Wpływ audiowizualnych środków na zachowania przestępcze i

Wpływ audiowizualnych środków na zachowania przestępcze i dewiacyjne nieletnich
Wpływ audiowizualnych środków
na zachowania przestępcze i dewiacyjne nieletnich
W ostatnich latach nasilenie się przestępczości młodocianych stanowi poważny problem w
naszej kulturze. Przyczyn tego zjawiska można się dopatrywać w wielu dziedzinach życia
społecznego. Jedną z podstawowych będzie rozwój biologiczno – psychiczny, a także
emocjonalny młodzieży i co za tym idzie podatność na wszelkiego rodzaju propozycje
niektórych środowisk. Rozpatrywany niżej etap rozwoju rozciąga się na adolescencję, tj. czas
dojrzewania. Jest to okres, kiedy następują widoczne zmiany w organizmie i tak „Chłopcy w
wieku 13 – 16 lat i dziewczęta w okresie nieco wcześniejszym, a mianowicie pomiędzy 12 a 15
rokiem życia, przeżywają przełom rozwojowy związany z uaktywnieniem się czynności
hormonalnej”. Pojawiają się różnice potrzeb i pragnień pomiędzy dziewczętami, które chłonne
są czułości, a chłopcami kierującymi się popędem, aby odreagować napięcia związane z
następującą przemianą. I dopiero w „wieku około 18 – 20 lat następuje zrównoważenie obydwu
niedojrzałych pragnień i oczekiwań.” Według Maurice Debesse psychologicznie, dziecko
„ujawnia cechy bardziej złożone, ale także wyraźne: wzmożony wpływ uczuciowości na sposób
postępowania; szybkie rozszerzenie horyzontu myśli poprzez różnorodne zainteresowania;
mniej lub bardziej zaznaczoną interioryzację życia umysłowego, przyśpieszoną indywidualizację
zachowania dzięki zaakcentowaniu różnic zależnych od płci, środowiska i indywidualności.”
Młodzież wykazuje dużą zmienność zainteresowań oraz poglądów. Pojawiają się także
upodobania do dyskusji, w których marzenia, uczucia i idealizowanie staje się „dominantą
całego życia umysłowego.” Zdarza się, iż młody człowiek z braku akceptacji do rzeczywistości
ucieka w wyimaginowany świat wyobraźni. Jednakże wielu nastolatków w tym okresie
podejmuje różne role, naśladując swoich idoli, których ciągle zmieniają w zależności od
istniejącego w danym momencie stanu emocjonalnego. Jest to zjawisko poszukiwania własnej
tożsamości, któremu sprzyja jak podaje John C. Coleman „uniezależnianie się od wpływu
autorytetu, zaangażowanie w grupie rówieśniczej czy ogromna wrażliwość na ocenę
społeczną.” W ramach teorii socjologicznej okresu dojrzewania pojawiają się jeszcze „wzrost
1/5
Wpływ audiowizualnych środków na zachowania przestępcze i dewiacyjne nieletnich
zależności jednostki od innych osób” oraz zmiany środowiska związane ze zmianą szkoły,
podjęciem pracy czy rozpoczęciem studiów. Dalej Coleman stwierdza, iż nastolatek przeżywa
ciągłe stresy i napięcia związane z rozwojem wewnętrznego „ja” oraz niezgodnymi z jego
oczekiwaniami naciskami ze strony społeczeństwa w ramach, którego rozumiemy najbliższe
otoczenie tj. rodzinę, wychowawców i nauczycieli w szkole czy środowisko, w którym przebywa.
Rozpatrując wiek dojrzewania należy również zwrócić uwagę na wartości reprezentowane przez
społeczność, w której przebywa, a zwłaszcza na konfrontację, czy zgodność ich z potrzebami
młodych ludzi. Obserwując rozwój poznawczy można zauważyć żywe zainteresowanie
osądzaniem w świetle moralności i polityki. Jak stwierdzili Adelson i O’Neil w swoich badaniach
ma to związek z przyjmowaniem „dystansu wobec rzeczywistości faktów i zwiększeniem skali
myślenia abstrakcyjnego” oraz częściowej eliminacji „autorytaryzmu wypowiadanych poglądów
politycznych.”
Można zaobserwować w tym wieku szczególne zainteresowanie Elektronicznymi środkami
audiowizualnymi jak telewizja czy komputer. Młodzież często spędza przed tymi odbiornikami
po kilka godzin i jak podaje D. A. Scott „35 miliomów już połknęło haczyk i jak leci ogląda
wszystko, co jest nadawane” bez jakiejkolwiek selekcji programów, filmów czy widowisk. Warto
wspomnieć, iż w samych Stanach Zjednoczonych w ciągu roku stacje telewizyjne emitują około
400 miliardów scen z przemocą, w tym 20 miliardów to sceny pornograficzne. Takie nasycenie
przemocą środków masowego przekazu bardzo silnie wpływa na kształtowanie zachowań
młodzieży.
