RUCH SYNODALNY W POLSCE PO SOBORZE

ROCZN IK I
Tom VIII
NAUK
-
PRAW N YCH
1998
KS. W O JC IE C H G Ó R A L S K I
Płock
RUCH SYNODALNY W POLSCE
P O S O B O R Z E W A T Y K A Ń S K I M II
I
Instytucja synodu: diecezjalnego, prow incjalnego i plenarnego, sięgająca
swymi początkami pierwszych stuleci istnienia Kościoła, w ciąż pozostaje
niezastąpionym narzędziem reformy i odnowy Kościoła. P otw ierdził to Sobór
Watykański I I 1, inicjując zarazem nową erę w dziejach zgrom adzeń syn o­
dalnych. Znam ionuje ją szereg zupełnie nowych, nieznanych dotąd w łaści­
wości synodu. Synody posoborowe, w odróżnieniu od synodów tradycyjnych,
odznaczają się przede wszystkim większym nachyleniem duszpasterskim
uchwał końcowych, udziałem w obradach także w iernych świeckich, sposo­
bem przygotow ania synodu oraz czasem jeg o trw a n ia2. S tanow ią zarazem
szeroki i wartki strumień, poprzez który nauka V aticanum II dociera do
szerokiego kręgu wszystkich nią zainteresow anych, zw łaszcza do laikatu. To
dzięki zgromadzeniem synodalnym podejm uje się wielorakie próby „p rzeło że­
nia” doktryny soborowej na konkretne działania duszpasterskie. Synodalna
refleksja nad przesłaniem Soboru owocuje z reguły obszernym i uchwałam i
1 Z o b . D e k r e t o pasterskich za d an ia ch b i s k u p ó w w K o ś c i e l e C h r is tu s D o m in u s, nr 36.
2 Zob. E. S z 1 a f r o w s k i, S y n o d d ie c e z ja ln y w d o k tr y n ie s o b o r o w e j i j e j w yraz,
w p o s o b o r o w y c h sy n o d a c h p o ls k ic h . „P rawo K a n o n i c z n e ” , 3 0 ( 1 9 8 7 ) , nr 1-2. s. 62; W. G ór a 1 s k i, W p r o w a d z e n ie d o h is to r ii u s ta w o d a w s tw a s y n o d a ln e g o w P o ls c e , L u b lin
1 99 1,
s. 24 9; t c n ż. c. C zy s y n o d y s ą n a d a l s z a n s ą d la K o ś c io ła ? . „ H o m o D c i ” , 6 1 ( 1 9 9 2 ) , nr 1-2,
s. 3; t e n ż e .
In sty tu c ja sy n o d u w K o d e k s ie P r a w a K a n o n ic z n e g o J a n a P a w ia / / . „P raw o
K a n o n ic z n e ” , 3 1 ( 1 9 8 8 ) , nr 3 -4 , s. 3 5 - 4 4 ; H. M a r k w i c a. S y n o d d ie c e z ja ln y , [w:] B óg.
C zło w ie k . Ś w ia t. Ilu s tro w a n a e n c y k lo p e d ia d la m ło d z ie ż y , K a t o w i c e 1 9 9 1 , s. 2 6 5 .
końcow ym i, stanowiącymi w każdym przypadku wyraz troski o właściwe
„odczytanie” myśli soborowej.
Zapoczątkow any na Zachodzie Europy posoborowy ruch synodalny szybko
objął również Polskę, stając się tutaj swoistym fenom enem eklezjalnym. A k­
tywność w tym zakresie, obejm ująca liczne Kościoły partykularne, stwarza
korzystny klimat do podejm ow ania odnowy własnych struktur, form duszpasterzowania, stylu spraw ow ania tej posługi czy przeżyw ania powołania chrześ­
cijańskiego.
W podjętym opracowaniu chodzi jedynie o zwięzłe zasygnalizowanie do­
tychczasow ego dorobku synodalnego Kościoła w Polsce po Soborze W atykań­
skim II.
II
Pierw szym synodem, który odbył się w Polsce po Soborze W atykań­
skim II, był synod w ł o c ł a w s k i. Został on zwołany przez biskupa
w łocław skiego A ntoniego Paw łow skiego do W łocław ka na czas od 6 do 9
listopada 1967 r.': W dniu 21 w rześnia 1967 r. nastąpiło pierwsze pow ia­
dom ienie o postanowieniu zw ołania zgrom adzenia synodalnego4. Komisja
synodalna została ustanow iona ju ż wcześniej, bo w 1960 r.. ale w paździer­
niku 1967 r. uległa reorganizacji i dopiero wówczas doprow adziła do końca
prace wcześniej prowadzone, a przerwane z konieczności trwaniem Soboru.
Prom ulgacja uchwał synodalnych m iała m iejsce 9 listopada 1967 r.?
Dotarcie z problem atyką synodu do szerszych kręgów było możliwe dzięki
rozesłanej ankiecie, w której zachęcano także do wypowiedzi dotyczących
religii, moralności i Kościoła - w tych sprawach, których ankieta nie porusza­
ła. A nkieta ta została wysłana 3 grudnia 1966 r. ze wskazaniem terminu
odpowiedzi do 2 lutego 1967 r.6 „Poza zaadresowaniem ankiety także i do
świeckich praca synodu włocław skiego była tradycyjna, tzn. ograniczała się
do komisji synodalnej, w której brali udział wyłącznie duchowni. Katolicy
Zob . P r a w o d a w s tw o K o ś c io ła u’ P o ls c e
19 6 1 - 1 9 7 0 , red. T. P ie ron ek , I. II: U s ta w o ­
d a w s tw o d ie c e z ja ln e , z. 4, W a rs za w a 1 9 74 , s. 1 8 1 - 1 8 2 .
4 T a m ż e , s. 1 6 8 - 1 7 0 .
Por. T. P i e r o n e k, P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , [w:] S łu ż y ć p r a w d z ie i m iło śc i,
red. J. K o w a l s k i . C z ę s t o c h o w a 1 98 4, s. 39 3.
'' Z ob . P r a w o d a w s tw o K o ś c io ła w P o ls c e 1 9 6 1 - 1 9 7 0 , s. 1 7 1 - 1 7 2 .
świeccy nie znaleźli jeszcze m iejsca w tym synodzie”7. W ram ach p rzy goto ­
wania do synodu zostały wydane także liczne dekrety i zarządzenia bpa A nto­
niego P aw łow skiego8.
