Poradnik Eksportera i Inwestora
Transkrypt
Poradnik Eksportera i Inwestora
Spis treści SŁOWO WSTĘPNE .....................................................................................................................5 1. O CZYM NALEŻY BEZWZGLĘDNIE PAMIĘTAĆ PRZY ZAWIERANIU KONTRAKTÓW?....................8 2. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z CHIŃSKĄ REPUBLIKĄ LUDOWĄ .............................. 13 1. WARTOŚĆ OBROTÓW HANDLOWYCH .................................................................................................. 13 2. STRUKTURA TOWAROWA OBROTÓW HANDLOWYCH WG. DANYCH POLSKICH ............................................... 14 3. STRUKTURA TOWAROWA OBROTÓW HANDLOWYCH WG. DANYCH CHIŃSKICH ............................................. 15 4. TABELA 1: PODSTAWOWE DANE MAKROEKONOMICZNE O GOSPODARCE CHIN ............................................ 16 5. TABELA 2: OBROTY HANDLOWE WYBRANYCH PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ Z CHINAMI ................................. 16 6. TABELA 3: OBROTÓW HANDLOWYCH POLSKI Z CHINAMI Z UWZGLĘDNIENIEM POSZCZEGÓLNYCH PROWINCJI I STREF SPECJALNYCH CHIN .................................................................................................................... 18 3. MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW ................................................................ 20 1. PERSPEKTYWICZNE BRANŻE EKSPORTOWE DO CHIN:…………………………………………………………………………..20 2. EKSPORT BURSZTYNU DO CHIN…………………………………………………………………………………………………….22 4. PRODUKTY SPOŻYWCZE I SPECJALNOŚCI ŻYWNOŚCIOWE .................................................... 23 1.RYNEK MIĘSA WIEPRZOWEGO ........................................................................................................... 25 2. RYNEK MIĘSA DROBIOWEGO W CHINACH............................................................................................ 25 3.MLEKO I PRZETWORY MLECZNE ......................................................................................................... 25 4. SEKTOR RYBNY .............................................................................................................................. 26 5. OWOCE I WARZYWA ....................................................................................................................... 27 6. PRZETWORY Z KAKAO ..................................................................................................................... 27 7. CHIŃSKIE INSTYTUCJE ZWIĄZANE Z SEKTOREM ŻYWNOŚCIOWYM: ............................................................. 28 5. BARIERY WEJŚCIA NA RYNEK CHIŃSKI ................................................................................. 29 6. INTERNET ........................................................................................................................... 32 7. WYZWANIA ZWIĄZANE Z MARKETINGIEM W CHINACH ....................................................... 35 8. PRZEDSIĘBIORSTWA Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO W CHINACH ......................... 37 1. BIURO PRZEDSTAWICIELSKIE ............................................................................................................ 37 2. SPÓŁKA JOINT VENTURE ................................................................................................................. 38 3. PRZEDSIĘBIORSTWO ZE 100% KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM .................................................................... 39 4. REFORMA PRAWA SPÓŁEK............................................................................................................... 40 9. SPÓŁKI Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO ................................................................ 42 10. ZAMÓWIENIA PUBLICZNE ................................................................................................. 44 11. SYSTEM FINANSOWY I PODATKOWY W CHINACH .............................................................. 45 1. GŁÓWNE PODATKI, KTÓRE DOTYCZĄ FIRM Z KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM:................................................... 45 12. OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ .......................................................................... 46 1. REJESTRACJA ZNAKU TOWAROWEGO .................................................................................................. 46 2. WNIOSKI PATENTOWE W CHRL ........................................................................................................ 48 3. OCHRONA PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ .................................................................................... 49 13. REGULACJE CELNE I DOSTĘP DO RYNKU CHRL .................................................................... 51 1. CERTYFIKATY I INNE WYMOGI W DOSTĘPIE DO RYNKU ............................................................................ 51 2. BADANIE TOWARÓW W OBROCIE TOWAROWYM CHRL Z ZAGRANICĄ I ICH KWARANTANNA ............................ 52 3. NADZÓR I BADANIA ARTYKUŁÓW ŻYWNOŚCIOWYCH .............................................................................. 53 4. NADZÓR NAD BADANIAMI PRODUKTÓW MECHANICZNYCH I ELEKTRONICZNYCH ........................................... 54 5. NADZÓR NAD BADANIAMI LEKÓW ..................................................................................................... 55 6. PRZEPROWADZANIA BADAŃ I KWARANTANNY TOWARÓW IMPORTOWANYCH I EKSPORTOWANYCH ................... 56 14. WERYFIKACJA FIRMY CHIŃSKIEJ ........................................................................................ 57 15. PIECZĘCI ........................................................................................................................... 59 16. DUE DILIGENCE ................................................................................................................. 61 17. ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI ...................................................... 62 18. LISTA WYBRANYCH KANCELARII PRAWNICZYCH I DORADCZYCH Z SIEDZIBĄ W CHINACH .... 63 19. LISTA WYBRANYCH KANCELARII PRAWNICZYCH I DORADCZYCH Z SIEDZIBĄ W POLSCE ....... 67 20. ZWYCZAJE HANDLOWE. ETYKA BIZNESOWA W CHINACH ................................................... 69 1. HIERARCHIA I GODNOŚĆ OSOBISTA .................................................................................................... 69 2. PRZYWITANIE I PRZEDSTAWIANIE SIĘ .................................................................................................. 69 3. SPOTKANIA .................................................................................................................................. 70 4. UBIÓR ......................................................................................................................................... 70 5. NEGOCJACJE ................................................................................................................................. 70 6. PODEJMOWANIE GOŚCI .................................................................................................................. 71 7. WRĘCZANIE UPOMINKÓW ............................................................................................................... 71 21. INFORMACJE DOTYCZĄCE KULTURY I OBYCZAJÓW CHIN .................................................... 73 1. CO KSZTAŁTOWAŁO CHIŃSKIE PODEJŚCIE DO BIZNESU?........................................................................... 73 2. KOMUNIKACJA .............................................................................................................................. 74 3. ZALEŻNOŚCI MIĘDZYLUDZKIE A PODEJŚCIE DO ZADANIA .......................................................................... 75 4. EMOCJE SKRYTE POD MASKĄ ............................................................................................................ 75 5. JEDNOSTKA A KOLEKTYW ................................................................................................................. 76 6. PODEJŚCIE DO PODEJMOWANIA RYZYKA ............................................................................................. 76 7. WYCZUCIE CZASU .......................................................................................................................... 76 8. PIRAMIDA WŁADZY ........................................................................................................................ 77 9. NAOKOŁO DO CELU ........................................................................................................................ 77 10. SZEROKA PERSPEKTYWA ................................................................................................................ 77 11. INNY SPOSÓB PATRZENIA ............................................................................................................... 78 22. PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO-WYSTAWIENNICZE W 2016 ROKU ........................................ 79 23. WAŻNE ADRESY I LINKI ..................................................................................................... 80 24. LISTA POLSKICH ZAKŁADÓW MLECZARSKICH DOPUSZCZONYCH NA RYNEK CHIŃSKI ........... 82 25. LISTA POLSKICH ZAKŁADÓW DROBIARSKICH DOPUSZCZONYCH NA RYNEK CHIŃSKI ........... 85 26. SŁOWNICZEK POLSKO – CHIŃSKI ....................................................................................... 86 Szanowni Państwo, WPHiI w Pekinie dokłada wszelkich starań, aby udzielać Państwu informacji możliwie aktualnych i w pełni oddających stan rzeczy, pragniemy jednak przypomnieć, że niektóre regulacje, przepisy i procedury mogą różnić się w zależności od regionu Chin oraz specyfiki danej branży. Prosimy o dokładne sprawdzenie szczegółowych regulacji dla danej sytuacji i branży przed podpisaniem kontraktu. Szanowni Czytelnicy, “Made in Poland”, “Discover Poland” (波兰制造,发现波兰)- to hasła, pod jakimi Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Pekinie prowadzi ożywioną kampanię promocyjną Polski w Chinach. Podbój tak wielkiego rynku jakim są Chiny to ogromne wyzwanie i jednocześnie ogromna szansa dla polskich przedsiębiorstw. Należy jednak pamiętać, że realia rynku chińskiego znacznie odbiegają od naszych stereotypowych europejskich wyobrażeń. Wśród naszych przedsiębiorców (podobnie jak u większości Polaków) wiedza o Chinach wciąż jest znikoma. W przypadku biznesu to obszar wymagający wiele pracy, treningu, lat zdobywania doświadczenia. Ta zasada działa także w drugą stronę- gdy przyjechałem do Chin kilka lat temu, mimo osobistej znajomości Chin nie spodziewałem się, że brak informacji wśród Chińczyków o Polsce jest tak powszechny i czasami sprowadza się jedynie do wyrażenia uznania dla talentu Fryderyka Chopina. Sytuacja poprawia się- chińskie media (w tym wpływowe opiniotwórcze tytuły) zauważają w końcu zmiany jakie zaszły w Polsce po 1989 r. W 2014 roku odnotowaliśmy wzrost polskiego eksportu do Chin o niemalże 1/4 ! Te informacje przyciągają uwagę chińskich kupców i inwestorów, a Polska jako miejsce pochodzenia dobrych jakościowo produktów coraz bardziej jest dostrzegana przez przeciętnego Chińczyka. Jakież było moje zdziwienie, gdy w trakcie spaceru zostałem zaczepiony przez przeciętnego, niczym niewyróżniającego się Chińczyka, zapytany skąd pochodzę, a gdy jako kraj pochodzenia wskazałem Polskę, usłyszałem zadowolone „波兰经济不错“, co oznacza mniej więcej, że polska gospodarka trzyma się nieźle, następnie zostałem zasypany informacjami, które wyżej wymieniony na temat Polski posiadał. Bardzo ważnym wydarzeniem dla przyszłości stosunków polsko-chińskich, szczególnie w sferze gospodarczej była wizyta Prezydenta RP Andrzeja Dudy w Chińskiej Republice Ludowej. Pan Prezydent gościł w Chinach w listopadzie 2015 podczas Szczytu Szefów Rządów Państw Europy Środkowo-Wschodniej i Chin (w ramach inicjatywy „16 +1”). Zrzesza ona 16 krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chińską Republikę Ludową. Szczyt ten miał także duże znaczenie dla projektu „Jednego Pasa i Jednego Szlaku”, który zakłada budowę i 5 modernizację sieci połączeń kolejowych i morskich pomiędzy Chińską Republiką Ludową a krajami Unii Europejskiej. Jednym z elementów projektu jest uruchomione w 2013 roku połączenie kolejowe łączące Łódź z Czengdu. Media Państwa Środka pozytywnie odebrały zaplanowanie wizyty Prezydenta RP w Chinach w pierwszych stu dniach prezydentury - takie gesty są zawsze zauważane i cenione przez chińską stronę. W sferze gospodarczej ostatnie lata przyniosły potężne wyzwania zarówno dla Polski, jak i dla Chin. Chiński smok po okresie bardzo szybkiego wzrostu zaczął zwalniać, co budzi zaniepokojenie na całym świecie. Oprócz jakże entuzjastycznych komentarzy płynących zewsząd, prognoz, jakoby Chiny miały stać się lada chwila pierwszą gospodarką świata, fatalistycznych niekiedy analiz dotyczących zamiarów inwestycyjnych Chin na świecie, zaczęły się pojawiać również głosy wieszczące zapaść u „chińskiego smoka”. Niektórzy ekonomiści o światowej renomie jak 76 letni Roy Smith – były dyrektor banku Goldman Sachs wieszczą, że już niedługo „chiński smok” dostanie bolesnej zadyszki. „Większość komentatorów spodziewa się, że Chiny zastąpią USA na miejscu największej potęgi gospodarczej świata XXI wieku. Moim zdaniem one jednak raczej skończą jak Japonia” – powiedział w wywiadzie z agencją Bloomberg Roy Smith. Inni komentatorzy znacznie bardziej optymistycznie patrzą na perspektywy rozwoju Chin, pojawiają się głosy o możliwym przejściowym kryzysie, który chiński rząd jest w stanie sprawnie przezwyciężyć. Chiński rząd uspokaja, mówi o pojęciu „nowej normalności”. Premier Li Keqiang mówi, że pociąg chińskiej gospodarki będzie teraz „podążał ze stałą prędkością”. Do niewątpliwie ogromnych wyzwań przed którymi stają teraz Chiny, należą stopień zadłużenia chińskiego sektora prywatnego i publicznego (który sięgnął w połowie 2014 roku 282% PKB), sytuacja na giełdzie, trudności na rynku nieruchomości, starzejące się społeczeństwo, co oznacza duży wzrost wydatków na emerytury i służbę zdrowia już w niedalekiej przyszłości, kosztowna i wymagająca dużo czasu walka z zanieczyszczeniem środowiska. Państwo Środka nie jest jednak już tym krajem, który znaliśmy - przeszło ogromną transformację. Po ulicach Pekinu jeżdżą tysiące superluksusowych aut (według renomowanej firmy consultingowej McKinsey w 2020 Chińczycy będą kupować rocznie ponad 22 mln nowych aut, więcej niż w USA czy też Unii Europejskiej). Jak podaje serwis Bloomberga, prognozuje się, że w 2019 roku chińscy turyści wydadzą na wakacje za granicą 264 miliardy dolarów (to więcej niż np. PKB Grecji). Chińscy konsumenci szczególnie Ci wykształceni, o wysokich dochodach stają się coraz bardziej świadomi i coraz bardziej wymagający. Chiński rynek ecommerce jest najszybciej rosnącym rynkiem na świecie. Chińczycy kupują coraz więcej - luksusowych ubrań i dodatków, smakołyków z całego świata, drogich błyskotek. To stwarza ogromną szansę dla eksporterów z Polski. Trzeba jednak pamiętać o specyfice chińskiego rynku – wielu naszych producentów jest zaskoczonych, że ich produkty, ba, często nawet kraj pochodzenia, nie są znane w Chinach. Cóż, chiński konsument, im bardziej świadomy, tym bardziej będzie dążył do nabycia rzeczy oryginalnych, o najlepszej jakości i ocenach otoczenia, pochodzących często z regionów uważanych za rodzime regiony najlepszych na świecie produktów tego gatunku. I w ten sposób, chińskiemu konsumentowi, na hasło „gouda” jako pierwsze skojarzenie na myśl przyjdzie Holandia, na hasło „szynka” na myśl przyjdą mu raczej Włochy , Hiszpania bądź Portugalia. Z tego względu Wydział Promocji i Handlu wielokrotnie zwracał się do polskich stowarzyszeń branżowych o prowadzenie wspólnych kampanii reklamowych, to też pokazuje jak niezmiernie ważna dla nas wszystkich jest kampania „Made in Poland”, marki polskiej gospodarki pod jednym wspólnym narodowym brandem. W minionym roku otrzymywaliśmy bardzo wiele e-maili od polskich przedsiębiorców, zarówno tych, którzy importowali produkty z Chin, jak i tych, którzy chcieli sprzedawać własne produkty do Chin. Po analizie 6 sygnałów nadchodzących od polskich przedsiębiorców wyłania się jeden, wyraźny wniosek – polscy przedsiębiorcy są Chinami żywo zainteresowani, szukają potencjalnych kontrahentów, nawiązują kontrakty, proszą o informacje, jednak wciąż także ich wiedza o chińskim rynku jest zdecydowanie zbyt mała, fragmentaryczna. Bardzo często zdarzają się e-maile od osób, które zostały oszukane, ale nie próbowały zasięgnąć informacji w naszym Wydziale przed podpisaniem umowy/lub wysłaniem pieniędzy (często naprawdę pokaźnych sum) kontrahentowi. Wydaje się, że w dużej części przypadków zawiodło zarządzanie ryzykiem. Zdarza się, że do współpracy z chińskim partnerem polskie firmy używają znacznie mniej potencjalnych środków ostrożności niż przy nawiązywaniu współpracy z polskimi firmami na miejscu, w Polsce. Wciąż także funkcjonuje idylliczny mit o nieprawdopodobnych okazjach, które oferuje Państwo Środka- przedsiębiorcy zamawiają więc „oryginalne” smartfony po kilkanaście dolarów i rzucają się na inne „okazje ”. Po raz kolejny apelujemy o ostrożność i rozwagę - w naszym poradniku piszemy, o czym należy pamiętać podpisując kontrakty i składając zamówienia, przypominamy również jak duże znaczenie mogą mieć różnice kulturowe i bariera językowa. Po raz kolejny podkreślamy także jak ważna jest rola profesjonalnie przygotowanych tłumaczy i ekspertów od rynku chińskiego. Prosimy kontaktować się z naszym Wydziałem najlepiej jeszcze przed zawarciem umowy. Wiele przydatnych informacji znajdą Państwo w niniejszym poradniku, a także na stronie internetowej www.china.trade.gov.pl. Pomogliśmy już dziesiątkom osób uniknąć utraty pieniędzy lub zawarcia kontraktu z nierzetelną firmą. Niestety, doświadczenie uczy, że po uiszczeniu opłaty „z góry” na rzecz nieuczciwego kontrahenta pozostaje już tylko długa i żmudna droga z pomocą kosztownych prawników, na końcu której nie zawsze widać światełko w tunelu. Nasze doświadczenie uczy jednak jeszcze czegoś - mimo dużej ilości barier, jakie czekają na nas na drodze do chińskiego rynku, poczynając od bariery językowej, na skomplikowanych procesach certyfikacyjnych kończąc, na rynku chińskim istnieje wiele nisz możliwych do zagospodarowania. Chiny należy zacząć postrzegać jako nabywcę, coraz bardziej świadomego konsumenta dóbr pochodzących z Europy, a nie tylko „fabrykę świata”producenta taniej odzieży i gadżetów elektronicznych. Zespół Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji w Pekinie zawsze służy Państwu pomocą. Serdecznie zapraszam do lektury i życzę Państwu sukcesów na chińskim rynku, Robert Góralczyk, Radca, Kierownik WPHI Pekin 7 1. O czym należy bezwzględnie pamiętać przy zawieraniu kontraktów? O czym należy pamiętać przy podpisywaniu kontraktu: Jak powinno wyglądać Business Licence ? Tax Registration Certificate Wzory chińskich pieczęci Rola wykwalifikowanego tłumacza języka chińskiego Zarządzanie ryzykiem, w tym: „ Jak sprawdzić kontrahenta? ” Weryfikacja firm przez WPHI IDENTYFIKACJA FIRMY, WERYFIKACJA DOKUMENTÓW REJESTROWYCH Klient z Polski zawsze powinien poprosić swojego chińskiego kontrahenta o przysłanie kopii dokumentów rejestrowych: - Enterprise Judical Personal Business Licence - 企业法人营业执照 , odpowiednik polskiego zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej, - Tax Registration Certificate - 税务登记证. Uczciwy kontrahent nie powinien zwlekać z wysłaniem skanu dokumentów. Business License powinno zawierać m.in: Oficjalną nazwę firmy – nazwa firmy powinna być w 100% identyczna w każdym dokumencie, Adres siedziby firmy, Nazwę prawnego przedstawiciela, Formę rejestracji, Zakres działalności i głównego akcjonariusza (jeśli jest), Czas działalności, datę utworzenia. W nowych pozwoleniach na prowadzenie działalności znajdzie się dodatkowo kod QR, który po zeskanowaniu ma odsyłać do internetowego rejestru firm. 8 Należy zwrócić uwagę na to, czy skan jest wyraźny i nie nosi śladów manipulacji. Należy również sprawdzić, czy nazwa firmy na wszystkich dokumentach jest identyczna. W Chinach w 2014 roku został wprowadzony nowy wzór zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej, w odmiennym od poprzedniego pionowym układzie z dodanym QR Code w lewym dolnym rogu.QR Code ma po zeskanowaniu odsyłać do National Enterprise Credit Registry (http://gsxt.saic.gov.cn/). Poniżej znajdą Państwo porównanie obu wersji zezwoleń. Fot. 1: Przykladowa kopia Tax Registration Certificate Fot. 2: Porównanie przykładowych zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej wersja nowa wersja stara 9 Pieczęć urzędu na zezwoleniu na prowadzenie działalności gospodarczej – dokumenty rejestrowe powinny być opatrzone pieczęcią urzędową Państwowej Administracji Przemysłu i Handlu (w kolorze czarnym). UWAGA:Pieczątka urzędu zawiera datę roczną, pieczęć urzędu musi być odnawiana co roku przez każdą firmę pomiędzy 1 marca a 30 czerwca. Brak pieczęci może oznaczać, że firmie nie przedłużono zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej! ZAŚWIADCZENIE O NUMERZE KONTA BANKOWEGO Często warto dla pewności poprosić chińskiego partnera o zaświadczenie o numerze konta bankowego, może być to zaświadczenie z SAIC/ lub zaświadczenie wystawione przez bank. Pamiętaj, że każda chińska firma jest zobligowana do używania konta firmowego do przeprowadzania transakcji, nie przelewaj pieniędzy na konto prywatne. WYNIKI COROCZNEGO AUDYTU Jeśli chciałbyś być pewnym kondycji finansowej kontrahenta, możesz poprosić o przesłanie skanu wyników audytu z poprzedniego roku (Annual Audit Report), lub/i ubiegłorocznego bilansu. PIECZĘĆ NA DOKUMENTACH FIRMOWYCH Ważna jest okrągła pieczęć firmowa z gwiazdą pośrodku i numer rejestru, przykład pieczęci poniżej: Czerwona pieczęć firmowa jest traktowana w Chinach jako „podpis” danej firmy, pieczęć firmowa ma w niektórych przypadkach znacznie większą wagę niż podpis konkretnej osoby. Warto zwrócić na to uwagę, bowiem dokument bez czerwonej pieczęci może być w toku późniejszych rozmów biznesowych uznany za nieoficjalny, lub mniej znaczący! TŁUMACZ JĘZYKA CHIŃSKIEGO Najlepiej wynająć tłumacza (tych, nota bene, jest w Polsce coraz więcej). Tłumacz będzie w stanie sprawdzić na stronie Państwowej Administracji Przemysłu i Handlu (SAIC, http://www.saic.gov.cn), udostępniającej online bazę chińskich firm, po wpisaniu numeru rejestrowego z otrzymanych dokumentów, czy dana firma jest zarejestrowana (czy istnieje). Każde miasto posiada takie rejestry w Chinach. Jeśli firma jest np. z Ningbo, to trzeba jej szukać na stronie lokalnego SAIC Ningbo lub prowincji Zhejiang. 10 Na stronie WPHiI znajdą Państwo aktualizowaną co roku listę tłumaczy języka chińskiego z danymi kontaktowymi: https://china.trade.gov.pl/pl/dla-firm/tlumacze/161736,lista-tlumaczy-jezyka-chinskiego.html FORMA PŁATNOŚCI Bezpieczniej stosować formę płatności w postaci inkasa lub akredytywy (ch. 