formy. Nie są jednolite, noszą na sobie koliste faktury. Kolory wypalonej ceramiki zależą od rodzaju gliny, jaki występuje w okolicy, ale także technik wypału. Przy ograniczeniu dostępu tlenu można uzyskać barwę od jasnej szarości do czerni (tzw. siwaki), natomiast wypalane normalnie – od jasno różowej do czerwonego brązu. W dawnych warsztatach garncarskich powstawały przede wszystkim naczynia. Kształt brzuśca charakterystyczny był (i jest nadal) dla konkretnych pracowni, a zdobienie indywidualne dla regionu, np. garncarstwo rzeszowskie charakteryzuje malowane bądź rytowane faliste zdobienie brzuśca. Wiele naczyń pełniło funkcję czysto dekoracyjną – zdobiły wnętrza mieszkań i domów, malowane talerze czy małe dzbanuszki zawieszano szeregami na ścianie. Wytwarzano poza tym także zabawki, które stanowiły atrakcję garncarskiego stoiska na jarmarku – przyciągające głównie młodszych wielbicieli. Powstawały też rzeźby i kafle. Wyrób kafli oddzielił się z czasem jako osobne rzemiosło, ale jest pokrewny garncarstwu i bywa z nim łączony, podobnie jak zduństwo. Wyroby garncarskie można było kupić dawniej na wszystkich targach. Teraz spotykamy je w galeriach sztuki i na jarmarkach rękodzieła, ale też w pracowniach ceramicznych. Znane i cenione było garncarstwo Leżajska, Kołaczyc, Lisznej i Mrzygłodu. Jednym z największych i najważniejszych w Polsce miejsc jest ośrodek garncarski w Medyni Głogowskiej, położonej w regionie bogatym w gliniane złoża. Pół wieku temu pracowało tu ponad 100 garncarzy, a głównym odbiorcą ich wytworów była wówczas Cepelia, czyli instytucja skupiająca rzemieślników z całego kraju, zajmująca się ochroną i propagowaniem sztuki ludowej w Polsce. Gospodarstwo Agroturystyczne i Pracownia Rękodzieła „Farfurnia” Janina i Michał Kacprzykowie Zawadka Rymanowska 40d, 38-450 Dukla +48 13 433 01 83 www.farfurnia.pl Gospodarstwo prowadzi warsztaty rękodzielnicze z wielu profesji, w tym cieszące się dużą frekwencją zajęcia z ceramiki. Co pół roku odbywają się tu kilkudniowe warsztaty tematyczne. Pracownia Ceramiki „Carpe Diem” Zbigniew Przytulski Jankowce 98, 38-600 Lesko +48 605 205 709 www.ceramika.bieszczady.pl W pracowni organizowane są warsztaty, poprzedzone wprowadzeniem na temat garncarstwa i metod wypalania. Pod okiem instruktora można stworzyć własną pamiątkę rękodzielniczej przygody. (KZ) Zagroda Garncarska Medynia Głogowska, 37-125 Czarna +48 17 226 23 23 www.zagrodagarncarska.pl Projekt na usytuowaną tu Zagrodę Garncarską przygotowali sami mieszkańcy, spadkobiercy tego starego, szlachetnego rzemiosła. Dziś ośrodek działa prężnie, organizuje warsztaty, imprezy, jarmarki. (KZ) 4 (WA) „O czym szumią wierzby” – wikliniarstwo dawniej i dziś Położony w powiecie niżańskim Rudnik nad Sanem zwany jest Polską Stolicą Wikliny. Nie dzieje się tak bez powodu, mieszczą się tu bowiem liczne pracownie i manufaktury wikliniarskie, wytwarzające niemalże wszystko. Można powiedzieć, że zapanowała tam swoista kultura wikliniarska – miasto założyło w ramach Miejskiego Ośrodka Kultury Centrum Wikliniarstwa, organizowanych jest wiele imprez tematycznych oraz warsztatów i plenerów artystycznych dla zainteresowanych. Prace na nich powstające utworzyły szlak wiklinowych rzeźb, dość nietypowy i ciekawy pomysł na podkreślenie tradycji rękodzielniczych miasta. Zaczyna on się na rynku przed pomnikiem hr. Ferdynanda Hompescha – ojca wikliniarskiego zagłębia. Ponadto w kilku nowocześnie urządzonych salach wystawowych prezentowana jest systematycznie zmieniająca się ekspozycja różnorodnych wiklinowych wyrobów – zarówno artystycznych, jak i użytkowych, które można obejrzeć z bliska, dotknąć, a na niektórych nawet usiąść. Powszechnie kiedyś używane kosze, dziś stanowią najczęściej element ozdobny, choć cały czas z powodzeniem wykorzystywane są w gospodarstwach domowych, a współczesny design chętnie stosuje wiklinę jako materiał. Połączenie tradycyjnej sztuki rzemieślniczej z nowatorskimi zastosowaniami spotykamy obecnie dość często. Wiklina jest tak podręczna! Rośnie przy drogach nad rowami odprowadzającymi wodę z pól. W Rudniku nad Sanem kosze na ziemniaki, święconkę czy płot lub ogrodzenie z nieokorowanych witek są widokiem powszechnym. By nadążyć z realizowaniem potrzeb szerokiego grona odbiorców, zakładane są plantacje wiklinowe. Nie mniej popularne są też wyroby z wikliny okorowanej i gotowanej, czyli brązowej, lśniącej, z której wyplatany jest np. bujany fotel, kobiałka czy skrzynia. Są one bardziej trwałe i estetyczne, co nie oznacza oczywiście, że żywej „łozie” brakuje charakteru. Stosowana jest też wiklina biała, czyli bez kory, ale nie poddana gotowaniu, tzw. darta wierzba, z której powstają charakterystyczne dla regionu opałki i kosze. Franciszek i Maria Kręcidło ul. Grota Roweckiego 14, 37-420 Rudnik nad Sanem +48 15 876 16 12 Od wielu lat zajmują się plecionką z wikliny, ich prace oraz pokazy rzemiosła zobaczyć można na wielu imprezach plenerowych. Prowadzą lekcje wikliniarstwa zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Irena Trojnar Bandrów Narodowy 8, 38-700 Ustrzyki Dolne +48 509 876 019 Artystka specjalizuje się w plecionkarstwie z wikliny, w okresie świątecznym również ze słomy. Po wcześniejszym uzgodnieniu możliwe jest obejrzenie pracowni, a także wzięcie udziału w kursach wikliniarstwa, które cyklicznie prowadzi. (KZ) Centrum Wikliniarstwa ul. Mickiewicza 41, 37-420 Rudnik nad Sanem +48 15 649 26 13 www.mokrudnik.pl Gromadzi i udostępnia szeroką gamę wyrobów dekoracyjnych oraz codziennego użytku, a nawet kolekcje wiklinowej mody. Na życzenie zwiedzający mogą również podpatrzeć wikliniarza przy pracy. Centrum Wikliniarstwa (KZ) 6 „Pleć pleciugo, byle długo” – o plecionkarstwie słów kilka Dziedzina pokrewna wikliniarstwu. By wypleść lekki kosz na grzyby nadal używa się słomy, trzciny, rogożyny, korzeni drzew iglastych lub gałązek derenia. Kolor surowca spełnia tu dodatkowo funkcję dekoracyjną. Często i z powodzeniem stosowano wiklinowe i drewniane darte taśmy, zwane „łubem”, pozyskiwane z drzew liściastych (jesionu czy osiki). Kolejnym, niegdyś powszechnie stosowanym tworzywem była kora brzozowa, z której wykonywano wszelkiego rodzaju pojemniki oraz – bardziej pracochłonne – kobiałki. Zastosowaniem splotów sprawny plecionkarz potrafi zrobić każdy niemal przedmiot, a odpowiednio dobierając materiał – komponować kolorystykę. Plecionkarstwo ma duże znaczenie i zastosowanie w plastyce obrzędowej, przykładem niech będą choćby słomiane figurki z bożonarodzeniowej szopki, maiki, wielkanocne baranki i koszyczki. Stosowano je także w budownictwie, zbieractwie, łowiectwie i transporcie. Plecionkarstwo nie wytworzyło odrębnego zawodu, zajmowano się nim na użytek własny i sąsiedzki. Narzędzia plecionkarskie tworzą niewielki zestaw, w którym główne miejsce zajmuje zwykły nóż, żelazne widełki do „korowania” wikliny (ściągania kory), przyrząd do jej rozłupywania, iglica drewniana do wyrobów ze słomy, czasem formy drewniane na kosze, obcęgi i młotki. Ze słomy techniką warkoczową wyplatano buty-chodaki do chodzenia po terenach podmokłych oraz zimą jako ocieplacze na stopy osób podróżujących wozami. Na koniec warto wymienić podstawowe techniki plecionkarstwa: –– żeberkowo-krzyżowa jak w wikliniarstwie – najpierw powstaje szkielet z prętów (żebra), między którymi przeplata się prostopadłe do nich witki; –– warkoczowa (stosowana głównie do wyplatania ze słomy) - zaplatana w warkocze i zszywana; –– spiralna – korzenie i słoma formowane są w „sznur”, potem zszywane dartymi korzeniami, gałęziami lub sznurkiem; –– taśmowo-krzyżowa – np. łubianki na truskawki gdzie, witki poziome i pionowe wyglądają tak samo, stosowana zazwyczaj przy łubie drzewnej, niekiedy korze. Pracownia „Świerszcz” Joanna i Andrzej Wrzecionko Iwla 227, 38-450 Dukla +48 13 433 06 37 www.wrzecionko.republika.pl Pomysłodawcy pracowni stworzyli unikatową metodę tworzenia swoich wyrobów, polegającą na wyplataniu z siana specjalnego sznura (warkocza) i zszywania go odpowiednio, tak aby modelować pożądany kształt czy figurę. Dzięki temu w Iwli powstają nie tylko misy i dzbany, ale także figury, nawet bardzo monumentalne, jak np. bożonarodzeniowe szopki. Gospodarze