Prace synodu odbywały się podczas czterech sesji plenarnych. N a p ierw ­
szym spotkaniu (6 listopada 1967 r.) nastąpiło uroczyste rozpoczęcie prac
w katedrze. Podczas tego spotkania odbyły się: ingres biskupa diecezjalnego,
uroczysta M sza święta oraz pierwsza uroczysta sesja plenarna. W czasie
dwóch kolejnych dni odbyły się posiedzenia dyskusyjne w gmachu
Seminarium Duchownego, Msza święta ko ncelebrow ana oraz druga uroczysta
sesja plenarna. Dnia 9 listopada 1967 r., po posiedzeniach plenarnych, miała
miejsce ostatnia sesja plenarna9. Uchwały synodalne zostały zatw ierdzone
przez biskupa diecezjalnego podczas ostatniej sesji plenarnej, a weszły
w życie z dniem 1 stycznia 1968 r . 10
Zamiarem bpa Antoniego Pawłowskiego, twórcy pierw szego Synodu w łoc­
ławskiego, było wprowadzenie w życie diecezji wskazań Soboru W aty k a ń ­
skiego II, o ile pozwolą na to w a ru n k i11. Jednakże m im o tak doniosłych
planów synod nie upowszechni! wielu nowości soborowych. Fakt ten m ożna
niewątpliwie próbować tłumaczyć tym, iż synod włocław ski odbył się w nie­
spełna dwa lata po zakończeniu Soboru, a przecież teksty soborow e dopiero
wówczas docierały do P o ls k i1“.
Układ treściowy uchwał synodalnych naw iązuje całkow icie do form trady­
cyjnych. O katolikach świeckich statuty m ów ią bardzo nieśm iało, pośw ięcając
im zaledwie kilkanaście postanowień zatytułow anych „Katolicy świeccy ze
szczególnym uwzględnieniem pracow ników ko ścielnych” 13. M ówi się tam
m.in. o małżonkach chrześcijańskich14, ale raczej ze w skazaniem wyłącznie
na ich obowiązki. W zmianki o Soborze są bardzo nieśm iałe i m im o u prz ed­
nich planów, brak ostatecznie w uchw ałach synodu Rady Kapłańskiej i Dusz*
' P i e r o n e k ,
P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 3 95.
s Zob. P r a w o d a w s tw o K o ś c io ła ir P o ls c e ¡9 6 1 -1 9 7 0 , s. 1 7 5 - 1 8 1 .
9 T a m ż e , s, 190,
l() T a m ż e , s. 192.
" T a m ż e , s. 169.
'“ P i e r o n e k ,
P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 39 3 .
L’ S ta tu ty sy n o d u d ie c e z ja ln e g o w e W ło c ła w k u , [w:] P r a w o d a w s tw o K o ś c io ła ir P o ls c e
1 9 6 1 -1 9 7 0 , nr 1 1-125.
14 T a m ż e , nr 119.
p a stersk ie j15. M im o to synod włocławski porusza tematy ważne dla życia
diecezji.
Pierwszy rozdział uchwał w spom ina o prawach i obowiązkach duchow ień­
stwa. Następnie om aw iane są obowiązki i upraw nienia duchow nych związane
ze stanowiskam i kościelnymi. Dotyczy to Kurii Diecezjalnej, Seminarium
Duchow nego, kapituł oraz proboszczów, wikariuszy, rektorów kościołów
i kapelanów. Dużo m iejsca poświęcono osobom zakonnym oraz prawom
i obow iązkom osób świeckich. Rozdział II, poświęcony sakramentom świę­
tym, wskazuje na potrzebę korzystania z nich, podkreśla ich ogrom ną rolę
w życiu każdego chrześcijanina oraz zwraca uwagę na kapłana jako szafarza,
wskazując przy tym na warunki wym agane do sprawowania sakramentów.
Rozdział III uchw ał synodu traktuje o życiu liturgicznym w diecezji,
następnie zw raca uwagę na m iejsca święte, jakim i są kościoły i cmentarze.
Rozdział IV wskazuje z kolei na potrzebę właściwego i owocnego przepo­
w iadania słowa B ożego oraz gruntownej katechizacji, dostosowanej do
potrzeb w spółczesnego świata. W rozdziale V uregulow ano sprawę adm i­
nistracji m ajątkiem kościelnym oraz funkcjonow ania budynków kościelnych.
D rugim synodem po Soborze W atykańskim II był 1 synod p o z n a ńs k i, zainicjowany w 1968 r. Już w 1966 r. abp Antoni Baraniak zawia­
dam iał papieża Pawła VI o zamiarze zw ołania I synodu poznańskiego i otrzy­
mał specjalne błogosław ieństw o ap ostolskie16. Abp Baraniak zwołał synod
dekretem z dnia 8 m aja 1968 r. z okazji tysiąclecia istnienia biskupstwa
poznańskiego. Sesje synodu odbyły się w dniach: 4 czerwca, 12 września i 12
października 1968 r., a dekret prom ulgacyjny został podpisany przez rządcę
archidiecezji 14 października 1970 r., zastrzegając na trzy miesiące okres
vacatio le g is 11. Owocem prac tego synodu jest 1289 statutów synodalnych,
38 aneksów i bogata dokum entacja synodalna. Synod poznański był niewątpli­
wie w ażnym krokiem w kierunku recepcji Soboru W atykańskiego II w Polsce.
Zwołaniu tego zgrom adzenia przyświecały dw a cele: po pierwsze - miał on
przynieść ludowi Bożem u um ocnienie w wierze, po drugie - miał w życiu
codziennym ugruntować chrześcijańską miłość 8.
15 P i e r o n e k, P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 3 95.
16 Zob. Statu ts' a r c h id ie c e z ja ln e g o sy n o d u p o z n a ń s k ie g o , P oznań 1972, s. VI-VII1 i XIII.
17 T a m ż e , s. XVI.
IS Z ob . P i e r u n e k, P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 396 .
Przebieg prac synodalnych był raczej tradycyjny, z wyjątkiem tego, że
wnioski i sugestie na synod, oprócz księży, nadesłał także laikat katolicki.
Materiał, posegregowany w sekretariacie synodu, trafił do dziesięciu komisji
synodalnych, które zredagowały projekty uchwał, przesyłając do uściślenia
i uzupełnienia Komisji Koordynacyjnej i Statutowej; ta z kolei przedstaw iła
projekt uchwały Komisji Głównej, składającej się z biskupa diecezjalnego
i biskupów pomocniczych, do zatwierdzenia. Tak sporządzone uchwały
zostały przedstawione do konsultacji całemu duchow ieństw u diecezjalnem u.
Po uwzględnieniu nadesłanych uwag otrzym ały one formę o sta te c z n ą 19.
W synodzie udział wzięli także katolicy świeccy. U chw ały końcow e zosta­
ły promulgowane 14 października 1971 r., z m ocą obow iązującą od dnia
15 stycznia 1971 r.
Treść uchwał synodalnych wyraźnie uw zględnia postanow ienia Soboru
Watykańskiego II i przybliża wiele nowych soborowych pojęć, jak np.