信用证 ang. L/C Letter of Credit). Są one co prawda droższe, ale bezpieczniejsze. Brak akceptacji strony chińskiej na taką formę płatności powinien wzbudzić czujność w polskiej firmie, w przypadku żądania wpłaty 100% wartości transakcji przed otrzymaniem towaru należy się poważnie zastanowić, w dużej części przypadków sprzedawca powinien się zgodzić na podzielenie wpłaty na dwie części: przed i po transakcji. Nie należy korzystać z systemów przekazów gotówkowych, które są przeznaczone do przelewów między zaznajomionymi już i zaufanymi partnerami. Prośba z chińskiej strony o wniesienie opłaty „certyfikacyjnej” – żądanie uiszczenia takiej opłaty powinno wzbudzić naszą czujność, szczególnie jeśli produkt nasz jest nietypowy/ rzadki/ jest to produkt spożywczy/bądź sprzedawca przedstawia proces certyfikacji jako bardzo prosty i wymagający wniesienia jedynie opłaty certyfikacyjnej. Proces certyfikacji w Chinach jest z reguły bardzo sformalizowany i wymaga wiele czasu! KONTROLA JAKOŚCI TOWARU, NADZÓR NAD WYSYŁKĄ Pożądaną formą kontroli transakcji jest wynajęcie wykwalifikowanej osoby bądź specjalistycznej firmy (jeżeli osobisty przyjazd do Chin jest niemożliwy), która dokona odbioru jakościowo-ilościowego towaru przygotowywanego do wysyłki i sporządzi raport z inspekcji oraz ewentualnie wyśle próbkę zamówionego przez nabywcę towaru, a także będzie obecna przy plombowaniu kontenera. Pamiętaj, że bardzo ważna jest nie tylko sama kontrola jakości, ale też dokładna kontrola towaru w momencie pakowania towaru, powinieneś mieć 100% pewności, że to, co znajduje się w kontenerach, jest dokładnie tym co zamawiałeś! BEZPIECZEŃSTWO TRANSAKCJI INTERNETOWYCH W obliczu coraz częstszych włamań hakerów do skrzynek mailowych chińskich firm (rzeczywistych lub fikcyjnych) dokonujących transakcji międzynarodowych, zalecane jest weryfikowanie informacji o nagłej zmianie numerów kont bankowych drogą inną niż mailowa (faksem, telefonicznie) oraz możliwość kontaktu z więcej niż jednym pracownikiem (a najlepiej z CEO lub general managerem danej firmy) w celu potwierdzenia czy zmiany istotnie zaszły. Znane są nam przypadki przechwytywania przez hakerów maili między polskimi nabywcami a chińskimi dostawcami i prowadzenie dalej korespondencji w taki sposób, że strona polska przelewała pieniądze (nawet dziesiątki tysięcy dolarów) na inne, często posiadające podobny numer, konto. Zwykle poszkodowany orientował się w oszustwie w chwili, gdy chiński dostawca przypominał o zbliżającej się wysyłce towaru oraz konieczności uregulowania pozostałej kwoty za towar, monitując, iż nie otrzymał pieniędzy. W takich wypadkach możliwości odzyskania pieniędzy z konta są bliskie zeru. 11 PRZYGOTOWYWANIE KLUCZOWYCH DOKUMENTÓW I UMÓW W JĘZYKU CHIŃSKIM Nigdy nie zapominaj o sporządzeniu umowy ! Najlepszym rozwiązaniem jest wybór dwujęzycznej formy umowy, polsko-chińskiej lub angielsko-chińskiej. Bardzo istotne jest bardzo dokładne sprawdzenie zgodności obu wersji językowych, oraz jak najbardziej szczegółowe doprecyzowanie obowiązków obu stron. W przypadku składania zamówienia umowa powinna szczegółowo określać specyfikację zamawianego towaru (jeżeli opis towaru znajduje się w załącznikach, a nie w umowie należy to wyraźnie zaznaczyć w treści umowy). ZWRÓĆ UWAGĘ NA STRONĘ INTERNETOWĄ KONTRAHENTA / SPRZEDAWCY Jeśli strona internetowa wskazana przez kontrahenta ma tylko wersję anglojęzyczną, a firma przedstawia się jako skierowana do klienta chińskiego i zagranicznego, sprawdź ją uważnie, może (NIE MUSI) to oznaczać, że www jest skierowane tylko do obcokrajowców, a firma faktycznie nie istnieje. Zaskakująco niska cena produktu lub zaskakująco duże zamówienie na produkt, o którym wiadomo Ci, że jest w Chinach już dostępny w bardzo dużym zakresie i produkowany/dystrybuowany przez bardzo wiele podmiotów. Jeżeli chiński kupiec zgłosił się do Ciebie sam, wyszukując spośród setek innych firm o tym samym profilu, nie skorzystał z pomocy „pośrednika” znającego Twoją firmę, lub jego zamówienie opiewa na zaskakująco ogromną kwotę, sprawdź dokładnie tożsamość kontrahenta. Szanowni Państwo, uprzejmie przypominamy, że Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Pekinie jest w stanie w ograniczonym zakresie sprawdzić wiarygodność danej firmy. W przypadku chęci uzyskania pomocy z naszej strony, należy uzyskać od chińskiej firmy następujące dokumenty: 1. Enterprise Judical Personal Business Licence - 企业法人营业执照 2. Tax Registration Certificate - 税务登记证 Po czym przesłać na [email protected]. WPHI w odpowiedzi przekaże wiadomości na temat danych adresowych firmy, o osobach reprezentujących prawnie firmę, jej kapitale, rodzaju działalności, dacie założenia, itp. (odpowiedniki polskiego KRS). Bardziej dogłębną weryfikację firm prowadzą – na zasadach komercyjnych - kancelarie prawne i konsultingowe. Pełną wersję firm, zajmujących się weryfikacją chińskich przedsiębiorców, można znaleźć na naszej stronie www.china.trade.gov.pl w zakładce „Usługi dla firm”, „Kancelarie prawne” 12 2. Współpraca gospodarcza Polski z Chińską Republiką Ludową Wartość obrotów handlowych Struktura towarowa obrotów handlowych Podstawowe dane makroekonomiczne o gospodarce Chin Obroty handlowe Polski z Chinami z podziałem na prowincje 1. Wartość obrotów handlowych Według danych polskich, wymiana handlowa między Polską a Chinami wyniosła w roku 2014 25,5 mld USD (w 2013 r. 21,6 mld USD), z czego Polski eksport do Chin osiągnął wartość 2,3 mld USD (w 2013 - 2,1 mld USD) a import 23,3 mld USD (2013 r. - 19,5 mld USD). Oznacza to, że w 2014 r. wielkość obrotów zwiększyła się o 18,4% w porównaniu do 2013 roku. Ogólnie zauważana jest tendencja wzrostu obrotów na przestrzeni ostatnich 6 lat (z wyjątkiem spadku w 2012 roku). Polski eksport w całym 2014 roku był o 6% większy niż w 2013 roku, podczas gdy o 21% wzrosła wartości polskiego eksportu do Chin z roku 2013 w stosunku do 2012 roku. Import z ChRL do Polski zanotował 19% wzrost wartości (2014/2013). Deficyt handlowy w 2014 wzrósł o 21% osiągając 21,04 mld USD. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki Według danych chińskich1, wymiana handlowa między Polską a Chinami w 2014 roku wyniosła 17,2 mld USD (w 2013 roku 14,8 mld USD), z czego Polski eksport do Chin osiągnął wartość 2,94 mld USD (w 2013 r. - 2,24 mld USD) a import 14,26 mld USD (2013 r. - 12,58 mld USD). W porównaniu roku 2014 do roku poprzedniego obroty handlowe wzrosły o 16,1%. Stan ten wynika ze wzrostu wartości polskiego eksportu do Chin o 31,3% w stosunku do 2013 roku oraz wzrostu importu z ChRL do Polski o 13,4%. Deficyt handlowy w tym samym okresie zmniejszył się o 10% osiągając poziom 11,32 mld USD. Pod względem obrotów udział Chin w handlu zagranicznym Polski wynosi 5,8% (5,3% w 2013) i plasuje się jedynie za Niemcami (24%) oraz Rosją (7,4%). Eksport do Chin stanowi 1,03% eksportu z Polski ogółem (1,04% w 2013), zajmując 21. miejsce na liście polskich rynków eksportowych, ale już drugie w regionie Azji, zaraz po Turcji. Z kolei import z Chin stanowi 10,5% całkowitego importu do Polski (9,4% w 2013 i 8,9% w 2012). Polskie i chińskie statystyki różnią się znacznie, co wynika głównie ze: (i) znacznego handlu prowadzonego za pośrednictwem krajów trzecich (w tych przypadkach towar klasyfikowany jest w kraju eksportera jako wysyłany do kraju trzeciego, a w kraju importera na podstawie świadectwa pochodzenia jako import z drugiego z krajów); (ii) w mniejszym stopniu, z międzyokresowych różnic w czasie pomiędzy wysyłką a otrzymaniem towaru (np. towar wyeksportowany z jednego z krajów w grudniu dociera do drugiego kraju w styczniu). 1 13 Chiny są trzecim największym polskim partnerem pod tym względem ustępując jedynie Niemcom (21,9%) i Rosji (11%). Wymiana handlowa z Polską stanowi niewielki procent handlu zagranicznego Chin. W 2014 r. udział Polski w całości chińskiej wymiany zagranicznej przedstawiał się następująco (według danych chińskich): Eksport z Polski do Chin: 0,15% (0,11% w 2013); Import z Chin do Polski: 0,62% (0,57% w 2013); Obroty handlowe: 0,40% (0,36% w 2013); Pod względem obrotów handlowych z Chinami Polska zajmuje 8. miejsce w Unii Europejskiej, za Niemcami, Wielką Brytanią, Holandią, Francją, Włochami, Hiszpanią oraz Belgią, a także zajmuje 1. miejsce w Europie Środkowo Wschodniej przed Czechami, Węgrami, Rumunią oraz Słowacją. 2. Struktura towarowa obrotów handlowych wg. danych polskich Według danych Ministerstwa Gospodarki RP w polskim eksporcie największy udział mają wyroby metalurgiczne oraz wyroby przemysłu elektromaszynowego i chemicznego. Łącznie wymienione trzy kategorie stanowią 68,9 % (79,6% w 2013 r.) eksportu z Polski. Na liście najważniejszych towarów w naszym eksporcie do Chin pierwsze miejsce zajmuje miedź i wyroby z miedzi, kolejne miejsca zajmują takie sekcje jak „reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne oraz ich części”, „maszyny i urządzenia elektryczne, rejestratory i odtwarzacze dźwięku, obrazu i ich części”, „meble, pościel, materace itp., lampy, reklamy świetlne itp. budynki prefabr.”, „kauczuk i wyroby z kauczuku”. Struktura towarowa polskiego eksportu do ChRL w 2013 i 2014 [udział %] 36,9 38,3 WYROBY METALURGICZNE 25,0 WYROBY PRZEMYSLU MASZYNOWEGO 20,7 TWORZYWA SZTUCZNE, KAUCZUK I WYROBY Z NICH 7,0 7,2 WYROBY RÓŻNE 6 4,9 PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO 4,7 2014 2013 8,8 - 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0 Źródło: Opracowanie własne, wg. danych z Ministerstwa Gospodarki Według polskich danych, 53,6% importu z Chin stanowią wyroby przemysłu elektromaszynowego. Ważnymi kategoriami towarowymi są także wyroby przemysłu lekkiego (11%), wyroby różne (w tym meble) które 14 stanowią 8%, a także przemysłu chemicznego (6,5%). Na liście najważniejszych towarów w naszym imporcie z Chin znajdują się takie sekcje jak: „maszyny i urządzenia elektryczne, rejestratory i odtwarzacze dźwięku, obrazu i ich części” (32%), „reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne oraz ich części” (21,6%), „zabawki, gry i artykuły sportowe, ich części i akcesoria” (3,8%), a także „Odzież i dodatki odzieżowe” (4,3%), „meble, pościel, materace itp., lampy, reklamy świetlne itp. budynki prefabr.” (3,7%). Struktura towarowa polskiego importu z ChRL w 2013 i 2014 [udział %] URZĄDZENIA MECHANICZNE I ELEKTRYCZNE; DO REJESTRACJI I ODBIORU DŻWIĘKU 53,6 56,3 11,1 10,8 MATERIAŁY I WYROBY WŁÓKIENNICZE 8,2 6,7 WYROBY RÓŻNE WYROBY NIESZLACHETNE I WYROBY Z METALI NIESZLACHETNYCH 2014 2013 6,5 6,0 OBUWIE, NAKRYCIA GLOWY, PARASOLE, LASKI, PIÓRA, SZTUCZNE KWIATY 3,4 3,2 - 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 Źródło: Opracowanie własne, na podstawie danych z Ministerstwa Gospodarki 3. Struktura towarowa obrotów handlowych wg. danych chińskich Według danych China’s Customs Statistics w polskim eksporcie największy udział mają wyroby nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych, wyroby przemysłu elektromaszynowego takie jak urządzenia mechaniczne i elektryczne, urządzenia do rejestracji i odbioru dźwięku, pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające; urządzenia oraz wyroby przemysłu chemicznego. Łącznie wymienione trzy kategorie stanowią 80% eksportu z Polski. Na liście najważniejszych towarów w naszym eksporcie do Chin pierwsze miejsce zajmuje miedź i wyroby z miedzi (38%). Według chińskich danych, 54,5% importu z Chin stanowią wyroby przemysłu maszynowego. Ważnymi kategoriami są także materiały i wyroby włókiennicze (15,4%), a także wyroby metalurgiczne (10,3%). Na liście najważniejszych towarów w naszym imporcie z Chin czołowe miejsca zajmują wyroby przemysłu elektronicznego, urządzenia telekomunikacyjne oraz materiały i wyroby włókiennicze. Źródło: Opracowanie na podstawie danych z China Customs Statistics 15 4. Tabela 1: Podstawowe dane makroekonomiczne o gospodarce Chin Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba ludności (mln) 1 341 1 347,4 1 344,13 1 360,76 1 355,69 Stopa wzrostu PKB (%) 10,3 9,2 7,9 7,7 7,5 PKB (mld USD) 5 939 6 988* 7 298 9 300 9240 PKB (per capita w USD) 4 382* 5 183* 2 634 2 993 3 583 Udział rolnictwa i leśnictwa w PKB (%) 9,5 10,6 10,1 10 9.7 Udział przemysłu w PKB (%) 48,1 46,8 45,3 43,9 43.9 Udział sektora usług w PKB (%) 42,3 43,1 44,6 46,1 46.4 Inflacja CPI – ceny towarów konsumpcyjnych (%) 3,3 5,4 2 2,6 1,6 Stopa bezrobocia (bezrobotni zarejestrowani w miastach) (%) 4,1 4,1 4,1 4,1 4,1 Obroty handlowe (mld USD) 2 972,8 3 642,1 3 866,8 4 160,31 4303,04 Stopa wzrostu obrotów handlu zagranicznego (%) 34,7 18,4 6,2 7,6 3,4 Eksport (mld USD) 1 577,9 1 898,6 2 048,9 2 210,02 2 342,7 Stopa wzrostu eksportu (%) 31,3 20,3 7,7 7,9 6,1 Import (mld USD) 1 394,8 1 743,5 1 817,9 1 950,29 1 960,29 Stopa wzrostu importu (%) 38,7 24,9 4,3 7,3 0,4 Saldo (mld USD) 170,4 155,1 231,4 259,73 382,47 Zrealizowane bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Chinach (mld USD) 105,7 116 111,7 117,59 Bezpośrednie inwestycje Chin za granicą (w mld USD) (z wyłączeniem inwestycji stricte kapitałowych) 59 60,1 77,22 90,17 Liczba nowych projektów z udziałem kapitału zagranicznego 2 7406 27 712 28 813 22 773 Rezerwy dewizowe (mld USD) 2 850 3 181,10 3 311,00 3820 Kurs walutowy USD/RMB 6,77 6,3 6,28 6,15 Źródło: Dane polskie 2014 16 6,19 5. Tabela 2: Obroty handlowe wybranych państw Unii Europejskiej z Chinami Kraje UE Obroty handlowe w 2014 Obroty handlowe w 2013 Eksport do Chin w 2014 Eksport do Chin w 2013 Import z Chin w 2014 Import z Chin w 2013 UE 619 380 998,94 559 040 301 248 496 659 220 055 309 370 884 340 338 984 992 Niemcy 177 752 629,01 161 551 513 105 040 352 94 203 900 72 712 277 67 347 613 Wielka Brytania 80 872 433,92 70 040 174 23 729 000 19 090 867 57 143 434 50 949 307 Holandia 74 282 588,32 70 147 392 9 351 196 9 830 574 64 931 392 60 316 818 Francja 55 796 800,79 49 831 644 27 088 647 23 113 115 28 708 154 26 718 529 Włochy 48 044 808,06 43 334 259 19 286 365 17 577 794 28 758 443 25 756 465 Hiszpania 27 714 282,80 24 913 453 6 206 038 5 983 795 21 508 245 18 929 658 Belgia 27 277 204,91 25 430 934 10 059 635 9 867 131 17 217 570 15 563 803 Polska 17 193 662,65 14 812 427 2 936 641 2 236 884 14 257 022 12 575 543 Szwecja 13 962 083,62 13 782 687 6 793 594 6 983 542 7 168 489 6 799 145 Czechy 10 981 224,53 9 452 092 2 986 700 2 614 244 7 994 524 6 837 848 Dania 10 605 467,47 9 087 856 4 056 198 3 375 709 6 549 269 5 712 147 Finlandia 9 154 287,41 9 740 969 4 055 256 3 909 271 5 099 032 5 831 698 Węgry 9 024 462,96 8 408 222 3 259 929 2 715 481 5 764 534 5 692 741 Austria 8 252 158,97 7 068 492 5 855 152 5 030 313 2 397 007 2 038 179 Irlandia 6 533 834,49 6 672 523 3 733 467 4 195 388 2 800 368 2 477 135 Słowacja 6 205 227,15 6 542 508 3 376 064 3 458 159 2 829 163 3 084 349 Portugalia 4 800 586,15 3 906 523 1 663 750 1 398 969 3 136 836 2 507 554 Rumunia 4 749 697,01 4 030 927 1 524 276 1 208 178 3 225 421 2 822 749 Grecja 4 531 001,88 3 651 097 345 887 433 372 4 185 115 3 217 725 Malta 3 784 379,26 3 239 811 591 422 725 238 3 192 957 2 514 573 Słowenia 2 323 390,25 2 137 050 331 632 302 842 1 991 758 1 834 208 Luksemburg 2 252 710,61 2 064 572 303 961 256 631 1 948 750 1 807 941 Bułgaria 2 165 542,20 2 079 538 986 932 962 653 1 178 611 1 116 885 Litwa 1 815 367,87 1 811 258 157 190 124 669 1 658 178 1 686 589 Łotwa 1 463 666,69 1 473 404 146 896 99 158 1 316 770 1 374 246 Estonia 1 371 538,86 1 309 564 225 446 199 683 1 146 093 1 109 881 Chorwacja 1 127 935,80 1 495 000 100 653 104 951 1 027 283 1 390 049 Cypr 1 100 221,74 1 024 412 62 577 52 798 1 037 645 971 614 Źródło: China Customs Statistics 2014, w tys. USD 17 6. Tabela 3: Tabela obrotów handlowych Polski z Chinami z uwzględnieniem poszczególnych prowincji i stref specjalnych Chin Prowincja Obroty Udział w obrotach Eksport z Polski Udział w Eksporcie Import do Polski Udział w Imporcie Guangdong $3 738 745 889,00 21,74% $298 394 010,00 10,16% $3 440 351 879,00 24,13% Zhejiang $3 218 449 525,00 18,72% $222 336 536,00 7,57% $2 996 112 989,00 21,01% Jiangsu $2 990 472 971,00 17,39% $345 617 208,00 11,77% $2 644 855 763,00 18,55% Shanghai $1 724 955 977,00 10,03% $892 092 033,00 30,37% $832 863 944,00 5,84% Shandong $1 264 392 594,00 7,35% $227 469 141,00 7,74% $1 036 923 453,00 7,27% Fujian $1 029 354 793,00 5,99% $39 032 363,00 1,33% $990 322 430,00 6,95% Beijing $518 655 188,00 3,02% $329 544 269,00 11,22% $189 110 919,00 1,33% Hubei $404 507 083,00 2,35% $20 570 005,00 0,70% $383 937 078,00 2,69% Tianjin $384 433 484,00 2,24% $65 245 725,00 2,22% $319 187 759,00 2,24% Liaoning $370 656 346,00 2,16% $169 017 756,00 5,75% $201 638 590,00 1,41% Anhui $283 422 618,00 1,65% $38 236 173,00 1,30% $245 186 445,00 1,72% Hebei $263 697 953,00 1,53% $21 036 995,00 0,72% $242 660 958,00 1,70% Chongqing $211 354 241,00 1,23% $29 954 963,00 1,02% $181 399 278,00 1,27% Sichuan $113 306 268,00 0,66% $29 694 722,00 1,01% $83 611 546,00 0,59% Jiangxi $104 249 629,00 0,61% $15 935 658,00 0,54% $88 313 971,00 0,62% Henan $96 083 164,00 0,56% $6 604 293,00 0,22% $89 478 871,00 0,63% Hunan $89 796 146,00 0,52% $16 293 371,00 0,55% $73 502 775,00 0,52% Jilin $70 675 751,00 0,41% $61 713 696,00 2,10% $8 962 055,00 0,06% Yunnan $60 120 402,00 0,35% $41 198 065,00 1,40% $18 922 337,00 0,13% Shanxi $55 245 377,00 0,32% $11 502 630,00 0,39% $43 742 747,00 0,31% Guangxi $48 827 862,00 0,28% $11 001 409,00 0,37% $37 826 453,00 0,27% Heilongjiang Inner Mongolia $33 269 770,00 0,19% $14 640 380,00 0,50% $18 629 390,00 0,13% Xinjiang $27 736 267,00 0,16% $2 994 468,00 0,10% $24 741 799,00 0,17% Shaanxi $23 593 472,00 0,14% $5 002 774,00 0,17% $18 590 698,00 0,13% Guizhou $21 124 767,00 0,12% $155 826,00 0,01% $20 968 941,00 0,15% Ningxia $5 514 473,00 0,03% $521 088,00 0,02% $4 993 385,00 0,04% Gansu $4 900 415,00 0,03% $308 466,00 0,01% $4 591 949,00 0,03% Hainan $4 275 145,00 0,02% $907 294,00 0,03% $3 367 851,00 0,02% Qinghai $2 624 657,00 0,02% $2 585 095,00 0,09% $39 562,00 0,00% $440 099,00 $17 194 673 042,0 0 0,00% $0,00 0,00% $440 099,00 0,00% 100,00% $2 937 378 960,00 100,00% $14 257 294 082,00 100,00% Tybet SUMA $29 790 716,00 0,17% 0,61% $17 772 548,00 Źródło: China Customs Statistics 18 $12 018 168,00 0,08% Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane chińskie 19 3. Możliwości eksportowe branż i towarów Perspektywiczne branże eksportowe do Chin Towary dominujące w handlu z Chinami Eksport bursztynu do Chin W polskim eksporcie największy udział miały wyroby metalurgiczne oraz wyroby przemysłu elektromaszynowego i chemicznego. Na liście najważniejszych towarów w naszym eksporcie do Chin pierwsze miejsce zajmuje miedź. Ważne miejsce zajmują produkty przemysłu chemicznego oraz maszyny specjalistyczne. Z tych samych danych wynika, że Polska prowadzi handel głównie z prowincjami najlepiej rozwiniętego pasa nadmorskiego Chin Wschodnich (prawie 2/3 handlu polsko – chińskiego). Dalsze miejsca zajmują Chiny Środkowo-Południowe oraz Chiny Północne. Z punktu widzenia wielkości polskiego eksportu największym odbiorcą polskich towarów jest Shanghai (ok. 31,5%) i prowincja Jiangsu (ok. 12%). Jeśli chodzi o import towarów z Państwa Środka do Polski to największy udział mają tu prowincje Guangdong (ok. 27%) oraz Zhejiang (ok. 20%). Polska jest największym partnerem gospodarczym Chin w Europie Centralnej zarówno pod względem obrotów handlowych. Duży popyt Chin występuje w zakresie surowców naturalnych (miedź), komponentów, maszyn i urządzeń (przemysł wydobywczy, przemysł lotniczy). Częściowo wpływ na wzrost zainteresowania polską ofertą eksportową miało przystąpienie Polski do UE, dzięki czemu polskie towary zaczęły być postrzegane w Chinach, jako wyroby o wysokiej, europejskiej jakości, lecz jednocześnie tańsze niż ich odpowiedniki z Europy Zachodniej i USA. Specyfikację rynkową regionu rzeki Jangcy i możliwości eksportu w ten rejon ChRL opisano szerzej w publikacji „Delta rzeki Jangcy – Głowa Gospodarczego Smoka” zamieszczonej na www.china.trade.gov.pl (https://china.trade.gov.pl/pl/gospodarka/169754,delta-rzekijangcy-glowa-gospodarczego-smoka.html) 1. Perspektywiczne branże eksportowe do Chin: Górnictwo: maszyny i urządzenia górnicze oraz urządzenia bezpieczeństwa pracy w górnictwie; vide polsko-chińskie joint venture w prowincji Shandong produkujące obudowy ścianowe do kopalń, Przemysł metalurgiczny: miedź, maszyny flotacyjne, Przemysł lotniczy: lekkie samoloty rolnicze i transportowe oraz śmigłowce, 20 Przemysł chemiczny: chemia nieorganiczna i organiczna, surowce i komponenty chemiczne, technologie, chemia dla budownictwa, Ochrona środowiska: w szczególności realizacja kompletnych projektów inwestycyjnych, jak oczyszczalnie ścieków, stacje uzdatniania wody, stacje utylizacji odpadów stałych, filtry, Energetyka: technologie wytwarzania, urządzenia dla elektrowni, kable energetyczne i odgromniki, Przemysł rolno – spożywczy: obejmuje półprodukty dla przemysłu spożywczego (chmiel, słód jęczmienny, kazeina), gotową żywność (mięso i przetwory mięsne i drób – po uzyskaniu stosownych zezwoleń, słodycze, napoje typu instant, alkohole, mleko w proszku, przetwory mleczarskie i komponenty), kompletne linie produkcyjne np. zakłady masarskie, mleczarnie, piekarnie, browary itp., Urządzenia medyczne: wyposażenie szpitali, Budownictwo: (materiały budowlane, jak stolarka budowlana do wykończenia wnętrz), Przemysł papierniczy: papier i wyroby, Produkty luksusowe: w tym biżuteria srebrna oraz wyroby z bursztynu, kosmetyki, galanteria skórzana, Inne: komponenty elektroniczne, specjalistyczne maszyny i urządzenia. 21 2. Eksport polskiego bursztynu do Chin Bursztyn, czyli skamieniała żywica sprzed milionów lat, występuje w wielu miejscach na świecie, ale do wyrobu biżuterii najlepiej nadaje się bursztyn bałtycki występujący na południowych wybrzeżach tego morza. Dziś wyroby jubilerskie z tych stron trafiając na rynki całego świata stają się coraz bardziej doceniane i popularne. Polska leżąca nad Morzem Bałtyckim posiada ogromne zasoby bursztynu, z którego aż 65% jest sprzedawane w Chinach, gdzie jest on uważany za jeden z siedmiu szczęśliwych kamieni Buddy. Polscy jubilerzy oferują unikalne wyroby z bursztynu najwyższej jakości, o niepowtarzalnym wzornictwie, a także posiadają wszystkie niezbędne certyfikaty. Polska biżuteria bursztynowa śmiało może kandydować do miana polskiej specjalności, zwłaszcza że blisko 75 proc. wyrobów jubilerskich z bursztynami na świecie wykonują polskie firmy i artyści. Chiny stanowią dla polskich firm bursztynniczych bardzo obiecujący rynek, zainteresowanie polskimi wyrobami wciąż rośnie, ponieważ chińskie stosunkowo tanie wyroby masowe nie mogą konkurować z polskimi, będącymi w większości niemal pojedynczymi dziełami sztuki jubilerskiej, które niekiedy są bardzo kosztowne. Zakłady w Chinach przerabiają rocznie od kilkudziesięciu do nawet kilkuset ton bursztynu. Pomimo, że jego cena w ostatnich pięciu latach wzrosła aż dziesięciokrotnie (tylko w 2013 roku, wzrosła trzykrotnie, a już na początku 2014 zanotowała 20% podwyżkę) to zapotrzebowanie na bursztyn w Chinach stale rośnie, wraz z bogaceniem się tutejszego społeczeństwa. Targi Amberiff w Gdańsku cieszą się coraz większą popularnością i co roku przybywa na nie coraz większa liczba mieszkańców Państwa Środka, a zorganizowany w maju 2014 pokaz bursztynu w Ambasadzie RP w Pekinie, który odbył się w ramach długofalowej kampanii promocji luksusowych polskich produktów (Made in Poland) prowadzonych przez Ministerstwo Gospodarki zrobił prawdziwą furorę. 22 4. Produkty spożywcze i specjalności Chiński rynek spożywczy żywnościowe Polski eksport do Chin Mięso Produkty mleczne Owoce i warzywa Przetwory z kakao Dostęp do rynku Radca Rolny w Ambasadzie RP w Pekinie W latach 2010- 2014 eksport polskich produktów-rolno spożywczych do Chin wzrósł 8-krotnie, w 2014 roku odnotowaliśmy wzrost eksportu o 30% z Polski do Chin ogółem, jest to drugi (po Łotwie) wynik w Unii Europejskiej. Rynek chiński nieustannie spędza sen z powiek wielu eksporterom nie tylko z Polski, ale i z całego świata. Czynnikiem wzmacniającym popyt na importowane produkty jest z pewnością szybkie bogacenie się chińskiego konsumenta- roczny dochód przeciętnej miejskiej rodziny wzrósł z 1 516 RMB w 1990 roku do 23 979.2 RMB w 2011. Importowane produkty spożywcze wysokiej jakości, jak wina, czekoladki, wyroby czekoladowe są przez Chińczyków często wręczane w prezencie, w tym wypadku dużą rolę odgrywa również atrakcyjne, robiące wrażenie opakowanie produktu. Młodzi Chińczycy, szczególnie Ci zamieszkujący w miastach pierwszego rzędu, kolejne pokolenia „polityki jednego dziecka” są znacznie bardziej niż poprzednie pokolenia zaznajomieni ze smakiem zagranicznych produktów. Dodatkowym czynnikiem mogącym działać na korzyść importowanych produktów spożywczych, jest powoli, ale konsekwentnie rosnąca świadomość obywateli Państwa Środka w zakresie bezpieczeństwa żywności. Pozycjonowanie danego produktu jako wyprodukowanego zgodnie z rygorystycznymi normami, bezpiecznego może zdecydowanie pomóc w osiągnięciu celu. W Chinach produkty spożywcze pochodzące z regionu Unii Europejskiej są kojarzone z wysoką jakością i dobrze oceniane. Związane jest to z rosnącą świadomością chińskiego konsumenta i jest w pewien sposób pokłosiem afer związanych z jakością żywności z ostatnich lat. Z badań opinii publicznej przeprowadzonych przez Ipsos w 2013 roku wynika, że niemal wszyscy respondenci (99%) są skłonni zmodyfikować swoją decyzję zakupową ze względu na jakość i bezpieczeństwo danego produktu, a ponad 50% jest skłonnych z tego względu wybrać produkt dużej/ międzynarodowej/lub importowanej marki. Trend ten będzie szczególnie widoczny wśród rodzin o średnich/wyższych dochodach zamieszkujących miasta pierwszego rzędu, typu Pekin czy Szanghaj. Należy pamiętać o specyfice chińskiego rynku żywności importowanej- duży procent importowanej żywności i napojów jest przez Chińczyków konsumowany w hotelach, barach i restauracjach, w chińskim społeczeństwie, szczególnie wśród rodzin o wyższych dochodach, bardzo popularne jest jadanie „na mieście”. Dotyczy to również prowadzenia rozmów biznesowych i podtrzymywania kontaktów tego typu. Duża część restauracji, początkowo adresowanych do środowisk ekspatów, zagranicznych ekspertów pracujących w 23 Chinach i generalnie obcokrajowców, cieszy się teraz rosnącym zainteresowaniem ze strony chińskich konsumentów. Rosnąca popularność fast foodów w Chinach doprowadziła również do sytuacji, gdzie niektóre z produktów zagranicznych, dostępne przez kilka lat w restauracjach tego typu, są znacznie bardziej rozpoznawalne niż inne kategorie produktów spożywczych. Inny jest również sposób przygotowywania żywności w domu, dla przykładu Chińczycy wciąż rzadko używają piekarników, wybierając tradycyjne, chińskie sposoby przygotowywania żywności. Największym eksporterem żywności ukierunkowanym na klienta w Chinach pozostają wciąż Stany Zjednoczone, należy również pamiętać o zwiększającej się konkurencji lokalnej wśród chińskich producentów żywności. Produkty europejskie często są wyraźnie droższe od chińskich, pojawiają się chińscy producenci tworzący także produkty wzorowane na produktach europejskich. Dla producentów z Europy istnieje kilka potencjalnych nisz możliwych do zagospodarowania, jedną z nich z pewnością są wspomniane wcześniej ekskluzywne upominki (gdzie szczególną uwagę zwraca się na sposób pakowania produktu), importowane produkty organiczne i naturalne, kosze specjałów europejskich. Warto zwrócić uwagę na ostatnią pozycję – duża część konsumentów nie ma wystarczającej wiedzy, jak odpowiednio przygotowywać potrawy z użyciem produktów z Europy, w związku z tym na rynku pojawiła się idea „koszy specjałów” z dołączonym opisem i instrukcjami, jak należy je odpowiednio łączyć i przygotowywać. Wciąż rośnie także rynek zakupów on-line w sektorze spożywczym, w pierwszej połowie 2014 roku 20% użytkowników Internetu skorzystało z możliwości zamówienia jedzenia do domu. Wraz z ogromną popularnością płatności mobilnych w Chinach, Internet (z dostępem ze smarfona) staje się bardzo atrakcyjnym kanałem sprzedaży dla produktów spożywczych. Dla przykładu - druga co do wielkości strona internetowa www.douguo.com związana z kulinariami ma 3 miliony aktywnych użytkowników dziennie. Duża część entuzjastów kulinariów dzieli się przepisami i informacjami na temat polecanych produktów przy użyciu mikroblogów. W tej części Poradnika znajdą Państwo skrótowe informacje dotyczące wybranych specjalności i produktów żywnościowych oraz wskazówki dotyczące procedur zatwierdzania wybranych produktów na rynek chiński, wskazujemy Państwu również gdzie należy szukać informacji dotyczących rynku spożywczego w Chinach. Wydział Promocji Handlu i Inwestycji przypomina, że w Ambasadzie RP w Pekinie utworzone zostało stanowisko Radcy Rolnego, który udzieli odpowiedzi na Państwa pytania dotyczące certyfikacji produktów rolno-spożywczych i warunków dostępu do rynku chińskiego. Przedstawiciel Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi: Blanka Gołębiowska Radca Rolny Tel.: + 86-10-65321235 wew. 133 Fax: + 86-10-65321745 e-mail: [email protected] www: www.minrol.gov.pl 24 1. Rynek mięsa wieprzowego Do 2014 roku strona polska wiązała coraz większe nadzieje z eksportem mięsa wieprzowego do Chin. W poprzednich wydaniach Przewodnika pisaliśmy o ogromnej dynamice wzrostu eksportu do Chin polskiego mięsa i otwarciu chińskiego rynku na polskie mięso. W lutym 2014 roku został wprowadzony zakaz importu polskiej wieprzowiny ze względu na wykrycie w Polsce przypadków ASF (Afrykańskiego Pomoru Świń). Kontenery z polskim mięsem wieprzowym odprawione po 13.02.2014 roku nie zostały dopuszczone do chińskiego rynku. Strona polska dokłada wszelkich możliwych starań mających na celu jak najszybsze zniesienie zakazu, lub zniesienie go częściowo (co byłoby precedensem). Niestety należy pamiętać o podobnej sytuacji dotyczącej zakazu wwozu wołowiny z Unii Europejskiej ze względu na BSE (gąbczastą encefalopatię bydła), który do tej pory nie został zniesiony (zakazem została objęta także cielęcina). 