chętnie goszczą zainteresowanych, oferując warsztaty z siana, wikliny, lnu czy wełny. (WA) (WA) Bronisława Pyc Zawadka 17, 38-102 Strzyżów +48 17 275 00 38 Specjalizuje się w wyplataniu ozdób ze słomy – choinkowych bombek, kwiatów czy wieńców dożynkowych. Plecione pamiątki zakupić można m.in. w skansenie w Kolbuszowej, a tym, którzy zechcą odwiedzić Zawadkę, chętnie opowiada o swojej pasji i tajnikach powstawania słomianych dzieł sztuki. Bronisława Pyc (KZ) 8 Na osnowach opowieści – o tkackich dziejach regionu Istnieje teoria, że właśnie plecionkarstwo dało początek tkactwu. Do sporządzenia tkaniny wykorzystywano surowce naturalne – wełnę i len oraz w mniejszym stopniu konopie. Płótno lniane było bardzo cennym towarem, oprócz wartości użytkowych służyło jako środek płatniczy – miernik zasobności i dostatku. Podobnie jak w przypadku niektórych rzemiosł, tkactwo było zajęciem sezonowym, przypisywanym głównie kobietom. Kilimy, dywany, płótna stanowiły ważny element posagu młodej panny. W zależności od warsztatu tkackiego – czy było to krosno mechaniczne, czy manualne – wytwarzano dzianiny na odzież, worki, ręczniki, koce, pledy i kilimy. Na ziemi łańcuckiej i leżajskiej już w XVII w. tkactwo było sprawnie rozwijającym się rzemiosłem (przyczyniły się do tego tradycje wołoskie, związane z wytwarzaniem sukna z wełny owczej), którym szczególnie silnie pieczętowała się Rakszawa – mekka włókiennictwa, najpierw ręcznego, potem przemysłowego, miejscowość, gdzie założono Manufakturę Włókienniczą, a potem Krajową Szkołę Sukienniczą. Dowodem cią- gle żywej tradycji ziem są warsztaty i imprezy proponowane przez Gminny Ośrodek Kultury i Czytelnictwa w Rakszawie. Ważnym miejscem na mapie rzemiosła jest Krosno. Niektórzy badacze historii uważają, że nazwa miasta – które swego czasu słynęło z handlu suknem i płótnami – pochodzi od krosna tkackiego właśnie. W 1889 r. powstała tu Krajowa Szkoła Tkacka, a od lat 30. XX w. zakłady lniarskie, przekształcone po II wojnie światowej w jedno z największych lniarskich przedsiębiorstw w Europie. Rzemiosło największy rozkwit przeżywało w XVIII w., kiedy to w Krośnie i jego okolicach tkactwem trudniło się kilkanaście tysięcy rodzin – w pobliskiej Korczynie warsztat tkacki znajdował się niemal w każdym domu. Dziś pamiątką tej tradycji są górujące nad miasteczkiem skalne „Prządki”. Pomimo tego, iż tkaniny na odzież, pledy i dywany kupujemy obecnie najczęściej w sklepach, wciąż spotykamy osoby żywo zajmujące się tkactwem. Nie istnieją jakieś specyficzne dla regionu ornamenty czy techniki, wszystko zależy od inwencji twórczej tkacza. Zofia Zdanowicz 38-623 Uherce Mineralne 120 +48 13 461 80 65 Od kilkunastu lat zajmuje się tkactwem artystycznym, w ramach Szlaku Tradycyjnego Rzemiosła Podkarpacia prowadzi trwające ok. 60 godz. warsztaty tkactwa artystycznego i oferuje indywidualne lekcje w swoim gospodarstwie agroturystycznym. Zofia Kędzierska ul. Mickiewicza 44, 38-461 Jedlicze +48 694 913 570 Pani Zofia zajmuje się tkactwem artystycznym; wykonuje piękne gobeliny oraz inne wyroby plecione i tkane. Tajniki ich wykonania chętnie pokazuje wcześniej umówionym grupom na warsztatach. Gminny Ośrodek Kultury i Czytelnictwa 37-111 Rakszawa 340 +48 17 226 12 89 www.gokic.lap.pl (KZ) Jest rekonstrukcją mieszkalnego założenia rolniczo-rzemieślniczego początków epoki żelaza i jednocześnie prężnie działającym ośrodkiem organizującym warsztaty. Prócz zajęć z batiku i decoupage, można tu utkać własny gobelin lub kilim. (KZ) 10 (ZM) „Tańcowała igła z nitką” – czyli o hafcie Teren województwa podkarpackiego obfituje w regionalne hafty. I tak, wśród najbardziej popularnych znajdujemy niebiesko-czerwony haft rzeszowski z motywami roślinnymi, czerwony haft łańcucki (uboższy w motywy), wyszywany czerwono lub czarno haft lasowiacki. Podobny do rzeszowskiego jest haft przeworski, z kolei charakterystyczną szlachetną bielą wyróżnia się haft haczowski. Rodzaje ściegów stosowane są w zależności od rodzaju materiału. Istnieją hafty płaskie, te różnią się wyraźnie od ściegów np. łańcuszkowych, a jeszcze inne są aplikacje koralikowe czy cekinowe. (KZ) Hafciarki i hafciarze przenoszą na białe płótna i kanwy barwne motywy roślinne, które zdobią obrusy, serwety; niekiedy powstają prawdziwe obrazy – pejzaże, scenki rodzajowe, wizerunki świętych. Ręcznie haftowane są także sztandary i flagi, ale też stroje ludowych muzykantów i zespołów tanecznych. Używa się barwnych kordonków, cekinów i koralików oraz muliny, by w określony sposób oddać i określić ich miejscowy charakter. Jest to jakby system kodów rozpoznawczych – oto tancerka rzeszowska, to kawaler z Mokrego, gdzie w ornamentyce wyraźnie zaznacza się rusnacka nuta. Anna Rzeszut ul. Zamkowa 24, 39-450 Baranów Sandomierski +48 15 811 80 73 Dorota Rzeźnikiewicz-Stawarz Tropie 300, 38-100 Strzyżów +48 600 682 943 Posiada ogromną wiedzę o kulturze Lasowiaków. Prezentuje dawne obrzędy i wyroby rękodzielnicze, tradycyjne hafty. Można ją spotkać na imprezach plenerowych. Chętnych zaprasza do siebie po wcześniejszym uzgodnieniu. Zajmuje się różnymi dziedzinami rzemiosła artystycznego, w tym koronką klockową. Dla wcześniej zapisanych grup zorganizowanych prowadzi kursy, m.in. warsztaty zajęciowe „Frywolki” (koronka supełkowa) oraz hafciarskie i koronkarskie w Domu Kultury „Sokół” w Strzyżowie. Pracownia Rękodzieła Artystycznego i Rzemiosła „Rękoczyny” Magdalena Stanisławska Chmiel 30, 38-713 Lutowiska +48 691 190 687 www.pracowniarekoczyny.pl Barbara Tępalska Pakoszówka 185, 38-507 Jurowce +48 13 462 66 12 Prowadzi pracownię, w której można zobaczyć jak pracuje i wziąć udział w warsztatach, m.in. regionalnego haftu. Prowadzi sprzedaż tradycyjnych strojów oraz zajęcia edukacyjne dla grup. Koronki wykonuje bardzo czasochłonną i trudną techniką klockową. Chętnie dzieli się swoimi umiejętnościami ze wszystkimi zainteresowanymi po wcześniejszym uzgodnieniu. (KZ) (KZ) O koronkowych skarbach Podkarpackiego Efektowne i artystyczne „frywolitki” wykonywane czółenkiem, drobne i delikatne „tenerywki” powstające przy użyciu igiełki, popularne wyroby szydełkowe i wreszcie wysoko cenione koronki klockowe. Mające kilkusetletnią tradycję ażurowe cudeńka, z jakich powstać może kołnierzyk, serweta, firana, czy nawet bluzka. Jednym słowem – koronki. Już sam wyraz niesie ze sobą lekkość i bogactwo, jakie łączy w sobie koronkowa forma. W technice tej występuje niewyczerpany potencjał wzorów, prawie jak w przypadku płatków śniegu. Ze względu na uprawiany len i konopie koronczarstwo upowszechniło się m.in. w okolicach Niebylca. Dostępna zatem była przędza, a tym samym potrzebne nici. Stąd też wielopokoleniowe tradycje koronczarskie i tkackie w Połomi, Konieczkowej czy Lutczy. Ciągle jeszcze koronczarstwem zajmuje się tam niemałe grono. Z kolei Brzozów był jeszcze do niedawna największym w Europie producentem koronki klockowej. Znajdowała się tam jedna z największych na świecie kolekcji koronki klockowej. (KZ) Co wyrabiać można z drewna Lutnictwo Bogaty w lasy teren województwa podkarpackiego dysponuje ogromnie szerokim wachlarzem wyrobów drewnianych. Budownictwo, stolarstwo, snycerstwo, lutnictwo, zabawkarstwo, rzeźba, gonciarstwo, a także niezwykle dla tego regionu charakterystyczny, choć wygasający powoli wypał węgla drzewnego, to tylko część form wykorzystania tego jakże cennego materiału. Na szczególne miejsce zasługuje lutnictwo, dość unikatowe, jako że szkoły budowania ludowych instrumentów w Polsce nie ma wcale. Powstają one w niewielkich z reguły warsztatach czy pracowniach przydomowych, z rąk rzemieślników, często stolarzy czy kowali, którzy tę niemalże zegarmistrzowską sztukę odziedziczyli po ojcach, bądź starają się sami odtworzyć obrazy zapamiętane z dawnych lat. O Panu Stanisławie Wyżykowskim z Haczowa mówi się już na całym świecie. Odtwarza on dawne instrumenty, przez cymbały rzeszowskie i liry korbowe, po najdziwniejsze, jak np. skrzypce laska, dosłownie – wkomponowane w laskę do podpierania się czy też wąskie, drobne skrzypce w formie ozdoby. Niektóre z nich można oglądać w Sali Tradycji Gminnego Ośrodka Kultury i Wypoczynku w Haczowie (www.haczow.pl/gokiw). Ponadto, jest jedynym na świecie