„w spólnota” , „dialog” , „ekum enizm ” . W prow ad za też do archidiecezji Radę
Kapłańską i Radę Duszpasterską oraz Parafialną Radę A p o sto lsk ą20. Treść
uchwał synodu poznańskiego ma przede wszystkim charakter duszpasterski.
Materiał ściśle pastoralny zajmuje jed n ą trzecią całości. A rcybiskup p oznań ­
ski, akcentując podczas trzeciej sesji synodalnej duszpasterskie znamię
synodu, stwierdził: „M ożna by powiedzieć, że ta cecha przejaw ia się jak
kosztowna nić złota przez wszystkie rozdziały naszego syno du” 21.
W strukturze treściowej poszczególnych statutów synodalnych na p ierw ­
szym miejscu znajduje się rozdział pt. „D uszpasterzow anie Ludu B ożego” .
Zwraca się tutaj uwagę na wiele płaszczyzn duszpasterstw a przez wskazanie
na rozległe obszary działalności kapłańskiej, jakim i są rodzina i jednostki.
Wyrazem tego jest duszpasterstwo stanowe, grupow e i specjalistyczne. Dział
drugi statutów synodu podejmuje temat głoszenia Ewangelii, co w yraża się
w potrzebie przepowiadania słowa Bożego oraz katechizacji wśród wiernych.
Część trzecia wprowadza w wielkie bogactw o uśw ięcającego działania sakra­
mentów oraz wskazuje na pozasakram entalne spotkanie z C hrystusem i w ar­
tość śpiewu w życiu Kościoła. Dział czwarty mówi z kolei o roli Maryi
w życiu parafii i oddawaniu Jej czci. Dział piąty, w odpowiedzi na soborowe
wezwanie, podkreśla misyjny charakter Kościoła22, postaw ę wobec religii
1*’ Por. S ta tu ty a r c h id ie c e z ja ln e sy n o d u p o z n a ń s k ie g o , s. 5 3 8 .
20 T a m ż e , s. 2 4 5 - 2 4 6 .
21 T a m ż e , s. 51 7.
" Zob. Dek ret o d zia ła ln o ści misyj ne j K o ś c io ł a A d g e n te s d iv in itu s .
niechrześcijańskich27 oraz ek um enizm u24 i apostolatu św ieckich24. Dość
obszerny jest dział szósty, traktujący o głównych instytucjach archidiecezji,
urzędach terenowych i środowiskach kapłańskich. Z w raca się tutaj uwagę na
formację kapłańską i potrzebne do tego środki. Dział siódmy dotyczy miejsc
świętych oraz pom ocy życia kościelnego.
Oceniając dorobek treściowy synodu poznańskiego kard. Stefan Wyszyński,
prym as Polski, napisał: „Szczególnie doniosły jest punkt wyjścia synodu: Lud
Boży ogarnięty ramionami świętej rodziny parafialnej. Wnioski płynące z te­
go ujęcia decydują o całej nowoczesności środowiska wzajem nego oddziały­
wania nadprzyrodzonego organizm u parafialnego [...] M ożna przytoczyć wiele
przykładów z projektu synodu, świadczących o nowoczesności i głębokiej
perspektyw ie m yślowej tego dzieła”26.
Kolejny synod diecezjalny odbył się w G d a ń s k u. Został on zwołany
dekretem bpa Lecha Kaczm arka w dniu 6 sierpnia 1973 r.27. Sesje syno­
dalne odbyły się w dniach: 25 września, 26 października, 27 listopada i 20
grudnia 1973 r., a dekret prom ulgacyjny statutów został podpisany 20 grudnia
1973 r. z m ocą obowiązującą od 20 m arca 1974 r.2fi M ożna więc pow ie­
dzieć, że był to synod krótki. Jego statuty, powstałe w wyniku pracy wielu
komisji
synodalnych29,
zostały
przedłożone
Diecezjalnej
Radzie
Duszpasterskiej, Radzie Kapłańskiej, wszystkim kapłanom i licznym wiernym
świeckim w celu uzyskania możliwie pełnego obrazu aktualnej sytuacji dusz­
pasterskiej. W synodzie gdańskim brało udział 32 audytorów świeckich. Oso­
by świeckie jednak nie należały do żadnej kom isji70. Statuty synodu zawarte
zostały w 688 punktach i w 50 aneksach. Całość materiału podzielono na
tzw. schematy, stanowiące rozdziały tekstu statutów.
G łów nym celem synodu gdańskiego było unowocześnienie duszpasterstwa
w myśl dokum entów Soboru W atykańskiego II. Punkt wyjścia dotyczył anali­
zy dotychczasow ych form duszpasterstwa w tamtejszej d ie c e z ji’1. Ponieważ
23 Z ob . D ek la ra cja o stosun k u K o ś c io ł a do religii n iec h r z e ś c ija ń s k ic h N o s in i a e la le .
24 Zob. D ek ret o e k u m e n i z m i e U n ita tis r e d in te g r a tio .
25 Z o b . Dekret o a p o s t o l s t w i e ś w ie c k i c h A p o s to lic a m a c lu o sita le m .
2(' S ta tu ty a r c h id ie c e z ja ln e g o sy n o d u p o z n a ń s k ie g o , s. X.
27 Por. S ta tu ty II sy n o d u g d a ń s k ie g o , G d a ń s k - O l i w a 1976, s. 2 7 8 - 2 7 9 .
2!i T a m ż e , s. 5.
24 Zob. P i e r o n e k ,
P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 3 9 8 .
30 T a m ż e , s. 2 8 6 - 2 8 7 .
31 Zob. S ta tu ty II sy n o d u g d a ń s k ie g o , s. 6.
jedną z idei przewodnich Soboru W atykańskiego II było zagadnienie dojrzałej
wiary w życiu współczesnego człowieka, synod pośw ięcił jej dużo miejsca,
szczególnie tam, gdzie jest m owa o posłudze słowa Bożego, liturgii oraz
katechizacji dzieci, młodzieży i dorosłych. Uchwały synodalne om aw iają rolę
i zadania, obowiązki i przywileje duchow ieństw a diecezjalnego i zakonnego,
jak również katolików świeckich. W skazują też na różne formy oddziaływ ania
duszpasterskiego, począwszy od posługi słowa Bożego, przez liturgię oraz
sakramenty święte, katechizację, aż do różnych rodzajów duszpasterstw a
stanowego i specjalistycznego, ze szczególnym uw zględnieniem specyfiki
duszpasterstwa diecezji gdańskiej, która ma w dużej m ierze profil morski.
„Statuty synodalne odsyłają często do Vaticanum II jak o do inspiracji
synodu”3".