2. Rynek mięsa drobiowego w Chinach Rynek mięsa drobiowego jest mniejszy w Chinach niż rynek mięsa wieprzowego, Chiny coraz silniej wspierają rodzimych producentów w tym sektorze. Należy także pamiętać, że w Chinach spożycie mięsa drobiowego może się znacząco różnić w zależności od prowincji. Najsilniejszym czynnikiem zakupowym wciąż jest cena, jednak jednocześnie powoli rośnie nacisk na jakość i na bezpieczeństwo produktów. * Aktualną listę producentów mięsa drobiowego zatwierdzonych na rynek chiński znajdą Państwo w Aneksie do Przewodnika, w Internecie na stronach Głównego Inspektoratu Weterynarii i chińskiego CNCA. Zakłady zainteresowane wysyłką mięsa drobiowego na chiński rynek powinny zgłosić się do powiatowego inspektoratu weterynarii, wypełnić wniosek o zatwierdzenie zakładu do eksportu i chiński formularz (w polskiej i angielskiej wersji językowej). Pełen schemat procedury zatwierdzania zakładu zainteresowanego wysyłką na rynek chiński znajdą Państwo na stronach Głównego Inspektoratu Weterynarii: www.wetgiw.gov.pl 3.Mleko i przetwory mleczne Zapotrzebowanie na mleko i produkty mleczne w Chinach ciągle się zwiększa. W 2013 roku wyprodukowano ponad 23 mln ton mleka. Z prognoz wynika także, że rynek mleka dla niemowląt do 2017 roku może wzrosnąć do 19 mld euro. Miejskie gospodarstwa domowe o wysokich dochodach wydają na produkty mleczne znacznie więcej niż gospodarstwa o niskich dochodach. Niezależnie od tego, czy prognozy się sprawdzą, Chińczycy chętniej piją mleko, a przy wyborze konkretnego produktu dużym zaufaniem darzą marki zagraniczne (ma to częściowo związek z pojawieniem się na chińskim rynku kilka lat temu wadliwych partii mleka dla niemowląt, co odbiło się szerokim echem w chińskich mediach) Z polskich danych (Głównego Urzędu Statystycznego) wynika, że 1/3 polskiego eksportu do Chin w I kw.2014 to właśnie kategoria, w której znajdują się produkty mleczne. 25 Szanowni Państwo, uprzejmie przypominamy, że aktualnie istnieją dwie ścieżki proceduralne dla zatwierdzania produktów mleczarskich, procedura dla producentów wyrobów mleczarskich oraz procedura dla handlowców wyrobami mleczarskimi. Procedurę rejestracji dla producenta wyrobów mleczarskich należy zacząć od wystąpienia do Głównego Inspektoratu Weterynarii (GIW) o dopuszczenie danego produktu do eksportu na teren CHRL, formularze zostają następnie przekazane przez GIW do Urzędu Certyfikacji i Akredytacji ChRL (CNCA) (dla producentów mleka w proszku dla niemowląt obowiązują inne formularze aplikacyjne, informacje dostępne są na stronie internetowej CNCA, www.cnca.gov.cn). CNCA po dokonaniu oceny dokumentów podejmuje decyzję o ew. kontroli lub o zatwierdzeniu zakładu na podstawie przekazanych dokumentów aplikacyjnych. W przypadku przeprowadzenia kontroli zakładu jest ona zakończona wydaniem raportu- Assessment Report (gdzie znajdują się ew. uwagi dot. danego zakładu). Lista zatwierdzonych podmiotów znajduje się na stronie internetowej CNCA (www.cnca.gov.cn). Handlowcy wyrobami mleczarskimi powinni (wraz ze swoim chińskim partnerem) zarejestrować firmę na stronie internetowej Urzędu Nadzoru nad Jakością, Inspekcji i Kwarantanny AQSIQ (http://ire.eciq.cn). Wraz z rosnącą popularnością zachodniej kuchni wzrasta także apetyt części Chińczyków na ser żółty, który długo był towarem w Chinach dla większości przeciętnych ludzi po prostu nieznanym, niezbyt przystającym do chińskich tradycyjnych przyzwyczajeń kulinarnych, a co za tym idzie także ciężko dostępnym w sklepach. Chińczycy najchętniej kupują sery nowozelandzkie, australijskie i amerykańskie. Należy jednak pamiętać, że o ile młodzi, nowocześni Chińczycy chętniej będą próbować nowości kulinarnych, tak ser żółty nigdy nie był składnikiem chińskiej diety i dla części konsumentów ten smak długo będzie smakiem nietypowym i nowym. Część Chińczyków przywiązanych do tradycyjnego sposobu żywienia niechętnie będzie również jadła zimne posiłki, przeważająca część dań w chińskiej kuchni podawana jest na gorąco. Kolejną istotną rzeczą, o której często zapominają Europejczycy jest fakt, że pewien odsetek chińskiej populacji cierpi na nietolerancję laktozy. Jedynie w przypadku produktów fermentowanych (np. jogurty, sery podpuszczkowe (tzw. żółte)) problem nietolerancji laktozy nie istnieje, gdyż cukier ten w czasie procesu fermentacji w większości zmienia się w kwas mlekowy. 4. Sektor rybny W 2014 roku w trakcie rozmów pomiędzy polskimi a chińskimi władzami weterynaryjnymi strona chińska zaakceptowała wzór świadectwa zdrowia dla polskich produktów rybołówstwa. Na podstawie dwustronnych ustaleń będą mogły być eksportowane do Chin wszystkie rodzaje rybnych produktów (na podstawie przedmiotowego świadectwa zdrowia i z poświadczeniem lekarza weterynarii o spełnieniu wymogów strony chińskiej dla tego rodzaju i grupy technologicznej produktu). Szczegółową procedurę dotycząca rejestracji producentów sektora rybnego znajdą Państwo na stronie Głównego Inspektoratu Weterynarii: www.wetgiw.gov.pl/index.php?action=art&a_id=2625 26 5. Owoce i warzywa Szanowni Państwo, przypominamy, że aktualny stan regulacji prawnych nie pozwala polskim przedsiębiorstwom na eksport większości świeżych owoców i warzyw do Chin. Eksport świeżych owoców i warzyw wymaga podpisania stosownych protokołów dla danych kategorii na szczeblu międzyrządowym, jak wynika z praktyki innych krajów procedury mogą być dość czasochłonne. Dla każdej pozycji z kategorii „świeże owoce” wymagana jest oddzielna procedura i oddzielny protokół. Polscy producenci mogą natomiast eksportować do Chin kilka rodzajów owoców mrożonych: (poniżej chińskie i angielskie nazwy dopuszczonych produktów): 冷冻草莓 Frozen strawberry 冷冻穗醋栗 Frozen black currant (Ribes rubrum L.) 冷冻樱桃 Frozen cherry Oraz z pozostałych kategorii: 干豌豆 (Dry peas) [0713109000] 页蒿子 (Sargassum) [0909619090]、[0909629090 ] 百里香叶(粉)Thyme leaves (powder) [0910990000] 黑加仑籽 Blackcurrant [1207999900] 琉璃苣籽 Borago officinalis [1207999900] * w nawiasach znajdują się kody Chińskiego Urzędu Celnego właściwe dla każdego produktu. 6. Przetwory z kakao Największy wzrost we wszystkich kategoriach spożywczych miał miejsce w przypadku przetworów z kakao. Według polskich danych, eksport przetworów z kakao do Chin wzrósł w 2014 roku ponad 10krotnie. Z szacunków podawanych przez jednego z wiodących graczy w tym sektorze w Chinach wynika, że rynek czekolady do 2019 roku wzrośnie o 60%. Jest to także przykład sektora, w którym producenci zagraniczni są darzeni bardzo dużym zaufaniem- europejscy producenci czekolady są kojarzeni z wysoką jakością produktów. To może stwarzać dobre perspektywy dla polskich producentów wyrobów czekoladowych. Wyroby czekoladowe często wręczane są w prezencie, dobrze również sprawdzają się na ślubach - Chińczycy mają zwyczaj rozdawania podczas ceremonii ślubnej 喜糖, specjalnych ślubnych słodyczy, często pakowanych w bardzo wymyślne opakowania. *Na stronach Głównego Inspektoratu Weterynaryjnego znajdą Państwo także chińskie akty prawne dotyczące handlu żywnością, w tym przetłumaczoną na język polski Ustawę Chińskiej Republiki Ludowej o bezpieczeństwie żywności, dokumenty w wersji polskiej dotyczące zasad inspekcji produktów importowanych i eksportowanych, a także wyjaśnienia procedur rejestracyjnych. 27 7. Chińskie instytucje związane z sektorem żywnościowym: Ministerstwo Zdrowia, egzekwuje bezpieczeństwo żywności i inspekcje higieniczne, nadzoruje the Institute of Food Safety Control and Inspection (Instytut Kontroli i Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności). Ministerstwo Rolnictwa odpowiada za politykę i regulacje dotyczące bezpieczeństwa żywności na poziomie gospodarstwa rolnego. Ministerstwo Gospodarki zajmuje się regulacjami dotyczącymi handlu żywnością, inwestycjami zagranicznymi, dystrybucją żywności oraz krajowymi i międzynarodowymi działaniami na rynku. Ministerstwo Nauki i Technologii bada innowacje technologiczne mające na celu poprawę produkcji i przetwórstwa żywności. The General Administration of Quality Supervision, Inspection, and Quarantine (GAQSIQ) (Generalna Administracja Nadzoru Jakości, Inspekcji i Kwarantanny) nadzoruje import i eksport żywności a także kwarantanny na poziomie lokalnym i krajowym. State of Food and Drug Administration (SFDA) zajmuje się rejestracją importowanych sprzętów medycznych i opakowań leków i żywności. The State Administration of Industry and Commerce (SAIC) (Państwowa Administracja Przemysłu i Handlu) administruje aktywność na rynku i podlega bezpośrednio pod Radę Państwa. The National Institute of Nutrition and Food Safety (NINFS) (Narodowy Instytut Żywienia i Bezpieczeństwa Żywności) jest instytutem badawczym higieny żywienia i żywności. Urząd Certyfikacji i Akredytacji ChRL (CNCA) jest organem administracji państwowej, do zadań którego należy administracja, nadzór i ogólna koordynacja certyfikacji i akredytacji w całym kraju. www.chinadairy.net - zawiera informacje na temat chińskiego rynku produktów mlecznych (w języku chińskim). 28 5. Bariery wejścia na rynek chiński Największe bariery wejścia na rynek chiński Konflikty we współpracy z partnerami chińskimi Bariery wejścia na rynek chiński w sposób kompleksowy opisuje raport KPMG Polska, który powstał przy współpracy z Polskim Instytutem Spraw Zagranicznych we wrześniu 2013 roku. Autorzy raportu stwierdzają, że Chiny są postrzegane jako kraj, w którym zagranicznym przedsiębiorstwom nie jest łatwo prowadzić działalność gospodarczą. Potwierdzają to m.in. analizy prowadzone przez Izbę Handlową Unii Europejskiej w Chinach, wskazujące na bariery w dostępie do rynku, a także na problemy wynikające z odmiennych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, mało przejrzystych przepisów i regulacji dyskryminujących zagraniczne przedsiębiorstwa oraz arbitralnego ich stosowania. Wobec występowania tego typu barier ekspansję na tym rynku podejmują przeważnie przedsiębiorstwa bardziej doświadczone, posiadające odpowiedni kapitał do zainwestowania i oferujące atrakcyjne cenowo, jakościowo i technicznie produkty oraz usługi. Nie wszystkie polskie przedsiębiorstwa są przekonane, że posiadają cechy pozwalające podjąć wyzwanie współpracy z podmiotami z Chin, mimo że wiele przedsiębiorstw międzynarodowych dostrzega atrakcyjność tego rynku. Dla wielu firm barierami ekspansji na tak odległym rynku są ograniczenia w kapitale ludzkim, środkach finansowych i innych zasobach materialnych, wiedzy oraz sprawności zarządzania, a także trudności z identyfikacją, selekcją i dotarciem do międzynarodowych rynków związane z brakiem dostatecznej informacji czy postawami przedsiębiorców/kadry zarządzającej wobec internacjonalizacji. Wskazują na to wyniki naszego badania, w którym aż 73% przedsiębiorstw, które nie podjęły współpracy z partnerami z Chin, uzasadnia tę decyzję strategią i modelem biznesowym. Natomiast jako wytłumaczenie braku współpracy z podmiotami z Chin 27% badanych przedsiębiorstw podaje bariery istniejące na rynku chińskim. Dla ponad 3/4 polskich firm (współpracujących obecnie, w przeszłości oraz zainteresowanych współpracą) największą barierą we współpracy z chińskimi partnerami jest odległość geograficzna i wynikające z niej koszty. Ponad 55% przedsiębiorstw wskazywało na problemy ze znalezieniem odpowiedniego partnera chińskiego, a dla blisko 50% ograniczeniem we współpracy z chińskimi podmiotami jest nieznajomość kultury biznesowej. Do przeszkód w kooperacji z Chinami należą także trudności w zdobyciu wiedzy i informacji o rynku chińskim (42%) oraz wymagania dotyczące transferu technologii przy niedostatecznym poziomie ochrony własności intelektualnej (42%). Kolejnym ograniczeniem jest duży brak zaufania do chińskich partnerów (41%), a także wysokie koszty początkowe nawiązania współpracy (41%). Problemem są również bariery językowe (40%) oraz uciążliwe procedury uzyskania licencji i pozwolenia na sprzedaż towarów i usług oraz inwestycje (40%). Najrzadziej wskazywaną barierą jest konieczność zakładania spółek joint venture w przypadku inwestycji w niektórych branżach (24%) oraz wymagania wkładu lokalnego w produktach sprzedawanych na rynku chińskim (23%). Dla średnich firm największym ograniczeniem jest odległość i wynikające z niej koszty (81%). Blisko 54% średnich przedsiębiorstw wskazało nieznajomość kultury biznesowej jako przeszkodę we współpracy z chińskimi przedsiębiorstwami. Równie istotną barierą są wymagania transferu technologii (50%). Najmniej istotne dla średnich firm okazały się wymagania wkładu lokalnego w produktach 29 sprzedawanych na rynku chińskim (24%) oraz konieczność zakładania spółek joint venture w przypadku inwestycji (27%). Również w przypadku dużych przedsiębiorstw największą barierą jest odległość i wynikające z niej koszty (68%). Przeszkodą jest również trudność w znalezieniu odpowiedniego partnera chińskiego (66%). W przeciwieństwie do firm średnich, problemu nie stanowi konieczność zakładania spółek joint venture w przypadku inwestycji (tylko 11% przedsiębiorstw wskazuje ten czynnik jako istotną barierę) oraz wymagania wkładu lokalnego w produktach sprzedawanych na rynku chińskim (13%). Inaczej jest w przypadku firm bardzo dużych, z których 40% za trudność w nawiązywaniu współpracy z chińskimi partnerami uznaje wymagania wkładu lokalnego w produktach sprzedawanych na rynku chińskim, trudność w znalezieniu odpowiedniego partnera chińskiego, wymagania dotyczące transferu technologii przy niedostatecznym poziomie ochrony własności intelektualnej w Chinach oraz bariery językowe. Ograniczeniem najmniej wpływającym na współpracę z Chinami jest brak zaufania do chińskich partnerów (10%). Polskie firmy w mniejszym stopniu uważają za najważniejsze bariery te aspekty, które są głównym wyzwaniem dla przedsiębiorstw z innych państw. Dla przykładu, niemieckie firmy dostrzegają największe problemy w obszarze ochrony praw własności intelektualnej, braku wykwalifikowanych pracowników, małej przejrzystości przepisów prawnych, nadmiernej biurokracji, a także korupcji. Z kolei firmy australijskie za główne wyzwanie uznają rosnące koszty pracy i inne rosnące koszty działalności występujące na rynku chińskim. Polskie przedsiębiorstwa nie podejmują lub zaprzestały współpracy z chińskimi partnerami ze względu na odległość i wynikające z niej koszty (33%). Bariera ta stanowi największy problem dla średnich (35%) oraz dużych (33%) firm. Dla ankietowanych przedsiębiorstw problemem okazuje się również znalezienie odpowiedniego partnera chińskiego (12%), co było najtrudniejsze dla średnich (11%) i dużych firm (20%). Istotną przeszkodą, wymienianą przez wszystkie firmy, jest brak zaufania do partnera chińskiego (6%). Bariery językowe stanowią problem tylko dla średnich firm (5%). Wysokie koszty początkowe są problemem dla średnich (3%) i bardzo dużych (20%) przedsiębiorstw. Jedynie średnie firmy (choć niewiele z nich) wskazują na trudności w zdobyciu informacji i wiedzy o chińskim rynku (1%) oraz na ograniczenie, jakim jest nieznajomość kultury biznesowej (4%). Wysokiej konkurencji na rynku chińskim obawiają się bardzo duże firmy (20%), w niewielkim stopniu jest to bariera dla średnich firm (1%). Odmienne standardy techniczne stanowią problem dla średnich (2%) i dużych (7%) przedsiębiorstw, podobnie jak uzyskanie licencji lub zezwolenia na sprzedaż produktów. Jedynie dla średnich firm problemem są mało przejrzyste przepisy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (1%) oraz wymagania dotyczące transferu technologii przy niedostatecznym poziomie ochrony własności intelektualnej (4%), a także konieczność zakładania spółek joint venture w przypadku inwestycji w niektórych branżach (1%). Dla żadnej z firm barierą nie są wymagania wkładu lokalnego w produktach sprzedawanych na rynku chińskim. 30 Konflikty we współpracy z partnerami chińskimi Co czwarte przedsiębiorstwo współpracujące z podmiotami chińskimi doświadczyło sytuacji konfliktowej. Jednak wśród 30 firm, które zrezygnowały ze współpracy z podmiotami z Chin, konflikty pojawiały się względnie częściej (30%) niż w przypadku firm nadal prowadzących działalność biznesową z chińskimi partnerami. Wśród wszystkich firm, które współpracują lub współpracowały z podmiotami chińskimi, problemy najczęściej występowały w przypadku bardzo dużych firm (33%), rzadziej zaś w przypadku dużych firm (20%). Najczęstszym sposobem rozwiązywania sytuacji konfliktowych podczas współpracy z podmiotami z Chin jest osiągnięcie ugody na drodze dwustronnych negocjacji (88%). Jest to metoda stosowana przez wszystkie bardzo duże firmy oraz przez większość dużych i średnich (ponad 80%). Równie duży wskaźnik ma mediacja (51%), którą najczęściej stosowały duże firmy (57%). W przypadku 30% ankietowanych firm sytuacje konfliktowe doprowadziły do rozwiązania kontraktu lub zakończenia współpracy. Na podstawie przeprowadzonego badania można również stwierdzić, że część polskich przedsiębiorstw (16%) próbuje rozwiązywać problemy biznesowe na rynku chińskim, wykorzystując lokalne znajomości i relacje. Takie rozwiązanie zastosowało 15% średnich firm i 29% dużych. Żadne z przedsiębiorstw nie zdecydowało się na rozwiązanie konfliktu biznesowego, który wystąpił na rynku chińskim, przez wsparcie polityczne, dyplomatyczne, arbitraż międzynarodowy lub postępowanie przed lokalnym sądem.”2 2 Fragment dot. barier wejścia na rynek chiński został zaczerpnięty z raportu „Ocena Współpracy Gospodarczej Polskich Przedsiębiorstw z Chinami” przygotowanego przez KPMG Polska oraz Polski Instytut Spraw Międzynarodowcyh. 31 6. Internet Rola Internetu w Chinach Wyszukiwarki i media społecznościowe Zakupy on-line Płatności mobilne Bezpieczeństwo transakcji internetowych JAK WYGLĄDA CHIŃSKI INTERNET W LICZBACH? Według szacunków China Internet Network Information Center, w 2014 roku w Państwie Środka było ponad 641 mln użytkowników Internetu - to ponad 16 razy więcej niż populacja całej Polski. 1/4 użytkowników mediów społecznościowych całego świata mieszka w Chinach. Krajobraz chińskiego Internetu wygląda zupełnie inaczej niż ten, do którego przywykliśmy w Europie. Większość znanych, popularnych stron internetowych, wyszukiwarek, aplikacji ma swoje lokalne odpowiedniki w języku chińskim. Do części aplikacji takich jak YouTube czy Facebook nie ma dostępu za pośrednictwem standardowego połączenia internetowego. Przy planowaniu kampanii promocyjnej należy pamiętać o specyfice chińskiego Internetu, właściwie zidentyfikować odpowiednie dla danego produktu kanały komunikacji. Warto wiedzieć, że aż 80% udziałów w rynku wyszukiwarek Internetowych należy do chińskiego Baidu, a zaledwie 3% do popularnego w Polsce Google. Ponadto aż 95% chińskich stron napisanych jest w języku chińskim (uproszczonym), 3% w chińskim tradycyjnym (używanym na Tajwanie), zaledwie 0,74% stron w języku angielskim, a 1,32% dostępnych jest w innych językach. Chiński rynek internetowy jest olbrzymi, obdarzony bardzo dużym potencjałem, ale też niezwykle specyficzny. Większość zagranicznych stron ma swoje chińskie odpowiedniki, dlatego też warto rozważyć założenie strony internetowej w języku chińskim skonstruowanej odpowiednio dla chińskiego Internetu i na położenie nacisku na odpowiednie jej wypozycjonowanie, aby była dobrze widoczna w Internecie dla chińskiego użytkownika. 32 WYBRANE CHIŃSKIE APLIKACJE, MEDIA SPOŁECZNOŚCIOWE, SKLEPY INTERNETOWE WeChat WeChat (微信 czyt. Wēixìn) jest aplikacją mobilną stworzoną przez firmę Tencent służącą do wymiany wiadomości tekstowych i głosowych. Jest dostępna na telefony komórkowe Android, iPhone, BlackBerry, Windows Phone, Symbian. Aktualnie WeChat ma ponad 438 mln aktywnych użytkowników, w tym 70 mln poza Chinami. Możliwe jest także założenie konta oficjalnego, które umożliwia subskrypcję, a także świadczenie pewnych usług. Do końca 2014 roku liczba kont oficjalnych wynosiła 8 milionów. Umowa, którą podpisuje firma zakładająca konto oficjalne na WeChat znajduje się na stronie www.admin.wechat.com/service_terms. Aby założyć konto trzeba wypełnić aplikację znajdującą się na stronie www.apply.wechat.com Sina Weibo Sina Weibo jest chińską stroną mikroblogów. Jest jedną z najpopularniejszych stron w Chinach, odwiedzaną przez ponad 30% użytkowników Internetu. Na stan z grudnia 2012 miała 503 miliony zarejestrowanych użytkowników, którzy dziennie generują około 100 milionów wiadomości. Ponadto ponad 5 tysięcy firm i 2,7 tysiąca organizacji medialnych korzysta z Sina Weibo. QQ QQ jest komunikatorem internetowym stworzonym przez firmę Tencent. Oferują także usługi takie jak gry online, muzyka, zakupy przez Internet, mikroblogging. QQ ma ponad 829 mln aktywnych kont. Alibaba.com Alibaba.com jest platformą handlową dla małych firm działającą na zasadzie business-to-business. Taobao Taobao (淘宝网 czyt. Táobǎo Wǎng) jest chińskim sklepem internetowym operowanym przez Alibaba Group. Służy ułatwieniu sprzedaży typu consumer-to-consumer, umożliwiając małym firmom I indywidualnym przedsiębiorcom zakładanie sklepów online. Łączna wartość brutto produktów sklepu Taobao i Tmall.com (sklep wydzielony z Taobao, oferujący platformę business-to-consumer) przekroczyła 160 mld USD. Warto zwrócić uwagę na fakt, że wyszukując konkretne produkty poprzez wyszukiwarkę Baidu nie znajdziemy w wynikach odnośników do platformy handlowej Taobao, ze względu na blokadę dostępu do indeksu produktów. JD.com JD.com (京东商城 czyt. Jīngdōng Shāngchéng) jest chińską firmą e-handlu, jedną z największych platform Business-to-consumer pod względem wartości transakcji. 