Czym różni się sosna od sosny?

C zym
różni się sosna od sosny ?
Czym różni się sosna od sosny?
Zajęcia terenowe:
Zajęcia w klasie:

Zakres materiału z płyty:
Plansza 2 – poziomy bioróżnorodności
Bezpośrednie nawiązania do treści nauczania
z PP – uczeń:
• obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego (4.3 PP)
• wykonuje pomiary np. taśmą mierniczą (2.5 PP)
Pośrednie nawiązania do treści nauczania
z PP – uczeń:
• posługuje się przyrządami ułatwiającymi obserwację przyrody (1.7 PP)
Cele lekcji – uczeń:
• wykonuje w terenie pomiary i obserwacje przyrodnicze zgodnie z podanymi
instrukcjami
• dokumentuje wyniki przeprowadzonych w terenie pomiarów i obserwacji
przyrodniczych
• wnioskuje na podstawie zebranych danych
Kryteria sukcesu (czyli po czym uczeń pozna, że osiągnął cel lekcji):
• Dokonasz obserwacji i pomiarów zgodnie z instrukcją
• Będziesz prowadzić dokumentację swoich pomiarów i obserwacji według
zaproponowanego wzoru
• Przeprowadzisz analizę zebranych danych w celu określenia stopnia
bioróżnorodności wewnątrzgatunkowej obserwowanego terenu
– 1 –
2.
scenariusz zajęć terenowych
Niezbędne pomoce – dla 2–3 osobowych grup:
•
•
•
•
zestaw próbek kolorów (3 odcienie morskiej zieleni),
taśma miernicza i lupa,
tabela obserwacji drzew wraz z instrukcją i schematem analizy zebranych danych,
przybory do pisania (podkładki, kartki, długopisy).
Niezbędne pomoce – dla każdego ucznia:
• odcinek (ok. 3 m.) elastycznego sznurka,
• pasek tekturki
Teren:
zbiorowiska leśne z dominacją sosny, po modyfikacji również inne lasy. W celu zapewnienia większej różnorodności fenotypowej najlepsze stanowiska na skraju dwóch obszarów
(np.: las/polana).
Dodatkowa uwaga:
Zajęcia te są propozycją dotyczącą cech morfologicznych obserwacji sosny
(jako najpopularniejszego polskiego drzewa). Nauczyciel jednak może na podstawie
dostępnych źródeł modyfikować listę cech zbieranych przez uczniów dzięki czemu:
• Można dostosować zajęcia do drzewa najliczniej występującego na obszarze badań
terenowych uczniów,
• Można przeprowadzić powtórną lekcję w celu zebrania danych porównania
bioróżnorodności wewnątrzgatunkowej dwóch różnych gatunków drzew.
Przebieg zajęć
Wstęp – nazwij swoje drzewo:
Każdy z uczniów wybiera dla siebie jedno drzewo (w przypadku proponowanego scenariusza – sosnę), przygląda się mu dokładnie starając się znaleźć jego charakterystyczne
cechy. Następnie obwiązuje drzewo sznurkiem, zakłada za sznurek tekturkę, na której
zapisuje swój numer na liście w dzienniku oraz samodzielnie nadaną na podstawie zaobserwowanych cech – imię lub ksywę drzewa.
– 2 –
C zym
różni się sosna od sosny ?
Przebieg zajęć
Część zasadnicza:
I. Zbieranie danych o różnorodności
Uczniowie są dzieleni na 2–3 osobowe zespoły i nauczyciel nadaje im oznaczenia literowe (A, B, C,… itd.). Nauczyciel omawia instrukcję do zadań i wspólnie z uczniami zapisuje dodatkowe cechy drzewa oraz kryteria ich oceny (np. mierzona w umówionej skali
faktura kory drzewa, obecność i rodzaj kwiatostanów, odległości między pierwszym widocznym i kolejnym przyrostem, wysokość pierwszych ulistnionych gałęzi, ilość zagięć
strzały – pnia, odległość między okółkami). Każda grupa po zebraniu danych z oznaczonego tekturką drzewa wpisuje na tej tekturce oznaczenie literowe swojej grupy. Uczniowie wykonują pomiary, nauczyciel monitoruje postęp prac.