Statuty omawianego synodu - jak już w spom niano - zostały ujęte w sch e­
maty, wśród których każdy ma swój ściśle określony temat. Schem at pierw szy
dotyczy spraw związanych z funkcjonow aniem du cho w ieństw a diecezjalnego.
Zwraca się tutaj szczególną uwagę na uczestnictwo kapłanów w potrójnej
funkcji Chrystusa, współpracę z biskupem i innymi kapłanam i oraz życie
duchowe k s ię d z a ''. Schemat drugi mówi o życiu zakonnym , zw racając u w a ­
gę na specyfikę zakonów i zgromadzeń zakonnych m ęskich i żeńskich. K ato­
likom świeckim został poświęcony schemat trzeci, liczący 15 statutów 31.
W schemacie czwartym poruszono temat przepow iadania słowa Bożego. Mówi
się więc tutaj o kazaniach, rekolekcjach, misjach i środkach społecznego
przekazu. Schemat piąty dotyczy w ychow ania chrześcijańskiego, które realizu­
je się w rodzinie i poprzez katechezę. Jednym z najbardziej obszernych jest
schemat szósty, traktujący o liturgii. Zawarte są w nim sprawy związane
z życiem liturgicznym w parafii, którego wyrazem jest udział w sakram entach
świętych35. Następnie podane są wytyczne, które m ają pom agać w szafo­
waniu sakramentów, a także wskazania w przedm iocie pogrzebów i cm entarzy
oraz kultu Matki Bożej w parafii. W schemacie siódm ym widać wielkie bo­
gactwo i różnorodność duszpasterstwa diecezji gdańskiej, łącznie z cechami
charakterystycznymi dla tego Kościoła. Struktury duszpasterskie są tem atem
schematu ósmego i skupiają się wokół Unii Biskupiej, Rady Diecezjalnej
■! P i c r o n c k, P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 399.
S ta tu ty II sy n o d u g d a ń s k ie g o , s. 12 -16.
24 T a m ż e , s. 34-3 7.
35 C h od zi
tu o Euch arys tię,
ch o ry ch , ka p ła ństw o i m ałż e ń st w o .
chrzest,
bierzm owanie,
sak ram en t
p ok u ty ,
nam aszczania
i Rady Parafialnej36, diecezjalnych instytucji w ychow aw czych i naukowo-kulturalnych, dekanatów, parafii oraz administracji dóbr kościelnych37. •
Kolejny synod posoborowy to III synod archidiecezji
w a r s z a ws k i e j . Zasadniczym m otywem i zarazem celem jeg o zwołania była
konieczność takiego zorganizowania pracy duszpasterskiej, by mogła ona
nadążać za potrzebam i czasu i przem ianam i społeczno-kulturalnym i. Synod
został zainicjowany przez prym asa Polski kard. Stefana W yszyńskiego
dekretem z dnia 6 lutego 1971 r. Powołanie Głównej Komisji Synodalnej
nastąpiło dekretem z dnia 12 lutego 1971 r.38, a powołanie 7 Komisji
Synodalnych - 31 maja 1971 r.' Uczestnicy zgrom adzenia synodalnego od­
byli 9 sesji plenarnych: 10 i 16 maja, 7 czerwca 1973 r.40, 27 września, 10,
16 i 30 października oraz 15 listopada. Synod zakończył się dziewiątą sesją
28 grudnia 1973 r.41
Podczas pierwszej sesji plenarnej powołano prezydium i przedstawiono
porządek obrad. Podczas drugiej został przedłożony projekt pt. „Przekazywa­
nie prawdy B ożej” . Trzecia sesja zastanawiała się nad schematem pt. „D usz­
pasterstw o liturgiczne” . Na czwartej om awiano schemat pt. „Posłannictwo
katolików św ieckich”, piąta zaś przedłożyła Komisji projekt schematu zatytu­
łowany „Instytuty zakonne w służbie Kościoła” . W czasie szóstej sesji został
om ów iony schemat „Zycie i posługa k apłanów ” , siódma z kolei była pośw ię­
cona debacie o duszpasterstwie liturgicznym. Ósm a sesja synodalna skoncen­
trowana była nad poprawionymi schematami Komisji: „Przekazywanie prawdy
Bożej” , „Instytuty zakonne w służbie Kościoła w arszaw skiego” , „Posłannic­
two katolików św ieckich”, „W spólnota Ludu Bożego w diecezji i parafii” .
Podczas dziesiątej sesji nastąpiło uroczyste zakończenie zgromadzenia sy­
n odalnego42.
W obradach synodu udział brali przedstawiciele różnych stanów, warstw
społecznych i zawodów. Liczba wszystkich uczestników wynosiła 150
osób43. Uchwały III synodu warszaw skiego zostały prom ulgowane dekretem
36 C h o d z i tu o Rad ę K apłańsk ą, Radę D u sz p a s t e r sk ą i D u sz p a s t e r sk ą Radę Parafialną.
37 Z o b . S ta tu ty II sy n o d u g d a ń s k ie g o , s. 1 2 4 - 1 2 8 .
3S T rze c i s y n o d a r c h id ie c e z ji w a r s z a w s k ie j, W a rs za w a 1 9 7 5 , s. 2 1 1 - 2 1 2 .
39 T a m ż e , s. 2 1 2 - 2 1 6 .
40 T a m ż e , s. 217.
41 T a m ż e , s. 2 3 4 - 2 3 5 .
42 Z o b . ta m że , s. 2 3 6 - 2 5 1 .
43 T a m ż e , s. 2 0 8 - 2 0 9 .
z dnia 12 września 1974 r., z mocą obow iązującą od dnia I stycznia
1975 r.44
Treść uchwał synodu wynikała z chęci pogłębienia teologicznej nauki
0 Kościele. Wszak Sobór W atykański II podkreślił więź tegoż Kościoła ze
światem i wskazał nowe perspektywy pracy d uszpasterskiej45. Synod miał
charakter teologiczno-duszpasterski. Jego zasadnicze tem aty to: życie diecezji
1 parafii, przekazywanie prawdy Bożej, duszpasterstw o liturgiczne, życie
i posługa kapłanów, instytuty zakonne w służbie Kościoła oraz posłannictw o
świeckich. Część pierwsza uchwał synodu akcentuje p osłannictw o Kościoła
i podkreśla jego zasadnicze kierunki odnowy; następnie przedstaw ia warunki
pracy duszpasterskiej i jej zadania. Część druga mówi o w spólnocie ludu
Bożego w diecezji i parafiach; zawiera się w następujących grupach tem aty cz­
nych: teologiczno-prawna struktura wspólnoty diecezjalnej; zasadnicze zadania
życia religijnego; parafia; główne kierunki troski duszpasterskiej; kapłani i ich
współpracownicy; warunki żywotności parafii; postaw a ekum eniczna i m isyj­
na; służba dla Kościoła i narodu; M atka Boża w życiu wspólnoty parafialnej.
