D - Sąd Okręgowy w Elblągu

Sygn. akt IV U 1768/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 listopada 2013r.
Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Bożena Czarnota
Protokolant: stażysta Justyna Sobiech
po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2013r. w Elblągu na rozprawie
sprawy z odwołania W. Ł.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.
z dnia 16/07/2013 r. znak: (...)
o emeryturę
oddala odwołanie.
Sygn. akt IVU 1768/13
UZASADNIENIE
Ubezpieczony W. Ł. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 16.07.2013r.
znak (...), którą to decyzją organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury.
W ocenie skarżącego pozwany do wymaganego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach wykonywanej przez
skarżącego winien być uwzględniony okres jego zatrudnienia w Ośrodku (...) Lasów Państwowych w G. od 21.12.1971r.
do 27.01.1976r. na stanowisku kopacza. W konsekwencji wnioskodawca domagał się zmiany decyzji ZUS i przyznania
mu prawa do emerytury.
W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. wniósł o jego oddalenie.
Pozwany powołał przepisy ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. Nr 153, poz. 1227) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.), wskazując, że skarżący nie wykazał 15 lat okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach. Odnosząc się do
twierdzeń skarżącego, zdaniem pozwanego pozwany w spornym okresie pracował w charakterze robotnika drogowego
na budowie w K. , co nie jest pracą kwalifikującą do wcześniejszego świadczenia emerytalnego.
Sąd ustalił i zważył co następuje:
Ubezpieczony W. Ł. ur. (...) w dniu 04.06.2013r. wystąpił do pozwanego organu rentowego z wnioskiem o ustalenie
uprawnień do emerytury. Z oświadczenia wnioskodawcy zawartego we wniosku wynikało, że nie jest on członkiem
otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostaje w stosunku pracy. Poza sporem było, że skarżący na dzień
01.01.1999r. legitymuje się ponad 25 letnim okresem ubezpieczenia. /dowód: wniosek k. 1-3 akt ZUS/
Decyzją z dnia 16.07.2013r. pozwany odmówił wnioskodawcy prawa do świadczenia wobec nielegitymowania się przez
niego 15- letnim okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach. (dowód: decyzja z 29.02.2012 plik emerytalny akt
ZUS k-116)
Wnioskodawca nie zgodził się z powyższą decyzją, wnosząc odwołanie, w którym domagał się przyznania mu prawa
do świadczenia emerytalnego.
W przepisie art. 6 k.c. jest zawarta zasada, która znajduje również zastosowanie na gruncie prawa ubezpieczeń,
iż ten kto, powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, jest obowiązany udowodnić
fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc
neguje uprawnienie żądającego, jest obowiązany udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie
przysługuje. W przepisie tym chodzi jednak nie o każdy fakt, lecz o fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy, a więc o fakty prawotwórcze, czyli wykazujące istnienie prawa, oraz o fakty niweczące lub tamujące
prawo, czyli wskazujące na to, iż żądanie strony jest nieuzasadnione. Natomiast o tym, co która ze stron stosunku
cywilnoprawnego ma udowodnić w sporze toczącym się przed sądem, decydują przede wszystkim: przedmiot sporu,
prawo materialne regulujące określone stosunki prawne oraz prawo procesowe normujące zasady postępowania
dowodowego, w tym znaczenie domniemań faktycznych i prawnych. W myśl tych ogólnych zasad, to na powodzie
spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie (zob. SN wyrok z 03.10. 1969 r., II PR
313/69, LexPolonica nr 317731, OSNCP 1979, nr 9, poz. 147), a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia
okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie powództwa (tak SN w wyroku z 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82,
LexPolonica nr 318337) /Komentrarz do Kodeksu cywilnego Stanisław Dmowski LexPolonica do art.6 k.c./. Jednakże
reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności
sprawy, spoczywa on na stronie powodowej. Jeżeli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością
powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających, jej zdaniem,
oddalenie powództwa./wyrok SN z 20.04.1982r., I CR 79/82, wyrok SN z 17.12.1996r., I CR 45/96/
Wobec powyższego należało zastanowić się czy ubezpieczony udowodnił fakty uzasadniające jego żądanie, zaś
pozwany okoliczności uzasadniające jego wniosek o oddalenie odwołania.
Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z
zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.
W myśl art. 184 ust. 1 ww. ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po
osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:
1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach
dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz
2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.
Ust. 2 Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu
emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
Stosownie do §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43) pracownik, który
wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia
łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma
wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
Zgodnie zaś z § 3 rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym
okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami
równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.
W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest
wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.