konstruktorem liry korbowej basowej, obsługiwanej przez dwie osoby. Od kilkunastu lat rzemiosło to kontynuuje Pan Stanisław Nogaj, uczeń starego mistrza z Haczowa. Te niecodzienne instrumenty zamawiane są przez profesjonalnych muzyków i słyną z wysokiej jakości brzmienia. W swojej pracowni budowy lir korbowych twórca realizuje własne projekty oraz buduje instrumenty historyczne. Pod adresem www.lirakorbowa.com można przyjrzeć się im nieco bliżej. (SO) 14 Ryszard Marciniec Brzóza Stadnicka 188, 37-110 Żołynia +48 17 224 81 98 Zainteresowanie rzemiosłem przejął od ojca, dziś sam chętnie dzieli się wiedzą na temat strugania zabawek w swoim warsztacie, w którym można też zobaczyć sporą kolekcję gotowych wyrobów – wszystko po wcześniejszym uzgodnieniu. Gospodarstwo Agroturystyczne „Smolnikowe Klimaty” Katarzyna i Leszek Górni Smolnik 29, 38-543 Komańcza +48 510 878 716 www.smolnikoweklimaty.pl W swoim gospodarstwie od lat prowadzą pracownię, w której powstają małe i duże cuda z drewna – meble, zabawki, ozdoby i przeróżne przedmioty na zamówienie. (WA) Zabawkarstwo Zabawkarstwo zawsze cieszyć się będzie dużą popularnością. Nie stanowiło nigdy osobnej gałęzi rzemiosła, lecz w większości było produkcją dodatkową warsztatów garncarskich i przemysłu drzewnego. Niemniej jednak bogate tradycje zabawkarskie na Podkarpaciu posiadają okolice Rzeszowa. Miejscowości położone na trasie Łańcut-Leżajsk są nadal jednym z najsilniejszych ośrodków zabawkarskich w Polsce. W znanej z tej rzemieślniczej tradycji Brzózce Stadnickiej znajdowała się na początku XX w. fabryka zabawek. Dzisiaj w dalszym ciągu wytwarza się tam motyle i ptaki klaskające skrzydłami, pukawki, karuzele, fujarki, konie na biegunach, a także kołyski. Choć województwo kojarzone jest głównie z drewnianą architekturą, w ostatnich latach wzrosło zainteresowanie przedmiotami użytkowymi do tego stopnia, że z powodzeniem możemy mówić o bieszczadzkim meblarstwie artystycznym. Chętnie występuje w oryginalnych połączeniach z kamieniem, wikliną, ceramiką czy tkaniną. Drewno to także krosna tkackie, formy na sery, maselnice, cebrzyki czy łyżki. Drewniane stoły zdobione są rzeźbieniami. Dla walorów estetycznych powstawały inkrustowane metalem lub paciorkami talerze, kasetki i skrzynie. Ten rodzaj zdobienia wykorzystywany jest często w instrumentach muzycznych, koralikami i obrączkami zdobi się fujarki, cymbały czy bębny. (WA) „Galeria w Piwnicy” Zdzisław Pękalski 38-604 Hoczew 97 +48 13 469 42 87 www.galeriawpiwnicy.eu pują piły motorowe. Bardzo powszechnie stawia się rzeźbione figury wędrowców w bramach, rzeźbionym słupom ogrodowych wiat nadaje się ludzkie i zwierzęce kształty, a na jarmarkach można kupić różne figurki. Rzeźbę podkarpacką charakteryzuje m.in. motyw rozety, często używanej jako element zdobniczy, snycerski motyw dekorujący belki stropowe czy oparcia krzeseł. Nazwana rozetą karpacką stanowi piękny, prastary i solarny znak. Gonciarstwo Gonciarstwo, czyli wytwarzanie drewnianych klepek dachowych – to bardzo stare i szlachetne rzemiosło, które wraca powoli do łask. Tradycyjne, drewniane dachy nie należą dzisiaj do rzadkości, są oznaką dobrego smaku, wskazują na poszanowanie krajobrazu i oddanie właściwej mu architektury. Gont ręcznie „łupany”, inaczej mówiąc ciosany, coraz częściej wygrywa z gontem wykonanym mechanicznie i tylko jeszcze cena decyduje o wyborze pokrycia dachowego. Jest to jednak ekonomia krótkowzroczna, gdyż dachy wykonane ręcznie są dużo wyższej jakości, a ich trwałość sięga nawet stu lat. Bogusław Kędzierski ul. ks. J. Ożoga 14, 36-065 Dynów +48 16 652 12 74 www.pniak.yoyo.pl Rzeźbi w drewnie, kamieniu i betonie. W jego pracach przeplata się tematyka świecka i sakralna. Oprócz organizowanych wystaw, rzeźby artysty można oglądać w jego przydomowej, prywatnej galerii „Pniak”. (JG) 16 Jest jednym z niewielu gonciarzy w regionie, czynnie zajmującym się tym tradycyjnym fachem. Często spotkać go można na organizowanych pokazach, połączonych z warsztatami. W swojej pracowni rzadkimi umiejętnościami dzieli się z każdym zainteresowanym, po wcześniejszym uzgodnieniu. „Żywa legenda Bieszczadów”, rzeźbiarz, malarz, grafik i poeta. Jako tworzywo do obrazów i rzeźb wykorzystuje dawne przedmioty gospodarcze. Swoje dzieła prezentuje na wielu wystawach i plenerach artystycznych. Rzeźba Najbardziej typowym materiałem dla ludowej rzeźby jest drewno, ale zacząć należałoby od tego, że rzeźba zajmuje stanowisko wyjątkowe w sztuce. Tak ze względu na wartość artystyczną, jak i wymiar kultury duchowej, która wyrasta z tradycji ludowej pobożności. Przydrożne krzyże, figury i kapliczki, ołtarze kościołów – to wszystko znamy wszak dość dobrze. Do pracy przy rzeźbie potrzebny jest pobijak, dłuta, siekierki i noże, które współcześnie często zastę- Piotr Wyderka Orelec 35, 38-623 Uherce Mineralne +48 501 693 458 (ZM) Aby uświadomić sobie ogrom pracy, jaką wykonuje gonciarz tradycyjny, należy poznać etapy wytwarzania gontu. Selektywnie dobrane drewno (w Karpatach jest to najczęściej jodła), w odpowiednim momencie i miejscu przecina się na półmetrowe klocki, które za pomocą pałki i siekiery rozłupuje się promieniście do rdzenia na klepki, po czym na „kobylicy” struga ośnikiem gotowy wymiar i kształt. Niegdyś „nudnik” bądź „rylec”, a obecnie frezarka służą do wykonania tzw. wpustów czy też zamków. Następnie ustawia się sztapel – czyli konstrukcję z klepek – do wyschnięcia. Po wyschnięciu wiąże w wiązki po 30 lub 60 sztuk… i już! Ot, bagatela, można zaczynać układać gontowy dach. Cerkiew w Równi (KZ) Ikony – oblicza wpatrzone w nieskończoność Ikona jest zapisem modlitwy. Stanowi główny i nieodłączny element duchowości prawosławia. Dawniej pisali je wyłącznie mnisi – jako narzędzia w rękach Boga, dziś zasady nie są już tak restrykcyjne. Istnieje wiele pracowni, w których powstają ikony a teren Bieszczadów jest szczególnie na tym polu bogaty. Malowidła powstają na deskach, tu głównie lipowych, odpowiednio sezonowanych i łączonych. Na grubo kładzionym i szlifowanym gruncie maluje się techniką tempery jajowej (naturalne pigmenty farb miesza się z żółtkiem jaja kurzego) lub techniką olejną z użyciem farb gotowych. W tradycyjnej pracowni ikonopisarskiej zajęcia rozdzielano pomiędzy „pozłotnika”, który płatami nakładał cieniutkie płatki złota lub szlachmetalu; „dolicznika”, zajmującego się podmalówkami, malowaniem tła i draperii, czyli wszystkiego – do lica oraz „licznika” malującego partie cielesne, nadające twarzom grymasy, a dłoniom gesty. Leżące opodal Przemyśla Rybotycze były ośrodkiem malowania ikon, zapoczątkowanym przez mnichów z monasteru w Posadzie Rybotyckiej. Ikony te – nazywane „szkołą rybotycką” – charakteryzują się prostą kompozycją i kontrastowym zestawieniem kolorów. W religijne kanony wplecione są realia z życia lokalnej społeczności. Noszą więc cechy ikony ludowej. Studio Ikony Karpackiej Jerzy Wójtowicz 38-500 Płowce 73 +48 13 463 32 78, +48 501 428 277 Artysta zajmuje się pisaniem ikon, z gośćmi swojej pracowni chętnie dzieli się wiedzą teoretyczną. Dla zainteresowanych prowadzi kilkudniowe warsztaty, w czasie których zapoznać się można z podstawami pisania ikon. Pracownia Artystyczna „Horodna” Beata Olchowy 36-042 Lubenia 43 +48 607 250 055 www.horodna-pracowniahorodna.blogspot.com Wszystkich chętnych zaprasza do wzięcia udziału w warsztatach z ikonopisarstwa i obejrzenia jej prac. (AK) 18 Studio Ikony Karpackiej (JW) Pracownia Ikon „Veraikon" (KZ) Beata Olchowy (KZ) Co święto, to stroik – o plastyce obrzędowej Była kiedyś jednym z bardziej czasochłonnych zajęć każdej gospodyni – odpowiedniego przygotowania dekoracji wymagały nie tylko uroczystości kościelne, ale również związane ze zmianą pór roku doroczne święta rolnicze czy wyznaczające punkty zwrotne w życiu człowieka wydarzenia, jak narodziny, wesele czy śmierć. Szyto także stroje, robiono maski, kukły i betlejemskie gwiazdy, by stworzyć barwną obrzędową grupę. Do dziś chętnie wykorzystuje się mundury, futra i słomę. Ściany domów bielono co roku na wiosnę, zdobiono nowymi wycinankami, plecionkami, na wielkanocnym stole pojawiały się pisanki, zdobione techniką batikową oraz wyskrobywanki, kraszanki, wyklejanki i