Bóg Pawła_S.D._R.T._P.K. - Centrum Myśli Jana Pawła II

Sebastian Duda, Rafał Tichy, Piotr Kaznowski – Sylabus planowanych zajęć seminaryjnych w
Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie
Temat: BÓG PAWŁA
„Paweł dobrowolnie zgodził się całym swoim życiem pójść za Chrystusem. Skoro przyjął Boże światło i
otrzymał chrzest, jego najgłębsze istnienie upodobniło się do istnienia Chrystusa. Spotkanie w wierze
ze Zmartwychwstałym jest bowiem światłem na drodze człowieka, które wstrząsa podstawami życia.”
(Jan Paweł II, Damaszek, 6 maja 2001 r.)
Zajęcia nr 1
Antropologia św. Pawła.
Zagadnienia szczegółowe: ciało (sarx, soma), dusza (psyche) i duch (pneuma) w teologii św. Pawła;
sarx w listach Pawłowych i w Ewangelii Janowej; preegzystencja dusz w myśli wczesnego
chrześcijaństwa, grzech i przebłaganie w teologii biblijnej; wiktymizacja, bezgrzeszność i
sprawiedliwość Boża, kozioł ofiarny, przebłaganie w refleksji pierwotnego Kościoła i u św. Pawła,
ofiara zastępcza w teologii chrześcijańskiej, teologia przebłagania w chrześcijaństwie (św. Anzelm
Kantuaryjski, teoria Girarda a chrystologia; egzegeza tekstu z Nowego Testamentu.
Lektury: (1) Rz 3,21-31; (2) bp Zbigniew Kiernikowski, Dwa oblicza sprawiedliwości Bożej, w: ID., W
mocy słowa i sakramentu, Warszawa 2011, s. 67-101; (3) Paul Ricoeur, Symbolika zła, przeł. Stanisław
Cichowicz i Maria Ochab, Warszawa 2002; (4) Jacek Kempa, Konieczność zbawienia: antropologiczne
założenia soteriologii Anzelma z Canterbury, Katowice 2009; (5) René Girard, Kozioł ofiarny, przeł.
Mirosława Goszczyńska, Łódź 1991; (6) René Girard, Sacrum i przemoc, przeł. Maria i Jacek Plecińscy,
Poznań 1994. (7) Sebastian Duda, Dusza do zbawienia koniecznie potrzebna, w: Znak 1 (2009) 19-32.
Zajęcia nr 2
Teologia św. Pawła.
Zagadnienia szczegółowe: teologia św. Pawła in statu nascendi, przebaczenie jako dar
(fenomenologia daru), czym jest pojednanie?, aporetyczność przebaczenia i próba jej
przezwyciężenia w chrześcijańskiej soteriologii.
Lektury: (1) 2Kor 5,17-21; (2) Sebastian Duda, Horyzont pojednania, w: W drodze 10 (2006) 93-103;
(3) Marcel Mauss, Szkic o darze. Forma i podstawy wymiany w społeczeństwach archaicznych, w:
Socjologia i antropologia, przeł. Krzysztof Pomian i inni, Warszawa 2001; (4) Jacques Derrida,
Cosmopolitanism and Forgiveness, London/New York 2001; (5) Ernst Käsemann, Some Thoughts on
the Theme “The Doctrine of Reconciliation in the New Testament”, w: J.M. Robinson, The Future of
Our Religious Past. FS Rudolf Bultmann, London 1971, s. 49-64; (6) Jean-Luc Marion, Będąc danym:
esej z fenomenologii donacji, przeł. Wojciech Starzyński, Warszawa 2007.
Zajęcia nr 3 i zajęcia nr 4
Paweł-Żyd, Paweł-Grek
Poruszymy trzy aspekty myśli św. Pawła, ściśle ze sobą splecione w jego Listach. Nie tracąc z oczu i
pamięci danych teologicznych, potraktujemy Apostoła przede wszystkim jako przełomowego
myśliciela starożytności, filozofa opisującego kondycję ludzką i wskazującego drogę wyjścia z jej
egzystencjalnego impasu. Wychodząc od kluczowego hermeneutycznie problemu Prawa (a zwłaszcza
dialektycznego napięcia litery/ciała i Ducha, uczynku i wiary, sprawiedliwości i miłości, śmierci i życia,
itd.) spróbujemy zbadać jak Paweł-Grek odpowiada na fundamentalne pytania
filozofów, jak Paweł-Żyd konfrontuje się z tradycją Tory, aby wreszcie dostrzec, jak PawełChrześcijanin dokonuje twórczej syntezy, a przede wszystkim przekroczenia zastanych dialektyk. Co
znaczy, że litera zabija, a Duch ożywia? Co znaczy, że nie ma już Greka ani Żyda, mężczyzny ani
kobiety i że Chrystus zburzył mur wrogości między ludźmi? Co znaczy, że przez chrzest jesteśmy
włączeni w śmierć Chrystusa, jeśli wiara daje życie?
Lektury: Księga Rodzaju (zwłaszcza opis stworzenia i upadku); Listy św. Pawła z komentarzami (zwł.
św. Augustyna De spiritu et littera, św. Tomasza z Akwinu); fragmenty Dialogów Platona poświęcone
problemowi źródła prawa i sprawiedliwości; oraz uzupełniająco: prace R. Girarda poświęcone genezie
przemocy i mechanizmom mimetycznym, G. K. Chesterton „Etyka krainy elfów” (w: Ortodoksja), G.
Thibon, L’equilibre et l’harmonie, P. Kaznowski, „Między duchem a literą” (w: „Christianitas” 45-46),
recepcja św. Pawła w myśli współczesnej (m.in. A. Badiou, G. Agamben).
Zajęcia nr 5
Biblijne źródła Pawłowej eschatologii
Zapoznamy się z historycznym i mesjańskim wymiarem wiary judaizmu biblijnego. Prześledzimy
teksty z Pięcioksięgu, w których Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba objawia się jako Pan Historii,
następnie teksty proroków, którzy nadają temu historycznemu aspektowi judaizmu wymiar
eschatologiczny i mesjański, w końcu zapoznamy się z narodzinami i rozwojem żydowskiej
apokaliptyki.
Zajęcia nr 6
Rewolucja św. Pawła i jej konsekwencje
Na drugi zajęciach odkryjemy, że ów mesjański i apokaliptyczny wymiar wiary biblijnej został podjęty i
rozwinięty przez pierwszych chrześcijan, a jego szczególnie wyraźne ślady odnajdujemy właśnie w
nauczaniu św. Pawła. Zastanowimy się też w jaki sposób apokaliptyczne postrzeganie historii
wypływało na ocenę życia społeczno-politycznego przez Apostoła pogan.
Lektury: Stary i Nowy Testament; Apokryfy Starego i Nowego Testamentu; K. Marks, Manifest
komunistyczny; F. Fukuyama, Koniec historii, J. Danielou, Teologia judeochrześcijanska; H. de Lubac,
Katolicyzm; K. Löwitch, Historia powszechna i dzieje zbawienia; J. Taubes, Eschatologie occidentale;
tenże, Teologia polityczna Świętego Pawła.
Zajęcia nr 7
Podsumowanie