Już wiek dziecięcy poddany jest takiemu działaniu poprzez emisję programów dla dzieci, które
posiadają bardzo duży ładunek silnie wpływający na ich świat zmysłowy. Naukowcy z
Uniwersytetu w Yale odkryli, iż te dzieci, które oglądają często takie programy są bardziej
agresywne i nadpobudliwe niż ich rówieśnicy, którzy spędzają mniej czasu przed telewizją czy
komputerem. Z kolei A. Huston i J. Wright z Uniwersytetu w Kansas opisali metody służące
przygotowaniu i przekazywaniu informacji wyróżniając:
1. techniki wizualne, np. cięcia, przemieszczanie się kamery, rozpły­wanie się obrazu i efekty
specjalne,
2. techniki dźwiękowe, np. dobór muzyki, efektów akustycznych, dialogowi nakładanie śmiechu,
2/5
Wpływ audiowizualnych środków na zachowania przestępcze i dewiacyjne nieletnich
3. tempo scen i zmiany postaci,
4. ruch fizyczny (akcja),
5. wariacje.
Badacze ci twierdzą, iż komercyjni producenci przyjmują, że aby przykuć uwagę dziecięcego
widza, trzeba mu. pokazać szybką akcję, zmiany, gwałtowne ataki, hałas i błazeńską przemoc,
...utrzymują, że producenci, ludzie reklamy i nadawcy programów szeroko wykorzystują
przemoc w swoich programach, ponieważ sądzą, że dramatyczne konflikty, zawierające złość,
agresję, zagrożenie i podboje, są niezbędne dla utrzymania napięcia i uwagi widza”.
Dalej autor podaje, iż „Pełne agresji wytwory ich wyobraźni nie mieszczą się w granicach
zdrowia psychicznego. Fantazja nakłada się na rzeczywistość i po­nownie powraca w świat
fantazji. Agresywne zachowanie wydaje się im typowym, a więc i właściwym sposobem
rozwiązywania życiowych problemów”.
Według psychologów L. Eron’a i R. Heusmann’a poziom agresji, jaki wykazują ludzie 19 letni
jest ściśle związany ze swoimi przeżyciami w wieku 8 lat wynikłymi z częstego oglądania
przemocy w środkach masowego przekazu. Skutki są tak dalece idące, że prowadzą do
zachowań kryminogennych i antyspołecznych. Natomiast psycholog sądowy S. Samenow
wyraził zdanie, iż „nie można resocjalizować kogoś, kto nigdy nie został poddany normalnemu
procesowi socjalizacji”.
Należałoby zwrócić uwagę na rolę więzi jednostki ze społeczeństwem. Według Teorii kontroli
społecznej Travisa Hirschiego w skład tych więzi wchodzą cztery komponenty, „które chociaż
są ściśle powiązane, mogą jednak wywierać niezależny wpływ na zachowanie dewiacyjne”.
Należą do nich:
1. Przywiązanie, na które składają się emocjonalne związki jednostki z jej otoczeniem.
3/5
Wpływ audiowizualnych środków na zachowania przestępcze i dewiacyjne nieletnich
2. Zaangażowanie, gdzie jednostka wybiera bardziej opłacalne rozwiązanie.
3. Zaabsorbowanie polegające na umiejętnym wypełnianiu wolnego czasu.
4. Przekonanie wynikające z braku przekonania o konieczności przestrzegania norm.
Istnieje również inna teoria – socjologiczna „anomii” R. K. Mertona, w której źródłem dewiacji
jest struktura społeczna, wynikająca z konfliktów i napięć w społeczności. Rozwijając dalej tę
teorię B. Urban wskazuje, że „zachowania dewiacyjne powstają w wyniku przystosowywania się
jednostek do sytuacji dysharmonii między elementami struktury społecznej. Jednostka ma
możliwość wyboru jednego z pięciu typów przystosowania (konformizm, innowacja, rytualizm,
wycofanie, bunt), z których właściwie tylko jeden jest czysto niedewiacyjny, a najbardziej
szkodliwym jest wycofanie”.
Reasumując należałoby podkreślić, że jeśli nie będzie zmniejszana ilość scen przemocy w
środkach masowego przekazu, to przestępczość nieletnich będzie wzrastała, gdyż potrzeby
młodych ludzi będą zaspakajane w sposób intensywny i destrukcyjny.
BIBLIOGRAFIA:
1. Sylwia Badora, Danuta Marzec, Janina Kosmala, Komunikacja i podmiotowość w relacjach
szkolnych, Częstochowa 2001
2. John C. Coleman, Dojrzewanie, red. Petera E. Bryanta, Andrew M. Colemana, Psychologia
rozwojowa, Poznań 1997
3. Maurice Debesse, Etapy wychowania, Warszawa 1996
4/5
Wpływ audiowizualnych środków na zachowania przestępcze i dewiacyjne nieletnich
4. Włodzimierz Fijałkowski, Niewykorzystany dar płci, Kraków 1997
5. Dawid Aleksander Scott, Pornografia. Jej wpływ na rodzinę, społeczeństwo, kulturę, Gdańsk
1995
6. Bronisław Urban, Zachowania dewiacyjne młodzieży, Kraków 2000
5/5