odpowiednio do okazji wypiekane pieczywo obrzędowe, kształtem i rodzajem zdobienia podkreślające jego funkcję i niezwykle ważną rolę. Najczęściej przybierało postać weselnych kołaczy – korowajów, słynnych w Rzeszowskim „szyszek i gąsek”, rzucanych przed kościołem i w czasie wesela. Nie sposób pominąć też jarmarcznych specjałów – pierników i figurek z masy cukrowej oraz dożynkowych wieńców. Ten tradycyjny wyplatany jest z kłosów zboża, przystrajany drobnymi owocami i kwiatami. Ponadto wykonywano palmy wielkanocne głównie z wierzby, której zielonym listkom przypisywano „ozdrowieńczą”, zbawienną moc. Stefania Buda Nosówka 19, 36-046 Zgłobień +48 17 871 63 81, +48 510 861 722 Dorota Zielińska ul. Paderewskiego 65, 35-328 Rzeszów +48 664 836 116 Wśród wielu zajęć twórczych zajmuje się szeroko pojętą plastyką obrzędową: wykonuje m.in. wieńce dożynkowe, pieczywo tradycyjne, słomiane ozdoby choinkowe, papierowe baranki wielkanocne. Po wcześniejszym uzgodnieniu oprowadza po Izbie Tradycji, która powstała z jej inicjatywy i organizuje warsztaty rękodzielnicze. Artystka zajmuje się malarstwem. Wśród wielu jej prac znajdują się m.in. drewniane pisanki, na których tworzy misterne, barwne obrazki. Po telefonicznym uzgodnieniu zaprasza do swojej pracowni. Monika Węgrzyniak Pakoszówka 134, 38-507 Jurowce +48 13 462 61 87, +48 607 667 947 Ewa Wanielista Pisarowce 231, 38-530 Zarszyn +48 513 317 274 Pasjonuje się rękodziełem artystycznym. Wykonuje przede wszystkim kwiaty, anioły i ozdoby świąteczne. Prowadzi cieszące się dużym powodzeniem kursy rzemiosła. (UMWP) 20 Pani Monika interesuje się zdobieniem jajek od najmłodszych lat. Pracuje używając różnych technik i materiałów. Bogatą kolekcję prac artystki można obejrzeć, ale tylko po uzgodnieniu telefonicznym. (KZ) Malowane jajka – symbole zaklęte w pisankach Jajko symbolizuje zalążek życia. Malowanymi pisankami obdarowuje się na Wielkanoc dzieci, a wschodnim zwyczajem układa się je na grobach bliskich. Związane są z nimi nie tylko legendy i wierzenia, ale też wesołe gry i zabawy. Obdarowani przez dziewczęta chłopcy bawili się w toczenie i zbijanie pisanek. Święcona pisanka ma przynosić zdrowie i powodzenie. Istnieje kilka sposobów ich wykonania. Można malować bezpośrednio na skorupce, barwić, a następnie skrobać wzory, ornamenty i symbole. Na Podkarpaciu dominuje technika batikowa, polegająca na malowaniu gorącym woskiem i nakładaniu kolorów poprzez kąpiele barwiące. I ta dziedzina również ma swoje mistrzynie, których praca często zaczyna się już w styczniu, po to, by zdążyć z zamówieniami, ale również by przygotować się na licznie organizowane konkursy. Obecnie na targach i jarmarkach wielkanocnych można kupić drewniane, również ręcznie dekorowane pisanki, w niczym nieustępujące urokowi „żywych malowanych jajek wielkanocnych”. Dorota Zielińska (KZ) Bukiet kwiatów z bibułowej łąki Ten niezwykle delikatny materiał ustanowił dziś istotną dziedzinę rękodzieła artystycznego. Podobnie jak pisankarstwo czy wycinanka wywodzi się z rodziny plastyki obrzędowej. Kwiaty z bibuły pojawiają się przy niemal każdej okazji i święcie, czy jest to bukiet weselny, dożynkowy wieniec, czy wielkanocna palma. Przystraja się nimi kapliczki i święte obrazy. Wśród wzorów dominują maki, chabry, róże, kłosy zbóż, liście traw, a kobiety zajmujące się bibułkarstwem (FB) nazywane są „kwiaciarkami”. Dziedzina ta – bardzo popularna w Bieszczadach w latach przedwojennych, kiedy to ozdobami z bibuły przystrajano cerkwie, przydrożne kapliczki i domostwa – przeżywa dziś swój renesans, o czym świadczą licznie organizowane warsztaty bibułkarskie, na których powstają nie tylko pojedyncze kwiaty i bukiety, ale całe kompozycje do dekoracji wnętrz. Gospodarstwo Agroturystyczne „Zakucie” Edyta i Dariusz Wilczek Daliowa 53, 38-485 Jaśliska +48 661 106 832 www.zakucie.republika.com.pl Pracownia „Miodosytnia” Ewelina Matusiak-Wyderka Orelec 35, 38-623 Uherce Mineralne +48 504 122 767 www.pracownia-miodosytnia.pl Goście mogą spróbować tu swoich sił m.in. w cieszących się dużym powodzeniem warsztatach z bibułkarstwa czy wyrobie tradycyjnych łemkowskich pisanek. Zajmuje się produkcją i sprzedażą biżuterii koralikowej oraz prowadzi warsztaty koralikarskie i prezentacje. Warto zwrócić uwagę na tę zjawiskową sztukę ludową jadąc w Bieszczady. Gospodarstwo Agroturystyczne „Bazyl” Dorota i Andrzej Kusz 38-623 Bóbrka 60a +48 13 469 19 30 www.bazyle.pl Teresa Wasylów 38-543 Komańcza 238 +48 13 467 72 22 W jej pracowni – oprócz wyrobów z haftu – można obejrzeć oraz zakupić m.in. tradycyjnie wykonywane krywulki, a także inne wyroby z koralików: kolczyki, przywieszki i bransoletki. Prowadzi zajęcia bibułkarskie, które są znakiem rozpoznawczym gospodarstwa. Pan Andrzej w mistrzowski sposób przenosi struktury roślinne w kolorowy świat bibuły i krepiny. Andrzej Kusz (FB) (FB) Koraliki – karpackie perły Niezwykle charakterystyczne dla karpackiej sztuki ludowej: krywule, gerdany i syljanki do dziś ożywiają wiele regionalnych strojów. Krywulki, zapinane pod szyją nawet 20-centymetrowe koralikowe „kolie”, zdobiły kobiece ramiona, natomiast gerdany – do których upodobniony jest nieco dzisiejszy krawat - wkładali przez głowę i nosili na koszulach mężczyźni. Misternie nizane koronkowe naszyjniki ze szklanych koralików to bardzo typowe ozdoby mniejszości narodowych zamieszkujących podkarpackie wsie oraz górali karpackich. Bojkinie, Łemkinie nosiły piękne paciorkowe kołnierze, które posiadały bardzo dużą wartość i świadczyły o stopniu zamożności właściciela. I choć dziś koralikarstwo zachwyca swoją oryginalnością i niepowtarzalnym wzornictwem, zaledwie kilka osób zajmuje się kultywowaniem tego rękodzieła techniką mozaikową, siatkową bądź tkania na krośnie. Są jednak miejsca godne polecenia, gdzie powstaje tradycyjnie biżuteria karpacka, a także wzory współczesne nią inspirowane – bransoletki, pierścionki, kolczyki czy naszyjniki. (AK) O tym, jak niełatwe jest malarstwo ludowe Wywodzi się z kultu obrazów świętych. Na marginesie malarskiej sztuki cechowej powstawały popularne obrazy dewocyjne, najczęściej malowano na płótnie. Wcześniejsze malowidła, pochodzące z przydrożnych kapliczek i krzyży, nanoszono na blasze, później – kartonie, tanim i łatwo dla wszystkich dostępnym. Na desce malowano rzadziej, za wyjątkiem oczywiście ikon. Pojawiały się obrazy na szkle, trochę marginalne do głównego nurtu. (KZ) W kapliczkach i kościołach, ale także i chatach, do tej pory możemy spotkać malowidła ścienne. Znamy również dekoracyjne motywy talerzy i malowanych piecowych kafli. Tak naprawdę trudno jest dziś zwięźle określić to szerokie zjawisko. Wszak malarstwo ludowe to zarówno obrazki przeniesione z grafik (drzeworytów) na szkło, jak i ikony. To także malarze „naiwni”, jak ich obecnie nazywamy. Ich prace przedstawiają sceny z życia, legendy lub fantastyczne obrazy. Agnieszka Słowik-Kwiatkowska 38-607 Cisna 92 +48 503 556 699 www.artkwiatkowska.bieszczady.net.pl Dom Twórczy „Legraż” Grażyna Kaznowska-Chrapko i Leon Chrapko 38-623 Bóbrka 149 (k/Soliny) +48 608 746 552 www.chrapko.republika.pl Tworzy nostalgiczne pejzaże, niezwykłe i pełne zadumy portrety, anioły, diabły oraz promieniujące energią obrazy przedstawiające konie. W gospodarstwie agroturystycznym zetknąć się można z malarstwem na szkle i innymi gałęziami rzemiosła oraz wziąć udział w pokazach lub samemu stworzyć własną pamiątkę. Gospodarstwo Agroturystyczne „Przystanek Cisna” Katarzyna Rozmysłowicz 38-607 Cisna 112 +48 696 038 595 www.przystanekcisna.pl Katarzyna Onacko ul. Klasztorna 11, 38-540 Zagórz +48 692 803 057 Specjalizuje się w malarstwie na szkle – tworzy piękne witraże. Organizuje warsztaty i zajęcia, m.in. w Zagrodzie „Magija” w Orelcu, chętnych zaprasza do siebie, by zobaczyć jej dzieła, oczywiście po wcześniejszym uzgodnieniu. Prawdziwa ostoja dla natchnionych dusz. W gospodarstwie zobaczyć można piękne obrazy Pani Katarzyny oraz samemu usiąść przy sztalugach. (JG) (DS) Na szkle malowane – nie tylko o witrażach Podobnie jak wycinanka, malarstwo na szkle ma coraz większe grono wielbicieli. Przypominające witraż kolorowe szybki zdobią okna, stają się elementami lamp, a nawet zdarza się, że