Część trzecia dotyczy ważnego aspektu pracy kapłańskiej, jakim jest przeka­
zywanie prawdy Bożej. Zwraca się tutaj uwagę na hom iletyczne p rzek azy w a­
nie orędzia zbawienia i jego rodzaje. Powinno być ono p oprzedzone o d p o ­
wiednim przygotowaniem kaznodziejskim. Dużo m iejsca p ośw ięca się katechi­
zacji, jej zadaniom i programowi, organizacji pracy katechetycznej oraz fo r­
macji katechetów i środkom pom ocnym w jej uprawianiu. W części czwartej
uchwał podstawowym zagadnieniem jest życie liturgiczne w parafii. Zycie
i posługa kapłanów jest natomiast tytułem części piątej. Statuty tej części
wskazują na potrzebę wspólnoty życia i pracy kapłańskiej, współpracy dekanalnej kapłanów oraz na posługę duszpasterską w parafii. P odkreślają też rolę
dekanalnych referentów duszpasterstwa oraz odpow iednią postaw ę kapłana
wobec potrzeb świata. Część szósta uchwał synodu w arszaw skiego traktuje
0 bardzo ważnym aspekcie życia Kościoła, jak im są instytuty zakonne
1 świeckie. Troska grup synodalnych skupia się tutaj wokół określenia w łaści­
wej działalności tychże instytutów dla dobra diecezji. O statnia część uchwał
(siódma), w myśl zaleceń Soboru W atykańskiego II, mówi o posłannictw ie
katolików świeckich46. Zwraca się tutaj uw agę na w y chow anie do apostol­
stwa, a także wskazuje się na rodzinę jako podstaw ow ą kom órkę dbającą
44 T a m ż e , s. 5.
4> Zob. Konstytu cj a du szp a stersk a o K o ś c i e l e w ś w i e c i e w s p ó ł c z e s n y m G a u d iu m e t sp e s.
4(1 Zob. T rze c i sy n o d a r c h id ie c e z ji w a r s z a w s k ie j,
s. 1 7 7 -2 0 7.
o rozwój religijny człowieka. W ażn ą sprawą jest udział katolików w życiu
społecznym poprzez aktywność we wszystkich dziedzinach życia. Uchwały
synodalne polecają ponadto tworzenie parafialnych Rad Duszpasterskich4',
nie w spom inają natom iast w ogóle o Diecezjalnej Radzie Duszpasterskiej ani
0 Radzie K apłańskiej48.
W 1974 r. został zwołany przez bpa Herberta B ednorza synod diecezji
k a t o w i c k i e j , który trwał do 1975 r.49 Aby dobrze przygotować się
do synodu, prace przygotow aw cze prowadziły komisje, podkom isje i zespoły
studyjne. R ów nolegle z tą inicjatywą w całej diecezji miał miejsce pewien
proces duszpasterski, którego celem było zaangażowanie w prace synodu
szerokich rzesz wiernych. Proces ten realizował się poprzez dyskusje nad
zagadnieniam i synodalnym i w parafialnych Radach Duszpasterskich. Wyniki
dyskusji były przekazyw ane komisjom, podkom isjom lub zespołom stu­
dy jn y m 8". Synod katowicki poszerzył więc płaszczyznę konsultacji uchwał
synodalnych o bardzo szerokie grono ludzi świeckich
Uczestnikam i sesji plenarnych zgrom adzenia synodalnego byli duchowni
wskazani przez Kodeks Praw a K anonicznego52 lub mianowani przez ordyna­
riusza diecezji oraz katolicy świeccy. Synod odbył szereg sesji informacyj­
nych i sześć kilkudniow ych sesji plenarnych. Pierwsza sesja plenarna odbyła
się 14 i 15 oraz 21 i 22 grudnia 1974 r., a następne w dniach: 25-26 stycznia
1 1-2 lutego 1975 r.. 5-6, 12-13 kwietnia 1975 r., 31 maja i 1, 7, 8 czerw ­
ca 1975 r., 27-28 września i 4-5 października 1975 r., 8-9 i 15 listopada
1975 r.54 N a pierwszej sesji została podjęta dyskusja nad schematem do­
tyczącym liturgii świętej. Podczas drugiej om ówiono zagadnienia wiary i jej
przekazu. Trzecia z kolei zajęła się problem atyką małżeństw a i rodziny, na
czwartej zajęto się trzema schematam i dotyczącym i zakonów żeńskich, powo­
łań duchow nych i przygotow ania do kapłaństwa. Piąta sesja synodalna roz­
47 T a m ż e , s. 49.
4li Z o b . P i e r o n e k ,
P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 4 0 1 .
49 Z o b . H. B c d n o r z, / S y ito d D ie c e z ji k a to w ic k ie j, „Znak", 28( 19 7 6 ) , nr 7, s. 9 1 9 - 9 3 6 .
• !| Z ob . l e l i
e. S y n o d k a to w ic k i a in n e s y n o d y w s p ó łc z e s n e , „Znak", 25(4 9 7 3 ) , nr 2,
s. 1 5 3 - 1 6 9 .
’
S. B i s t a, S y n o d p a s to r a ln y -
K o ś c io ła .
R e fle k s je na m a r g in e s ie
n ie b e z p ie c z e ń s tw o
I S yn o d u
czy
p r z e ja w
D ie c e z ji k a to w ic k ie j.
sa m o ś w ia d o m o ś c i
„ Ś lą sk ie
Studia H ist o ­
r y c z n o - T e o l o g i c z n e " , 6 ( 1 9 7 3 ) , s. 179.
53 Z o b . kan. 4 4 3 KPK 1983.
44 Zob.
W ia ra ,
m o d litw a
i ż y c ie
ir K o ś c ie le
k a to w ic k ie j, K a t o w i c e - R / . y m 1976. s. IX -X .
K a to w ic k im .
U c h w a ły
/ sy n o d u
d ie c e z ji
patrzyła aż siedem schematów, wśród których czterem m ożna przypisać
szczególnie doniosłe znaczenie: posługa kapłanów, apostolstw o świeckich,
formy strukturalne duszpasterstwa i ekum enizm . Ostatnia, szósta sesja
dotyczyła omówienia dwóch schematów: sprawy m łodzieży oraz trzeźwości
jako podstawowego zadania rodziny54. Dekret prom ulgujący I synodu die­
cezji katowickiej pochodzi z dnia 23 listopada 1975 r. U chw ały synodalne
zyskały moc obowiązującą od dnia 25 czerw ca 1976 r.