33 Yihaodian.com Yihaodian.com (一号店) jest chińskim sklepem spożywczym online, działającym na zasadzie business-toconsumer. Aktualnie 51.3% udziałów sklepu należy do Walmartu. The RenRen Network The RenRen Network ( 人 人 网 czyt. Rénrénwǎng) to chiński serwis społecznościowy popularny wśród studentów uniwersytetów założony w 2005 roku. Według najnowszych danych ma około 223 miliony użytkowników. W 2014 zaczęli również udzielać kredytów studentom ponad 2 tysięcy chińskich uniwersytetów Na portalu możliwe jest wykupienie reklam oraz marketing referencyjny. Youku Youku jest wiodącym serwisem telewizji Internetowej. W 2012 roku połączono Youku Inc. i Tudou Inc., a z powstałego Youku Tudou Inc. korzysta aktualnie 80% chińskich użytkowników Internetu, co miesięcznie przekłada się na ponad 500 milionów osób. Aktualnie firma zajmuje się także produkcją swoich własnych filmów. Ze względu na ogromną popularność Youku firmy takie jak P&G, Coca-Cola czy Samsung używają serwisu jako miejsca reklamy. Ważne linki: CHINA INTERNET NETWORK INFORMATION CENTER www.cnnic.cn 34 7. Wyzwania związane z marketingiem w Największe bariery wejścia na rynek chiński Chinach Konflikty we współpracy z partnerami chińskimi Zagraniczne firmy wchodzące ze swoimi produktami na rynek chiński muszą zmierzyć się z wieloma różnicami w budowaniu strategii marketingowej. Na pierwszy plan wychodzi tu zrozumienie chińskiego konsumenta, po czym oczywista stanie się potrzeba dostosowania produktu i strategii marketingowej, w tym głównie kanałów dystrybucji i promocji. Prawdopodobnie największym wyzwaniem dla zagranicznej firmy jest zmiana postrzegania kraju jako jednego rynku i zauważenie z jak wielu małych rynków, różniących się geografią, kulturą, kuchnią, demografią, a nawet językiem, składają się Chiny. Średnia prowincja Chin liczbą ludności i powierzchnią przypomina średnie państwo europejskie, sukces produktu w jednej z nich nie musi w cale oznaczać, że zdobędzie popularność w innej. Analiza rynku chińskiego i upodobań konsumentów chińskich nie będzie więc bardzo przydatna, o ile nie będzie odnosić się do konkretnej grupy. Postrzeganie produktu przez chińskiego konsumenta również jest inne. Niektóre firmy wchodząc na rynek chiński decydują się na zmianę opakowania, niektóre posuwają się aż do wprowadzenia nowych produktów, specjalnie na rynek chiński. Bardzo ważne jest dokładne zidentyfikowanie konsumentów docelowych. Większość firm, które weszło na rynek chiński zaczynało swoją działalność w miastach takich jak Pekin, Szanghaj, Guangzhou czy Shenzhen. Doprowadziło to do rosnącej konkurenci i nasycenia rynku, co nie jest korzystną sytuacją dla nowych producentów. Muszą więc oni dobrze przemyśleć kwestie lokalizacji swojej działalności. Chińscy konsumenci preferują marki znane, z długą tradycją na rynku. Ważne jest więc skupienie się na rozpoznawalności marki od samego początku, prezentowaniu unikalności produktu i jego przewag nad produktami konkurencji, dobrze jest także podkreślić jakość produktu i jego bezpieczeństwo. W reklamach niezwykle ważna jest symbolika - chiński konsument z daleka będzie się trzymał od produktów, które skojarzą mu się z numerem 4, jako że jego wymowa jest podobna do słowa 'śmierć'. Takich z pozoru niewinnych elementów jest wiele, z czego musi zdawać sobie sprawę osoba odpowiedzialna za kształtowanie marki i postrzeganie produktu. W Chinach większy nacisk kłaść trzeba także na marketing sklepowy, jako że duża cześć chińskich konsumentów podejmuje decyzje o tym co kupić dopiero w sklepie. Duży wpływ ma ułożenie na półkach i promotorzy oferujący próbki produktów. Nie można zapomnieć także o sklepach internetowych, które w Chinach stają się równie popularnymi miejscami zakupów. 35 NAZWA MARKI Po podjęciu decyzji o wejściu na rynek chiński zagraniczne przedsiębiorstwa muszą zastanowić się nad ważną kwestią - nazwą marki. Zdecydowana większość firm międzynarodowych obecnych w Chinach zdecydowała się na pozostawienie oryginalnego brzmienia kosztem znaczenia nazwy marki. Jest to dobra strategia w przypadku marek dobrze znanych oraz polegających na marketingu szeptanym, może jednak utrudnić odbiór kampanii reklamowej przez chińskiego konsumenta, gdy znaczenie nazwy powoduje skojarzenia z całkiem inną grupą produktów. Przedsiębiorstwa decydujące się na tą opcję powinny również upewnić się, że nazwa ich marki, fonetycznie przełożona na język chiński, nie będzie w Chinach brzmieć obraźliwie lub powodować śmiechu. Kolejną strategią podejmowaną przez firmy jest całkowite porzucenie brzmienia nazwy i zachowanie jej znaczenia. Może to spowodować, że nazwa będzie zbyt długa a chiński odbiorca nie będzie w stanie zidentyfikować jej z jej międzynarodową marką, ułatwia jednak zapamiętanie jakie kategorie produktów obejmuje. Chyba najtrudniejszą opcją, ale i najbardziej korzystną dla marki jest zachowanie zarówno brzmienia i znaczenia nazwy. Duży sukces w Chinach odniósł koncern Coca-Cola, który jest tu znany pod nazwą 可口可 乐(Ke Kou Ke Le) co może być przetłumaczone jako " możesz być szczęśliwy lub może być smacznie". Ostatnią strategią nazwy marki jest zmiana zarówno oryginalnego brzmienia i znaczenia nazwy. Konsumenci postrzegają w tym przypadku firmę jako lokalną, przeznaczoną na rynek chiński. Pozwala to na dostosowanie do oczekiwań lokalnych klientów. Absolutna dowolność nowej nazwy umożliwia przedsiębiorcom wybranie takiej, która zarówno brzmieniem jak i znaczeniem będzie się kojarzyła się dobrze chińskiemu odbiorcy. 36 8. Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego w Chinach Biuro Przedstawicielskie Spółka Joint Venture Przedsiębiorstwo ze 100% kapitałem zagranicznym Reforma Prawa Spółek Wejście na rynek chiński jest przedsięwzięciem trudnym, czasochłonnym i kosztownym, obfitującym w szereg barier. Ich istnienie wynika miedzy innymi z różnic kulturowych, językowych czy też odmienności systemu prawnego, praktyk i specyfiki prowadzenia działalności gospodarczej. Centralnie planowana gospodarka z elementami socjalistycznej gospodarki rynkowej w oparciu o kapitalistyczne, wolnorynkowe metody produkcji i handlu, przyniosły nadspodziewanie dobre wyniki ekonomiczne. Chiny od kilkudziesięciu lat przeżywają, dynamiczny wzrost gospodarczy stając się obecnie 2-gą gospodarką świata lub inaczej „fabryką świata”. Dążenie do rozwoju rodzimych zdolności wytwórczych przy wykorzystaniu technologii, surowców i kapitału własnego, stworzenie wielu regulacji prawnych, faworyzujących np. tworzenie spółek z udziałem kapitału zagranicznego w formie joint venture, lokowanie w Chinach najnowocześniejszych technologii, spowodowało stworzenie potęgi gospodarczej od której produkcji uzależniony jest cały świat. Poniżej przedstawiono dostępne formy prowadzenia działalności gospodarczej z udziałem kapitału zagranicznego w Chinach. 1. Biuro Przedstawicielskie Jednym z popularnych sposobów prowadzenia działalności przez cudzoziemców w Chinach jest założenie biura przedstawicielskiego (Representative Office – RO). Biura te często zajmują się np. badaniem miejscowego rynku, nawiązywaniem kontaktów biznesowych czy kontrolą kontrahentów. Jednak prowadzenie działalności przy pomocy biura przedstawicielskiego wiąże się z szeregiem ograniczeń. RO nie posiada osobowości prawnej, nie ma zatem możliwości dochodzenia roszczeń przed sądem. Występuje tu także brak możliwości bezpośredniego zaangażowania w działalność generującą dochód, a co za tym idzie, konieczność fakturowania klientów przez przedsiębiorstwo macierzyste. Jak wynika z powyższych uwag, biuro przedstawicielskie może istnieć jedynie w przypadku funkcjonowania przedsiębiorstwa macierzystego np. w Europie, co w niektórych przypadkach jest utrudnieniem. Innym elementem charakterystycznym jest fakt, iż przedstawicielstwo handlowe opodatkowywane jest na bazie ponoszonych kosztów, a nie na podstawie przychodów. W większości wypadków podatek ten wynosi 10% z ogólnej sumy poniesionych kosztów. Ponadto biuro przedstawicielskie nie może samodzielnie zatrudniać miejscowych pracowników, a jedynie poprzez autoryzowane chińskie agencje pośrednictwa pracy. 37 Pierwszym krokiem przy założeniu biura przedstawicielskiego (RO) jest zatwierdzenie proponowanego opisu projektu przez właściwe władze. Następnie należy zarejestrować się w lokalnym oddziale Państwowej Administracji ds. Przemysłu i Handlu, (State Administration of Industry and Commerce – SAIC; przydatne adresy internetowe administracji państwowej, stowarzyszeń, izb i chińskich organizacji gospodarczych znajdują się na końcu broszury). Wydanie certyfikatu zatwierdzającego powinno nastąpić w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku. Następnie należy wystąpić o sporządzenie oficjalnych pieczęci firmowych oraz rejestrację w lokalnym Biurze Bezpieczeństwa Publicznego (PSB). Kolejnymi krokami są: wystąpienie do lokalnego Biura Nadzoru Jakościowego i Technicznego w celu uzyskania tzw. Enterprise Code, rejestracja w lokalnym urzędzie podatkowym oraz w Centralnym Urzędzie Podatkowym, wystąpienie o otwarcie rachunku bankowego, a także rejestracja w lokalnym urzędzie Foreign Service Ltd. Dla uzyskania zezwolenia na rozpoczęcie naboru lokalnych pracowników kieruje się wniosek do Urzędu Pracy i Ubezpieczeń Socjalnych. W celu otrzymania kart pobytu (residence permit) oraz wiz dla zagranicznego personelu należy skierować wniosek do Biura Bezpieczeństwa Publicznego. Cały proces rejestracji Przedstawicielstwa zajmuje od 2 do 3 miesięcy. Certyfikat zatwierdzający (Approval Certificate) jest ważny przez okres trzech lat. Rejestracja RO jest ważna przez 1 rok i każdorazowo wymaga odnowienia. 2. Spółka Joint Venture Inną formą prowadzenia działalności gospodarczej przez cudzoziemców w Chinach jest zrejestrowanie spółki Joint Venture. Spółka ta zakładana jest zazwyczaj przez jednego lub większą liczbę partnerów chińskich wraz z jednym lub większą liczbą partnerów zagranicznych. W Chinach wyróżnia się dwa główne typy spółek joint venture dostępnych dla cudzoziemców. Pierwszą z nich jest kontraktowa spółka joint venture (Contractual Joint Venture), drugą kapitałowa spółka joint venture (Equity Joint Venture). Zasadnicza różnica między tymi formami polega na podziale zysków oraz partycypacji w ponoszeniu ryzyka i strat. W przypadku spółki kontraktowej podział ten następuje zgodnie z zapisami kontraktu wiążącego obie strony. W przypadku spółki kapitałowej podział następuje w relacji do procentu zainwestowanego kapitału początkowego. Kapitałowe spółki joint venture posiadają osobowość prawną w Chinach, mogą być właścicielami aktywów, posiadają możliwość dochodzenia swoich praw przed sądem. Majątek wspólników oddzielony jest od majątku spółki, czyli generalnie rzecz ujmując, odpowiedzialność ograniczona jest w większości przypadków do wielkości udziałów. Rozwiązanie to wykazuje zatem podobieństwa do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Polsce. Inną istotną cechą jest fakt, że inwestor zagraniczny powinien posiadać co najmniej 25% udziałów w spółce. W uzasadnionych przypadkach Ministerstwo Handlu ChRL może wydać zezwolenie na założenie spółki joint venture, gdzie udział inwestora zagranicznego będzie mniejszy niż 25%. W przypadku kapitałowej spółki joint venture nie ma możliwości wycofania zainwestowanego przez cudzoziemca kapitału początkowego do momentu wygaśnięcia jej istnienia. Dla porównania, cudzoziemcy zakładający kontraktowe joint venture nie mają konieczności wnoszenia minimalnego wkładu początkowego. Posiadają oni także wybór i możliwość zakupu praw do statusu osoby prawnej. Prowadzenie działalności gospodarczej przez cudzoziemców w Chinach jako spółki joint venture jest formą szczególnie wspieraną przez rząd chiński. Wynika to między innymi z ewentualnych korzyści dla lokalnej gospodarki (możliwość transferu nowych technologii, wykształcenie kadr, zdobycie nowych doświadczeń). 38 Zazwyczaj prowadzenie tego rodzaju działalności gospodarczej ograniczone jest czasowo na okres od 30 do 50 lat. W niektórych okolicznościach warunek ten może zostać zniesiony szczególnie w przypadku transferu bardzo nowoczesnych technologii. Rozwiązanie typu joint venture jest w przypadku pewnych branż jedyną dostępną formą prowadzenia przedsiębiorstwa dla cudzoziemców. Na przykład joint venture jest jedynym dostępnym sposobem dla prowadzenia przedsiębiorstwa budowlanego, firmy oferującej usługi gastronomiczne, produkcji samochodów, czy produkcji kosmetyków. 3. Przedsiębiorstwo ze 100% kapitałem zagranicznym Innym modelem prowadzenia działalności gospodarczej w Chinach jest założenie przedsiębiorstwa, które w całości należy do zagranicznego właściciela. Rozwiązanie to znane jest w Chinach jako WFOE czyli Wholly Foreign Owned Enterprise. WFOE: Pozwala na pełną kontrolę przy podejmowaniu decyzji biznesowych, nie biorąc pod uwagę chińskich partnerów, Pozwala na osiąganie dochodów z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie Chin oraz wystawianie tu faktur. W ten sposób przedsiębiorca może przyjmować zapłatę na terenie Chin w juanach (RMB), co ułatwia działalność związaną z eksportem produktów i usług do Chin, Może angażować się w sprzedaży produktów zarówno na rynku krajowym jak i międzynarodowym, Przedstawia bardziej skuteczny sposób ochrony informacji technicznych i tajemnic handlowych, Pozwala na pełną kontrolę nad procesem rekrutacyjnym, W wielu przypadkach, wymaga tylko jednego dyrektora (w niektórych przypadkach może zaistnieć wymóg zatrudnienia dodatkowych dyrektorów), który może być dowolnej narodowości i przebywać w dowolnym miejscu poza Chinami, Wymaga tylko jednego inwestora, który może być dowolnej narodowości i przebywać w dowolnym miejscu poza Chinami. Dopuszczalni są również inwestorzy instytucjonalni. 4. Reforma Prawa Spółek 7 lutego 2014, Rada Państwa wydała obwieszczenie w sprawie planów reformy polityki Rejestracji zarejestrowanego kapitału, GuoFa [2014], No.7 ("Notice") dostarczające wytycznych w sprawie reform rejestracji działalności gospodarczej przedsiębiorstw w Chinach. Reforma Prawa Spółek weszła w życie 1 39 marca 2014, a jej celem jest uproszczenie procedur administracyjnych dot. wejścia firm na rynek i optymalizacja środowiska inwestycyjnego. Poprawki te obejmują swoim zakresem przedsiębiorstwa ze 100% kapitałem zagranicznym (WFOE – Wholly Foreign Owned Enterprises) oraz spółki joint venture zakładane przez cudzoziemców wraz z partnerem chińskim. Trzeba podkreślić, że zachęcającym jest przyjęcie tych poprawek, gdyż powodują one, że traktowanie spółek z kapitałem zagranicznym oraz spółek krajowych stanie się bardziej spójne. Reforma obejmuje następujące obszary: 1. Złagodzenie wymagań dot. wkładu kapitałowego W ramach obecnego systemu, istnieją szczególne wymagania co do terminów i wysokości kapitału zakładowego, który musi zostać wniesiony do firmy podczas jej zakładania. Na przykład, do tej pory akcjonariusz powinien wnieść początkowy wkład kapitałowy w wysokości co najmniej 15% kapitału zakładowego w terminie trzech miesięcy od dnia wydania zezwolenia na prowadzenie działalności spółki (business license), a pozostały kapitał w terminie dwóch lat od daty wydania zezwolenia na prowadzenie działalności spółki. Podczas gdy nowy system pozwala akcjonariuszowi decydować na własną rękę w jakiej postaci przedstawi wkładu kapitałowy, tj. w gotówce, własności intelektualnej, gruncie, budynkach lub innych wartościach niematerialnych i prawnych, a także w jakim terminie i w jakiej wysokości ten wkład przedstawi. Taka informacja musi jedynie zostać zapisana w statucie spółki, a spółka i jej akcjonariusz pozostają ostatecznie odpowiedzialnymi za prawdziwość i zgodność informacji z obowiązującym prawem. Informacje te powinny zostać również udostępnione do publicznej wiadomości w trybie online. W obecnym systemie, każdy wkład kapitałowy akcjonariusza musi być zweryfikowany przez biegłego rewidenta księgowego (CPA) firmy, który wyda sprawozdanie z weryfikacji kapitału, sprawdzającego wysokość zarejestrowanego kapitału wniesionego przez akcjonariusza, a każdy taki wpis musi być również zarejestrowany w odpowiednim organie administracji ds. przemysłowo-handlowych. Reforma znosi obowiązek przedstawienia raportu z weryfikacji kapitału do rejestracji działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, jak również rejestracji każdorazowego wpływu kapitału. 2. Zniesienie wymogu dot. minimalnego wymogu kapitałowego Reforma usuwa wymogi dot. minimalnego wymogu kapitałowego dla zarejestrowania firmy. W ramach obecnego systemu, przedsiębiorstwa podlegają następującym zasadom rejestrowania kapitału: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (30.000 RMB), jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (100,000 RMB), spółka akcyjna (5.000.000 RMB). Reforma znosi również ograniczenie dot. wkładu pieniężnego, który wymaga, aby stanowił on co najmniej 30% kapitału zakładowego spółki. Jednak niektóre rodzaje spółek, są wyłączone z tej reformy i będą przedmiotem odrębnych zasad rejestrowania kapitału, są to m.in.: instytucje finansowe, spółki papierów wartościowych (securities company), firmy brokerskie (futures brokerage company), firmy ubezpieczeniowe, spółki zarządzające funduszem, firmy pośrednictwa ubezpieczeniowego, firmy sprzedaży bezpośredniej, spółek finansujących 40 (financing company), firm rekrutujących (staffing company), firmy pośredniczące w zatrudnianiu personelu na zagranicznych rynkach pracy (foreign labor service cooperation company), spółki akcyjne założone na podstawie oferty publicznej, lombardy, spółki zarządzające aktywami ubezpieczeniowymi, a także firmy mikro kredytowe. 3. Reforma corocznych kontroli Obecnie roczny system kontroli zostanie zastąpiony przez system publikacji rocznych raportów. Bedzie on polegał na tym, że dana spółka będzie w wyznaczonym terminie przesyłać online do odpowiednich organów administracji ds. przemysłowo-handlowych swoje sprawozdanie roczne. Takie sprawozdanie będzie też udostępniane dowolnej osobie bądź podmiotowi. Roczne sprawozdanie powinno zawierać informacje, takie jak informacje dot. wkładu kapitałowego i informacji o aktywach. Firma pozostanie odpowiedzialna za prawdziwość i zgodność z prawem informacji dostarczonych online, a odpowiednie organy administracji ds. przemysłowo-handlowych przeprowadzą badanie na losowo wybranych spółkach i jeśli okaże się, że spółka podała fałszywe informacje lub informacje ukryła, będzie podlegać karze. Każda firma, która nie wywiąże się z obowiązku składania rocznych sprawozdań znajdzie się na czarnej liście i będzie na niej figurować przez trzy lata.3 Opracowane na podstawie: a) Sheppard Mullin Richter & Hampton – China Business Registration Reform, artykuł Sharon Xu, 14 marzec 2014, b) Pillsbury Winthrop Shaw Pittman LLP - Amendments To PRC Foreign Invested Enterprise Laws, artykuł Woon-Wah Siu, Julian Zou i Erica Zhanga, 21 maj, 2014 oraz c) Dorsey & Whitney LLP - The Amended PRC Company Law - More Flexibility in Establishing Companies (But With Conditions), 8 maj, 2014. 3 41 9. Spółki z udziałem kapitału zagranicznego Procedury Regulacje prawne Procedury oraz wymagane dokumenty dla założenia działalności gospodarczej w formie spółek joint venture oraz przedsiębiorstw ze 100% udziałem kapitału zagranicznego (WOFE) są zbliżone. Na początku wymagany jest list intencyjny lub Porozumienie (Memorandum of Understanding). Etap ten obowiązuje wyłącznie inwestorów pragnących założyć spółkę joint venture. Dokumenty te powinny zawierać opis projektu, planowane rozłożenie udziałów pomiędzy przyszłymi partnerami oraz sumę planowanej kapitalizacji spółki. Umowa wstępna powinna zostać dołączona do propozycji projektu i dostarczona przez partnera lub partnerów chińskich do rozpatrzenia przez odpowiednie władze. W zależności od rozmiarów i zakresu projektu jest to: Ministerstwo Handlu ChRL lub np. w przypadku Szanghaju, Szanghajska Komisja Planowania i Rozwoju. (Shanghai Development and Planning Commission), Szanghajska Komisja Współpracy Zagranicznej i Handlu (Shanghai Foreign Economic Relations and Trade Commission (SMERT) lub Szanghajska Komisja Inwestycji Zagranicznych (Shanghai Foreign Investment Board). Kolejnym krokiem w procesie tworzenia spółki joint venture jest dostarczenie propozycji projektu dla wstępnego rozpatrzenia. Krok ten jest pierwszym ruchem w przypadku zakładania przedsiębiorstw ze 100% udziałem kapitału zagranicznego (WOFE). Inwestor zagraniczny może wyznaczyć lokalnego pełnomocnika do kontaktów z władzami. Po otrzymaniu zatwierdzenia propozycji projektu należy wystąpić o rejestrację nazwy przedsiębiorstwa. Następnym krokiem jest przedstawienie studium wykonalności przedsięwzięcia w przypadku spółki jointventure oraz umowy najmu w przypadku WOFE. Dla joint venture kolejnym etapem jest przygotowanie umowy spółki, zobowiązań działania oraz wniosku o oficjalne zatwierdzenie działalności gospodarczej. Kontrakt musi spełnić oczywiście warunki chińskiego prawa o spółkach joint venture lub prawa o przedsiębiorstwach. Studium wykonalności oraz dokument o wstępnym zatwierdzeniu projektu powinny zostać załączone do umowy i przedstawione do oficjalnego zatwierdzenia. Należy mieć świadomość, iż finalizacja niejednokrotnie trudnych negocjacji z chińskimi partnerami, mające na celu ustalenie warunków przyszłej współpracy, to dopiero pierwszy etap powoływania spółki do życia. O faktycznym podjęciu działalności gospodarczej można mówić dopiero po uzyskaniu wszelkich zgód i dokonaniu formalności z chińskimi urzędami. Nierzadko w związku z brakiem formalnej zgody trzeba powtórnie powrócić do negocjacyjnego stołu. Dlatego warto o tym wiedzieć na etapie rozpoczynania rozmów z partnerami chińskimi. W przypadku WOFE nie mamy do czynienia z umową wiążącą obie strony. Do niezbędnych dokumentów wymaganych w celu utworzenia spółki należą: pisemny wniosek o utworzenie WOFE, studium wykonalności, zobowiązanie działania, lista zarządu, pełnomocnictwo przedstawicieli prawnych, certyfikat założenia przedsiębiorstwa inwestora zagranicznego, dowód zdolności kredytowej, a także pisemne zatwierdzenie propozycji projektu oraz pozostałe wymagane dokumenty. Na tej podstawie wydawany jest przez odpowiedni Urząd certyfikat (Approval Certificate). 42 Ponadto należy zarejestrować się w Urzędzie Celnym oraz Urzędzie Skarbowym, a także w Urzędzie Wymiany Walutowej oraz w Biurze Bezpieczeństwa Publicznego, a także w Urzędzie Pracy i Opieki Społecznej, na tym etapie następuje otwarcie rachunku bankowego. Po dokonaniu tych wszystkich czynności można rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej na terenie Chin. Reasumując należy stwierdzić, że założenie podmiotu gospodarczego w Chinach jest stosunkowo skomplikowanym i czasochłonnym procesem. Wynika to zarówno z szeregu wymogów formalno-prawnych jak też z bariery językowej (np. wszystkie dokumenty muszą być sporządzone w języku chińskim). Pomocne na tym etapie mogą być kancelarie prawne bądź lokalne przedsiębiorstwa konsultingowe, które oferują kompleksową obsługę i przeprowadzenie całej procedury rejestracyjnej w urzędach. Na rynku działają także agencje autoryzowane przez lokalne władze, czyli przez Komisję d/s Współpracy Gospodarczej i Handlu z Zagranicą (Foreign Economic Relations and Trade Commission). Agencje te oferują również wsparcie w procesie rejestracji przedsiębiorstwa w Chinach. Ponadto firmy te oferują przedsiębiorcy dostarczenie podstawowych informacji o potencjalnych partnerach biznesowych, co jest przydatne np. przy wyborze właściwego partnera w celu utworzenia spółki joint venture. Kancelarie prawne dostarczają informacji o numerze rejestracyjnym firmy, dacie rejestracji, jej siedzibie, składzie zarządu, itd. Można także zapoznać się z sytuacją partnera z okresu rejestracji: np. otrzymać informację o zakresie i rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej, okresie wygaśnięcia jej ważności, przynależności do stowarzyszeń i zrzeszeń, zmianach w kapitale zakładowym, a także informacji znajdujących się w obligatoryjnych raportach okresowych. Czas oczekiwania na powyższe dane to zazwyczaj 5 dni roboczych. W ofercie firm prawniczych znajduje się także pomoc w sprawach dotyczących prawa własności, reprezentacja klientów w negocjacjach, sporządzanie opinii prawnych oraz przeprowadzanie audytów przedsięwzięć gospodarczych. Firmy te oferują pomoc prawną w sprawach sądowych oraz zastępstwo w sporach przed komisjami arbitrażowymi. Firmy prawnicze pobierają wynagrodzenie według kosztów sprawy. Opłaty te regulują przepisy o wynagrodzeniach prawników, w tym przypadku dokument „Implementation Measures on Administration of Legal Service Fee of Lawyers”. Na przykład przy sprawach o wartości do 100 tysięcy RMB wynagrodzenie kancelarii wynosi od 8% do 12%. Dla spraw powyżej 100 tysięcy RMB od 5% do 7% wartości sprawy. Od 1 miliona RMB do 10 milionów RMB od 3% do5 %. Od 10 milionów RMB do 100 milionów RMB od 1 do 3%. Powyżej 100 milionów RMB od 0,5 do 1%. Firmy konsultingowe z kolei specjalizują się zazwyczaj w opracowywaniu wszelkich analiz, w tym analiz technicznych, raportów na temat poszczególnych branż i rynków, planów marketingowych, a także studiów wykonalności, opracowań specjalistycznych itp. Oferują one także pomoc i przejęcie wszelkich formalności związanych z rejestracją przedsiębiorstwa w Chinach. Uproszczony system rejestracji działalności gospodarczej i otwierania firm możliwy jest w Hong Kongu – Specjalnej strefie autonomicznej. Procedura rejestracji firmy jest dużo prostsza i szybka. Firmy zarejestrowane w HK mogą prowadzić działalność na terytorium ChRL. W ChRL podejmuje działalność coraz więcej kancelarii prawniczych, firm doradczych i konsultingowych. Jednakże ze względu na zawiłość przepisów, bariery językowe, czasochłonność procedur itd. warto mieć nie tylko sprawdzonego partnera w biznesie, ale i wiarygodną firmę doradczą. 