pełnią funkcję oryginalnych dyplomów. Bywają również elementami biżuterii. Co ciekawe i niezmiernie ważne, gdyż noszące karpacki rys charakteru – w zbiorach sanockiego Muzeum Historycznego znajdują się malowane na szkle ikony, traktowane raczej jak święte obrazki ludowe, ale w niczym nieustępujące szklanym rumuńskim ikonom z Maramuresz. W województwie podkarpackim największe tradycje ma bezsprzecznie Krosno, któ- remu szkło przypisane jest od lat 20. XX w. i z którego wywodzi się szerokie grono artystów szkła. Dziś warto odwiedzić tu kilka pracowni i galerii, oferujących szkło użytkowe i artystyczne. Ideę promowania szklanego produktu turystycznego podjęło aktualnie Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie, zaangażowane w projekt uczynienia z Krosna Miasta Szkła, miejskiego parku tematycznego, łączącego tradycje szklarskie z nowoczesnymi atrakcjami turystycznymi – licznymi stałymi i czasowymi galeriami szklanych wyrobów oraz pokazami ręcznego formowania szkła – począwszy od pieca hutniczego, aż do momentu powstania małego dzieła sztuki. (KZ) Między młotem a kowadłem – „Zagroda u Kowala” Andrzej Muskus Przychojec 39, 37-300 Leżajsk +48 17 242 93 12 o kowalstwie Przedmioty „kowane” nie należały do tanich, a posiadanie okutego wozu czy żelaznych elementów budowlanych wskazywało na stopień zamożności oraz pozycję społeczną właściciela. Kuźnie znajdowały się niemal w każdej wsi i jak w przypadku innych rzemiosł zawód ten przechodził z ojca na syna od paru pokoleń. Z czasem kowalstwo podzieliło się na wiejskie i miejskie, a wraz z rozwojem miast, z kowalstwa miejskiego zaczęło wyodrębniać się ślusarstwo, nożownictwo, gwoździarstwo, iglarstwo i płatnerstwo. Kowale wiejscy praco- (KZ) wali w kuźniach, stojących zazwyczaj na skraju wsi, przy drodze, na szlakach komunikacyjnych. Podkuwali konie, dostarczali narzędzi kuchennych oraz rolnych, okuć do bram, sporadycznie zajmując się też wyrobem drobnych ozdób z mosiądzu czy miedzi. Dziś możemy zamówić u kowala ogrodzenie, bramę, balustradę, zdobiony ogrodowy ruszt, charakternie wyglądający szyld czy tabliczkę z numerem domu. Można także odwiedzić miejsca, które posiadają elementy kuźni i zagród kowalskich. Gospodarstwo Agroturystyczne „U Flika” Roman Glapiak Dźwiniacz Dolny 13, 38-700 Ustrzyki Dolne +48 608 626 775 www.uflika.com.pl Oferuje wiele atrakcji, szczególnie dla grup zorganizowanych, dzieci, młodzieży i wycieczek szkolnych. W „Zagrodzie u Kowala” można zapoznać się z techniką profesji kowala i specyfiką pracy w kuźni. Można się tu nauczyć kilku profesji rękodzielniczych, w tym druciarstwa. W miarę zapotrzebowania organizowane są tu warsztaty splotów i technik przetwarzania prostego drutu na koronkowe i dekoracyjne konstrukcje. Zagroda Kowalska opiekun: Bogdan Świerszcz Krzeszów Górny 56, 37-413 Harasiuki +48 15 879 31 06 Stanisław Śliwa ul. Modrzewiowa 1c/8, 38-100 Strzyżów +48 17 276 35 30 W kompletnie wyposażonej kuźni znajdują się wszystkie narzędzia, przy pomocy których na miejscu można wykonać prace kowalskie. Zainteresowani mogą odwiedzać zagrodę po wcześniejszym uzgodnieniu. Obok rzeźby i malarstwa zajmuje się wycinanką, tworząc własne, indywidualne wzory. Prezentuje je na wystawach wyjazdowych i warsztatach plenerowych. Po wcześniejszym uzgodnieniu chętnie pokazuje swoje prace. (KZ) (AR) Inne profesje Wycinanka Druciarstwo Jest się czym cieszyć, ponieważ wycinanka w tak wielkim bogactwie odmian i w takiej powszechności występuje tylko w Polsce. Powstała wyłącznie w ramach kultury ludowej i jest zjawiskiem wyraźnie artystycznym. Wycinanki nie miały nigdy żadnego innego znaczenia jak zdobnicze. Nazwa wycinanka bądź wystrzyganka jest zatem zdecydowanie miejska, gdyż po pewnym czasie interesować się nią zaczęli artyści i ludność żyjąca w miastach. Na Podkarpaciu najbardziej popularne były żydowskie Hamsy i Rojzelachy, ściśle powiązane z religią. Tu dla odmiany zajmować się nimi mogli jedynie mężczyźni, ponieważ sztuka nie była przypisana kobietom. Wycinanka, obecnie przeżywająca swój renesans, stała się inspiracją dla wielu rękodzielników i artystów nie tylko ludowych. Z powodzeniem stosowana jako motyw dekoracyjny podkreślający tożsamość narodową w dobie powszechnej globalizacji. Popularne niezmiernie rzemiosło polegające niegdyś na ratowaniu pękniętych glinianych naczyń. Z drutu dookoła czaszy garnka czy dzbana tworzono rodzaj siatki scalającej i szczelnie podtrzymującej całość. Naturalnym biegiem rzeczy druciarstwo wygasało w późniejszych latach z powodu rozpowszechniania się metalu i blachy. Ocalało jednak w sąsiedniej Słowacji, tyle że nie w formie użytkowej, a raczej artystycznej. Druciarstwo należało obok kowalstwa i blacharstwa do tradycyjnych profesji Romów. Niewykluczone, że właśnie dzięki tej grupie etnicznej ocalało w obecnym kształcie. Niemalże koronkowe wyroby z drutu, jakie Słowacy wyczarowali z tego rzemiosła, zachwycają dziś niejednego. Dzięki bliskości granicy druciarstwo wraca do łask w Bieszczadach, gdzie odbywają się warsztaty tego rękodzieła. (ZM) Miejsca związane Galeria „Fantasmagoria” Agnieszka i Krzysztof Banaszek Przysłup 27, 38-608 Wetlina +48 501 618 725, +48 502 378 699 www.galeriafantasmagoria.pl z rękodziełem Działalność galerii – gdzie odbywają się wernisaże oraz sprzedaż kolekcji rękodzieł – skupia się przede wszystkim na promocji twórców regionu. Poza tym organizowane są warsztaty malarskie i ceramiczne, w których każdy może spróbować swoich sił. Galerie Bieszczadzka Galeria „Barak” Róża i Krzysztof Franczak 38-710 Czarna Górna 149a +48 13 461 93 22, +48 603 992 119, +48 605 055 454 www.barak.art.pl To miejsce spotkań z ludźmi i sztuką, skupiające grono bieszczadzkich artystów. Ponadto galeria organizuje wystawy, prowadzi warsztaty ceramiczne i malowania na szkle oraz sprzedaż unikatowych prac. Bieszczadzka Grupa Twórców Kultury ul. Wolności 25, 38-540 Zagórz +48 502 124 328, + 48 691 623 051, + 48 513 854 701 www.bgtk.pl Galeria „Czarny Kot” Ewelina i Jacek Krawiec Dołżyca 21, 38-607 Cisna +48 507 120 725 www.czarnykotbieszczady.pl Stowarzyszenie zrzesza wielu artystów i twórców, żywo podtrzymujących tradycje malarstwa, rzeźby czy grafiki poprzez organizowanie wystaw i prowadzenie cyklicznych warsztatów dla zainteresowanych. W galerii można zobaczyć i nabyć prace wielu bieszczadzkich artystów, wykonane w różnych technikach – od rzeźby, obrazów i ceramiki, po pamiątki z bibuły. Galeria Kowalstwa przy Centrum Kultury ul. Bursztyna 1, 39-100 Ropczyce +48 17 221 82 28 www.ropczyce.info.pl Usytuowana na poddaszu Centrum Kultury. Gromadzi prace wykonane przez artystów tej profesji w czasie kolejnych edycji organizowanych w Ropczycach Jarmarków Kowalskich. Galeria Rzeźby Plenerowej „Quo Vadis” Bogusław Iwanowski 38-535 Tyrawa Wołoska 150 Pan Bogusław jako artysta szukający ukojenia nie korzysta z telefonu, jednak przybyłym gościom chętnie prezentuje niecodzienną galerię. Tworzy ją kolekcja rzeźb inspirowanych historycznymi wydarzeniami. Galeria Sztuki „Synagoga” przy Bieszczadzkim Domu Kultury ul. Piłsudskiego 1, 38-600 Lesko +48 13 469 66 49 www.bdk.lesko.pl Galeria sztuki z bogatymi tradycjami, skupiająca wielu twórców regionu. „Bieszczadzkie zadumania” to wystawa stała kierowana do wszystkich miłośników malarstwa, rzeźby, rysunku i rękodzieła. „Galeria przy Cerkwi” Jolanta i Waldemar Kordyaczny Rabe, 38-710 Czarna Górna +48 605 205 720, +48 693 461 182 www.kordyaczny.pl Położona niedaleko cerkwi galeria gromadzi głównie akwarele, malarstwo sztalugowe czy ikonograficzne – szeroki wachlarz obrazów warty jest odwiedzenia i zakupienia. Galeria „Nad Siekierezadą” Agnieszka Słowik-Kwiatkowska 38-607 Cisna 92 +48 503 556 699 www.artkwiatkowska.bieszczady.net.pl www.siekierezada.pl Chętnie odwiedzana przez turystów restauracja Siekierezada mieści również galerię malarstwa i rysunku. Autorka prac specjalizuje się w malarstwie koni ale łatwo zauważyć, że nie jest to jedyny temat jej obrazów. Galeria Rękodzieła Artystycznego Twórców Podkarpacia przy restauracji „Galicja” ul. Piłsudskiego 9, 37-200 Przeworsk +48 16 648 21 90 www.galicja.przeworsk.pl Można tu pooglądać oraz nabyć wybrane prace Podkarpackich Twórców Rękodzieła