Treść postanowień synodu katowickiego wyrosła nie tylko z troski o K oś­
ciół na Śląsku, o jego teraźniejszość i przyszłość, ale także z poczucia odp o­
wiedzialności za wszystkich ludzi. M im o że w swojej dokum entacji synod nie
nazwał się pastoralnym, m ożna śmiało powiedzieć, iż takim rzeczywiście byt.
Jego treść została usystem atyzowana w trzech częściach, zatytułow anych
kolejno: „Wiara i jej przekaz w Kościele k ato w ick im ” ; „Kult i m odlitwa
w Kościele katowickim ” ; „Życie i działalność duszpasterska w Kościele k ato­
w ickim ”55. Najobszerniejsza jest część trzecia - zaw iera problem atykę m ał­
żeństwa i rodziny, włączając w ten nurt rozważań sprawy dotyczące osób
samotnych, ludzi starych, chorych oraz niewidom ych, głuchych i um ysłowo
niedorozwiniętych. Podkreśla się tu także troskę o trwałość węzła m ałżeńsk ie­
go i w sposób zdecydowany wypowiada się przeciw aborcji
W dziedzinie struktur kościelnych synod wprow adził w życie diecezji
Parafialne Rady Duszpasterskie, podobne rady w dekanatach. D iecezjalną
Radę Duszpasterską oraz Radę Kapłańską. Osobne rozdziały uchw ał ko ńco ­
wych poświęcono środkom społecznego przekazu, apostolstwu świeckich
i ekumenizmowi. Dokumenty synodalne w swojej treści zaw ierają szereg
oryginalnych rozwiązań i postanowień na temat czasu wolnego, turystyki
i sportu czy duszpasterstwa w nowych osiedlach m ieszkaniow ych.
Duszpasterski synod archidiecezji k r a k o w s k i e j
odbył się w la­
tach 1972-1979. Prace synodalne trwały więc siedem lat, nie licząc przy­
gotowań. Synod został zapoczątkowany przez kard. K arola W ojtyłę, m etro ­
politę krakowskiego, a zakończony przez jego następcę kard. Franciszka
Macharskiego, przy udziale Ojca świętego Jana Paw ła II. Kard. Karol
Wojtyła, pragnąc, aby idee synodu i nauka Soboru W atykańskiego II dotarły,
o ile to możliwe, do całej diecezji, zaproponował utw orzenie tzw. synodal­
nych zespołów studyjnych. C złonkowie tych grup, zarów no księża jak
54 T a m ż e , s. 2 9 4 - 2 9 6 .
P i e r o n e k ,
P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 4 0 4 .
i świeccy, spotykali się system atycznie w swoim gronie na modlitwie, czyta­
niu Pism a świętego i na rozmowach dotyczących życia Kościoła. Synodalne
zespoły studyjne powstawały na zasadzie pełnej dobrowolności, najczęściej
z inicjatywy księży, którzy zapraszali do współpracy znane sobie osoby lub
też wszystkich chętnych, ogłaszając w świątyniach zamiar utworzenia zespołu
w para fi
Synod archidiecezji krakowskiej miał charakter pastoralny, wyrósł z nauki
Soboru W atykańskiego II, a warunkiem uczestnictwa w nim było przyjęcie
i realizacja wskazań soborowych. Oficjalne otwarcie synodu nastąpiło 8 maja
1972 r. O grom ną rolę w tym synodzie odegrały osoby świeckie.
Na przebieg synodu złożyło się 14 zebrań plenarnych, odbytych w nastę­
pujących terminach: 8 maja 1972 r,, 8 maja 1973 r., 8 maja 1974 r., 8 maja
1975 r., 8 m aja 1976 r., 7 maja i 3 grudnia 1977 r., 8 maja, 14 października
i 16 grudnia 1978 r., 3 marca, 8 m aja oraz 8 czerwca 1979 r.5/ Gdy następ­
cą kard. Karola W ojtyły na stolicy krakowskiej został abp Franciszek M achar­
ski, dekretem z dnia 1 m arca 1979 r. wznowił pracę synodu \ Uchwały
synodalne zostały prom ulgow ane przez abpa Franciszka M acharskiego 8 maja
1979 r. w uroczystość św. Stanisława biskupa, patrona archidiecezji krakow­
skiej.
Treść uchw ał synodu archidiecezji krakowskiej jest określona jako dusz­
pasterska, i de fa c to synod ten - jak ju ż nadm ieniono - m ożna ocenić jako
pastoralny. W troskę o Kościół włączył on wielu katolików świeckich'’
Punktem wyjścia dla dokum entów synodu jest nauka Soboru W atykańskiego
II o uczestnictwie całego ludu B ożego w potrójnym posłannictwie Chrystusa:
nauczycielsko-prorockirn, kapłańskim i pastersko-królewskim , co pozwoliło
na ukazanie właściw ego m iejsca i pola działania w Kościele, nie tylko dla
duchow nych, ale i dla wiernych świeckich. Całość dokum entów końcowych
została podzielona na trzy części. Po wstępie o charakterze teologicznym,
w skazującym na dużą rolę Kościoła partykularnego, krótkim rysie historycz­
nym archidiecezji i bardzo zw ięzłym opisie aktualnej sytuacji Kościoła kra­
kowskiego, rozpoczyna się część pierwsza. Zwraca się tu uwagę na uczestnic­
two wiernych archidiecezji krakowskiej w posłannictwie prorocko-nauczycielskim Jezusa Chrystusa. Podkreśla się następnie konieczność właściwego i ra­
10 T a m ż e , s. 4 0 6 .
57 T a m ż e , s. 4 0 7 .
58 Z o b . D u s z p a s te r s k i s y n o d a r c h id ie c e z ji k ra k o w s k ie j
1 9 7 2 -1 9 7 9 , t. 1: P r z e b ie g p r a c
s y n o d a ln y c h . D o k u m e n ty sy n o d u , K raków 1 98 5, s. 1 4 2 - 1 4 3 .
59 Z oh . P i e r o n e k ,
P o s o b o r o w e sy n o d y d ie c e z ja ln e , s. 4 1 0 .
dykalnego głoszenia słowa Bożego oraz pielęgnow ania wiary w rodzinie
chrześcijańskiej. Dużo uwagi poświęca się katechizacji oraz roli teologii
w kształtowaniu życia wiary. Posługę instytutów zakonnych i działalność
misyjną uważa się za doniosłe dziedziny życia apostolskiego archidiecezji.