43 10. Zamówienia publiczne Zamówienia publiczne w ChRL reguluje obecnie ustawa Prawo Zamówień Publicznych, obowiązująca od 1 stycznia 2000r. Więcej informacji na temat treści ustawy znajdą Państwo na naszej stronie internetowej www.china.trade.gov.pl w zakładce Prawo i przepisy> Zamówienia publiczne. Dodatkowo, ustawę uzupełniają liczne akty wykonawcze, normujące postępowanie nawet dla poszczególnych sektorów przemysłu. Należy nadmienić, że tylko największe firmy zagraniczne, zatrudniające własnych prawników chińskich, przystępują do przetargów samodzielnie. Podobnie jak w Polsce firmy chińskie wynajmują kancelarie prawnicze w celu zapewnienia poprawności formalnej wniosków, w Chinach – chcąc uniknąć błędów proceduralnych – również sugeruje się korzystanie z usług lokalnych firm prawniczych. O ile część ogłoszeń dotyczących przetargów publicznych w Chinach posiada wersję angielską, o tyle dokumentacje przetargowe a także obowiązujące formularze w większości są tylko po chińsku. Ogranicza to w zdecydowany sposób – choć nie eliminuje – udział zagranicznych podmiotów w zamówieniach publicznych. W praktyce mało jest firm zagranicznych zaangażowanych projekty infrastrukturalne w Chinach. Zamierzając przystąpić do przetargów, z powodu trudności komunikacyjnych i kulturowych, najlepiej jest korzystać z kancelarii prawniczo- konsultingowych wyspecjalizowanych w obsłudze przedsiębiorców zagranicznych. Więcej informacji dotyczących zamówień publicznych można znaleźć na stronach internetowych, m.in. www.lehmanlaw.com czy www.chinabidding.com. 44 11. System finansowy i podatkowy w Główne podatki, które dotyczą firm Chinach zagranicznym z kapitałem Chiński system finansowy jest w dużym stopniu regulowany administracyjnie przez państwo, natomiast podlega on stopniowym reformom związanym zarówno z koniecznością obsługi coraz większej liczby inwestycji zagranicznych lokowanych w ChRL, jak i rozwojem rynku kapitałowego. Bankiem centralnym ChRL jest People’s Bank of China. Inne najważniejsze i największe banki chińskie to: Bank of China Ltd., China Development Bank, Agricultural Bank of China, Industrial and Commercial Bank of China i China Construction Bank. Znaczny rozwój notuje rynek giełdowy, z giełdami w Szanghaju i Shenzhen. Giełda nadzorowana jest przez China Securities Regulatory Commission. Chińska waluta to renminbi (RMB), inaczej juan. RMB dzieli się na 100 fenów lub 10 jiao. Pieniądz ChRL emitowany jest przez People’s Bank of China. Kurs wymiany określany jest również przez Bank Centralny, a publikowany przez State Administration of Foreign Exchange. Szybki rozwój gospodarki chińskiej w ostatnich latach spowodował istotny wzrost rezerw kapitałowych państwa, jak i przyczynił się do zainteresowania chińskich podmiotów gospodarczych podejmowaniem inwestycji za granicą. Także chiński system podatkowy podlegał w ostatnich latach istotnym zmianom, czemu sprzyjała coraz większa liczba inwestycji z udziałem przedsiębiorców zagranicznych. Reformy przyniosły ujednolicenie stawek celnych dla firm z kapitałem zagranicznym i firm chińskich, jak też stopniowo przybliżają chiński system podatkowy do międzynarodowych standardów. Dwie instytucje regulujące system podatkowy Chin to: State Administration of Taxation (SAT) i Ministry of Finance (MOF). Chiny stosują system dwóch poziomów podatkowych, tj. system podatków centralnych (np. VAT, podatek dochodowy od firm z kapitałem zagranicznym) i podatki lokalne (podatki od osób fizycznych). 1. Główne podatki, które dotyczą firm z kapitałem zagranicznym: Business Tax (BT) – od 3% do 20%, Value Added Tax (VAT) (małe/średnie przedsiębiorstwa – 6%; Commercial Business Enterprise – 4%; prywatna osoba – 17%), podatek od dochodów firm (EIT) – 25%, podatek od towarów luksusowych (CT) – dotyczy sprzedaży, czy importu takich artykułów, jak wyroby tytoniowe, alkohole, kosmetyki, biżuteria, produkty petrochemiczne, luksusowe zegarki itp. – od 3% do 5%. Od 1 lipca 2011 roku w Chinach weszło w życie nowe prawo ubezpieczeń społecznych. Regulacje mają charakter powszechny, system obejmie wszystkie grupy zatrudnionych, włączając sezonowych robotników migracyjnych a także obcokrajowców pracujących w Chinach. Według szacunków zachodnich ekspertów, zależnie od realnego stopnia implementacji systemu ubezpieczeń, spodziewać się można wzrostu kosztów produkcji chińskich towarów. 45 12. Ochrona własności intelektualnej Rejestracja znaku towarowego Wnioski patentowe w ChRL Ochrona praw własności intelektualnej Ochrona własności intelektualnej (IPR – Intellectual Property Rights) to jedno z głównych zobowiązań ChRL w momencie przystąpienia do Organizacji Światowego Handlu (WTO). Chodzi głównie o dostosowanie prawa w zakresie patentów, praw autorskich i znaków handlowych do wymogów dokumentu WTO pod nazwą TRIPS Agreement (Agreement on Trade Related Aspect of Intellectual Property Rights). Ochrona własności intelektualnej to jedno z najważniejszych wyzwań dla przedsiębiorców podejmujących działalność w Chinach. Jak wskazują doświadczenia, często brak odpowiednich zabezpieczeń i znajomości przepisów prawnych jest źródłem wielu problemów. Dla otrzymania ochrony IPR należy zarejestrować znak, patent lub prawa autorskie w jednej z poniższych organizacji: Znaki handlowe – Trademark Office of the State Administration for Industry and Commerce (SAIC). Patenty – State Intellectual Property Office (SIPO). Prawa autorskie – National Copyright Administration (NCA). Ważne, by zarejestrować patent bądź znak handlowy pod nazwą swojej firmy, natomiast w zapisach kontraktowych z podmiotami współpracującymi w ChRL należy wpisywać klauzule odnoszące się do wymogów ochrony IPR. W przypadku inwestorów podejmujących produkcję w ChRL wyrobów nowoczesnej technologii wskazane jest, by część komponentów „wrażliwych” na skopiowanie, produkowana była poza Chinami. 1. Rejestracja znaku towarowego Za rejestrację znaków towarowych odpowiada Urząd Patentowy ChRL (State Intellectual Property Office of the People’s Republic of China). Urząd ten posiada swoich Rzeczników Patentowych w różnych większych miastach Chin, a prowincjonalne komórki zajmują się sprawami związanymi ze znakami towarowymi, ich ochroną, prawami wynikającymi z ich stosowania oraz rozwiązują problemy związane z ich naruszaniem. Stosowany w Chinach system rejestracji jest zgodny z International Classification System i obejmuje 34 kategorie produktów i 8 kategorii usług. W formularzu zgłoszeniowym należy opisać towar zgodnie z obowiązującymi międzynarodowymi standardami. Każdy obcokrajowiec lub zagraniczna firma może wnioskować o rejestrację znaku towarowego, zgodnego z odpowiednimi umowami zawartymi pomiędzy krajem, który reprezentuje a Chinami oraz zgodnego z odpowiednimi międzynarodowymi umowami (traktatami) podpisanymi przez oba kraje, a także na zasadzie wzajemności. Zagraniczny inwestor może wnioskować o rejestrację znaku towarowego samodzielnie lub za pośrednictwem licencjonowanego agenta. 46 Przy rejestracji znaku towarowego należy przedłożyć następujące dokumenty: wniosek o rejestrację (Application for Trademark Registration), prawomocne upoważnienie, 10 kopii (reprodukcji) znaku towarowego (kolorowych, jeżeli takie są wymagane), 1 kopię czarno-białą. Kopie znaku towarowego muszą być wyraźne, zrobione na jasnym trwałym papierze lub zastąpione fotografiami o wymiarach nie większych niż 10 cm i nie mniejszych niż 5 cm. Składany przez cudzoziemca lub zagraniczne przedsiębiorstwo wniosek musi byś sporządzony w języku chińskim (każdy dokument obcojęzyczny musi mieć autoryzowane chińskie tłumaczenie). Dodatkowo: przy rejestracji wyrobów farmaceutycznych przeznaczonych dla ludzi wymagany jest certyfikat zezwalający na produkcję i dystrybucję wystawiony przez miejscowy departament zdrowia, przy rejestracji papierosów, cygar i tytoniu wymagany jest certyfikat producenta wystawiony przez odpowiednie władze lub właściwy urząd centralny zajmujący się tą dziedziną, przy rejestracji gazet, wydawnictw i magazynów prasowych wymagany jest certyfikat rejestracyjny z kodem CN przydzielonym przez centralny urząd prasy i publikacji (State Press and Publication Administration). Wnioski dotyczące znaków towarowych są rozpatrywane pod kątem zgodności z prawem (Trademark Law) przez miejscowy Urząd d/s Ochrony i Rejestracji znaków towarowych (Trademark Office). Wątpliwości lub dodatkowe wyjaśnienia należy uzupełnić w ciągu 15 dni od dnia otrzymania pisemnej informacji w tej sprawie. Po wstępnym zaakceptowaniu wniosku, znak towarowy jest publikowany. W ciągu trzech miesięcy od daty opublikowania znaku towarowego można wnieść do urzędu d/s ochrony i rejestracji znaków towarowych zastrzeżenie. Na jego rozpatrzenie urząd ma 30 dni. Gdy nie ma przeciwwskazań Urząd d/s Ochrony i Rejestracji Znaków Towarowych (UOiRZT) rejestruje znak towarowy. Prawo pierwszeństwa znaków towarowych rozpatrywane jest zgodnie z Konwencją Paryską. Okres ważności znaków towarowych wynosi 10 lat od daty rejestracji. Wniosek o przedłużenie ważności znaku powinien być złożony na 6 miesięcy przed upływem terminu ważności do (Trademark Office). Do wniosku (Application for Renewal of Trademark Registration) należy załączyć 5 kopii znaku. Przedłużenie ważności znaku dokonywane jest na następne 10 lat. Używanie znaku towarowego przez inne osoby może odbywać się jedynie za zgodą jego właściciela, wyrażoną w kontrakcie. Licencjodawca i licencjobiorca zobowiązani są do prezentacji kopii kontraktu we władzach powiatowych w ciągu trzech miesięcy od dnia podpisania tego dokumentu. Licencjodawca zobowiązany jest także do przedłożenia kopii kontraktu w UOiRZT (Trademark Office), w celach rejestracyjnych i ogłoszenia tego faktu do publicznej wiadomości. W przypadku zagubienia lub uszkodzenia certyfikatu znaku towarowego, należy w UOiRZT przedłożyć odpowiedni wniosek (Application for Re-issuance of Certificate of Trademark Registration) wraz z pięcioma kopiami zarejestrowanego znaku towarowego. W przypadku zagubienia certyfikatu, dodatkowo należy złożyć odpowiednie oświadczenie w prasie (Trademark Gazette). 47 Dobrze znane znaki towarowe są chronione przez UOiRZ. Wszelkie nazwy innych towarów kojarzące się z znanymi zarejestrowanymi markami nie zostaną zarejestrowane przez Trademark Office. 2. Wnioski patentowe w ChRL Zagraniczni inwestorzy mogą składać aplikacje patentowe (jedynie w języku chińskim) do biur patentowych w poszczególnych prowincjach bezpośrednio lub za pośrednictwem agentów. Jeżeli firma składa więcej niż dwa wnioski patentowe i nie ma agenta, wówczas powinna do załatwiania spraw wyznaczyć swojego przedstawiciela. Jednakże, wnioski patentowe w sprawie wynalazków i wzorów użytkowych powinny być ograniczone do jednego. Dwa lub więcej wynalazków lub wzorów użytkowych, wywodzących się z jednego ogólnego pomysłu, powinny być włączone do jednej aplikacji patentowej. Składający aplikację patentową dla wynalazku lub wzoru użytkowego (w dwóch egzemplarzach) musi załączyć następujące dokumenty: podanie obejmujące: nazwę wynalazku lub wzoru użytkowego, nazwisko wynalazcy, nazwisko i adres wnioskodawcy oraz inne informacje związane z wynalazkiem, opis i wyciąg z opisu oddający obraz wynalazku lub wzoru użytkowego napisany w sposób zrozumiały dla czytającego. Jeżeli zrozumienie tematu wymaga odpowiednich rysunków to należy je załączyć, twierdzenia wraz z opisem powinny obejmować zakres ochrony patentowej. Mogą one zawierać formuły chemiczne i matematyczne bez przykładów. wymagane dokumenty do aplikacji patentowej dotyczącej projektów (w dwóch egzemplarzach). Podanie opisujące projekt i jego klasyfikację musi zawierać: rysunki lub fotografie projektu, o wymiarach nie mniejszych niż 3 cm x 8 cm i nie większych niż 15x22 cm, krótki opis projektu, prototyp lub model projektu, jeżeli to konieczne. Po wstępnej analizie wynalazku i sprawdzeniu jego zgodności z prawem, Urząd Patentowy publikuje stosowną informację po upływie 18 miesięcy od dnia złożenia aplikacji. Na życzenie wnioskodawcy okres ten może ulec skróceniu. W ciągu trzech lat od daty złożenia wniosku Urząd Patentowy bada gruntownie wynalazek. Jeżeli w tym okresie nie ma przeciwwskazań, Urząd Patentowy wydaje decyzję o przyznaniu patentu, wystawia certyfikat wynalazku, rejestruje go i podaje do publicznej wiadomości. Prawo do patentu wchodzi w życie z dniem jego publikacji. W przypadku patentu na wzór użytkowy, Urząd Patentowy dokonuje jego wstępnej analizy i jeśli nie ma przeciwwskazań do odmowy, podejmuje decyzję o udzieleniu patentu. Jednocześnie wystawia certyfikat wzoru, rejestruje go i fakt ten podaje do publicznej wiadomości. Prawo do patentu wzoru użytkowego wchodzi w życie z dniem jego publikacji. Prawa do patentu wynalazca może wykorzystywać sam lub autoryzować do tego celu inną osobę. Korzystanie z patentu może mieć charakter dobrowolny lub obowiązkowy (przymusowy). Dobrowolne korzystanie z patentu następuje w wyniku negocjacji. Wynalazca (licencjodawca) może podpisać kontrakt licencyjny z drugą stroną (licencjobiorcą) na korzystanie z wynalazku w określony sposób, na 48 określony czas i na określonym terytorium. Kontrakt powinien mieć formę pisemną i po podpisaniu przez obie strony powinien być dostarczony w ciągu trzech miesięcy do Urzędu Patentowego. Obowiązkowe korzystanie z patentu może mieć miejsce gdy: jednostka posiada odpowiednią wiedzę do wykorzystywania wynalazku lub wzoru użytkowego i podejmowane przez nią próby uzyskania autoryzacji do jego prawa nie odnoszą sukcesu. Wówczas Urząd Patentowy po trzech latach od przyznania praw patentowych, może na wniosek tej jednostki udzielić jej obowiązkowej licencji. w wyjątkowych przypadkach dotyczących spraw wagi państwowej i wymagających zabezpieczenia interesu publicznego, Urząd Patentowy może udzielić obowiązkowej licencji na wykorzystywanie patentu na wynalazek lub wzór użytkowy. Gdy wynalazek lub wzór użytkowy są bardziej zaawansowane technicznie od poprzedniego wynalazku lub wzoru użytkowego, od których wykorzystania zależy ich działanie (wdrożenie), wówczas Urząd Patentowy może na wniosek zainteresowanego wynalazcy udzielić mu obowiązkowej licencji. Jednostka, która otrzymuje możliwość do obowiązkowego korzystania z patentu nie ma do niego praw wyłączności. Płaci ona właścicielowi patentu opłatę eksploatacyjną. W przypadku braku porozumienia między stronami co do wysokości opłaty, decyzję w tej sprawie podejmuje Urząd Patentowy. Jeżeli strony nie są usatysfakcjonowane decyzją Urzędu Patentowego, mogą w ciągu trzech miesięcy od otrzymania takiej decyzji odwołać się do właściwego sądu cywilnego. Wynalazki chronione są prawem patentowym przez okres 20 lat, a wzory użytkowe przez okres 10 lat, licząc od dnia złożenia wniosku patentowego. 3. Ochrona praw własności intelektualnej Prawa własności intelektualnej są chronione w ChRL przed ich naruszaniem zarówno środkami administracyjnymi, jak i na drodze postępowania sądowego. Chiny zaadoptowały podwójną ścieżkę ochrony przed naruszaniem praw własności intelektualnej. Pierwszą jest rozwiązanie spornej sprawy na szczeblu właściwego powiatu a drugą wykorzystanie do tego celu agenta patentowego. Zgodnie z chińskim prawem patentowym, agent może pełnić funkcję mediatora. W przypadku naruszenia praw własności intelektualnej, właściciel takiego prawa może wystąpić z powództwem do właściwego sądu cywilnego, który w ChRL jest pierwszą instancją w tych sprawach. W przypadkach nadzwyczajnych zainteresowana strona może prosić sąd o zamrożenie aktywów pozwanego. Należy w tym miejscu nadmienić, że wygranie jakiejkolwiek sprawy związanej z ochroną praw własności intelektualnej przed chińskim sądem jest niezwykle trudne. Warto tu przywołać przykład sprawę koreańskiej firmy Daewoo, której model flagowy – Daewoo Matiz został przez chińczyków skopiowany i jest produkowany pod nazwą Chery QQ. Przed chińskim sądem chińska firma udowodniła jednak, że tylne światła ich samochodu są o 10 cm wyższe niż w przypadku modelu Daewoo Matiz i w ten sposób wygrała proces. Inną znaną firmą, która przegrała walkę o prawa własności intelektualnej przed chińskim sądem był chociażby Apple i sprawa związana z dopuszczeniem do rynku iPada. Chiński sąd stwierdził, że produkt pod tą nazwą już w Chinach istnieje i jest zarejestrowany przez jednego z chińskich przedsiębiorców, dlatego produkt Apple nie 49 może być sprzedawany pod ta nazwą w Chinach. Apple był więc zmuszony do zawarcia ugody z chińskim przedsiębiorcą, co wiązało się z dodatkowymi kosztami. 50 13. Regulacje celne i dostęp do rynku ChRL Certyfikaty i inne wymogi w dostępie do rynku Badanie towarów w obrocie towarowym ChRL z zagranicą i ich kwarantanna Nadzór i badania artykułów żywnościowych Nadzór nad badaniami produktów mechanicznych i elektronicznych Nadzór nad badaniami leków Przeprowadzania badań i kwarantanny importowanych i eksportowanych towarów Po przystąpieniu do Światowej Organizacji Handlu (WTO) w grudniu 2001 roku, ChRL podjęła wysiłki dla stopniowego wypełnienia zobowiązań wynikających z tego faktu. Odnosi się to do takich kwestii jak: obniżenie taryf przywozowych, usuwanie barier pozataryfowych, zwiększenie dostępu do rynku dla firm zagranicznych, poprawa stanu ochrony własności intelektualnej, dostosowanie prawa do wymogów międzynarodowych i poprawa transparentności w gospodarce. Rozwiązania w zakresie chińskiego systemu taryfowy w imporcie opierają się na regulacjach HSCC (Harmonised System of Classification Codes). W praktyce obowiązują stawki taryfowe dla dostawców z państw objętych klauzulą uprzywilejowania (Most Favoured Nation – MFN) i stawki ogólne (General Rates). Taryfy celne zależą od typu produktu, stosowanych składników i komponentów, jak też jego zastosowania. Większość stawek celnych kalkulowana jest ad valorem jako procent od wartość towaru określonej na bazie CIF. Średni poziom stawek celnych został zredukowany w ostatnich latach do poziomu 9,8%, w tym produkty pochodzenia rolniczego podlegają średniej stawce 15,3%, a produkty przemysłowe – 8,95%. Chiny stosują także politykę zwolnień z naliczania cła w przypadku wybranych importowanych towarów, takich jak sprzęt i wyposażenie, które sprzyja postępowi technologicznemu, rozbudowie sektora badawczo – rozwojowego i inwestycjom w branżach nowoczesnych technologii. Zagraniczni eksporterzy podkreślają często sporą niekonsekwencję lokalnych urzędów celnych w stosowaniu właściwej klasyfikacji dla danego towaru i w efekcie, w naliczaniu opłaty celnej. 1. Certyfikaty i inne wymogi w dostępie do rynku Władze chińskie stosują szereg wymogów dotyczących zgód na import, certyfikacji, etykietowania czy zasad w zakresie pakowania towarów. * UWAGA! Bez wyżej wymienionych warunków, sprzedaż artykułów spożywczych do Chin nie jest możliwa! Bardzo ważną sprawą jest zaznajomienie się ze szczegółowymi regulacjami odnoszącymi się do poszczególnych produktów, by uniknąć kategorycznej odmowy lub znacznego opóźnienia we wprowadzeniu towaru na obszar celny ChRL. Główne trudności to czasochłonna procedura w uzyskaniu certyfikatu 51 dopuszczenia konkretnego produktu na rynek i niekonsekwencje urzędów w definiowaniu wymogów co do konkretnej grupy towarowej. W ChRL sprawami certyfikacji produktów, inspekcją i kwarantanną zajmuje się General Administration for Quality Supervision and Quarantine (AQSIQ). Uzyskanie znaku CCC (China Compulsory Certification) jest wymogiem w przypadku eksportu bądź produkcji i sprzedaży w ChRL większości produktów z takich branż jak przemysł elektryczny i elektroniczny, motoryzacyjny, jak i większości produktów związanych z konsumpcją i bezpieczeństwem. Spośród wymogów koniecznych do spełnienia przez polskie przedsiębiorstwa, pragnące eksportować towary objęte powyższymi kategoriami do Chin, istnieje konieczność wysłania przez te podmioty specyfikacji technicznych oraz próbek produktów do China Quality Certification Center (CQC). Następnie, po wstępnym zatwierdzeniu specyfikacji i próbek będzie miała miejsce obligatoryjna wizyta chińskich specjalistów w rodzimych zakładach produkcyjnym w Polsce. Po uzyskaniu certyfikatu (China Compulsory Certificate), umożliwiającego eksport do Chin, z reguły corocznie, przeprowadzana jest dodatkowa inspekcja w zakładach produkcyjnych. Wszelkie koszty wskazanych działań i wizyt pokrywają polskie przedsiębiorstwa, pragnące uzyskać certyfikat. Prowadzona jest także certyfikacja dla wybranych grup produktów, np. eksporterzy kosmetyków muszą otrzymać świadectwo wydawane przez chińskie Ministerstwo Zdrowia. Szczegółowe procedury obowiązują też w przypadku towarów spożywczych czy farmaceutyków. Świadectwo fitosanitarne wymagane jest w eksporcie do ChRL roślin i produktów roślinnych. Chiny stosują wymogi dotyczące etykietowania towarów, głównie spożywczych, przestrzeganie zasad w tym względzie nadzoruje China Entry- Exit Quarantine and Inspection (CIQ). Napisy na opakowaniach w języku chińskim (znaki chińskie w tzw. „simplified Chinese”) muszą odpowiadać szczegółowym wymogom określonym dla poszczególnych grup towarowych, w niektórych przypadkach wymagane jest, by etykiety były dwujęzyczne (j. chiński i j. angielski). Koniecznym warunkiem jest, by etykiety spełniające wszystkie wymogi formalne, umieszczone zostały na towarze przed jego wysyłką do Chin. Biorąc pod uwagę konieczność klarownego sprecyzowania wymogów, co do etykietowania konkretnego towaru (w tym precyzja w opisie w języku chińskim), eksporterzy powinni wymagać współpracy w tym względzie ze strony chińskiego importera / agenta. Od 2006 roku Chiny odstąpiły od zasady zatwierdzania etykiet przed wprowadzeniem towaru do obrotu – obecnie jeśli w trakcie kontroli w urzędzie celnym, okaże się, że towar nie jest opisany zgodnie z wymogami, kierowany jest do magazynu, jako nie – kwalifikujący się do wprowadzenia do obrotu i eksporter ponosi wszelkie przewidziane w takim przypadku koszty. np. opakowania drewniane muszą być zabezpieczone i certyfikowane zgodnie z międzynarodową normą ISPM 15. 2. Badanie towarów w obrocie towarowym ChRL z zagranicą i ich kwarantanna W ramach zobowiązań podjętych przez ChRL wobec Światowej Organizacji Handlu (WTO), od dnia 1 października 2002 r. obowiązują nowe zasady przeprowadzania badań towarów będących przedmiotem wymiany handlowej z zagranicą. Katalog towarów podlegających badaniom i kwarantannie obejmuje listę 4.113 różnych towarów podzielonych na 21 kategorii. Katalog ten określa również zakres badań i kwarantanny, jakim powinny podlegać poszczególne towary. Techniczne normy (standardy) przeprowadzania badań i inspekcji obejmują chińskie standardy, standardy międzynarodowe i standardy krajów wysokorozwiniętych. 52 W Chinach występują następujące normy: normy krajowe, normy branżowe (w przypadku braku norm krajowych), normy zakładowe (w przypadku braku norm branżowych i zakładowych). Kryteria przeprowadzanych badań określają centralne władze sanitarne (AQSIQ Administration of Quality Supervision, Inspection and Quarantine). Badania przeprowadzane są zgodnie z obowiązującymi normami krajowymi, branżowymi i innymi obowiązującymi przepisami. W przypadku braku ww. norm badanie towaru jest przeprowadzane w zgodności z kontraktem, w oparciu o wcześniej pobrane próbki (wzory) towaru. Jeżeli normy jakościowe są mniej wymagające w stosunku do wymagań kontraktowych, zastosowanie mają wymagania określone w kontrakcie. W przypadku, gdy normy dotyczące badań nie są określone i nie ma ich w zwartym kontrakcie (lub są niejasne), stosuje się standardy międzynarodowe lub AQSIQ. 3. Nadzór i badania artykułów żywnościowych W katalogu towarów (Catalogue of Commodities Subject to Inspection and Quarantine) wymieniono około tysiąca rodzajów żywności importowanej oraz tyle samo rodzajów żywności eksportowanej, które podlegają badaniom i kwarantannie. BADANIE ŻYWNOŚCI IMPORTOWANEJ Cała importowana żywność w tym: napoje, alkohole i cukier, konserwanty spożywcze, opakowania, materiały do pakowania i przerabiania żywności podlegają zgłoszeniu do władz sanitarnych w celu przeprowadzenia stosownych badań dla określonego rodzaju żywności. Tylko żywność spełniająca należne wymagania może być wpuszczona na obszar celny ChRL. BADANIE ŻYWNOŚCI EKSPORTOWANEJ Cała żywność będąca przedmiotem eksportu (w tym m.in. wyroby gotowe, surowce do produkcji żywności i potrawy przygotowywane tradycyjnymi metodami zawierające składniki lecznicze). Żywność niebadana lub nieodpowiadająca normom nie może być przedmiotem eksportu. WYKAZ IMPORTOWANYCH TOWARÓW, ZWIERZĄT I ROŚLIN AQSIQ odpowiada za prowadzenie, dokonywanie korekt i publikowanie katalogu importowanej i eksportowanej żywności, zwierząt i roślin mających wpływ na ludzkie zdrowie. Katalog zawiera wykaz przetworzonej żywności do bezpośredniego spożycia (np. żywność w puszkach, napoje alkoholowe) oraz wykaz półproduktów i surowców (np. mięso, owoce morza i warzywa). Zagraniczni producenci mogą składać aplikacje o rejestrację swych wyrobów w AQSIQ za pośrednictwem władz higieniczno-sanitarnych w swoich krajach. Wszyscy, których produkty odpowiadają wymaganiom AQSIQ, będą figurować w wykazie AQSIQ jako mający dopuszczenie swych produktów do sprzedaży na chińskim rynku. Każdy dopuszczony w ten sposób wyrób ma swój własny kod rejestracyjny. 