Z powyższego wynika, że skarżący nabyłby prawo do wcześniejszej emerytury w przypadku łącznego spełnienia
przesłanek:
- ukończenia wieku 60 lat;
- legitymowania się łącznym okresem ubezpieczenia w wymiarze co najmniej 25 lat, przypadającym na dzień
01.01.1999r.;
- legitymowania się 15 letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, przypadających na dzień
01.01.1999r.;
- nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego.
Poza sporem w sprawie było, że skarżący w dniu wydania zaskarżonej decyzji miał ukończone 60 lat, na dzień
01.01.1999r. legitymował się ponad 25 letnim okresem ubezpieczenia, nie był członkiem otwartego funduszu
emerytalnego.. Jednocześnie niekwestionowanym było, że ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach przez
okres 14 lat, 7 miesięcy i 15 dni. Spornym było, czy ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach 4 miesiące i 15
dni ponad uznany przez pozwanego okres pracy skarżącego.
W ocenie ubezpieczonego do wymaganych 15 lat winien być zaliczony okres jego zatrudnienia w Ośrodku (...) Lasów
Państwowych w G. od 21.12.1971r. do 27.01.1976r. na stanowisku kopacza.
Odnosząc się do twierdzeń skarżącego, pozwany wskazywał, że nie rozpatrywał okresu zatrudnienia skarżącego w
Ośrodku (...) Lasów Państwowych w G. od 21.12.1971r. do 27.01.1976r. na stanowisku kopacza, bowiem skarżący nie
przedłożył świadectwa pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, a nadto zdaniem pozwanego ubezpieczony w
spornym okresie pracował w charakterze robotnika drogowego na budowie w K..
Rozporządzenie RM z 07.02.1983r. w § 2 ust. 2 wymaga, by okresy pracy w szczególnych warunkach zostały
potwierdzone przez zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub też w „zwykłym”
świadectwie pracy z odpowiednią adnotacją.
Niemniej jednak należy zauważyć, że świadectwo pracy nie ma mocy wiążącej zarówno dla pozwanego, jak i dla
Sądu. Nie jest ono bowiem dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to
świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej,
a tylko dokumenty wydane przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. W
postępowaniu sądowym świadectwo pracy traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który
stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument
taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej
podstawy prawnej.
W trakcie postępowania sądowego Sąd ustalił, że skarżący był zatrudniony w Ośrodku (...) Lasów Państwowych
w G. od 21.12.1971r. do 27.01.1976r., przy czym, w międzyczasie, przez okres dwóch lat odbywał zasadniczą służbę
wojskową.
Ubezpieczony w trakcie zatrudnienia pracował przy budowaniu dróg w lesie w K., wykonywał wykopy pod drogi,
układał w poprzek drogi belki, zasypywał je, wyrównywał rozrzucaną przez sprzęt szlakę, piasek, skarpował
wzniesienia, utwardzał drogi, wkopywał betonowe słupy, wycinał drzewa, zakładał przepusty, wykonywał szalunki,
które były zalewane betonem, wykonywał faszynowanie. Pracował tylko przy użyciu łopaty.
/ dowód: zeznania ubezpieczonego k- 29,30 , zeznania świadków J. W. k- 29, S. T. k- 30/
Zeznania wnioskodawcy znalazły pełne potwierdzenie w materiale dowodowym. Świadkowie J. W. (2) i S. T. (2)
jednoznacznie wskazywali, że wnioskodawca w spornym okresie, wykonywał w/opisane czynności.
Sąd nie miał podstaw, by powyższym zeznaniom odmówić wiarygodności. W ocenie Sądu zeznania wszystkich
świadków były spójne i logiczne i korelowały z wyjaśnieniami złożonymi przez wnioskodawcę. Należy podkreślić, że
świadkowie pracowali z wnioskodawcą w całym spornym okresie, mieli z nim codzienny kontakt i posiadali wiedzę
odnośnie wykonywanych przez skarżącego czynności. Potrafili w sposób przejrzysty i czytelny odtworzyć przebieg
pracy zawodowej wnioskodawcy.
W świetle powyższych zeznań Sąd nie miał wątpliwości, że w spornych okresie zatrudnienia wnioskodawca wykonywał
opisywane prace. Niemniej jednak -w ocenie Sądu -prac tych nie można było kwalifikować jako wykonywanych w
szczególnych warunkach.
Należy podkreślić, że dla oceny, czy dany pracownik pracuje w szczególnych warunkach istotne jest jakie czynności
i w jaki sposób wykonuje, nie ma bowiem istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko
rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach, to praca wykonywana stale (codziennie) i w
pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w
warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik
do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14.09.2007 r., III UK
27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19.09.2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia
06.12.2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22.01.2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia
24.03.2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152).
Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem
możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów. W
świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie
prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie,
które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis §1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt
ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
wymienione w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego.
Zasadniczą rolę w kwalifikowaniu prac w szczególnych warunkach ma cytowane rozporządzenie Rady Ministrów,
a nie zarządzenia resortowe. Podkreślić należy, że w świetle przepisów wykazu A, stanowiącego załącznik do tegoż
rozporządzenia, wyodrębnienie owych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi
w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za
prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej
tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter
świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia.
Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych
stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (tak też Sąd Najwyższy w
wyrokach z dnia 01.06.2010 r., II UK 21/10 oraz z dnia 19.05.2011 r., III UK 174/10).
Ubezpieczony wskazywał, że wykonywał prace kopacza i powołał się na rozporządzenie RM z dnia 07.02.1983r oraz
na wykaz A stanowiący załącznik do zarządzenia Ministra Rolnictwa Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 31 marca
1988r., który w dziale X, poz. 1 pkt 3 wyszczególnia stanowisko kopacza.
Zważyć należy, że ubezpieczony pracował resorcie leśnictwa i w wykazie A powołanego rozporządzenia RM w dziale
VI - W leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym – nie są wyszczególnione prace przy budowie dróg leśnych,
praca kopacza nie jest w ogóle wskazywana jako praca w warunkach szczególnych.
Sąd nie neguje, że w wykazie A powołanego rozporządzenia RM w dziale X. (W rolnictwie i przemyśle
rolno-spożywczym) jako prace w szczególnych warunkach są wyszczególnione prace „przy zakładaniu urządzeń
melioracyjnych”, a w wykazie A stanowiącym załącznik do w/w zarządzenia Ministra Rolnictwa pod poz. 3 jest
wyszczególnione stanowisko kopacza. Z powyższego wynika, że nie każda praca kopacza jest pracą kwalifikowaną,
taką pracą jest tylko praca kopacza ale tylko przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych.
Zważyć należy, że po pierwsze ubezpieczony nie pracował w resorcie rolnictwa , jak i nie pracował przy zakładaniu
urządzeń melioracyjnych. Z materiału dowodowego wynikało jednoznacznie, że ubezpieczony pracował w lesie w K.
przy budowie dróg leśnych i przy okazji gdy drogi te przecinały rowy wówczas były zakładane przepusty. Sąd nie
neguje, że ubezpieczony również musiał kopać, ale jak to wynikało z jego zeznań, praca jego polegała na wykonywaniu
dróg, wykonywaniu koryta drogi, skarpowaniu, wyrównywaniu szklaki, utwardzaniu drogi, wykonywaniu wycinki
drzew. Sąd nie neguje, że w czasie zatrudnienia ubezpieczony wykonywał wykopy pod 4 mosty jak również kopał
rowy pomiędzy skarpą, a budowaną drogą ale sam fakt wykonywania tych ostatnich czynności nie kwalifikuje pracy
ubezpieczonego jako pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze „przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych”
Podkreślić należy, że nie każda praca w niehigienicznych warunkach musi być traktowana jako praca w warunkach
szczególnych. Głównym motywem przyświecającym ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 184
ustawy o emeryturach i rentach z FUS było założenie, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności
organizmu, dlatego też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.
Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o
znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności
psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych to praca,
w której pracownik w znaczny sposób jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykład takiej
pracy można wskazać na: prace w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy, w zapyleniu, w oparach
chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych warunkach atmosferycznych. Pamiętać należy, iż prawo
do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 24 i 27 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy
interpretować w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Bezwzględnie do takich prac
należą prace wykonywane w głębokich wykopach, gdzie panują ekstremalne warunki jak wilgoć, brak przestrzeni,
ryzyko obsunięć czy zawaleń itd. Bezwzględnie do takich stanowisk z uwagi na szkodliwość przede wszystkim dla
wzroku ale też z dużym narażeniem na wypadkowość należą prace spawaczy. Inaczej należy ocenić pracę pracowników
fizycznych wykonujących drogi w warunkach lesnych. Jest to bez wątpienia ciężka praca fizyczna, jednakże jej
specyfika nie stwarza jakichś szczególnych zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników.
W świetle powyższego Sąd uznał, iż wnioskodawca w spornych okresach nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy w szczególnych warunkach i nie spełnił tym samym kumulatywnie wszystkich przesłanek do nabycia
uprawnień do wcześniejszej emerytury, dlatego też odwołanie wnioskodawcy należało oddalić, stosownie do art.
47714§ 1 k.p.c.