Część druga uchwał wspom ina o uczestnictwie wiernych w godności kapłań­
skiej Chrystusa. Najważniejszym źródłem i szczytem życia chrześcijańskiego
jest Eucharystia i jej właściwe przeżycie. Podkreśla się rolę sakram entów
chrztu i bierzmowania - jako wprow adzających w świętość chrześcijańską
oraz znaczenie sakramentu pokuty - jako partycypację człow ieka w C hrystu­
sowym zwycięstwie nad grzechem. Sakrament nam aszczenia chorych ukazano
jako współuczestnictwo człow ieka w cierpieniu Jezusa i Jego zw ycięstw ie nad
śmiercią. Mówi się także o sakramencie kapłaństw a i m ałżeństw a oraz o p o ­
trzebie uświęcenia czasu. Część trzecia pośw ięcona je s t rodzinie jak o miejscu
rozwoju wiary, potrzebie zrozum ienia problem ów dzieci i m łodzieży, a także
pilnej potrzebie rozwijania apostolstwa miłości oraz roli Maryi w życiu cz ło ­
wieka.
Zwołanie synodu g n i e ź n i e ń s k i e g o
zapow iedział kard. Ste­
fan Wyszyński, arcybiskup gnieźnieński i warszawski, prym as Polski, dnia
5 czerwca 1976 r.60, ale dekret otwarcia prac synodalnych nosi datę 29 m ar­
ca 1978 r. Udział katolików świeckich na synodzie był nieliczny. Oprócz
Komisji Głównej, na której spoczywał główny ciężar p rzygotow ania sch e m a­
tów synodalnych, działało 9 komisji problem owych, a dokum enty synodalne
były prezentowane podczas ośmiu plenarnych sesji, które odbyły się
w dniach: 21 maja, 10 czerwca, 16 września, 9 października, 17 i 20 listopa­
da oraz 16 grudnia 1980 r. i 3 lutego 1981 r. Dekret prom ulgacyjny II syno­
du gnieźnieńskiego został podpisany w W arszawie przez ciężko ju ż chorego
Prymasa Polski dnia 16 maja 1981 r., z datą obow iązyw alności uchw ał od 2
lutego 1982 r.61
Ukierunkowaniem synodu archidiecezji gnieźnieńskiej było to, by „prze­
myśleć, przemodlić i przepracować podstaw ow e dążenia C hrystusa i Kościoła,
tak je uwydatnić, by stały się pociągającą siłą do budow an ia K ościoła archi­
diecezjalnego gnieźnieńskiego”62. W informacji o synodzie pow iedziano, że
60 Zob. P ra c e P ry m a s a P o ls k i w 1 9 8 0 roku . „ W i a d o m o ś c i A r c h i d i e c e z j i G d a ń s k i e j ” , 1981,
nr 7 -8, s. 185-1 9 1; B iu letyn P r a s o w y S e k re ta ria tu P r y m a s a P o ls k i, n. 1 4 ( 7 6 ) 167: 2 9 ( 8 0 ) 69 2;
4 2 ( 8 0 ) 9 7 8; 4 6 ( 8 0 ) 1118: 1(81) 1 1 : 6 ( 8 1 ) 139; 8 ( 8 1 ) 181.
M Zob. B. P i a s c c k i, O s ta tn ie d n i P r y m a s a T y s ią c le c ia , R z y m 1 9 82 , s. 68.
62 Zob.
J. D y d u c h,
Ś w ie c c y
w pra ca ch
i d o k u m e n ta c h
sy n o d u
k r a k o w s k ie g o
jeg o treść ma być o charakterze wyraźnie duszpasterskim. „Uchwały synodu
w ośmiu rozdziałach zajęły się zagadnieniami tworzenia wspólnoty, najpierw
m iędzy Bogiem a ludźmi, a następnie wspólnoty hierarchicznej poprzez posłu­
gę liturgiczną, przepow iadanie Słowa Bożego, wychowanie do apostolstwa,
kościelną działalność charytatywną, duszpasterstwo rodzin i parafię”63.
Dnia 22 czerwca 1983 r. w katedrze na W awelu w obecności papieża Jana
Pawła II zakończono I synod prowincji krakowskiej (obejmującej archidiecez­
ję krakow ską oraz diecezje: katowicką, częstochowską, tarnowską, kielecką).
Prace wstępne zostały rozpoczęte w 1973 r„ ale Komisja Koordynacyjna
zebrała się dopiero 28 października 1975 r,64 Statuty synodalne zostały po­
dzielone na dwie części: pierwszą zatytułowano „Rzeczywistość Metropolii
K rakow skiej” , drugą - „W skazania i postanow ienia” .
Treść synodu prowincjalnego wypływała z głównego celu, jaki sobie to
zgrom adzenie postanowiło. Chodziło o podjęcie przez wszystkie diecezje
metropolii wspólnego działania dla pogłębienia wiary i ożyw ienia życia reli­
gijnego dokum entam i Soboru W atykańskiego II65.
Statuty synodalne podzielone są na dwie części. W pierwszej, pt. „R zeczy­
wistość metropolii krakow skiej” , poruszone zostały tematy: wspólnota Kościo­
łów partykularnych, żywe dziedzictwo tradycji oraz aktualna sytuacja „życia
z w iary” . D ruga część, pt. „W skazania i postanow ienia” , zw raca uwagę na
liturgię, pobożność chrystologiczną i mariologiczną, formację, życie i posługę
kapłanów, zakony, parafię, katechizację, duszpasterstwo młodzieży, małżeństw
i rodziny, apostolstwo świeckich, duszpasterstwo środowisk zawodowych
i grup specjalnych, duszpasterstwo charytatywne, środki społecznego przeka­
zu, P A T w Krakowie oraz struktury prowincji krakowskiej.
1 9 7 1 -1 9 7 9 ,
„ Z n a k ” , .3 5 11 98 3).
nr 7,
s. 1 1 2 6 - 1 1 4 5 ; W . G ó r a 1 s ki.
Synod
k ra k o w sk i.
„ C h rześcija nin w Ś w i e c i e ” , 1 8 ( 1 9 8 6 ), nr 8 -9 ,
s. 2 0 7 - 2 1 3 : Por. S /. t a i r o w s k i. S y n o d
d ie c e z ja ln y
Por.
S tu d iu m
w d o k tr y n ie
o r e a liz a c ji
s o b o r o w e j, s. 6 1 - 7 5 ;
V a lica m a n
11, K raków
1972,
K. W o j t y ł a,
s. 2 9 3 - 3 0 2 ; Por.
U p o d s ta w
T.
o d n o w y.
P i e r o n
e k.
D u s z p a s te r s k i s y n o d a r c h id ie c e z ji k ra k o w sk ie j, „Ruch B ib lijny i L i t u r g i c z n y ”, 32( 197 9 ), numer
s p e c ja ln y ,
s. 16-25;
por.
S. W i l k a n o w i c z ,
D o ś w ia d c z e n ia
sy n o d u
k ra k o w sk ie g o .
„ Z n a k ” , 3 5 ( 1 9 8 3 ) , nr 7, s. 1 1 1 1 - 1 1 2 5 .