53 REJESTRACJA ŻYWNOŚCI EKSPORTOWANEJ, ZWIERZĄT I ROŚLIN Wszystkie przedsiębiorstwa w ChRL zajmujące się przetwarzaniem i przechowywaniem żywności przeznaczonej na eksport, w tym ubojem zwierząt na eksport, muszą posiadać licencję wydaną przez lokalny wydział zdrowia oraz odpowiedni certyfikat (Registration Certificate) wydany przez centralne władze sanitarne. W przypadkach, gdy zachodzi potrzeba wydania certyfikatu dla zagranicznego odbiorcy towaru, eksporter powinien wystąpić z odpowiednim wnioskiem do AQSIQ. 4. Nadzór nad badaniami produktów mechanicznych i elektronicznych Dla AQSIQ podstawą do badań i kontroli produktów jest “Statistical Handbook on the Import and Export of Mechanical and Electronic Products” opracowany przez chińskie Ministerstwo Handlu i Współpracy Gospodarczej z Zagranicą z 1999 r. WYROBY MECHANICZNE I ELEKTRONICZNE PRZEZNACZONE NA EKSPORT Władze sanitarne nadzorują eksporterów biorąc pod uwagę jakość produktów i jakość zarządzania przedsiębiorstwem. Z przeprowadzania badań zwolnione są przedsiębiorstwa posiadające pozwolenie na eksport (Exemption Certificate). Produkty mechaniczne i elektroniczne podlegają obowiązkowym badaniom pod względem wymogów bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska. Ich jakość nie może odbiegać od norm państwowych. Dla innych produktów normy ustalane są w kontraktach handlowych. Dla ułatwienia eksportu produktów, AQSIQ wprowadził tymczasowy system badań certyfikacyjnych produktów przeznaczonych na eksport. AQSIQ promuje przedsiębiorstwa, które pragną uzyskać certyfikaty ISO 9000, ISO 14000 oraz inne dotyczące jakości produkowanych przez siebie produktów. Przedsiębiorstwa, które posiadają certyfikat zaaprobowany przez Chinese National Accreditation Board są zwalniane z badań i klasyfikowane w odpowiedniej kategorii przedsiębiorstw. W Chinach popierane są przedsiębiorstwa produkujące na eksport produkty finalne. Jednocześnie przedsiębiorstwa te zobowiązane są do rejestracji swoich wyrobów w lokalnych władzach certyfikacyjnych. Badania te wykonywane są bezpłatnie, jako pomoc dla przedsiębiorstw podejmujących produkcję odpowiadającą wymaganiom i standardom międzynarodowym. WYROBY MECHANICZNE I ELEKTRONICZNE POCHODZĄCE Z IMPORTU Chiny opublikowały wykaz towarów, które podlegają badaniom jakościowym oraz związanych z bezpieczeństwem (Catalouge of Import Commodities Subject to the Safety and Quality Licensing System). Towary nie odpowiadające wymogom nie są wpuszczane na obszar celny ChRL. Zabroniony jest także import używanych wyrobów mechanicznych i elektronicznych. Wyjątkowo można importować towary używane tylko dla celów specjalnych. Mając na uwadze bezpieczeństwo narodowe, ochronę środowiska i zdrowia, przedsiębiorstwa dokonujące takiego importu zobowiązane są do przeprowadzenia odpowiednich badań w kraju eksportera, co powinno być zapisane w kontrakcie. Importer zobowiązany jest do zgłoszenia importu do władz sanitarnych w miejscu 54 przekroczenia towaru przez granicę. Do towaru muszą być dołączone poświadczone kopie zezwoleń importowych, dokumenty handlowe i deklaracja celna towaru. Po odprawie celnej towaru, importer zobowiązany jest poinformować władze sanitarne o miejscu i okresie użytkowania towaru i przedstawić faktury handlowe, specyfikację towaru, konosamenty i inne niezbędne dokumenty do inspekcji. 5. Nadzór nad badaniami leków LEKI Z IMPORTU Przed wejściem na rynek chiński, każdy lek z importu musi otrzymać certyfikat rejestracyjny z Państwowego Urzędu Leków (State Drug Administration – SDA). Zgłoszony do rejestracji lek z importu musi posiadać dopuszczenie do obrotu w kraju jego produkcji oraz przejść badania w laboratorium autoryzowanym przez State Drug Administration, w miejscu przekroczenia granicy. Zobowiązani do zgłoszenia leku do rejestracji są chińskie biura lub agenci zagranicznych producentów leków. W tym celu powinni oni przedłożyć wniosek na formularzu “Imported Drug Registration Certificate Application Form” do kontroli i aprobaty wraz z innymi dokumentami wymaganymi przez SDA. Biura i agenci, muszą legitymować się dokumentami autoryzowanymi przez State Administration for Industry and Commerce (SAIC). Po zakończeniu badań klinicznych, SDA wystawia certyfikat “Imported Drug Registration Certificate”, który stanowi podstawę do rejestracji leku, jego importu i dystrybucji w Chinach. Leki z importu mogą być wwożone do ChRL jedynie poprzez wyznaczone punkty graniczne. Przesyłka leków musi być zgłoszona w Urzędzie ds. Leków znajdującym się w punkcie granicznym. Importer leku jest zobowiązany do wypełnienia formularza “Imported Drug Inspection Form” i przedłożenia go w autoryzowanym laboratorium we wskazanym punkcie granicznym wraz z oryginałem lub kopią certyfikatu “Drug Registration Certificate”. Laboratorium sporządza protokół badań (Imported Drug Inspection Report) i jeśli wyniki przeprowadzonych badań są pozytywnych, wystawia certyfikat (Imported Drug Customs Note). W przypadku negatywnych wyników badań, można odwołać się w ciągu 30 dni do laboratorium w celu przeprowadzenia badań ponownie. Gdy odwołanie jest nieskuteczne, można skorzystać z arbitrażu oraz odwołania do Państwowego Instytutu Kontroli Wyrobów Farmaceutycznych i Biologicznych (National Institute for the Control of Pharmaceutical and Biological Products) w ciągu 30 dni. LEKI EKSPORTOWANE W ChRL producenci leków muszą posiadać licencję na ich produkcję wystawioną przez lokalne władze sanitarne. Licencja jest podstawą do rejestracji w State Administration for Industry and Commerce (SAIC). Producenci leków są zobowiązani do produkcji leków zgodnych z wymaganiami jakościowymi określonymi przez State Drug Administration (SDA). SDA jest jednocześnie instytucją certyfikującą leki oraz nadzorują przestrzeganie wymagań jakościowych przez producentów leków. Jeżeli przedsiębiorstwo zamierza eksportować określony lek to musi wystąpić do odpowiedniego laboratorium wyznaczonego przez Ministra Zdrowia ChRL z wnioskiem o przeprowadzenie badań leku. Kryteria badań wyznaczone są kontraktem eksportowym. 55 6. Przeprowadzania badań i kwarantanny towarów importowanych i eksportowanych Agentami uprawnionymi do przeprowadzania badań i kontroli towarów eksportowanych oraz towarów importowane są firmy, które: posiadają licencję do prowadzenia działalności gospodarczej (Corporate Business License), są zarejestrowane w State Administration for Industry and Commerce (SAIC), są zarejestrowane w lokalnych władzach sanitarnych i posiadają świadectwo “Agent Registration Certificate”. Agenci odpowiadają za kontakty z władzami sanitarnymi, ustalają terminy przeprowadzania badań, koordynują prace instytucji zaangażowanych w proces przeprowadzania badań oraz dokonują opłat w imieniu swoich klientów. 56 14. Weryfikacja firmy chińskiej Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Pekinie może zweryfikować firmę chińską w bardzo ograniczonym zakresie – zawężonym do dokumentów rejestrowych firmy. W przypadku chęci uzyskania pomocy z naszej strony, należy uzyskać od chińskiej firmy następujące dokumenty: Enterprise Judical Personal Business Licence - 企业法人营业执照 Tax Registration Certificate - 税务登记证 Po czym przesłać je na [email protected]. WPHI w odpowiedzi przekaże wiadomości na temat danych adresowych firmy, o osobach reprezentujących prawnie firmę, jej kapitale, rodzaju działalności, dacie założenia, itp. (odpowiedniki polskiego KRS). Bardziej dogłębną weryfikację firm prowadzą – na zasadach komercyjnych - kancelarie prawne i konsultingowe. Pełną wersję firm, zajmujących się weryfikacją chińskich przedsiębiorców, można znaleźć na naszej stronie www.china.trade.gov.pl/pl w zakładce "Usługi dla firm” plik „Kancelarie prawne”. Wybrane podmioty, które dokonują weryfikacji firm chińskich (due diligence): 1 2 3 CIECC (China International Electronic Commerce Center) Beijing Goldcredit Information Technology Co., Ltd All China Marketing Research Co. Ltd. (ACMR) Mr. Gao Kun [email protected] Mr. Li Zhexu [email protected] Tel: + 86-10-67876100 ext. 8058 Fax: + 86-10-87519001 ext. 8058 www.sinocredit.com.cn Add: No.1, Zhonghe Street, Beijing Economic-technological Development Area, Beijing, 100176, P.R. China Ms. Michelle Sun [email protected] www.gold-credit.com.cn Address: 2302, West Tower, Van Palace, Chaoyang District, Beijing, 100084,PRC Tel: 0086-10-65020012 or 0086-10-65020013 Ext: 8013 MSN: [email protected] Skype: sunlili25 Ms. Huang Ying [email protected] Tel: +8610-68032288 ext. 1049 Mr. Tony Lin [email protected] Tel: +86-10-6803 2288 ext. 2125 Fax: +8610-68012338 www.acmr.com.cn Add. 8th floor, Jingrun Mansion, No.28-A Fuchengmenwai Street, Xicheng District, Beijing, China, 100037 57 4 CINWA Credit Management Co. Ltd 5 China Export & Credit Insurance Corporation Ms. Jojo Yang [email protected] Tel: +8610-65122771 Fax: +8610-65266590 http://en.21315.com/ Add: A502 Century Square No. 99 Wangfujing Street, Beijing, China Mr. Vincent Wang Shu [email protected] Tel: + 86-10-66582633 Fax: + 86-10-66512606 Mobile: 13466328885 www.sinosure.com.cn Add: Fortune Times Building, No. 11 Fenghuiyuan, Xicheng District, Beijing, 100032, P.R. China 58 15. Pieczęci Jak sprawdzić czy pieczęć jest prawdziwa Rodzaje pieczęci Każdy dokument uznany za oficjalny powinien być przypieczętowany. Pieczęć firmy jest jej „urzędowym podpisem” i powinna być umieszczona na każdym dokumencie, który otrzymujesz. Ważność pieczęci w Chinach jest taka sama jak podpis prezesa czy dyrektora generalnego w Europie. Bez obecności pieczęci, dokument może być łatwo zakwestionowany jako nieoficjalny. Zadaj sobie dwa bardzo ważne pytania na temat pieczęci firmowej podczas szukania partnera biznesowego w Chinach: Czy pieczęć jest prawdziwa? 1. Pójdź do AIC oraz Biura Bezpieczeństwa Publicznego (Public Security Bureau) w mieście, w którym znajduje się siedziba firmy, 2. Spytaj czy pieczęć firmy jest zarejestrowana. Rejestracja pieczęci w Biurze Bezpieczeństwa Publicznego jest obowiązkowa. Sprawdź różne dokumenty złożone u lokalnych władz, 3. Upewnij się, że ta sama pieczęć została użyta na wszystkich dokumentach, 4. Tylko, jeśli pieczęć jest zarejestrowana oraz/albo używana na oficjalnych dokumentach możesz być pewny, że jest prawdziwa. Czy pieczęć jest używana przez upoważnionego przedstawiciela firmy? 1. Odwiedź siedzibę firmy, 2. Spytaj: „Czy osoba, która podbiła ten dokument jest zatrudniona przez Waszą firmę?”, 3. Spytaj: „Czy ten pracownik jest uprawniony do używania pieczęci?”, 4. Jeśli na oba pytania uzyskałeś odpowiedzi twierdzące, używanie pieczęci zostało autoryzowane. Rodzaje pieczęci: Pieczęć Partii – okrągła, w centrum sierp i młot, średnica 4.2cm, zaokrąglone krawędzie o szerokości 0.1cm, nazwa organizacji Partii zapisana od lewej do prawej, czcionka Song, Pieczęć Zjednoczenia/Związek Zawodowy – okrągła, Średnica 4.2cm, dwie krawędzie, zewnętrzna krawędź o szerokości 0.1 cm, wewnętrzna krawędź 0.01 cm, nazwa organizacji na łuku, czcionka Song, Przedsiębiorstwa państwowe (pieczęć firmy i departamentów) – okrągła, średnica 4.2cm, w centrum gwiazda pięcioramienna (średnica końcówki gwiazdy to 1.4cm), zaokrąglone krawędzie o szerokości 0.12cm, nazwa firmy zapisana od lewej do prawej za gwiazdą albo drugą częścią; nazwa departamentu zapisana od lewej do prawej pod gwiazdą, czcionka Song, Specjalna pieczęć – okrągła, średnica 4.0cm, zaokrąglone krawędzie o szerokości 0.1cm, nazwa firmy w łuku zapisana od lewej do prawej, centrum puste, tekst drukowany czcionką Song, 59 Inne przedsiębiorstwa prywatne i firmy handlowe – okrągła, średnica 3.8cm, zaokrąglone krawędzie o szerokości 0.1cm, w centrum pięcioramienna gwiazda, w pieczęć wpisana zgoda na licencję firmy, nazwa zapisana czcionką Song, Pieczęć na kontrakt firm biznesowych – okrągła, średnica 5.8cm, zaokrąglone krawędzie o szerokości 0.15cm, nazwa firmy wpisana od lewej do prawej, bez pięcioramiennej gwiazdy, konto bankowe firmy, telefon oraz adres firmy zapisany z góry na dół, czcionka Song, Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – okrągła, średnica 4.0cm, w centrum pięcioramienna gwiazda, nazwa od lewej do prawej, Firmy skarbowe – okrągła, średnica 3.8cm, w centrum pięcioramienna gwiazda nazwa od lewej do prawej, Firmy joint-venture z kapitałem zagranicznym – owalna, średnica 4.5cm, nazwa firmy od lewej do prawej (też w poziomie), w języku angielskim, Lokalne grupy społeczne – średnica 4.2cm, w centrum pięcioramienna gwiazda, nazwa od lewej do prawej, uproszczona czcionka, Faktury – kształt owalny, rozmiar 40 × 30 (mm), krawędź 1mm, czcionka Arial, szerokość tekstu 1,3mm. 60 16. Due Diligence Dlaczego warto przeprowadzić badanie due diligence Due diligence (ang. należyta staranność) – poddanie przedsiębiorstwa, będącego potencjalnym obiektem współpracy bądź przejęcia, wyczerpującej analizie pod względem jego kondycji handlowej, finansowej, prawnej i podatkowej, w celu identyfikacji związanych z nim szans i ryzyka przed podjęciem właściwych negocjacji dotyczących transakcji kapitałowej. Analiza ta przeprowadzana jest na podstawie już posiadanych informacji, w takich obszarach jak: produkty/usługi (obecne, wdrażane, planowane czy rozważane) i otoczenie przedsiębiorstwa - klienci i konkurenci, zespół zarządzający, organizacja przedsiębiorstwa, analiza finansowa, inne: analiza aspektów prawnych, analiza księgowa. Do przeprowadzenia badania due diligence angażuje się wykwalifikowane w tych obszarach osoby, zwykle rzeczoznawców, prawników lub doradców podatkowych. Dokładna analiza oraz przeprowadzenie due diligence na potencjalnym partnerze może pomóc uniknąć wielu typowych pułapek pojawiających się podczas współpracy z chińskimi spółkami, takimi jak: Fałszywe firmy – Firma potencjalnego partnera może faktycznie nie istnieć, Papierowe tygrysy – Potencjalny partner może promować siebie jako wiodąca firma w branży, ale w rzeczywistości jest oszustem bądź w ogóle nie istnieje, Firmy fasadowe – Firma posiadająca wszystkie potrzebne dokumenty rejestracyjne, ale nieposiadająca kapitału i nieprowadząca własnej działalności, Tzw. Firma pasożyt – Potencjalny partner może polegać zbyt mocno na jego relacjach z lokalnymi urzędnikami. Może to oznaczać, że firma działa w szarej strefie prawnej i jest podatna na zmiany pracowników rządowych. 61 17. Rozstrzyganie sporów, windykacja należności Każdą transakcję z partnerem chińskim należy poprzedzić podpisaniem umowy / kontraktu, w którym zawarte będą zapisy na temat postępowania reklamacyjnego oraz sposobu rozstrzygania sporów. Należy również wspólnie ustalić język, w którym umowa będzie sporządzona. W zdecydowanej większości sytuacji Chińczycy umów (w tym handlowych) dotrzymują. Jeśli strony chcą prowadzić interesy ze sobą w długim okresie czasu, to ewentualne spory rozstrzygane są polubownie, poprzez wspólnie wypracowane rozwiązania. Należy pamiętać, iż zmuszanie Chińczyków do czegokolwiek w biznesie (szczególnie, jeśli chodzi o kwestie finansowe), stawianie ich w sytuacji „bez wyjścia”, brak dobrej woli strony poszkodowanej do zgodnego rozstrzygnięcia sprawy, nie spowoduje zakończenia sporu – wręcz przeciwnie – zaogni konflikt. Skierowanie sprawy do sądu powszechnego lub arbitrażowego – w Chinach – wiąże się z długotrwałym i kosztownym procesem, wymagającym angażowania lokalnych kancelarii prawnych, tłumaczy itd. Pozwy z sądów zagranicznych – strona chińska najczęściej ignoruje, ew. markuje dobrą wolę rozwiązania konfliktu, ale tylko przed sądem chińskim. To samo dotyczy windykacji należności. W przypadkach, które udokumentowane są niepodważalnymi dowodami, oraz odpowiedniej kwocie należności (znacznie przewyższającej koszty obsługi prawnej), kancelarie prawnicze (w tym międzynarodowe) w Chinach notują sukcesy. Jest to jednak procedura bardzo kosztowna i długotrwała. Z tego powodu zaleca się polubowne rozstrzyganie konfliktów, aż do chwili wyczerpania wszelkich opcji rozwiązania sporu. 62 18. Lista wybranych kancelarii prawniczych i doradczych z siedzibą w Chinach Lp. 1 Nazwa firmy Adres Zakres usług EU SME Center in China Sunflower Tower pokój 910 37 Maizidian West Street Chaoyang District 100125 Pekin, Chiny. Tel: +86 10 85275300 Fax: +86 10 85275093 [email protected] www.eusmecentre.org.cn EU SME Center oferuje szeroki zakres praktycznych usług wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) europejskich pomagając im w wejściu na chiński rynek oraz utrzymaniu działalności handlowej. Oferując wsparcie poprzez dostarczanie informacji, poufne porady, imprezy networkingowe oraz szkolenia, SME Center skupia się na najważniejszych, wczesnych etapach strategii rynkowej. SME Center również działa na rzecz wspomagania koordynacji państw członkowskich i publicznych oraz prywatnych małych i średnich dostawców usług. Zespół ekspertów zapewni darmowe praktyczne porady i wsparcie, aby wspomóc MŚP rozwój firmy, dając im realną wiedzę i narzędzia niezbędne do dostępu do rynku i zwiększenie konkurencyjności swojej na rynku chińskim. Business Development - dostarczanie informacji o rynku, rozwoju biznesu i doradztwo gospodarcze, Prawne - informacje prawne, "Zapytaj eksperta" wstępne konsultacje i praktyczne podręczniki, Normy - standardy i wymogi zgodności w przypadku eksportu do Chin, narzędzia wyszukiwania do standardowych baz danych i wytycznych dotyczących oceny zgodności, HR i szkolenia - programy szkolenia, bazy danych na temat dostępnych szkoleń, doradztwo w zakresie zagadnień HR. Dostęp do katalogu dostawców usług informatycznych i baz danych, Hot-desking - wolne, tymczasowe przestrzenie biurowe w UE MSP Centrum do zbadania lokalnych możliwości biznesowych. Wszelkie inne, praktyczne usługi wsparcia dla MŚP w UE, które chcą eksportować lub inwestować w Chinach i kierowanie MŚP do innych wyspecjalizowanych usługodawców. 2 3 4 10-2 Liangmaqiao Diplomatic Compound Profesjonalna obsługa klientów na rynku No.22 Dongfang East Road Chaoyang chińskim; pomoc firmom w wejściu na chiński Lehman, District 100600 Pekin rynek; doradztwo prawne, podatkowe, Lee & Xu tel. /+86 10/ 85321919 biznesowe, rozwiązywanie sporów handlowych, China Lawyers, fax. /+86 10/ 85321999, 65323877 badania rynku, darmowe prezentacje dla Patent & Trademark Kontakt: Ms. Renata Anna Inokomis polskich delegacji na temat prowadzenia Agents [email protected] biznesu w Chinach. Biura w Pekinie, Szanghaju, (posługuje się językiem polskim) Shenzhen, Guangzhou, Chengdu, Hongkongu, www.lehmanlaw.com Makao, Chicago i Ułan Bator. Lehman Bush Międzynarodowe rachunkowości, doradztwo Accounting www.lehmanbush.com biznesowe, profesjonalne usługi, rozwiązania Consulting systemowe, pomoc w tworzeniu biur lub Lehman Brown przedsiębiorstw, strategie podatkowe, strategie Internationalwww.lehmanbrowninternational.com wejścia na rynek doradztwa finansowego. Biura Tax Accounting w Pekinie, Szanghaju, Shenzhen, Tianjin i Hong Services Kongu, Makao, Mongolii. 63 5 Hogan Lovells International LLP 6 Sunfaith Ltd. 7 Sinotrust Business Information and Consulting Ltd. 8 Beijing Dequan Law Firm 9 Dezan Shira & Associates China Law & Tax Structuring 10 Beijing HanYa Investment Consultant Co., Ltd. 31st Floor, Tower 3 China Central Place No. 77 Jianguo Road Chaoyang District 100025 Pekin Phone +86 10 6582 9488 Fax +86 10 6582 9499 www.hoganlovells.com Beijing Branch Rm. 910, Tower B, COFCO Plaza, No. 8 Jianguomennei Avenue, 100005 Pekin tel. /+86 10/ 85110562 fax. /+86010/ 85110577 Kontakt: Mr. Frank Wang [email protected] Ms. Jane Wu [email protected] www.sunfaith.com 7/F, C&W Mansion, No. 14 Jiuxiangqiao Road, Chaoyang District, 100016 Pekin, tel. /+86 10/ 58671888 fax. /+86 10/ 58671866 [email protected] Kontakt: Ms. Ivy Peng www.sinotrust.cn Suite 1008,10/F, Kuantai International Masion,B 12 Chaowai Avenue 100020 Pekin Tel. /+86 10/ 65081195 fax. /+86 10/ 65019465, 65535556 Ms. Xie Hua [email protected] www.dequanlawfirm.com Suite 701, East Tower Twin Towers B-12 Jinaguomenwai Avanue 100022 Pekin, Tel: +86 10 6566 0088 Fax: +86 10 6566 0288 www.dezshira.com Room 917,Floor 9,wukuang Bldg., Chaoyang District, 100101 Pekin tel./fax. /+86 10/ 64663366-1122/1123 e-mail: [email protected] hwww.hanya.cn/english/index.asp 64 Profesjonalne usługi prawne na rynku chińskim i na świecie – firma posiada swoje oddziały w Polsce. Firma jest zaangażowana w badania rynku, sporządzanie raportów kredytowych, Business Intelligence i usługi chroniące własność intelektualną. Posiada siedziby w Pekinie, Tokio, oraz Cambridge. Raporty o profilach firm, sprawozdania, raporty kredytowe, Business Intelligence, raporty i analizy branżowe. Różne zawodowe usługi prawne. Doradztwo podatkowe, usługi księgowe, ustrukturowania prawne i podatkowe, rejestracje oraz pozwolenia. Firma posiada biura w Pekinie, Szanghaju, Shenzhen i w Hong Kongu. Usługi dla inwestycji foreign venture, profesjonalni prawnicy, zawodowi księgowi oraz budowa stron internetowych. 11 United China Consultants Ltd. (UCC) 12 MQM Consulting Ltd. 13 China Trademark & Patent Law Office 14 Tianjin Int’l Labor & Technique Services Co. 15 Beijing King & Bond development Department 16 Guangdong Shunhua Law Firm Unit 808, No.2 Building, Beautiful Asia Holiday Garden, No.8 Xinglong Xijie, Badania i analizy rynku, strategia rynku, badanie Taipingzhuang, Chaoyang District, przepisów prawnych, business Intelligence, 100025 Pekin znajdowanie nowych możliwości m.in. Tel. +8610 857 69 651 outsourcing, rozwiązywanie problemów: Fax.: +8610 857 69 654 negocjacje, zlecenia, wdrażanie rozwiązań, fuzje, Mr.Thomas Yin & przejęcia, restrukturyzacja, doradztwo w Mr.Michal Bojusz zakresie zarządzania. E-Mail: [email protected] www.ucc-beijing.com Suite 4C, Regal Int'l East Asia Hotel, 516 Heng Shan Road, Zarządzanie jakością, zaopatrzenie (inspekcja 200030 Szanghaj przed wysyłką, nadzór produkcji), tworzenie biur tel. /+86 21/ 64456718-103 przedstawicielskich. fax. /+86 21/ 64660813 www.mqmconsulting.co.uk/ 14, Yuetan Nanjie, Xichengqu, Yuexin Bld. 100045 Pekin tel. /+86 10/ 68528686 Usługi doradcze, usługi związane z krajowymi i fax. /+86 10/ 68575680 (znaki międzynarodowymi znakami towarowymi, towarowe), 68575836 (sprawy patenty. patentowe) www.cntrademark.com Suite 305, Jinding Building, No. 1 Yingkou Informacje handlowe, doradztwo prawne, Road, Heping District, stadium wykonalności, pomoc w rejestracji firm, 300040 Tianjin zakupie urządzeń, produkty reklamowe, agent tel. /+86 22/ 23136452, 23136375 dla zagranicznych firm. fax. /+86 22/ 23300602, 27318709 Doradztwo korporacyjne, papiery wartościowe, restrukturyzacja, finansowanie przedsiębiorstw, Rm 2003, Tower A CITIC Building No. 19 bankowość, ubezpieczenia, nieruchomości oraz Jianguomenwai Street, Chaoyang budowy, własność intelektualna, sprawy District, małżeńskie i rodzinne, media kultura, 100004 Pekin dochodzenia antymonopolowe, www.kingandbond.com międzynarodowe finansowanie,, międzynarodowy handel i inwestycje, windykacja. Standardowe usługi dla zagranicznych klientów: 1008, Guangzhou Exchange Square, No. doradztwo w zakresie planowania 268, Dongfeng Mid-Road strategicznego, prowadzenie negocjacji, Guangdong porozumienia, reprezentacja inwestorów, 510030 Guangzhou łączenia i przejęcia, informacje dotyczące prawa Tel. +86 20 8333 6711-213 handlowego i cywilnego, przepisy celne, Fax: +86 20 8335 2213 własność intelektualna i e-commerce, Email: [email protected] międzynarodowe podatki, rozstrzyganie sporów, Mr. Forest Liao arbitraż, spółki offshore. 