II. Analiza danych o różnorodności
Uczniowie odczytują instrukcję dotyczącą analizy zebranych danych, nauczyciel wyjaśnia
ewentualne wątpliwości. Uczniowie dokonują analizy danych i zapisują swoją ocenę różnorodności wewnątrzgatunkowej badanych drzew. Następuje prezentacja przeprowadzonych w zespołach analiz bioróżnorodności wewnątrzgatunkowej.
Podsumowanie – omówienie przebiegu pracy
Uczniowie dzielą się ze sobą trudnościami związanymi z przebiegiem zajęć, nauczyciel
stymuluje tę część zajęć zadając pytania – np.:
• Pomiar, której cechy był najtrudniejszy i dlaczego?
• Jeśli ten pomiar był trudny, jak można by było zmodyfikować jego technikę?
• Czy łatwo było określić kolor igieł?
• Czy wymyśliliście nową cechę, którą warto byłoby zbadać, a o której wcześniej nie
pomyśleliśmy?
Nauczyciel informuje uczniów o ćwiczeniowym charakterze odbytych warsztatów.
Uzmysławia uczniom problemy związane z fragmentarycznością i niejednoznacznością
pozyskanych danych i tłumaczy, że badania w botanice i leśnictwie prowadzi się dużo dokładniej określonymi metodami, na większych obszarach, a do określania różnorodności
wewnątrzgatunkowej niejednokrotnie wykorzystuje się również badania genetyczne.
– 3 –
2.
scenariusz zajęć terenowych
Instrukcja wypełniania tabeli
obserwacji drzew
Każdą z cech, którą chcesz zbadać należy dokładnie określić; ustalić sposób w jaki zamierzasz ją opisać i w jakiej formie zapisać wynik badania, tak
by móc potem porównać ten wynik z innymi zbadanymi drzewami.
W tabeli do obserwacji wypisano 6 cech drzew. Zostawiono też miejsce na
dwie cechy, które (wspólnie z nauczycielem) powinniście określić i opisać
technikę ich pomiaru.
Cechy (ich numery są podane w nawiasach w kolejnych wierszach tabeli):
1. numer – nadaliście numery drzewom przytwierdzając kartonik
ze swoim numerem z listy.
2. nazwa – nadaliście drzewom indywidualne nazwy i zapisaliście je
na kartonikach.
3. obwód pnia – mierzycie zawsze na wysokości 1,3 m od ziemi, podajecie w cm.
4. kolor liścia – podajecie numer próbki, która jest najbardziej zbliżona
do koloru liścia.
5. długość liścia – podajecie w cm średnią (na podstawie 10 pomiarów)
wartość maksymalnych długości od ogonka do końca blaszki
6. kształt łusek szyszki – spoglądacie na jedną łuskę szyszki z jej węższej
strony i wpisujecie typ (A–D) kształtu do którego najbardziej jest
podobna:
A
B
C
D
Rys. Katarzyna Koebcke
– 4 –
C zym
różni się sosna od sosny ?
7. Nazwa waszej cechy:
Sposób pomiaru i zapisu jego wyników w tabeli:
8. Nazwa waszej cechy:
Sposób pomiaru i zapisu jego wyników w tabeli:
Schemat analizy zebranych
danych
Przyjrzyj się zebranym danym w tabeli i dla każdej z kolumn (1–8) zaznacz
wartości maksymalne i minimalne, oraz określ średnie (lub najczęściej występujące) wartości.
Oceń, które cechy wykazują większą, a które mniejszą różnorodność.
Oceń ile cech jest mocno, a ile mało zróżnicowanych.
Na podstawie powyższej analizy napiszcie w 2–3 zdaniach swoją ocenę różnorodności wewnątrzgatunkowej zbadanych drzew:
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
– 5 –
2.
scenariusz zajęć terenowych
Gatunek drzewa: Stanowisko:
nr
nazwa
(1)
(2)
obwód
pnia
(3)
kolor
liścia
(4)
długość
liścia
(5)
– 6 –
kształt łusek
szyszek
(6)
(7)
(8)