Artystycznego, w tym na przykład interesujące ikony malowane na kamieniu. Bieszczadzka Grupa Twórców Kultury (KP) (KP) Galeria Ludowej Rzeźby Ceramicznej Władysławy Prucnal 37-126 Medynia Głogowska 135 +48 17 226 14 10 www.zagrodagarncarska.pl Artystka wyrosła w rodzinie garncarskiej, od dziesięcioleci tworzy różnego rodzaju gliniane figurki, naczynia, wielokrotnie wystawiała swoje prace na ekspozycjach w Polsce i za granicą. Do Medyni Głogowskiej zaprasza do obejrzenia niemałej kolekcji misternie uformowanych rzeźb. Galeria „Na Zabramie” Jolanta Pyś-Miklasz i Janusz Miklasz ul. Piłsudskiego 85, 36-065 Dynów +48 508 119 776 Galeria bardzo różnorodnych prac. Oprócz niemałej kolekcji malarstwa sakralnego, pejzażowego, portretowego i rzeźby, wystawia również grafiki, witraże czy rzadko spotykaną biżuterię na malowanych kamyczkach. Galerię można zwiedzać po wcześniejszym kontakcie. Galeria Sękowa przy Uniwersytecie Ludowym Rzemiosła Artystycznego Wola Sękowa 37, 38-505 Bukowsko +48 13 466 63 91, +48 662 487 667 www.uniwlud.republika.pl Działająca od 2006 r. galeria jest miejscem, gdzie swoje prace prezentują słuchacze i absolwenci uczelni oraz artyści uznani w Polsce i za granicą. Innym wartym uwagi projektem, który podziwiać można obok budynku uniwersytetu jest Exodus – składający się z ok. 100 rzeźb zjawiskowy pomnik, wspólne dzieło artystów z Polski, Niemiec i Ukrainy. Pracownia Ikon „Veraikon” (KZ) Galeria Sztuki Ludowej Budynek Biblioteki Pedagogicznej ul. Rynek 25, 37-600 Lubaczów +48 16 632 12 34 Prezentuje prace artystów ze Stowarzyszenia Twórców Ludowych Ziemi Lubaczowskiej, propagując rękodzielnicze tradycje tego regionu. Galeria Twórców Ludowych „Za Progiem” 36-016 Chmielnik 363 +48 17 229 62 73 Pracownia Ikon „Veraikon” Jadwiga Denisiuk 38-607 Cisna 4 +48 13 468 63 10, +48 502 851 912 www.ikony.bieszczady.net.pl Zajmuje się pisaniem ikon od ponad dwudziestu lat. W jej pracowni – na zamówienie – powstają ikony wykonane tradycyjną techniką tempery jajowej. Warto obejrzeć również stałą ekspozycję mieszczącą się obok pracowni. Zrzesza i promuje utalentowanych artystów z mikroregionu Doliny Strugu, specjalizujących się w różnych dziedzinach sztuki, zobaczyć tu można rzeźby, stroiki, stiuki, obrazy na płótnie, skórze oraz inne wytwory rękodzieła. Zagroda Magija Magdalena i Janusz Demkowicz Orelec 6a, 38-623 Uherce Mineralne +48 606 677 198, +48 694 798 651 www.zagrodamagija.pl „Galeria w Piwnicy” Zdzisław Pękalski 38-604 Hoczew 97 +48 13 469 42 87 www.galeriawpiwnicy.eu Organizuje szereg atrakcji dla grup i turystów indywidualnych. Odbywają się tu spotkania z bieszczadzkimi twórcami, wernisaże, a w „Wesołej Stodole” twórcze zajęcia i warsztaty z wielu dziedzin rękodzieła i ginących zawodów. Autorska galeria Zdzisława Pękalskiego, specjalizującego się w ikonopisarstwie oraz płaskorzeźbie. Oprócz jego prac zobaczyć tu można dzieła innych bieszczadzkich twórców. Glass Studio Habrat ul. Rynek 28, 38-400 Krosno +48 600 905 136 www.glassstudiohabrat.com Muzea Ekomuzeum „W Ogniu Paleniska Bieszczadzkiej Kuźni” Gminny Ośrodek Kultury pl. Wolności 11, 38-606 Baligród +48 13 468 40 04 Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli ul. Rynek 6, 35-064 Rzeszów +48 17 862 02 17 www.muzeumetnograficzne.rzeszow.pl Muzeum Historyczne ul. Zamkowa 2, 38-500 Sanok + 48 13 463 06 09 www.muzeum.sanok.pl Żywa kolekcja wartości rzemieślniczych regionu. W usytuowanym w zabytkowej kuźni muzeum oglądać można unikatowe wyposażenie i narzędzia kowalskiej profesji. Zbiory muzeum gromadzą eksponaty z działu ludowej plastyki oraz twórczości rzemieślniczej południowo-wschodniej Polski. Obok wystaw stałych – „Na co dzień i od święta” (stroje ludności wiejskiej) oraz „Dawna rzeźba i malarstwo ludowe”, organizowane są też ekspozycje czasowe. Najważniejsze zbiory muzeum to kolekcje sztuki sakralnej od XV do XIX w., malarstwo portretowe XVII–XIX w. oraz bogata ekspozycja ceramiki pokuckiej. Najsłynniejsza jest jednak Galeria Zdzisława Beksińskiego – największy zbiór spuścizny artysty, obrazów, rzeźb, rysunków czy grafik. Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny ul. Rybickiego 3, 38-500 Sanok +48 13 493 01 77, +48 13 463 16 72 www.mblsanok.pl Największy pod względem ilości obiektów park etnograficzny w Polsce. Odzwierciedla kulturę i twórczość polsko-ukraińskiego pogranicza wschodniej części polskich Karpat, a w zrekonstruowanym sektorze miejskim – Galicyjskim Rynku – można odwiedzić różne warsztaty i zakłady rzemieślnicze. Obok działalności muzealnej, skansen organizuje ekspozycje (wystawa malarstwa „Ikona karpacka”), cykliczne imprezy nawiązujące do tradycji dawnych jarmarków oraz warsztaty rękodzieła. Pracownia i galeria – w której rodzi się szkło wytwarzane metodą fusingu, a także unikatowe rzeźby, prestiżowe statuetki, wyroby dekoracyjne łączone z metalem czy drewnem. Galicyjski Rynek – Muzeum Budownictwa Ludowego (WA) Muzeum Kresów ul. Sobieskiego 4, 37-600 Lubaczów +48 16 632 18 02 www.muzeumkresow.eu Obok szeregu wystaw czasowych, muzeum proponuje dwie wystawy stałe, „Sztuka kresów” oraz „Kultura wsi lubaczowskiej” – ekspozycja przedstawiająca dawne rzemiosła regionu. Muzeum Kultury Ludowej Park Etnograficzny ul. Wolska 36, 36-100 Kolbuszowa +48 17 227 10 71 w. 22 www.muzeum.kolbuszowa.pl Skansen stanowią zabudowania dwóch grup etnograficznych – Lasowiaków i Rzeszowiaków oraz narzędzia i przedmioty sztuki ludowej. Muzeum organizuje cykliczne pokazy twórczości i kiermasze rękodzieła jak również zajęcia tematyczne na terenie parku etnograficznego. Muzeum Kresów (KZ) Muzeum Kultury Łemkowskiej Olchowiec 23, 38-450 Dukla +48 691 098 955 Zaadaptowane w chyży łemkowskiej prywatne muzeum gromadzi eksponaty kultury łemkowskiej i huculskiej, m.in. tradycyjne stroje, modele cerkiewek i przedmioty codziennego użytku. Muzeum Kultury Łemkowskiej Zyndranowa 1, 38-454 Tylawa +48 13 433 07 12 www.zyndranowa.org W usytuowanym w zagrodzie łemkowskiej skansenie, wyposażonym w narzędzia i przedmioty gospodarcze odnaleźć można wiele ciekawych eksponatów. Wśród nich m.in. kolorowa kolekcja tradycyjnych łemkowskich pisanek. Muzeum Lalek ul. Grodzka 24, 39-220 Pilzno +48 14 672 13 21 www.muzeumlalek.pl Filia (przy „Gospodzie u Wiedźmy”) Lipiny 228, 39-220 Pilzno +48 14 672 46 49 Muzeum usytuowane w starych pracowniach rzemieślniczych to niecodzienna kolekcja złożona z trzech części: lalek i kukiełek z całego świata, eksponatów regionalnych z Polski oraz bajkowych postaci. Można tu również podpatrzeć stare technologie ręcznej produkcji, zdobnictwa lalek wykonanych z drewna, metalu, plastiku czy wosku. Warto odwiedzić też kukiełkową „Wieś w miniaturze” – czyli filię muzeum w Lipinach. Muzeum Regionalne ul. Sandomierska 1, 37-464 Stalowa Wola +48 15 844 85 56 +48 797 120 229 – rezerwacja warsztatów www.muzeum.stalowawola.pl Wśród wielu innych, muzeum proponuje wystawę etnograficzną, gdzie zobaczyć można stare rzemiosło regionu nadsańskiego czy interesującą ekspozycję plenerowych kamiennych rzeźb, która została przygotowana z myślą o osobach niewidomych. Ponadto organizuje liczne wernisaże oraz warsztaty rękodzieła dla grup zorganizowanych. Muzeum Rzemiosła ul. Piłsudskiego 19, 38-400 Krosno +48 13 432 41 88 www.muzeumrzemiosla.pl Gromadzi kilka tysięcy obiektów – narzędzi i gotowych wyrobów ściśle związanych z dawnym rzemiosłem użytkowym – pozyskanych z różnych pracowni m.in. kowalskich, tkackich czy modniarskich. Muzeum Rzemiosła (MRK) Muzeum Wsi Markowa Towarzystwo Przyjaciół Markowej 37-120 Markowa 1500 +48 17 226 53 46 (Centrum Kultury Gminy Markowa) +48 603 386 102 (kustosz muzeum) www.markowa.art.pl Muzeum jest odzwierciedleniem zabudowy i kultury regionu łańcucko-przeworskiego. Atrakcją skansenu jest do dziś funkcjonująca kuźnia – pracuje w niej miejscowy kowal, który chętnym pozwala własnoręcznie zmierzyć się z tym „ciężkim” rzemiosłem. Muzeum Wsi ul. Jana Pawła II 34, 38-406 Odrzykoń +48 13 431 17 58 www.muzeumwsi.wojaszowka.pl Gromadzi bogatą kolekcję etnograficzną, w tym narzędzia do przędzenia i obróbki lnu, rękodzieło użytkowe oraz szeroki wachlarz dawnych strojów ludowych. Muzeum Ziemi Leżajskiej ul. Mickiewicza 20a, 37-300 