65 17 G&K Asia Invest (HK) Ltd. Flat 9L, 9/F 151 Hollywood Rd., Central District Hong Kong SAR China Tel.: +852 3711 3055 Fax: +852 3711 3288 Email: [email protected] Kontakt: Mr. Andrzej Konarski Firma zajmująca się handlem, inwestycjami i doradztwem. Pomaga przedsiębiorstwom w rozpoczęciu działalności gospodarczej w Hong Kongu, Chinach i w Polsce. www.gkasiainvest.com 18 19 20 21 No.1 Zhong He Street, Beijing EconomicTechnologicla Development Area, Beijing 100176, Doradztwo biznesowe, raporty i analizy. www.ec.com.cn www.sinocredit.net www.sinocredit.com.cn Floor 12, Gemdale-Plaza Tower A No.91 Jianguo Road, Chaoyang District, Firma pomaga rozwijać biznes w Chinach. Usługi 100022 Pekin w zakresie rekrutacji, zatrudnienia, China Talent Group Tel.: (86 10) 5869 8880 ext.6313 rozwiązywaniu sporów pracy, przestrzeganie Fax.: (86 10) 8589 3010 prawa pracy w Chinach. www.en.ctghr.com Suite 2002, Building 1 Blue Castle International Center Firma zajmuje się pomocą przedsiębiorstwom 3 West Dawang Road JLJ Group zagranicznym w wejściu i rozwoju na rynku 100026 Pekin chińskim. Tel +86 10 6582 0268 Fax +86 10 6582 0251 6th Floor, Tower C of Dacheng International CenterNo.76 East 4th Ring Road, Chaoyang, 100124 Pekin T +8610-59626911, 400-700-0148 Profesjonalne usługi prawne na rynku chińskim i F +8610-59626918 Yingke Law Firm na świecie – firma posiada swoje oddziały w M +86 -13121586147 Polsce. Kontakt: Ms. Monika Prusinowska (posługuje się językiem polskim) [email protected] www.yingke.com www.yingkelawyer.com China International Electronic Commerce Center, MOFCOM National Credit 66 19. Lista wybranych kancelarii prawniczych i doradczych z siedzibą w Polsce Lp. 1 2 3 4 5 6 Nazwa firmy Adres Zakres usług Rondo ONZ 1 00-124 Warszawa, tel. +48 22 557 76 00 Domański Zakrzewski fax. +48 22 557 76 01 Palinka Kontakt: Dr. Marek Świątkowski [email protected] www.dzp.pl ul. Nowy Świat 39 00-029 Warszawa NWS Adwokaci tel +48 22 875 24 70 Nowina-Witkowski, fax +48 22 825 40 95 Szperl i Wspólnicy – Sp.k. [email protected] www.nws.com.pl Ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa, tel. +48 22318 69 01 Gessel Kancelaria Prawna fax. +48 22 318 69 31 [email protected] www.gessel.pl ul. Marszałkowska 80, 00-517 Warszawa tel.: +48 222 90 22 44 Cancelaria.pl fax: +48 22 211 1252 Kontakt: Mr. Maciej Andruch [email protected] www.cancelaria.pl Yingke Poland Morawski & Partners Firma świadczy pełen zakres usług prawniczych dla podmiotów gospodarczych polskich i chińskich, działających bądź zamierzających rozpocząć działalność w Chinach i Polsce Profesjonalna międzynarodowych prawniczym. obsługa klientów na polskim rynku Firma świadczy pełen zakres usług prawniczych dla podmiotów gospodarczych polskich i chińskich, działających bądź zamierzających rozpocząć działalność w Chinach i Polsce Firma świadczy pełen zakres usług prawniczych dla podmiotów gospodarczych polskich i chińskich, działających bądź zamierzających rozpocząć działalność w Chinach i Polsce ul. Mińska 25, 03-808 Warszawa, Kontakt: Monika Hałupczak tel.: +86 400 7001516 [email protected] www.english.yingkelawyer.com Biuro Yingke w Polsce nawiązało szerokie stosunki z lokalnymi specjalistami prowadzącymi działalność biznesową w Polsce, jednostkami rządowymi oraz lokalnymi firmami prawniczymi. Yingke pomaga swoim klientom w rozwiązywaniu wszelkiego rodzaju sporów w dziedzinie handlu międzynarodowego Al. Jana Pawła II 80/138 Babka Tower 00-175 Warszawa tel. +48 22 250 11 22 Kontakt: Adam Morawski [email protected] www.morawski.eu Firma świadczy pełen zakres usług prawniczych dla podmiotów gospodarczych polskich i chińskich, działających bądź zamierzających rozpocząć działalność w Chinach i Polsce 67 7 8. ul. Krakowskie przedmieście 4/6 Pokój 115 „Barylski T., Warszawa 00-333, Olszewski A., Brzozowski tel: +48 22 828 60 60 A.” Sp.k. fax: +48-22 828 71 71 [email protected] www.bob.com.pl/index.php JDąbrowski Finance Firma pomaga przedsiębiorcom i Klientom indywidualnym w rozwiązywaniu problemów prawnych wszelkiego rodzaju. Prowadzi stałą obsługę z zakresu prawa handlowego, tworzy umowy i asystuje przy prowadzeniu skomplikowanych inwestycji. Firma prowadzi usługi z zakresu szeroko Plac Piłsudskiego 1, pojętego doradztwa finansowego, to jest w 00-078 Warszawa zakresie: restrukturyzacji zadłużenia, aranżacji tel.: +48 22 344 04 00 nowego finansowania długiem (inwestycyjnego fax: +48 22 344 04 10 oraz bieżącego) oraz optymalizacji finansowoKontakt: Karolina Redlicka operacyjnej. Firma zajmuje się także [email protected] prowadzeniem projektów M&A oraz [email protected] przygotowywaniem finansowania projektów www.dabrowskifinance.eu rozwojowych, tak w sferze kapitału, jak i innych instrumentów, takich jak mezzanine. Lista w całości publikowana jest na stronie www.china.trade.gov.pl . Jest ona na bieżąco aktualizowana i zawiera wykaz kancelarii prawniczych i konsultingowych, głównie pekińskich i szanghajskich, które zajmują się tego typu usługami dla firm. Ogólnie, zaleca się stosować praktykę „dobrych zasad kupieckich”, zasadę ograniczonego zaufania, zwłaszcza w stosunku do nowych lub nieznanych partnerów chińskich, zdecydowanie unikać tzw. „okazji” do szybkiego i łatwego zarobku, nie korzystać z ofert chińskich sklepów internetowych i sprzedaży wysyłkowej, w tym z najpopularniejszych chińskich portali typu B2B (business to business). 68 20. Zwyczaje handlowe. Etyka biznesowa w Hierarchia i godność osobista Chinach Przywitanie Spotkania Ubiór Negocjacje Podejmowanie goŚci Wręczanie upominków 1. Hierarchia i godność osobista Przestrzeganie zasad hierarchii jest bardzo ważne we wszystkich kontaktach z Chińczykami, a w szczególności w trakcie negocjacji i spotkań o charakterze nieformalnym. Niezachowanie etykiety wynikającej z hierarchii jest postrzegane jako próba poniżenia godności partnera chińskiego, zwłaszcza jeżeli sytuacja ma miejsce w obecności osób trzecich. Chińczycy są szczególnie wrażliwi na „utratę twarzy” w oczach podwładnych lub osób na tym samym szczeblu. Powiedzenie lub zrobienie czegokolwiek, co powoduje wcześniej wspomnianą „utratę twarzy” u partnera chińskiego, może negatywnie wpłynąć na relacje i planowane przedsięwzięcia. Nie należy krytykować Chińczyka w obecności innych osób, zwłaszcza Chińczyków, podobnie jak również nie żartować z chińskich partnerów w ich obecności. Należy także pamiętać, aby nie traktować Chińczyka w sposób, który koliduje z jego miejscem w drabinie hierarchii służbowej w jego firmie. 2. Przywitanie i przedstawianie się Uścisk dłoni, nawet długi, jest akceptowaną formą przywitania się. Nie należy dłoni ściskać mocno i należy stronie chińskiej pozostawić inicjatywę w zakresie wyciągnięcia ręki, gdyż nie wszyscy stosują tę formę. W trakcie powitania dobrze jest nieco spuścić wzrok. Patrzenie prosto w oczy partnerowi może spowodować jego zakłopotanie. Typowym przywitaniem po chińsku jest ni hao odpowiednik dzień dobry. Wymiana kart wizytowych to istotny element etykiety w relacjach z Chińczykami. Wręcza się je obiema rękami. Otrzymawszy wizytówkę od Chińczyka należy zapoznać się z jej treścią, trzymając ją w obu dłoniach. Dopiero po dłuższej chwili można ją odłożyć lub schować. Przed spotkaniami lub wyjazdem biznesowym należy zadbać o wystarczająco duży zapas wizytówek. Najlepiej, gdy wizytówka zadrukowana jest dwustronnie - jedna strona z tekstem w jęz. angielskim, druga – po chińsku. Konieczne jest podanie na wizytówce zajmowanego stanowiska. Dla Chińczyków procedura wymiany wizytówek jest ważna również dlatego, że pozwala im określić rangę poszczególnych osób i ich wpływ na podejmowanie decyzji. Jeśli firma, którą reprezentujemy wyróżnia się w jakiś wyjątkowy sposób, należy o tym napisać na wizytówce. 69 W Chinach jako pierwsze podaje się nazwisko a dopiero potem imię. Zwracając się w celach biznesowych do np. dr Zhang Tan, zawsze używa się formuły Mr. Zhang lub Dr Zhang. Jeśli przykładowy dr Zhang jest prezesem firmy, należy to szczególnie uszanować, zwracając się do niego przy każdej okazji w formie „Chairman Zhang”. Nie należy zbyt łatwo przechodzić na formę zwracania się po imieniu, ani nie nalegać, aby chiński partner zwracał się do nas w ten sposób. Nasza wizyta w firmie, fabryce, szkole, itp. może być nagrodzona oklaskami, jako znakiem powitania. Należy je odwzajemnić oklaskami. Chińczycy są bardzo oszczędni w wyrażaniu swych emocji. 3. Spotkania Spóźnienie na umówione spotkanie jest uważane w Chinach za zachowanie obraźliwe. Uważa się, że najlepsze okresy w roku do spotkań to kwiecień-czerwiec oraz wrzesień-październik. W Chinach pracuje się 6 dni w tygodniu t.j. od poniedziałku do soboty. Jednakże w dużych miastach coraz popularniejszy staje się 5 dniowy tydzień pracy, od poniedziałku do piątku. Urzędowe i biznesowe godziny pracy trwają od 8.00 do 17.00. Większość pracowników w Chinach przestrzega przerwy obiadowej w godz. od 12.00 do 14.00. Z reguły spotkania rozpoczynane są od mowy powitalnej ze strony chińskich gospodarzy. Przemawia szef delegacji, zwracając się do swego odpowiednika wśród gości. Później oczekuje się analogicznego zachowania się drugiej strony. Rozmowa najpierw koncentruje się na tematach zastępczych, aby wytworzyć przyjazną atmosferę i ” rozluźnić” gości. 4. Ubiór Obecnie styl ubierania się w Chinach zmienia się bardzo szybko i istnieje pod tym względem duża dowolność. Niemniej jednak pewien kanon ubioru biznesowego nadal istnieje. Jest to styl konserwatywny – w ciemnych kolorach, zarówno garnitury i krawaty dla mężczyzn jak i suknie i kostiumy (także ze spodniami) dla kobiet. Wykluczone są szorty, krótkie spódniczki (nad kolana), duże dekolty i ostentacyjna biżuteria. Najbardziej preferowana wysokość obuwia dla kobiet to płaski lub niewysoki obcas. W lecie mężczyźni nie muszą wkładać marynarek i krawatów. Wystarczą ciemne spodnie i koszula z rozpiętym kołnierzykiem. Dżinsy uważane są przez Chińczyków obu płci za strój nieformalny. 5. Negocjacje Negocjacje w Chinach zawsze prowadzone są przez szefów delegacji. Żeby zapewnić sobie obecność w trakcie negocjacji wysokiej rangi przedstawicieli strony chińskiej należy zadbać o udział osób odpowiedniej rangi w delegacji gości. Szef delegacji powinien wkraczać do sali, gdzie odbywają się negocjacje, jako pierwszy. Powinny być przestrzegane zasady hierarchii. Należy uważać, aby członkowie delegacji nie wyrażali sądów krytycznych na temat ich chińskich partnerów, aby nie spowodować przez nich „utraty twarzy” oraz opinii sprzecznych z wypowiedziami szefa delegacji. Na spotkanie dobrze jest udać się w towarzystwie wykwalifikowanego tłumacza, nawet jeśli mówimy po chińsku. Należy pamiętać, że znajomość jęz. angielskiego wśród Chińczyków (choć z roku na rok wzrasta dynamicznie), nie jest powszechna. Dotyczy to w 70 szczególności osób starszych. Często ważniejsze niż fakty, są dla Chińczyków subiektywne opinie i doświadczenia, które stanowią podstawę do formułowania opinii i podejmowania decyzji. Warunkiem udanych negocjacji jest nawiązanie dobrych osobistych relacji pomiędzy obu stronami. Umowa ustna zawarta pomiędzy partnerami ma dla Chińczyków większe znaczenie niż dokument w formie pisemnej. Dlatego często zdarzają się sytuacje, gdy już po podpisaniu umowy strona chińska zgłasza do niej kolejne uwagi. Należy nastawić się, że negocjacje będą trwały długo i a ich wynik może być niepewny. Należy poddać się rytmowi narzuconemu przez Chińczyków, zachować spokój, optymizm, nie kierować się emocjami. Należy pamiętać, że Chińczycy bardzo rzadko w trakcie negocjacji będą wypowiadać wprost swe negatywne stanowisko wobec zgłaszanych im propozycji. Najczęściej usłyszeć wówczas można, że „ do propozycji wrócimy później”, „propozycja jest dobra ale wymaga analizy”, „być może”, ”zobaczymy” itp. Takie sformułowania w ustach Chińczyków mogą oznaczać po prostu „nie”. Chińczycy nie lubią, jak się wyznacza ostateczne terminy zakończenia spraw, dlatego ramy czasowe negocjacji należy planować realistycznie. Należy unikać tematów politycznych i religijnych. Podpisanie wynegocjowanego kontraktu w niektórych przypadkach nie jest traktowane jako formy ostatecznej, ale w każdym momencie może być zmieniane, ku zdziwieniu polskiej strony. 6. Podejmowanie gości Właściwe podejmowanie gości jest bardzo istotne dla powodzenia interesów w Chinach. Niektóre spotkania biznesowe mogą odbywać się w restauracjach i rozpoczynają się w porze obiadu (ok. 12.00) lub kolacji (ok. godz.18) Spotkania mogą trwać do dwóch godzin. Powitanie gości następuje zwykle przy wejściu do restauracji. Pierwsza wchodzi osoba najwyższa rangą wśród gości i zajmuje przy stole honorowe miejsce, naprzeciwko lub obok najwyższego rangą przedstawiciela strony chińskiej. Należy zajmować miejsca zgodnie z instrukcjami gospodarza. Gospodarz zazwyczaj daje sygnał do rozpoczęcia jedzenia. Zwyczajowo, gospodarz zamawia potrawy w ilości znacznie przekraczającej możliwości konsumpcji osób zasiadających przy stole. Celem takiego posunięcia ze strony gospodarza jest wywołanie w gościach poczucia obfitości, a środkiem do tego jest duża ilość jedzenia, która pozostaje już po spożytym posiłku. Każdego z nich należy skosztować. Goście sami nakładają sobie na talerze. Warto pochwalić smakowitość potraw. Chińczycy traktują obfitość i smakowitość dań na stole jako sposób na przekazanie gościom przez gospodarza spotkania najlepszych życzeń. Gospodarze na pewno docenią, jeśli goście potrafią posługiwać się pałeczkami, nie jest to jednak konieczne. Należy pamiętać, aby po zakończeniu jedzenia ułożyć pałeczki obok talerza (na specjalnej podpórce). Nie należy pozostawiać ich ułożonych równolegle na talerzu/miseczce, gdyż – jak uważa się – to może przynieść nieszczęście. Sygnałem do zakończenia kolacji jest zazwyczaj podanie owoców. Obecnie coraz częściej kolacje biznesowe mają przebieg dużo mniej formalny, niż opisano powyżej. Pozwala to uczestnikom przy stole czuć się bardziej swobodnie. 7. Wręczanie upominków Wzajemne wręczanie upominków odgrywa w kulturze chińskiej bardzo istotną rolę w budowaniu długotrwałych, przyjaznych relacji. Z tego powodu, warto przywiązywać wagę do wyboru i zasad ich 71 wręczania. Należy jednak wziąć pod uwagę ewentualność, że kontrahent może nie być przygotowany na tego rodzaju okoliczność i poczuć się skrępowany w przypadku niemożności odwzajemnienia się. Jeżeli już dojdzie do wręczenia upominku, warto zwrócić uwagę, żeby był on zapakowany. Najbezpieczniejszym kolorem do opakowania jest kolor czerwony. Dobry jest również kolor złoty, srebrny i różowy. Należy unikać kolorów czarnego, niebieskiego i białego. Zazwyczaj osoba obdarowywana początkowo odmawia przyjęcia, nawet trzykrotnie. Po zaakceptowaniu prezentu osoba obdarowana wyraża swoją wdzięczność. Czego nie należy wręczać w prezencie? Budzików i zegarków wszelkiego typu, Parasolek, Chusteczek do nosa Chryzantem Noży, nożyczek, wszelkich ostrych przedmiotów, Butów, Przedmiotów w zestawach po 4 sztuki, Co wypada wręczyć w prezencie? upominek charakterystyczny dla kraju pochodzenia obdarowującego, rękodzieło artystyczne, CD z nagraniami muzycznymi, (np. muzyka Chopina),alkohol, czekoladki, drobna biżuterię (wyroby z bursztynu, ale przypominamy o wzięciu pod uwagę odmienności gustu w innej kulturze), czerwone wino, które jest w Chinach coraz bardziej popularnym prezentem, książki, wysokiej jakości herbatę, wysokiej jakości wizytownik w Chinach jest dobrym prezentem, jeśli chcemy, bądź jesteśmy zmuszeni wręczyć przedmioty w zestawie po kilka sztuk, najlepiej żeby był to zestaw 6 lub 8 sztuk. 72 21. Informacje dotyczące kultury i obyczajów Co kształtowało chińskie podejście do biznesu? Chin Komunikacja Zależności międzyludzkie a podejście do zadania Emocje skryte pod maską Jednostka a kolektyw Podejście do podejmowania ryzyka Wyczucie czasu Piramida władzy Naokoło do celu Szeroka perspektywa Inny sposób widzenia 1. Co kształtowało chińskie podejście do biznesu? Chiny to równocześnie jedna z prastarych kolebek cywilizacji jak i kształtujące się centrum gospodarcze. Rozprawy Konfucjusza, Sun Zi czy Lao Zi pochodzące z czasów jeszcze przed naszą erą przez lata kształtowały się w społeczeństwie i stały się jego nieodzowną częścią. Dzieła tej trójki autorów miały tak dogłębny wpływ na społeczeństwo, nie tylko Chin, ale także w innych krajach Azji, że nawet ponad dwa milenia później ich wpływ nadal jest widoczny w azjatyckim sposobie myślenia, nastawieniu do rodziny, państwa, czy też w stylu zachowań biznesowych. Koncepcje strategii zawarte w dziele Mistrza Sun (Sun Zi), który żył na przełomie V i IV w p.n.e. rozprawie, „Sztuka Wojenna” od starożytności po dziś dzień uważa się za podstawy do osiągnięcia sukcesu w handlu. Jego strategie, które prawią o bezkrwawych wojnach opartych na manipulacji, oszustwie oraz zwodzeniu przeciwnika, nie wykluczając jednoczesnego głoszenia wzniosłych deklaracji. Te strategie są również stosowane w polityce i dyplomacji. Trwałe zakorzenienie się tej filozofii tłumaczy w pewnym stopniu działania chińskich polityków oraz biznesmenów. Filozofię tą można również zastosować w sferze codziennej oraz w odniesieniu do innych. Dzieło bowiem zawiera podstawy prakseologii - nauki o efektywnym działaniu we wszystkich sferach życia. Sun Zi rozprawia o sztuce osiągania sukcesu, jak się zachowywać w sytuacji gdy interesy stron są sprzeczne, czy gdy jedna ze stron usilnie narzuca coś drugiej oraz 73 jak osiągnąć swój cel wbrew woli przeciwnika, jak wykorzystywać operacje psychologiczne a także jak kształtować zachowanie ludzi poprzez umiejętne kreowanie sytuacji. Myśli zawarte w „Sztuce Wojny” na stałe weszły w codzienne życie, cytowane są w innych pracach historycznych, wspominane w literaturze, można je usłyszeć podczas przedstawień teatralnych, a niektóre cytaty przeistoczyły się w przysłowia. Konfucjanizm i nurt strategiczny z dzieła Mistrza Sun uzupełniają się - pierwszy rozprawia na temat życia społecznego oraz harmonii przez pryzmat moralności, drugi z kolei o rozwiązywaniu konfliktów, minimalizując zakłócenia harmonii. Nurt strategiczny jest bardziej pragmatyczny, gdyż w pewien amoralny sposób przyzwala na oszustwa w celu odniesienia własnych korzyści. Nie ma odpowiedzi na pytanie czy nurt strategiczny, tak jak konfucjanizm, ułożył w słowa już istniejący w społeczeństwie nurt, czy też jest on wynikiem indywidualnej inspiracji Mistrza Sun. 2. Komunikacja Sposób chińskiej komunikacji wywodzi się z zasad konfucjanizmu – zgodnie z nimi Chińczycy podczas rozmowy powinni wykazać się skromnością, pokorą, harmonią oraz szacunkiem dla rozmówcy. Chiński styl komunikacji można podzielić na dwa typy: pierwszy, gdzie osoba mówiąca ma na myśli więcej niż to co słyszy druga strona i drugi, gdzie pierwsza osoba nie mówi wszystkiego co ma na myśli. Prowadząc rozmowy z Chińczykami nie należy używać za bardzo bezpośredniego języka oraz graniczyć słowo „nie” do niezbędnego minimum. Wielowymiarowe powiązania międzyludzkie są kluczem do osiągnięcia każdego celu. Dojście do konsensusu może trwać długo, bowiem muszą się na niego zgodzić wszystkie obecne strony. Poza tym, większość ważnych przedsięwzięć biznesowych musi mieć zgodę rządu, a uzyskanie jej jest najczęściej czasochłonne. Chińczycy są doskonałymi strategami i zręcznymi negocjatorami. Aby zwiększyć swoje szanse, Chińczycy wolą prowadzić negocjacje na własnym terenie. Zdarza się, że chińskie firmy nastawiają zagraniczne firmy przeciwko sobie nawzajem, dzięki czemu zdobywają informacje na temat sposobu działania skłóconych przedsiębiorstw. Na sposób komunikacji wpływ mają również różnice językowe. Chiński jest językiem tonalnym, przez co wypowiadane kwestie mogą czasami wydawać się wypowiedziane w sposób agresywny, co jest nieporozumieniem wynikającym właśnie z jego tonalności. Chiński może wydawać się niejasny lub ogólnikowy, ale podczas rozmów również należy pamiętać, że chiński język składa się z około 15 tysięcy znaków, z których każdy ma swój szczególne znaczenie, a nie jest łatwo o tłumacza który w idealny sposób przetłumaczy to, co Chińska strona ma na myśli wraz z tonem wypowiedzi. W przeciwieństwie do naszej grupy językowej, nie można starać się zrozumieć zdania na podstawie kontekstu, a nieznajomość jednego znaku w zdaniu często oznacza brak możliwości dokładnego przetłumaczenia całej wypowiedzi. Uzgodnienia działają w obydwie strony a przysługi są zawsze zwracane, niekoniecznie samemu inicjatorowi, ponieważ mogą być one przekazywane z pokolenia na pokolenie. Pomimo dużej wagi tradycji, ze zmianami zachodzącymi na rzecz modernizacji, sposób komunikacji również ulega zmianie na bardziej bezpośredni. 74 3. Zależności międzyludzkie a podejście do zadania Wynikająca z relacji społecznych koncepcja „guanxi” jest silnie zakorzeniona w chińskiej sferze biznesu. Określenie guanxi odnosi się do skomplikowanej sieci relacji międzyludzkich i biznesowych, które w znacznym stopniu można opisać przy pomocy powiedzenia: „nie ważne co wiesz, ważne kogo znasz”. W Chinach powszechne jest, że podczas rozmów z nieznanym, potencjalnym partnerem zaangażowani są pośrednicy. Jak głosi Konfucjańska nauka, zhierarchizowane stosunki rodzinne leżą u podstaw sprawnie działającej społeczności. Wraz z koncepcją guanxi oraz podejściem do rodziny, sieć powiązań oparta na pokrewieństwie i znajomościach może być bardzo silna i rozległa. Jak stosunki rodzinne kształtuje się przez lata, tak i nowi partnerzy w biznesie muszą włożyć duży wysiłek aby zyskać sympatię i zaufanie potencjalnego partnera. Na wstępie często organizowane są spotkania podczas których nie rozmawia się o planach biznesowych, ale wykorzystuje się je jako formę wzajemnego poznania się. Podążając za koncepcją guanxi, podczas negocjacji nie zasady prawne, ale zasady moralne i etyczne będą odgrywały bardzo ważną rolę. Strona chińska będzie dokładnie analizowała wpływ swojej decyzji na obecne związki ze swoimi dotychczasowymi dostawcami, klientami, organami rządowymi i urzędnikami. Guanxi mogą być najważniejsze w układach biznesowych z Chińczykami, ale pragmatyczne podejście do interesów również jest ważne. Można z tego wywnioskować, że możliwość odniesienia sukcesu jak i pieniądze również są dla naszego chińskiego partnera silnymi bodźcami. 4. Emocje skryte pod maską Różnice kulturowe i filozoficzne mają swoje odzwierciedlenie w sposobie komunikacji. W Chinach popularna jest koncepcja „twarzy”, w pewnym sensie można ją porównać do europejskiego konceptu honoru. W Chinach do zachowań które mogą spowodować „utratę twarzy” należą między innymi, otwarte krytykowanie lub zniesławienie kogoś o wyższej pozycji, niewiedza, znalezienie się w niestosownej sytuacji, przyznanie się do błędu czy pokazanie słabości. Duże znaczenie zachowania „twarzy” w pewnym stopniu czyni z Chińczyków introwertyków. Emocje, zwłaszcza negatywne rzadko są przez nich okazywane, ponieważ brak kontroli nad własnymi emocjami świadczyłoby to o niedojrzałości. Chińczycy utrzymują ścisły podział między ludźmi im bliskimi i dalszymi, to właśnie w grupie bliskich im osób (naixin) wyrażają swoje szczere opinie i uczucia często kontrastujące z tym co pokazują publicznie (biaomian). Chińczycy unikają bezpośredniego mówienia „nie”, używania nieprzyjemnych wyrażeń, bezpośredniego wypowiadania się negatywnie lub przyznania się do błędu, wolą słuchać ponieważ dzięki temu zmniejszają szansę na „stracenie twarzy”. W przypadku gdy prośba jest niemożliwa do spełnienia, można usłyszeć słowa z rzędu „zobaczę co da się zrobić”. W pewnym sensie Pauzy podczas rozmów, które bywają dłuższe niż w zachodnim świecie, mogą świadczyć o niezrozumieniu, niezgodzie lub o skupieniu. 75 5. Jednostka a kolektyw Rodzina jest najważniejszą jednostką społeczną. Koncepcja rodziny przyjęta w Chinach wywodzi się od Konfucjusza i zakłada, że każdy ma swoją pozycje w hierarchii. Chińczycy, przykładają dużą wagę do wartości rodzinnych oraz są z natury bardzo dumnym narodem. Chiny przez wieki były społeczeństwem rolnym, a od czasów komunizmu wykonywanie pewnych prac było przypisywane grupom ludzi. Gminy rolne zaczęły powstawać w latach 50-tych XX wieku podczas tak zwanego „Wielkiego Skoku Naprzód”. Podczas Rewolucji Kulturalnej wszelkie wyrazy indywidualności i wyrażania siebie były tłumione. Aby zgodnie z założeniami systemu wszyscy byli równi, wielu musiało zapłacić za to własnymi wolnościami. Mimo rozpoczętych w latach 70-tych zmian, wpływ Partii na społeczeństwo nadal jest bardzo silny. Ten okres w historii ukształtował chińskie znaczenie dzielenia się, co oznacza, że na rzecz sprawiedliwego podziału oraz przyjaźni, oczekuje się od silniejszej strony, że wesprze słabszą stronę (np. w negocjacjach), podczas gdy słabsza strona spodziewać się będzie korzyści pochodzących od silniejszej ze stron. Takie podejście może mieć wpływ na kształtowanie się spółek joint ventures. 6. Podejście do podejmowania ryzyka Chińczycy za wszelką cenę próbują unikać ryzyka. Kolejny raz nawiązując do koncepcji guanxi oraz grupy bliskich ludzi naixin, bardzo trudno jest zdobyć zaufanie strony chińskiej. Zgodnie z hierarchią, nie należy kwestionować opinii osoby wyższej w hierarchii. Począwszy od wczesnych lat nauki, uczniowie są uczeni do niekwestionowania autorytetu władz. Nie namawia się ich również do niezależnych wypowiedzi. Dorośli źle odnajdują się w „burzy mózgów”, ponieważ daje to zbyt wiele możliwości na „stracenie twarzy”, na przykład poprzez powiedzenie czegoś co nie jest jednomyślne ze zdaniem reszty grupy lub jest niezgodne ze zdaniem przełożonego. Jak mówi chińskie przysłowie: „Ostrożni nie popełniają błędów”. Inne jest podejście do ryzyka w społeczeństwie miejskim i wiejskim. Chińczycy pochodzący z większych, bardziej zindustrializowanych miast na wschodnim wybrzeżu są bardziej skłonni do podjęcia ryzyka. 7. Wyczucie czasu W stosunkach z Chińczykami warto jest mieć dobry wyczucie czasu. Chińczycy mają zazwyczaj pragmatyczne podejście do biznesu, więc wyczucie czasu i punktualność pokazują szacunek do drugiej strony i działają na jej korzyść. Menadżerowie chińscy często nie planują wydarzeń z dużym wyprzedzeniem, można się spotkać z tym, że umawiają termin spotkania z dwutygodniowym wyprzedzeniem. Chińczycy nauczyli się wykorzystywać poczucie czasu lepiej niż ich zachodni koledzy. W przeciwieństwie do zachodniego świata potrafią oni igrać z ostatecznymi terminami, zwłaszcza gdy wiedzą, że druga strona działa pod presją. Zazwyczaj robią to intencjonalnie w celu sprawdzenia cierpliwości. 76 8. Piramida władzy Zgodnie z myślą Mistrza Sun, jedną z 5 zasad prowadzenia zwycięskiej wojny jest „jedność moralna ludu z władcą” – lud pragnie tego samego co nim rządzący. Władza w Chinach pochodzi od góry. Chiny, jako najdłużej i nieprzerwanie istniejąca cywilizacja, od zawsze była w rękach dyktatorów lub cesarzy, a od 1949 roku Chiny są jednopartyjnym państwem. Zgodnie z zasadami konfucjanizmu, władza pochodzi z samej góry drabiny hierarchii i rozprzestrzenia się po niższych szczeblach dzięki skomplikowanej sieci powiązań zwanych guanxi. Trudność w osiągnięciu wysokiej pozycji w hierarchii może rekompensować wspomniane właśnie guanxi. Wielka powierzchnia Chin utrudnia jednakowe egzekwowanie prawa w odległych prowincjach. Czasem uzyskanie zgody z rządu centralnego nie będzie wystarczające. W takim przypadku, konieczne jest zwrócenie się do samorządów lokalnych, gdzie samodzielne podejmowanie akcji jak i skorumpowanie nie jest nieobecne. 9. Naokoło do celu Chińczycy niemalże zawsze chcą dostrzec większy obraz sytuacji. Jest to związane z tym, że chcą być przygotowani na konsekwencje swoich decyzji oraz jakie będzie odzwierciedlenie tych decyzji na ich sieć znajomości. Negocjacje mogą być przerywane na rzecz pobocznych dyskusji z dostawcami oraz agencjami rządowymi, co wydłuża czas negocjacji. Chińczycy przykładają bardzo dużą wagę do procesu jakim jest słuchanie. Wynika to z tego, że w zhierarchizowanej społeczności tylko wybrane osoby mogą sobie pozwolić na wyrażenie własnego zdania. Podczas negocjacji powszechne jest również robienie notatek, notatki uważane są za pewne dowody do których można powrócić w dalszych etapach negocjacji. W przypadku zmiany sytuacji, zdarza się, że chińska strona potrafi ponownie analizować propozycje, które zostały już wcześniej odrzucone. Zagraniczni negocjatorzy powinni wykazać się dużą cierpliwością. Chińczycy muszą przeanalizować wszystkie możliwe opcje i zdarza się ze prowadzą równolegle negocjacje. 10. Szeroka perspektywa Chińczycy aby dojść do sedna problemu, zwracają wielką uwagę na kontekst. Aby zmniejszyć ryzyko, będą analizować wszystkie opinie i możliwe reperkusje. Etyczne i moralne zasady są uważane za ważniejsze niż prawne. Jednakże w ostatnich latach można zaobserwować zmieniający się trend na rzecz częstszej analizy danych i faktów procesie podejmowania decyzji. Dane i fakty brane pod uwagę mogą zawierać informacje na temat związków biorących udział oraz jaki wpływ na nie miały podjęte decyzje. W ostatnich latach udział przepisów wzrósł w przypadkach rozwiązywania nieporozumień oraz podczas negocjacji kontraktów. W 77 przypadku nieporozumień dotyczących kontraktu, Chińczycy preferują zasiąść przy stole i starać się o partnerskie rozwiązanie zamiast analizować błędy w kontrakcie jedynie z prawnej perspektywy. Udział prawników na spotkaniach powinien być ograniczony do minimum, ponieważ uważa się, że lepszym rozwiązaniem jest zorganizowanie specjalnego spotkania tylko dla prawników obu firm. Ze względu na ich kolektywistyczną naturę, nie zdarza się aby chińskie firmy delegowały jednego negocjatora. Aby zatem nie stawiać ich na uprzywilejowanej pozycji, na spotkania biznesowe nie należy wybierać się w pojedynkę. Podczas prezentacji chińska strona nie będzie jedynie oczekiwała obszernej wiedzy na temat związany z prezentacją, ale również będzie oczekiwała, że zostanie jej przedstawiony kontekst, informacje dotyczące rynków, konkurentów oraz informacji dotyczących firmy. Chińczycy mają także skłonność do częstego zadawania podobnych pytań w celu sprawdzenia spójności odpowiedzi partnera. 11. Inny sposób patrzenia Chińczycy zazwyczaj działają zgodnie z logicznymi i spójnymi wytycznymi, których korzenie sięgają głownie filozofii Konfucjańskiej oraz Taoistycznej. Osadzony w codziennym życiu konfucjanizm, nie tylko definiuje podstawy zachowań etycznych i moralnych, ale zawiera też precyzyjne wzory zachowań w zależności od sytuacji. Mimo wielu lat komunistycznych rządów Chińczycy są często głęboko wierzący, najczęściej są wyznawcami Buddyzmu. Dzięki wpływowi wcześniej wspomnianych filozofii, Chińczycy doszukują się związków między pewnymi rzeczami, co trudno będzie zrozumieć lub zaakceptować ludziom podążającym za zachodnim tokiem myślenia. Chińska strona może uzależnić swoją decyzję od czynników, które nie byłyby rozważane na zachodzie, czego przykładem może być wynik uprzedniej rozmowy z ekspertem Feng Shui na temat dat i liczb. 78 22. Przedsięwzięcia targowo-wystawiennicze w 2016 roku Zestawienie wybranych imprez targowych w 2016 roku, w których Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Pekinie będzie brał czynny udział i prezentował swoje stoiska wystawiennicze: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 TARGI China National Sugar and Alcoholic Commodities EXPO Chengdu Targi Polskiego Bursztynu w Bai Huei Mongolia Expo (EXPO Mongolia International Mining and Multisector Trade Fair) Beijing International Coal Equipment & Mining Tech.Equipment EXPO China International Food Exhibition & Guangzhou Import Food Exhibition Hong Kong Food Expo China (Tai`an) International Mining Equipment and Technology Exhibition Mongolia Mining World of Food Beijing (Anufood) Western China International Fair World SME Expo Miejsce Data Chengdu 26-28.03.2016 Pekin 10-15.04.2016 Ułan Bator 23-25.05.2016 Pekin 20-22.06.2016 Więcej informacji: http://www.ifechina.com/ Kanton 29.06.-01.08.2016 Hong Kong 11.08-15.08.2016 http://www.hktdc.com/fair/hkfoodexpoen/HKTDC-Food-Expo.html http://www.cimete.com/ Tai`an 31.08.-02.09.2016 Ułan Bator 01.09-03.09.2016 Pekin 03.09-05.09.2016 Chengdu 10.2016 Hong Kong 03.12.-05.12.2016 http://www.coalmongolia.mn/ http://www.worldoffoodbeijing.com/ http://xbh.wcif.cn/ www.hktdc.com/worldsmeexpo * Szanowni Państwo, informujemy, że listy przedsięwzięć, w których bierzemy udział mogą podlegać nieznacznym zmianom, informacje o imprezach wystawienniczych są na bieżąco aktualizowane na stronie internetowej WPHI. Informacje o innych imprezach wystawienniczych na terenie ChRL mogą Państwo znaleźć m.in. na stronie internetowej : www.chinaexhibition.co 79 23. Ważne adresy i linki Polskie Instytucje i linki gospodarcze: www.mr.gov.pl www.msz.gov.pl www.paiz.gov.pl www.parp.gov.pl www.trade.gov.pl www.gochina.gov.pl Ministerstwo Rozwoju RP Ministerstwo Spraw Zagranicznych Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Portal Promocji Eksportu Portal Go China Chińskie Instytucje i linki gospodarcze: www.english.mofcom.gov.cn/organizatio n.shtml (Link zawiera wykaz ministerstw, Ministerstwo Handlu ChRL (MOFCOM) najważniejszych komisji i departamentów ChRL) Chińska Rada Promocji Handlu Międzynarodowego CCPIT Administracja Nadzoru Jakości, Inspekcji i Kwarantanny AQSIQ Państwowa Administracja Podatkowa Państwowa Administracja Przemysłu i Handlu SAIC Państwowe Biuro ds. Własności Intelektualnej SIPO Narodowa Administracja Prawami Autorskimi NCA Państwowa Administracja Żywności i Leków SFDA Administracja Certyfikacji i Akredytacji ChRL CNCA Chińskie Międzynarodowe Stowarzyszenie Kontrahentów CICA Chińskie Stowarzyszenie Mięsa CMA Portal biznesowy Jing Dong Amazon Tmall www.bizchinanow.com www.aqsiq.net www.chinatax.gov.cn www.saic.gov.cn www.sipo.gov.cn www.ncac.gov.cn eng.sfda.gov.cn www.cnca.gov.cn www.chinca.org www.chinameat.org www.alibaba.com www.jd.com www.amazon.cn www.tmall.com Placówki dyplomatyczne, biura reprezentacyjne: Ambasada RP w Pekinie: Add: 1 Ritan Road, Jianguomenwai, Beijing 100600 建国门外日坛路光华路口波兰大使馆 E-mail: [email protected], Tel.: 0086 10 65321235, fax: 0086 10 65321745 http://pekin.msz.gov.pl/pl/ Konsulat Generalny RP w Szanghaju Add: 618 Jianguo Xi Lu, Szanghaj 200031 e-mail: [email protected] http://szanghaj.msz.gov.pl/pl/ 80 Konsulat Generalny RP w Kantonie Add: 63 Shamian Dajie, Guangzhou 510130 E-mail: [email protected] http://www.kanton.msz.gov.pl/pl/ Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Pekinie: Add: 1 Ritan Road, Jianguomenwai, Beijing 100600 e-mail:[email protected], www.china.trade.gov.pl Konsulat Generalny RP w Hongkongu Add: 3505-6, Hopewell Center, 183 Queen’s Road East e-mail: [email protected] www.hongkong.msz.gov.pl/pl tel.: 0086 10 65321235 w. 146, 65321888 fax: 0086 10 6532495 Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Konsulatu Generalnego RP w Szanghaju Add: 100 Zunyi Road, Changning Rooms 1906-1907, Tower B, City Center of Shanghai 200051 e-mail: [email protected] www.china.trade.gov.pl Delegacja Unii Europejskiej w ChRL: Add: 15 Dongzhimenwai Dajie, Chaoyang District, Beijing 100600 e-mail: [email protected] www.eeas.europa.eu/delegations/china/index_en.htm Izba Handlowa Uni Europejskiej w Chinach Add: Beijing Lufthansa Center, Office C412, 50 Liangmaqiao Road, Beijing, 100125 e-mail: [email protected] Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Biuro Reprezentacyjne w Szanghaju Add: Nanjing West Road 993/1406 Shanghai Tel: 0086 15859210097 Polish Logistic Center (Polskie Centrum Logistyczno – Wystawiennicze w Szanghaju) Nr Pawilonu 32, Shanghai, Xijiao International Agricultural Product Trade Center Add: NO.3833, Huaxu Highway Huaxin Town,Qingpu District, Shanghai, 200335 [email protected] tel: 0086 13917079947 81 24. Lista polskich zakładów mleczarskich dopuszczonych na rynek chiński 1. Agus Innovation Sp. z o.o. 2. Arla Foods S.A. 3. Bakoma Sp. z o.o., Zakład produkcyjny w Elżbietowie 4. Bartex Sp. z o.o. 5. BEL POLSKA Sp. z o. o. 6. Bielmlek Spółdzielnia Mleczarska 7. DANONE Sp. z o. o., Fabryka w Bieruniu 8. Firma Produkcyjno-Usługowo-Handlowa "MOKATE" 9. GEO-POLAND Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny w Kutnie 10. Hochland Polska Sp. z o.o. Zakład Mleczarski w Baranowie 11. Hochland Polska Sp. z o. o. Zakład Mleczarski w Węgrowie 12. KASKAT Sp.z o.o., Gorzów Wielkopolski 13. KOMAGES Sp. z o.o. 14. LACTIMA Spółka z o. o. 15. Mleczarnia "TUREK" Sp. z o.o. 16. Mleczarnia Gościno Sp. z o. o. 17. MLEKCZAR Sp. z o.o. 18. Mlekoma Sp.z o.o., Zakład Przetwórstwa Mleka i Serwatki w Przasnyszu 19. Moniecka Spółdzielnia Mleczarska w Mońkach 20. NUTRICIA Zagłady Produkcyjne Sp. z o.o. Oddział w Krotoszynie 21. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska (Nowy Dwór Gdański) 22. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska (Włoszczowa) 82 23. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Garwolin 24. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Giżycku 25. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Hajnówce 26. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole 27. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Koninie 28. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Końskiem 29. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie 30. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie, Zakład produkcyjny w Zamościu 31. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Łowiczu 32. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Łowiczu, Zakład mleczarski w Toruniu 33. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Olecku 34. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piątnicy Zakład Produkcyjny w Ostrołęce 35. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Radomsku 36. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Siedlcach 37. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Sierpcu 38. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Skierniewicach 39. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska WART-MILK, Sieradz 40. OSTROWIA Sp. z o.o. 41. P.P.H.U A-LIMA-BIS Sp. z o.o. 42. POLMLEK Raciąż Sp. z o. o. 43. Polmlek Sp. z o.o. Zakład Mleczarski w Lidzbarku Warmińskim 44. Polser Sp. z o.o. 45. Proszkownia Mleka Sp. z o. o. 46. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe "LAKTOPOL" Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny Nr 1 w Suwałkach 47. ROTR Spółdzielnia Mleczarska w Rypinie 83 48. SERTOP Sp. z o.o. 49. Sery ICC Pasłęk Sp. z o.o. 50. Spółdzielnia Mleczarska w Gostyniu 51. Spółdzielcza Mleczarnia SPOMLEK 52. Spółdzielnia Mleczarska "Mlekovita" 53. Spółdzielnia Mleczarska "Mlekpol" w Grajewie, Oddział Zakład Produkcji Mleczarskiej w Zwoleniu 54. Spółdzielnia Mleczarska "Mlekpol" w Grajewie, Oddział Zakład Produkcji Mleczarskiej w Grajewie 55. Spółdzielnia Mleczarska "Mlekpol" w Grajewie, Oddział Zakład Produkcji Mleczarskiej w Sejnach 56. Spółdzielnia Mleczarska "Mlekpol" w Grajewie, Oddział Zakład Produkcji Mleczarskiej w Zambrowie 57. Spółdzielnia Mleczarska "Mlekpol" w Grajewie, Oddział Zakład Produkcji Mleczarskiej w Mrągowie 58. Spółdzielnia Mleczarska LAZUR 59. Spółdzielnia Mleczarska MAZOWSZE 60. Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA Oddział "RESMLECZ" w Trzebownisku 61. Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA Oddział Produkcyjny KURPIE w Baranowie 62. Spółdzielnia Mleczarska Mlekovita, Oddział w Lubawie 63. Spółdzielnia Mleczarska Ryki 64. Spółdzielnia Mleczarska w Łapach 65. STARCO Zakład Mleczarski Sp. z o. o. 66. SUDOWIA-LAKTOPOL Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 67. UNILEVER POLSKA S.A., Zakład Produkcyjny w Baninie 68. Zakład Przetwórstwa Mleka "Mlecz" Sp. z o. o. w Wolsztynie 69. Zakłady Mleczarskie "LAKTOPOL-A" Sp. z o.o. w Łosicach 70. ZORINA Sp. z o. o. 71. Zott Polska Sp. z o.o. 72. GEO-POLAND Sp. z o.o. – sproszkowane mleko dla niemowląt 84 25. Lista polskich zakładów drobiarskich dopuszczonych na rynek chiński 1. Nestle Polska S.A. 2. PAGO Sp. z o.o. 3. Przedsiębiorstwo Produkcyjne, Usługowo-Handlowe Prosper Sp. z o.o. 4. Storteboom Hamrol Sp. z o.o. 5. Superdrób S.A Zakłady Drobiarsko-Mięsne 6. Zakłady Drobiarskie „Koziegłowy” Sp. z o.o. *Aktualizowane na bieżąco listy producentów dopuszczonych na chiński rynek znajdą Państwo także na stronach CNCA : www.cnca.gov.cn * Procedury dostępu mięsa, wyrobów mleczarskich oraz innych produktów spożywczych na rynek Chińskiej Republiki Ludowej są dostępne na stronach: www.shanghai.trade.gov.pl www.beijing.trade.gov.pl 85 26. Słowniczek polsko – chiński Standardowy język mandaryński ma 4 tony: 1) ā 2) á 3) ǎ 4) à (ton płaski, wyrażony dźwiękiem „Aaa”, na tym samym poziomie) (ton przypominający dźwięk wyrażony „zdziwieniem”/”pytaniem”) (ton wyrażony dźwiękiem „spadająco-wznoszącym”) (ton ostro spadający) PODSTAWOWE ZWROTY 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. POLSKI Witaj / Dzień dobry Jak się masz? Nazywam się …. Jak się nazywasz? Czy mówisz po Angielsku? Nie mówię po Chińsku Tak / Jest Nie / Nie jest Gdzie jest? Ja Ty On, ona, ono My / Wy / Oni Chłopak / Mężczyzna Dziewczyna / Kobieta PIN YIN Nǐ hǎo Nǐ hǎo ma? Wǒ jiào... Nǐ jiào shénme míngzì? Nǐ huì shuō yīngwén ma? Wǒ bù huì shuō zhōngwén Shì Shì Bù/shì ...Zài nǎr? Wǒ Nǐ Tā, tā, tā Wǒmen, nǐmen tāmen Nán Nǚ 86 汉字 你好 你好吗? 我叫。。。 你叫什么名字? 你会说英文吗? 我不会说中文 是 不是 ...在哪儿? 我 你 他,她,它 我们,你们,他们 男 女 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. Duży Mały To Tamto Czy zrozumiałeś? Nie rozumiem Zrozumiałem Do widzenia Proszę Dziękuję Nie ma za co Przepraszam Można, OK Nie można Nie ma sprawy Wszystko jedno Zapomnij, daj spokój Mam, ma Nie mam, nie ma Masz czy nie masz? Chcieć, chcę Nie chcieć, nie chcę Chcę, Nie dosłyszałem Proszę mówić wolniej Proszę powtórzyć Proszę poczekać Zapisać Pisać Jak się czyta ten znak? Dom Chodźmy do domu Patrzeć / widzieć Myśleć Słyszeć Mówić Iść / Jechać Ćwiczyć Przyjść Dà Xiǎo Zhè Nà Tīng dǒngle ma? Tīng bù dǒng Tīng dǒngle Zàijiàn Qǐng Xièxiè Bù kèqì Duìbùqǐ Kěyǐ (xíng) Bù kěyǐ (bùxíng) Méi guānxì/méi wèntí Wúsuǒwèi Suàn le ba Yǒu Méiyǒu Yǒu méiyǒu... ? Yào Bùyào Wǒ yào.. Wǒ tīng bùjiàn Màn yīdiǎn shuō Zàishuō yīcì Děng yī huǐ Xiě xiàlái Xiě Zhège zì zěnme niàn? Jiā Wǒmen huí jiā Kàn Xiǎng Tīng Shuō Qù Duànliàn Lái 87 大 小 这 那 听懂了吗? 听不懂 听懂了 再见 请 谢谢 不客气 对不起 可以(行) 不可以(不行) 没关系 /没问题 无所谓 算了吧 有 没有 有没有。。。? 要 不要 我要。。。 我听不见 慢一点说 再说一次 等一会 写下来 写 这个字怎么念? 家 我们回家 看 想 听 说 去 锻炼 来 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. Szybko Wolno Nad Pod Obok I / Oraz Albo / lub Oprócz / bez Razem Osobno Także Potrzebuję pomocy Oszukujesz mnie O której jest otwarte? O której jest zamknięte? Kuài Màn Shàng Xià Pángbiān Hé Huòzhě Chúle Yīqǐ Fēnkāi Yě Wǒ xūyào bāngzhù Nǐ piàn wǒ Nǐ jǐ diǎn kāimén Nǐ jǐ diǎn guānmén 快 慢 上 下 旁边 和 或者 除了 一起 分开 也 我需要帮助 你骗我 你几点开门 你几点关门 BIZNES 商业 你的办公室在哪? 几点我们见面呢? 你们有些什么产品 ? 74. Ile czasu, aby wyprodukować Zuò yīgè yào duō cháng 做一个要多长时间 jeden? shíjiān? ? 75. Ile osób zatrudniacie? Nǐmen yǒu duōshǎo 你们有多少工人? gōngrén? 76. Czy mogę zobaczyć?... Wǒ kěyǐ kàn kàn...ma? 我可以看看。。。 吗? 77. … próbki Yàngpǐn 。。。样品 78. … projekt Shèjì... 。。。设计 79. … fabryka Gōngchǎng... 。。。工厂 80. … dokumenty eksportowe Chūkǒu wénjiàn 。。。出口文件 81. Czy możecie zorganizować fracht? Néng dàibàn yùnshū ma? 能代办运输吗? 82. W jakich godzinach pracujecie? Yītiān gōngzuò duōshǎo 一天工作多少小时 xiǎoshí? ? JEDZENIE 70. 71. 72. 73. Biznes Gdzie jest twoje biuro O której możemy się spotkać Jakie oferujecie produkty? 83. Menu Shāngyè Nǐ de bàngōngshì zài nǎr? Jǐ diǎn wǒmen jiànmiàn ne? Nǐmen yǒuxiē shénme chǎnpǐn? 菜单 Càidān 88 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. 121. Menu po angielsku Menu ze zdjęciami potraw Rachunek Rachunek Faktura Kelner / Kelnerka Co to jest? Ostre Nie chcę ostrego Mało ostre Słodkie Kwaśne Słone Widelec Łyżka Nóż Pałeczki Pałeczki 1 razowe Serwetki Sól Pieprz Ryba Mięso … Wołowina Wieprzowina Kurczak Baranina Szaszłyki Ryż Bułka na parze Pierogi na parze Pierogi Kaczka po pekińsku Kurczak słodko kwaśny Kurczak w cieście z ananasem Wołowina z brokułami Makaron smażony w ostrym sosie Zupa wołowa z makaronem Yīngwén càidān Yǒu túpiàn de càidān Jiézhàng Mǎidān Fāpiào Fúwùyuán Zhè shì shénme Là de Wǒ bùyào là de Wēi là Tián de Suān de Xián de Chāzi Sháozi Dāozi Kuàizi Yīcì xìngkuàizi Cānjīnzhǐ Yán Làjiāo Yú Ròu Niúròu Zhūròu Jīròu Yángròu Ròu chuàn Mǐfàn Mántou Bāozi Jiǎozi Běijīng kǎo yā Táng cù jīròu Bōluó jīròu Xī lánhuā chǎo niúròu Lǎo gàn mā chǎomiàn Hóngshāo niúròu miàn 89 英文菜单 有图片的菜单 结账 买单 发票 服务员 这是什么 辣的 我不要辣的 微辣 甜的 酸的 咸的 叉子 勺子 刀子 筷子 一次性筷子 餐巾纸 盐 辣椒 鱼 肉 牛肉 猪肉 鸡肉 羊肉 肉串 米饭 馒头 包子 饺子 北京烤鸭 糖醋鸡肉 菠萝鸡肉 西兰花炒牛肉 老干妈炒面 红烧牛肉面 122. Sałatka ogórkowa Pāi huángguā 拍黄瓜 123. 124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135. 136. 137. Yú tāng Chǎo báicài Suān là tǔdòu sī Chǎo tǔdòu sī Sù sān xiān Xīhóngshì Yùmǐ Yángcōng Suàn Mó gu Píngguǒ Xiāngjiāo Xīguā Cǎoméi Huāshēng 鱼汤 炒白菜 酸辣土豆丝 炒土豆丝 素三鲜 西红柿 玉米 洋葱 蒜 磨菇 苹果 香蕉 西瓜 草莓 花生 Píjiǔ Yǐnliào Kāishuǐ Píngzhuāng shuǐ Báijiǔ Kāfēi Kě kǒu kě lè Guǒzhī... Zhī Rè qiǎokèlì Niúnǎi Kuàngquán shuǐ Bǎishìkělè Qìshuǐ Dòujiāng Xuěbì Shuǐ Mǐjiǔ Hóng pútáojiǔ 啤酒 饮料 开水 瓶装水 白酒 咖啡 可口可乐 果汁 汁 热巧克力 牛奶 矿泉水 百事可乐 汽水 豆浆 雪碧 水 米酒 红葡萄酒 Zupa rybna Kapusta podsmażana Ziemniak ostro-kwaśny Ziemniak smażony Bakłażan, ziemniak, papryka Pomidor Kukurydza Cebula Czosnek Grzyby Jabłko Banan Arbuz Truskawka Orzeszki ziemne NAPOJE 138. 139. 140. 141. 142. 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 151. 152. 153. 154. 155. 156. Piwo Napój Gotowana woda Woda butelkowana Wódka Kawa Coca Cola Sok owocowy Sok Gorąca czekolada Mleko Woda mineralna Pepsi Drinki Mleko sojowe Sprite Woda Wino ryżowe Czerwone wino 90 157. 158. 159. 160. 161. 162. 163. 164. 165. 166. 167. 168. 169. 170. 171. Białe wino Jogurt Milk Shake Zimne piwo Lód Bez lodu Herbata Czerwona Herbata Herbata chryzantemowa Herbata 8 skarbów Zielona herbata Herbata jaśminowa Herbata cytrynowa Herbata Puer Herbata Oolong Bái pútáojiǔ Suānnǎi Suānnǎi xī Bīng píjiǔ Bīng kuài Bù jiā bīng kuài Chá Hóngchá Júhuā chá Bā bǎo chá Lǜchá Mòlìhuā chá Níngméng chá Pǔ'ěr chá Wūlóngchá 白葡萄酒 酸奶 酸奶昔 冰啤酒 冰块 不加冰块 茶 红茶 菊花茶 八宝茶 绿茶 茉莉花茶 柠檬茶 普洱茶 乌龙茶 Duōshǎo qián Hǎo Bù hǎo Wǒ xiǎng mǎi Lǐpǐn Shǒuzhuó Liányīqún Niúzǎi kù Chènshān Wéijīn Màozi Cìxiù Shuǐmòhuà Shǒu gōngyìpǐn Zhēnsī lǐngdài Shàng jiē zhuǎn yī zhuàn Bǎihuò shāngdiàn Zìxuǎn shāngchǎng Jí shì Bǎ zhège gěi wǒ kàn kàn? Wǒ xiǎng mǎi zhège 多少钱 好 不好 我想买 礼品 手镯 连衣裙 牛仔库 衬衫 围巾 帽子 刺绣 水墨画 手工艺品 真丝领带 上街转一转 百货商店 自选商场 集市 把这个给我看看? 我想买这个 ZAKUPY 172. 173. 174. 175. 176. 177. 178. 179. 180. 181. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. 191. 192. Ile kosztuje Dobrze, zgadzam się Nie dobrze, nie zgadzam… Chciałbym kupić … Prezent Bransoletka Sukienka Jeansy Koszula Szalik, chustka Czapka, kapelusz Biżuteria Malowidło chińskie Rękodzieło Krawat jedwabny Chodźmy na miasto Sklep z ubraniami Supermarket Rynek Czy mogę to obejrzeć Chciałbym to kupić 91 193. 194. 195. 196. 197. 198. 199. 200. 201. 202. 203. 204. 205. 206. 207. 208. 209. 210. 211. 212. 213. 214. 215. 216. 217. 218. 219. 220. 221. 222. 223. 224. 225. Jaki rozmiar Mały rozmiar (S) Średni rozmiar (M) Duży rozmiar (L) XL Czy mogę przymierzyć Czy macie większy rozmiar? Czy są inne kolory? Nie pasuje Pasuje b. dobrze Czy mogę Ci pomóc? Czy możesz mi pomóc? Czy są inne? Ten kolor jest za jasny Przepiękny Chcę tylko obejrzeć Nie ma za co Czy obniżysz cenę Trochę taniej Czy dostanę zniżkę? Zniżka, dyskont 10 proc. 20 proc. Chcę to ubranie Nie chcę Czy macie opakowanie? Czy można zapakować? Zapakować oddzielnie Chciałbym zwrócić Tutaj jest defekt Jaka to jest materiał? Wełna Jedwab Duōdà hào Xiǎo hào Zhōng hào Dà hào Tèdà hào Wǒ kěyǐ shì yīxià ma? Yǒu dà hào ma? Yǒu qítā yánsè ma? Bù héshì Chuān qǐlái hěn héshì Wǒ néng bāng nǐ ma? Bāng yīxià máng Yǒu qítā de ma? Yánsè tài yànle Hǎo piàoliang/tàiměile Wǒ zhǐshì kàn kàn Bù xiè Jiàgé kěyǐ shǎo diǎn ma? Piányi yīdiǎn Kěyǐ dǎzhé ma? Dǎzhé Jiǔ zhé Bā zhé Wǒ yào zhè jiàn Wǒ bùyào Yóu hézi zhuāng ma? Kěyǐ bāo yīxià ma? Fēnkāi bāo Wǒ yào tuìhuò Zhèlǐ huàile Zhè shì shénme liàozi de? Miánbù Sī 多大号 小号 中号 大号 特大号 我可以试一下吗? 有大号吗 有其它颜色吗? 不合适 穿起来很合适 我能帮你吗? 帮一下忙 有其它的吗? 颜色太艳了 好漂亮 /太美了 我只是看看 不谢 价格可以少点吗? 便宜一点 可以打折吗? 打折 九折 八折 我要这件 我不要 由盒子装吗? 可以包一下吗? 分开包 我要退货 这里坏了 这是什么料子的? 棉布 丝 Fángjiān Dān rén fáng Shuāngrén fáng 房间 单人房 双人房 HOTEL 226. Pokój 227. Jednoosobowy pokój 228. Dwuosobowy pokój 92 Biāozhǔn fáng Háohuá fáng Bīnguǎn, jiǔdiàn, fàndiàn Biāo jiān duōshǎo qián yī wǎn? Fángjiān li yǒu... Kòngtiáo Diàn fēngshàn Hǎo fēngjǐng Miǎnfèi zǎocān Wǒ xiǎng zhù liǎng wǎn Míngtiān zǎochen (liù diǎn) jiào xǐng wǒ 标准房 豪华房 宾馆,酒店,饭店 标间多少钱一晚? Chcę się wymeldować Chciałbym zmienić pokój Co powinienem zrobić? Ile nocy chcesz zostać? 房间里有。。。 空调 电风扇 好风景 免费早餐 我想住两晚 明天早晨(六点 ) 叫醒我 Tàofáng 套房 Yājīn 押金 Yàoshi 钥匙 Wǒ néng yòng xìnyòngkǎ 我能用信用卡吗? ma? Wǒ yào tuì fáng 我要退房 Wǒ xiǎng huàngè fángjiān 我想换个房间 Zěnme bàn? 怎么办? Nǐ yào zhù jǐ wǎn? 你要住几晚? … Godzina … Sekundy … Minuta Godzina Dzień Tydzień Miesiąc Rok Dzisiaj Jutro Wczoraj Pojutrze Przedwczoraj Za tydzień … Diǎn … Miǎo … Fēnzhōng Xiǎoshí Tiān Xīngqí, lǐbài Yuè Nián Jīntiān Míngtiān Zuótiān Hòutiān Qiántiān Yīzhōu hòu … 点 … 秒 … 分钟 小时 天 星期,礼拜 月 年 今天 明天 昨天 后天 前天 一周后 229. 230. 231. 232. Standardowy pokój Luksusowy pokój Hotel Ile za pokój standardowy za noc? 233. 234. 235. 236. 237. 238. 239. Czy pokój ma?... Klimatyzacja Wiatrak Ładny widok Śniadanie wliczone Chcę zostać na 2 noce Proszę obudzić o (6ej) 240. 241. 242. 243. Suite Depozyt Klucz Czy mogę zapłacić kartą? 244. 245. 246. 247. CZAS 248. 249. 250. 251. 252. 253. 254. 255. 256. 257. 258. 259. 260. 261. 93 262. Potem 263. Przyjdę jutro Ránhòu Wǒ míngtiān lái 然后 我明天来 BEZPIECZEŃSTWO 264. 265. 266. 267. 268. 269. 270. 271. 272. 273. 274. 275. 276. Policja Policjant Wezwać policję Złodziej Kieszonkowiec Bezpieczny Depozyt Korupcja Ambasada Konsulat Paszport Wiza Chciałbym przedłużyć moją wizę Gōng'ān 公安 Jǐngchá 警察 Jiào jǐngchá 叫警察 Zéi 贼 Xiǎotōu 小偷 Ānquán 安全 Bǎoxiǎnxiāng 保险箱 Huìlù, fǔbài 贿赂,腐败 Dàshǐ guǎn 大使馆 Lǐngshìguǎn 领事馆 Hùzhào 护照 Qiānzhèng 签证 Wǒ xūyào yáncháng wǒ de 我需要延长我的签 qiānzhèng 证 KOMUNIKACJA 277. 278. 279. 280. 281. 282. 283. 284. 285. 286. 287. 288. 289. 290. 291. 292. Prosto / do przodu Lewo Prawo Do tyłu Północ Południe Wschód Zachód Stop Początek Koniec Telefon komórkowy Chciałbym kupić … Karta prepaidowa Jaki jest nr. telefonu? China Telecom Zhí zǒu Zuǒ Yòu Hòu Běi Nán Dōng Xi Tíng Kāishǐ Jiéshù Yídòng diànhuà, shǒujī Wǒ xiǎng mǎi... Yùfù fèi diànhuàkǎ Diànhuà hàomǎ Zhōngguó diànxìn 94 直走 左 右 后 北 南 东 西 停 开始 结束 移动电话,手机 我想买。。。 预付费电话卡 电话号码 中国电信 293. 294. 295. 296. 297. 298. 299. 300. 301. 302. 303. 304. 305. 306. 307. 308. 309. 310. 311. 312. China Mobile China Unicom Komputer Internet Email Kafejka internetowa Ile za godzinę? Wydrukować Skserować Ubezpieczenie Interesujące Toaleta Papier toaletowy Poczta Lotnisko Terminal Metro Pociąg Taksówka Paragon Zhōngguó yídòng Zhōngguó liántōng Diànnǎo Yīntèwǎng Diànzǐ yóujiàn Wǎngbā Yī xiǎoshí duōshǎo qián Dǎyìn Yǐngyìn, fùyìn Bǎoxiǎn Yǒuyìsi Wèishēngjiān Wèishēngzhǐ Yóujú Fēijī chǎng Dēng jī lóu Dìtiě Huǒchē Chūzū chē Fāpiào 中国移动 中国联通 电脑 因特网 电子邮件 网吧 一小时多少钱 打印 影印,复印 保险 有意思 卫生间 卫生纸 邮局 飞机场 登机楼 地铁 火车 出租车 发票 Àodàlìyǎ Àodìlì Bǐlìshí Jiānádà Jiékè Zhōngguó Fàguó Déguó Xiōngyálì Rìběn Hánguó Yīngguó Bōlán Èluósī Sīluòfákè Xībānyá 澳大利亚 奥地利 比利时 加拿大 捷克 中国 法国 德国 匈牙利 日本 韩国 英国 波兰 俄罗斯 斯洛伐克 西班牙 PRZYKŁADOWE KRAJE 313. 314. 315. 316. 317. 318. 319. 320. 321. 322. 323. 324. 325. 326. 327. 328. Australia Austria Belgia Kanada Czechy Chiny Francja Niemcy Węgry Japonia Korea Płd. Anglia Polska Rosja Słowacja Hiszpania 95 329. 330. 331. 332. Szwecja Szwajcaria Ukraina USA Ruìdiǎn Ruìshì Wūkèlán Měiguó 瑞典 瑞士 乌克兰 美国 Líng Yī Èr/ Liǎng Sān Sì Wǔ Liù Qī Bā Jiǔ Shí Shíyī Shí'èr Èrshí Sānshíyī Sìshí'èr Wǔshísān Liùshísì Qīshíwǔ Bāshíliù Jiǔshíqī Yībǎi Èrbǎi Yīqiān Liǎng qiān Yī wàn Liǎng wàn Shí wàn Èrshí wàn Wǔshí wàn Yībǎi wàn Yī yì 零 一 二 三 四 五 六 七 八 九 十 十一 十二 二十 三十一 四十二 五十三 六十四 七十五 八十六 九十七 一百 二百 一千 两千 一万 两万 十万 二十万 五十万 一百万 一亿 LICZBY 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 20 31 42 53 64 75 86 97 100 200 1000 2000 10,000 20,000 100,000 200,000 500,000 1,000,000 100,000,000 96 1 miliard 十亿 Shí yì 97 Notatki 98 99 . 100 101