Leżajsk +48 17 240 22 35 www.muzeum-lezajsk.pl Wśród stałych wystaw można zobaczyć ekspozycję etnograficzno-zabawkarską, prezentującą kolekcję tradycyjnych dla regionu zabawek drewnianych. Inne Arboretum i Zakład Fizjografii Bolestraszyce 130, 37-722 Wyszatyce +48 16 671 64 25 www.bolestraszyce.com Obok wielu ciekawych atrakcji, na terenie arboretum odbywają się plenery artystyczne oraz sympozja poświęcone wiklinie – jej odmianom i wyplataniu. Założono tu kolekcję wierzb użytkowych przeznaczoną do wykorzystania w plecionkarstwie. Izba Kultury Materialnej Wiejski Dom Kultury i Rekreacji Grochowe 87, 39-933 Tuszów Narodowy +48 17 581 77 17 www.wdkirgrochowe.pl W izbie można obejrzeć dawne narzędzia pracy i zapoznać się z historią rzemiosła regionu lasowiackiego. Prowadzone są tu również warsztaty rękodzieła oraz wystawy prac twórców regionu. Gminny Ośrodek Kultury i Wypoczynku Sala Tradycji 36-213 Haczów 95 +48 13 439 10 57 www.haczow.pl/gokiw Izba Regionalna „Stowarzyszenie dla Albigowej” Biblioteka Publiczna 37-122 Albigowa 478 +48 17 225 01 24 www.albigowa.org.pl Gromadzi kolekcję instrumentów znakomitego lirnika z Haczowa – Pana Stanisława Wyżykowskiego. Można tu podziwiać niezwykle rzadko spotykane instrumenty: lirę basową, liry korbowe i skrzypce „laskę”. Gromadzi historyczne dokumenty, wydawnictwa oraz eksponaty związane z rzemiosłem i rękodziełem regionu. Kolekcję wzbogacają zbiory etnograficzne – elementy tradycyjnego stroju ludowego. Arboretum w Bolestraszycach - obiekty wiklinowe (NP) Mazurska Izba Regionalna Opiekunowie: Jan i Emila Adamczykowie Mazury 56, 36-130 Raniżów +48 17 228 50 37 Genowefa Makusak Mazury 65, 36-130 Raniżów +48 17 228 00 82 Prezentuje przedmioty związane z obrzędami i tradycją rzemieślniczą regionu. W odtworzonych pomieszczeniach dawnego gospodarstwa można oglądać przedmioty codziennego użytku, np. do obróbki lnu, kowalskie czy kręcenia powrozów. Uniwersytet Ludowy Rzemiosła Artystycznego Wola Sękowa 37, 38-505 Bukowsko +48 13 466 63 91, +48 662 487 667 www.uniwlud.republika.pl Uniwersytet prowadzi dwuletni Instruktorski Kurs Kwalifikacyjny Rękodzieła Artystycznego w dziedzinie ceramiki, tkactwa, wikliniarstwa, rzeźby w drewnie, haftu i koronki oraz egzaminy czeladnicze wybranych rzemiosł. Organizuje również weekendowe oraz letnie warsztaty rękodzieła dla dzieci i dorosłych w niemal wszystkich dziedzinach. Bogate tradycje starych profesji oraz wciąż kultywowana działalność wielu rękodzielników na terenie województwa podkarpackiego zaowocowały utworzeniem Szlaku Tradycyjnego Rzemiosła Podkarpacia (www.podkarpacie.szlakrzemiosla.pl). Wpisuje się w niego kilkudziesięciu twórców różnych dziedzin, którzy podtrzymują tradycje swoich ziem, regionów czy przodków i otwierają drzwi pracowni oraz autorskich galerii wszystkim chętnym obejrzenia gotowych wyrobów lub wzięcia udziału w organizowanych warsztatach. Za pracę rąk jak również przywiązanie do tradycji wielu artystów zostaje wyróżnionych certyfikatami: ––„GoToCarpathia” (www.gotocarpathia.pl) to odznaczenia przyznawane od 2010 r. za wysokiej jakości produkty oraz usługi ekoturystyczne pochodzące z Karpat Wschodnich i przyjazne środowisku naturalnemu. ––Innym wyróżnieniem jest Bieszczadzki Produkt Lokalny „Made in Bieszczady”, inicjatywa od kilku lat promująca i wyróżniająca te produkty lokalne i usługi, które odznaczają się tradycyjną metodą ręcznego wytwarzania. Tu, w Bieszczadach – które są przecież oazą dla różnego rodzaju twórców – powstają najwyższej jakości wizytówki regionu i tradycji z nim związanych. Wśród nagrodzonych pojawiło się do tej pory wielu twórców i przedsiębiorców, ciągle aktywnie działających na terenie województwa. Ich wyroby można spotkać na licznych regionalnych imprezach plenerowych, których stanowią niewątpliwą ozdobę. (FB) Do Etno-dzieła! – warsztaty etnograficzne Muzeum Kultury Ludowej ul. Wolska 36, 36-100 Kolbuszowa +48 17 227 10 71 w. 22 www.muzeum.kolbuszowa.pl maj-grudzień, każda trzecia sobota miesiąca w ośrodku edukacji regionalnej „Dawna Szkoła” Kalendarz imprez i warsztatów CZERWIEC LUTY Regionalny Przegląd Grup Obrzędowych „Wątki Folkloru Ludowego” Gminny Ośrodek Kultury ul. Kościuszki 83, 37-632 Stary Dzików +48 16 631 80 50 www.starydzikow.pl MARZEC Nitką Malowane – wystawa haftu i ręcznych robótek Niżańskie Centrum Kultury Sokół ul. Kościuszki 9, 37-400 Nisko +48 15 841 21 44 www.nck.nisko.pl Targi Rękodzieła Ludowego Ośrodek Kultury ul. 1 Maja 1, 37-310 Nowa Sarzyna +48 17 241 15 07 www.kultura.nowasarzyna.eu Wiosenne Warsztaty Rękodzielnicze Gminny Ośrodek Kultury ul. Warszawska 27, 37-610 Narol +48 662 118 799 www.gok.narol.pl KWIECIEŃ Kwietna Niedziela – Jarmark Rękodzieła Ludowego Centrum Kulturalne ul. Konarskiego 9, 37-700 Przemyśl +48 16 678 20 09 www.ck.przemysl.pl Kiermasz Rękodzieła Artystycznego Wojewódzki Dom Kultury ul. Okrzei 7, 35-959 Rzeszów +48 17 853 52 57 www.wdk.podkarpackie.pl Kiermasz Wielkanocny Regionalne Centrum Kultur Pogranicza ul. Kolejowa 1, 38-400 Krosno +48 13 432 18 98 www.rckp.krosno.pl Międzynarodowy Plener Wikliny Artystycznej Centrum Wikliniarstwa ul. Mickiewicza 41 37-420 Rudnik nad Sanem +48 15 649 26 13 www.mokrudnik.pl Podkarpacka Parada Straży Wielkanocnych „Turki” Stadion LKS „Grodziszczanka” 37-306 Grodzisko Dolne 125 +48 17 242 82 65 www.grodziskodolne.pl Dzień i Noc na Garncarskim Szlaku Rajd Rowerowy „Garncarskim Szlakiem” Zagroda Garncarska Medynia Głogowska, 37-125 Czarna +48 17 226 23 23 www.zagrodagarncarska.pl kwiecień/maj MAJ Kermesz Łemkowski Olchowiec 92, 38-454 Dukla +48 13 433 53 82 Noce Kultury Galicyjskiej Starostwo Powiatowe ul. Rynek 1, 38-500 Sanok +48 13 465 29 24 www.nocegalicyjskie.pl Jarmark Folklorystyczny Muzeum Budownictwa Ludowego ul. Rybickiego 3, 38-500 Sanok +48 13 493 01 77, +48 13 463 16 72 www.mblsanok.pl Roztańczony Chorzelów – Podkarpacki Jarmark Ludowy Samorządowy Ośrodek Kultury i Sportu Gminy Mielec 39-331 Chorzelów 307 +48 17 584 14 83 www.sokis.gmina.mielec.pl Podkarpacki Jarmark Turystyczny ul. Rynek 1, 37-37-700 Przemyśl +48 16 675 20 81 www.przemysl.pl Sobótkowe Spotkania z Folklorem – targi rzemiosła i rękodzieła artystycznego Dukielski Ośrodek Kultury ul. Kościuszki 4, 38-450 Dukla +48 13 433 00 25 www.ok.dukla.pl Srebrny Czworokąt – Międzynarodowe Triennale Malarstwa Regionu Karpat Galeria Sztuki Współczesnej ul. Kościuszki 3, 37-700 Przemyśl +48 16 678 38 59 www.bwaprzemysl.pl Międzynarodowy Jarmark Kowalski Centrum Kultury ul. Bursztyna 1, 39-100 Ropczyce +48 17 221 82 28 www.ropczyce.info.pl/ck czerwiec-lipiec (co dwa lata od roku 2000) Wiklina – Rudnik nad Sanem Centrum Wikliniarstwa ul. Mickiewicza 41, 37-420 Rudnik nad Sanem +48 15 649 26 13 www.mokrudnik.pl maj/czerwiec Co Niedzielę w Zagrodzie – niecodzienny spacer po skansenie Muzeum Kultury Ludowej ul. Wolska 36, 36-100 Kolbuszowa +48 17 22 71 071 w. 22 www.muzeum.kolbuszowa.pl czerwiec-sierpień Warsztaty rękodzieła artystycznego Gminny Ośrodek Kultury i Czytelnictwa 37-111 Rakszawa 340 +48 17 226 12 89 www.gokic.lap.pl maj-wrzesień Od Troi po Bałtyk – festyn historyczny Skansen Archeologiczny Karpacka Troja Trzcinica 646, 38-207 Przysieki +48 13 440 50 40 www.karpackatroja.pl dwa dni czerwca i dwa dni września LIPIEC Agrobieszczady – targi rzemiosła i przedsiębiorczości Starostwo Powiatowe ul. Rynek 1, 38-600 Lesko +48 13 469 71 24 www.powiat-leski.pl Bibułkalia Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Solinie ul. Wiejska 2, 38-610 Polańczyk +48 13 469 24 95 www.esolina.pl Cesarsko-Królewski Jarmark Galicyjski Gminny Ośrodek Kultury ul. Warszawska 27, 37-610 Narol +48 662 118 799 www.gok.narol.pl Dzień Otwartych Drzwi w Zagrodzie Towarzystwo Przyjaciół Markowej 37-120 Markowa 1500 +48 603 386 102 www.ckgm.pl Festiwal Kultur Karpackich Urząd Miasta i Gminy ul. Parkowa 1, 38-600 Lesko +48 13 469 90 38 www.lesko.pl Jarmark Garncarski Zagroda Garncarska Medynia Głogowska, 37-125 Czarna +48 17 226 23 23 www.zagrodagarncarska.pl Koszykalia – jarmark wikliniarski Ustrzycki Dom Kultury ul. 29 listopada 31, 38-700 Ustrzyki Dolne +48 13 461 13 22 www.ustrzyki-dolne.pl Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne Gminne Centrum Kultury w Świlczy 36-071 Trzciana 353c +48 17 851 44 38 www.swilcza.pl Ogólnopolskie Warsztaty Garncarskie Zagroda Garncarska Medynia Głogowska, 37-125 Czarna +48 17 226 23 23 www.zagrodagarncarska.pl Wakacyjne Spotkania z Twórcami Ludowymi Muzeum Kultury Ludowej ul. Wolska 36, 36-100 Kolbuszowa +48 17 227 10 71 w. 22 www.muzeum.kolbuszowa.pl Wiśniowa Pachnąca Malarstwem – międzynarodowy plener malarski Towarzystwo im. Zygmunta Mycielskiego 38-124 Wiśniowa 136 +48 606 362 865 lipiec-sierpień SIERPIEŃ Biesiada Karpacka Gminny Ośrodek Kultury 38-458 Chorkówka 175 +48 13 431 41 20 www.gok.chorkowka.pl Drzewoludy z Gogołowa – międzynarodowy plener rzeźbiarski Wyciągi Narciarskie „Pod Dziedzicem” 38-131 Gogołów 20-c +48 17 277 79 09 www.gogolow-narty.pl Festiwal Kultur i Kresowego Jadła Urząd Gminy ul. Jasna 1, 37-600 Lubaczów +48 16 632 16 84 www.lubaczow.com.pl 37 Festiwal „Zaklęte w drewnie” Muzeum Budownictwa Ludowego ul. Rybickiego 3, 38-500 Sanok +48 13 493 01 77, +48 13 463 16 72 www.mblsanok.pl „Wieńcowiny” czyli tradycje dożynkowe w Woli Małej Urząd Gminy 37-125 Czarna 260 +48 17 226 23 24 www.gminaczarna.pl Jarmark Ikon Urząd Miasta i Gminy ul. Rynek 1, 38-500 Sanok +48 13 465 28 00 www.sanok.pl Międzynarodowe Biennale Artystycznej Tkaniny Lnianej „Z krosna do Krosna” Muzeum Rzemiosła w Krośnie ul. Piłsudskiego 19, 38-400 Krosno +48 13 432 41 88 www.muzeumrzemiosla.pl sierpień-wrzesień Karpacki Jarmark Gminny Ośrodek Kultury Pl. Wolności 13, 38-606 Baligród +48 13 468 40 04 www.baligrod.pl Karpackie Klimaty Urząd Miasta ul. Lwowska 28a, 38-400 Krosno +48 13 43 675 43 www.karpackieklimaty.krosno.pl WRZESIEŃ Jarmark Folklorystyczny Lokalny Ośrodek Kultury „Razem” 36-047 Niechobrz 278 +48 17 850 09 92 www.niechobrz.pl Pruchnickie Sochaczki – Jarmark Sztuki Ludowej ul. Rynek, 37-560 Pruchnik +48 16 628 80 65 www.pruchnik.com.pl Międzynarodowy Festiwal Kultury Kresowej Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich – oddział w Jarosławiu ul. 3 Maja 4, 37-500 Jarosław +48 509 947 980 www.tml.bloog.pl Święto Chleba Gospodarstwo Agroturystyczne „U Flika” Dźwiniacz Dolny 13, 38-700 Ustrzyki Dolne +48 13 461 25 60, +48 608 626 775 www.uflika.com.pl Warsztaty Ginącego Rzemiosła Wsi Galicyjskiej Gminna Biblioteka Publiczna w Dydni 36-204 Dydnia 84 +48 13 430 30 36 http://gokdydnia.freehostia.com/index.html Wesele Podkarpackie – przegląd zespołów obrzędowych Gminny Ośrodek Kultury ul. Grunwaldzka 11, 38-480 Rymanów +48 13 435 50 67 www.rymanow.vel.pl/gok W Folklorze Ukryte Gminne Centrum Kultury w Świlczy 36-071 Trzciana 353c +48 17 851 44 38 www.swilcza.pl LISTOPAD Ocalić od Zapomnienia – spotkania twórców ludowych Trynieckie Centrum Kultury 37-204 Tryńcza 127 +48 16 642 11 24 www.tryncza.eu Zaduszki Skansenowskie Towarzystwo Przyjaciół Markowej 37-120 Markowa 1500 +48 603 386 102 www.ckgm.pl Zimowe warsztaty rękodzielnicze Gminny Ośrodek Kultury ul. Warszawska 27, 37-610 Narol +48 662 118 799 www.gok.narol.pl listopad-grudzień GRUDZIEŃ Biennale Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej Jasielski Dom Kultury ul. Kołłątaja 1, 38-200 Jasło +48 13 443 51 61 www.jdkjaslo.pl Jarmark Bożonarodzeniowy Centrum Kulturalne ul. Konarskiego 9, 37-700 Przemyśl +48 16 678 20 09 www.ck.przemysl.pl Jarmark Świąteczny Starostwo Powiatowe ul. Wyspiańskiego 6, 39-300 Mielec +48 17 780 04 83 www.powiat-mielecki.pl Kiermasz Świąteczny – zimowy Regionalne Centrum Kultur Pogranicza ul. Kolejowa 1, 38-400 Krosno +48 13 432 18 98 www.rckp.krosno.pl Przybieżeli do Sanoka – Jarmark Bożonarodzeniowy Starostwo Powiatowe ul. Rynek 1, 38-500 Sanok +48 13 465 29 24 www.powiat-sanok.pl CAŁOROCZNE Środy Artystyczne – spotkania z twórcami regionu podkarpackiego Krośnieńska Biblioteka Publiczna ul. Wojska Polskiego 41, 38-400 Krosno +48 13 432 13 70 www.kbp.krosno.pl każda druga środa miesiąca Informacja turystyczna Baligród Gminne Centrum Informacji Turystycznej Plac Wolności 11, 38-606 Baligród, +48 13 468 40 04, www.baligrod.pl Cisna Gminne Centrum Informacji Turystycznej 38-607 Cisna 23, +48 13 468 64 65, www.cisna.pl Czarna Górna Punkt Informacji Turystycznej 38-710 Czarna Górna 73, +48 669 758 256 Dukla Transgraniczna Informacja Turystyczna ul. Trakt Węgierski 26a, 38-450 Dukla, +48 13 433 56 16, www.turystyka.karpaty.dukla.pl Horyniec-Zdrój Gminny Ośrodek Kultury Punkt Informacji Turystycznej ul. Jana III Sobieskiego 4, 37-620 Horyniec-Zdrój, +48 16 631 31 05 Iwonicz-Zdrój Centrum Informacji Turystycznej Plac Dietla 2, 38-440 Iwonicz-Zdrój, +48 13 425 10 87 Jarosław Centrum Kultury i Promocji ul. Rynek 5, 37-500 Jarosław, +48 16 732 53 91, www.ckip.jaroslaw.pl Jasło PTTK w Jaśle (udziela informacji turystycznych) ul. Floriańska 15, 38-200 Jasło, +48 13 446 33 40, www.jaslo.pttk.pl Komańcza Urząd Gminy w Komańczy Centrum Promocji i Informacji Turystycznej 38-543 Komańcza 166, +48 13 492 70 07, www.komancza.pl Krosno Punkt Informacji Kulturalno-Turystycznej ul. Rynek 5, 38-400 Krosno, +48 13 432 77 07, www.muzeumrzemiosla.pl Tekst Aleksandra Rózga Projekt graficzny i DTP Arete Sp. z o.o. Mapa Karolina Kiwior Fotografie (AK) Arkadiusz Komski, (AR) Aleksandra Rózga, (BGTK) arch. Bieszczadzka Grupa Twórców Kultury, (DS) Dariusz Szwed, arch. CDS Sp. z o.o., (FB) arch. Fundacja Bieszczadzka, (JG) Janusz Górnicki UMWP, (JW) Jerzy Wójtowicz, (KP) Karol Prajzner, (KZ) Krzysztof Zajączkowski UMWP, (NP) Narcyz Piórecki, (MRK) arch. Muzeum Rzemiosła w Krośnie, (SO) Sławomir Olszyk, (WA) arch. Wydawnictwo Arete, (UMWP) arch. Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, (ZM) arch. Zagroda Magija okładka 1: Warsztaty tkactwa w Rakszawie (KZ) okładka 4: Plener artystyczny "Przyroda, Kultura, Ludzie" w Orelcu (KP) Lesko Bieszczadzkie Centrum Informacji Turystycznej ul. Rynek, 38-600 Lesko, +48 13 469 66 95, www.lesko.pl Leżajsk Centrum Informacji Turystycznej ul. Rynek 1, 37-300 Leżajsk, +48 17 787 70 67, www.kultura.lezajsk.pl Lutowiska Ośrodek Informacji i Edukacji Turystycznej Bieszczadzkiego Parku Narodowego 38-713 Lutowiska 2, +48 13 461 03 50, +48 13 461 03 51, www.bdpn.pl Lutowiska Gminne Centrum Informacji Turystycznej 38-713 Lutowiska 14, +48 13 461 03 13, www.lutowiska.pl Polańczyk Centrum Informacji Turystycznej ul. Wiejska 2, 38-610 Polańczyk, +48 13 470 30 28, www.esolina.pl Przemyśl Punkt Informacji Turystycznej PTTK ul. Grodzka 1, 37-700 Przemyśl, +48 16 675 21 63, www.przemysl.pttk.pl Przemyśl Punkt Informacji Turystycznej PTSM – Schronisko Młodzieżowe PTSM MATECZNIK ul. Lelewela 6, 37-700 Przemyśl, +48 16 670 61 45, www.ptsm-matecznik.pl Przeworsk Euroregionalne Centrum Informacji Turystycznej ul. Rynek 1, 37-200 Przeworsk, +48 16 648 18 60, www.ecit.przeworsk.um.gov.pl Rymanów Zdrój Biuro Informacji Turystycznej ul. Zdrojowa 45, 38-481 Rymanów Zdrój, +48 13 435 71 90, www.info.rymanow.pl Rzeszów Punkt Informacji Turystycznej i Kulturalnej „Rzeszów Zaprasza” ul. Rynek 26, 35-064 Rzeszów, +48 17 852 57 77, www.rzeszowzaprasza.pl Rzeszów Podkarpackie Centrum Informacji i Promocji Turystyki ul. Szopena 51 pok. 302, 35-959 Rzeszów, +48 17 852 00 09, +48 17 867 62 30 www.podkarpackie.travel.pl Sanok Centrum Informacji Turystycznej ul. Rynek 14, 38-500 Sanok, +48 13 46 445 33, +48 13 463 60 60, www.sanok.pl Stalowa Wola Informacja turystyczna „Szlak architektury art deco” przy Muzeum Regionalnym, ul. Sandomierska 1, 37-464 Stalowa Wola +48 15 844 85 56, www.muzeum.stalowawola.pl www.podkarpackie.travel Ustrzyki Dolne Informacja Turystyczna Bieszczadzkiego Parku Narodowego ul. Bełska 7, 38-700 Ustrzyki Dolne, +48 13 461 10 91, +48 13 461 30 62 Ustrzyki Dolne Bieszczadzkie Centrum Informacji i Promocji Turystycznej ul. Rynek 16, 38-700 Ustrzyki Dolne, +48 13 471 11 30, +48 13 471 16 69 www.cit.ustrzyki-dolne.pl Wetlina Centrum Informacji Turystycznej 38-608 Wetlina, +48 500 047 743 Integralną częścią folderu jest mapa. Kolorystyka kostek, umieszczonych przy danych teleadresowych, koresponduje z kolorystyką na mapie. URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO DEPARTAMENT PROMOCJI I TURYSTYKI al. Ł. Cieplińskiego 4, 35-010 Rzeszów +48 17 747 66 00 [email protected] ISBN 978-83-60184-44-8 egzemplarz bezpłatny Rzeszów 2012