63 Z ob . P i e r o n e k ,
P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s, 4 1 3 .
Por. T. P i c r o n e k. P ie r w s z y s y n o d p r o w in c ji k r a k o w s k ie j, „ T y g o d n ik P o w s z e c h n y ” ,
1983, nr 2 5 . (z 1 1 IX ), s. 2.
fo T a m ż e .
Dnia 8 czerwca 1985 r. nastąpiło uroczyste zakończenie II synodu66 die­
cezji l u b e l s k i e j 67. Prace wstępne rozpoczęły się 26 listopada 1975 r..
kiedy to biskup lubelski Bolesław Pylak pow ołała Kom isję Główną, ustan a­
wiając jej przewodniczącym bpa Z ygm unta K am iń skiego66. Do czynności
przygotowawczych przystąpiono w 1977 r., właściwe zaś prace rozpoczęły się
21 czerwca 1980 r. sesją informacyjną, po której odbyły się cztery sesje
plenarne. Na pierwszej, 16 kwietnia 1983 r., dyskutow ano nad schem atem „O
liturgii” ; na drugim, 3 marca 1984 r., om awiano schemat dotyczący apo­
stolstwa świeckich i kapłanów; na trzeciej sesji, 19 stycznia 1985 r..
dyskutowano nad schematem „O katechezie i o strukturach pasto raln ych” . Na
ostatniej, czwartej sesji, 1 czerwca 1985 r., om ów iono schematy dotyczące
przepowiadania, zakonów i duszpasterstw a69. „Po dokonaniu przez Komisję
Koordynacyjną-Redakcyjną ostatniej redakcji projektu uchw ał synodu i po
zaaprobowaniu jej przez Biskupa Lubelskiego, tenże praw o daw ca - w myśl
kan. 466 KPK - promulgował Uchwały II Synodu L ubelskiego dekretem z 8
XII 1987 r., w uroczystość N iepokalanego Poczęcia NMP, Term in wejścia
w życie uchwał bp Bolesław Pylak powiązał w dekrecie prom ulgacyjnym
z chwilą ogłoszenia ich d rukiem 70” .
Drugi synod lubelski pracował pod hasłem „O dnow a osób, struktur, form
życia i działania w Kościele lubelskim ”71. M ateriały synodu zostały ujęte
w ośmiu rozdziałach: I. „Przepowiadanie słowa B ożeg o” ; II. „Posługa kate­
chetyczna” ; III. „Życie liturgiczne” ; IV. „Kapłani diecezjalni” ; V. „Posługa
instytutów zakonnych” ; VI. „Apostolat św ieckich” ; VII. „Struktury d uszpas­
terskie” ; VIII. „Działalność pastoralna” . Treści poszczególnych rozdziałów
zostały potraktowane bardzo szczegółowo (np. w rozdziale pierw szym o przepowiadaniu słowa Bożego - spotykamy następujące podrozdziały: teolo­
gia przepowiadania, formy przepowiadania - homilijne, ew angelizacyjne, ka­
techizmowe, głosiciel słowa Bożego, słuchacz słowa Bożego, zalecenia w y k o ­
naw cze72.
i,f’ P ie rw szy miał m ie js c e w 19 28 r.
67 Zob. II sy n o d d ie c e z ji lu b e lsk ie j 1 9 7 7 -1 9 8 5 , Lu blin 1988, s. 2 2 4 .
68 Zosta ł on zastą p ion y w 19 84 r. p rzez bpa Piotra Heniperka.
M II s y n o d d ie c e z ji lu b e lsk ie j, s. 2 24.
70 Zob. W . G ó r a I s k i, frec.] II S y n o d d ie c e z ji lu b e ls k ie j 1 9 7 7 - 1 9 8 5 , Lu b lin 1988,
„ M ie s ię c z n ik Pasterski P ło c k i ” , 7 4 ( 1 9 8 9 ) , nr 9, s. 348 .
71 Zob. II s y n o d d ie c e z ji lu b e lsk ie j, s. 8.
77 T a m ż e , s. 11-23.
Uchwały synodalne kładą duży nacisk na znaczenie i rolę laikatu, wskazu­
ją także na jego konkretne możliwości (np.: „Czas wolny nie może być wolny
od miłości i spełniania podstawowych obowiązków względem otoczenia.
D latego należy negatywnie oceniać postawy tych, którzy szukają rozrywki
zawsze poza własnym środowiskiem rodzinnym, bądź nieustannie ślęczą przed
telew izo rem ” )73.
Drugi synod diecezji c z ę s t o c h o w s k i e j
został uroczyście
zapow iedziany przez biskupa częstochow skiego 28 grudnia 1975 r. Właściwe
rozpoczęcie obrad nastąpiło w 1976 r., a ich zakończenie w 1986 r.74 Prace
nad synodem , przerwane śmiercią bpa Stefana Bareły, zostały wznowione
przez następnego biskupa częstochow skiego - Stanisława N o w aka73. Tenże
biskup pragnął, aby wzorem w realizacji uchw ał synodalnych była Maryja,
stąd hasłem synodu były słowa: „Chrystus światłem. M aryja w zorem ” \
W ramach synodu odbyły się trzy sesje plenarne: 7 i 14 czerwca 1976 r.
oraz 24 m aja 1986 r.77
Pierwsza sesja synodalna dotyczyła pow ołania chrześcijańskiego i głosze­
nia Ewangelii; druga została pośw ięcona kultowi Bożemu w Kościele często­
chow skim oraz powołaniu świeckich w partykularnym Kościele częstochow­
skim; trzecia dotyczyła dwóch tematów: „Kapłani w Kościele częstochow ­
sk im ” i „W ew nętrzna organizacja Kościoła częstochow skiego” . Synod został
zakończony 23 listopada 1986 r. Jego uchw ały weszły w życie 1 stycznia
1987 r.7H
T em atyka synodu częstochow skiego została podzielona na kilka ciągów
tem atycznych. Najpierw więc synod wskazał na wartość powołania chrześci­
jańskiego oraz konieczność głoszenia Ewangelii. Kult Boży w Kościele częs­
tochow skim oraz życie E w angelią mówią o konieczności troski o liturgię
i duszpasterstwo. Wiele m iejsca poświęcono następnie kapłanom. Mówi się
tutaj o powołaniu kapłańskim i formacji do kapłaństwa. Końcow a część statu­
tów synodalnych traktuje o wiernych świeckich w Kościele częstochowskim.
73 T a m ż e , s. 158.
74 D r u g i s y n o d d ie c e z ji c z ę s to c h o w s k ie j. C h r y stu s św ia tłe m , M a r y ja w z o re m , C /.ęsto cliow a
1 98 7. s. 7-9 .
7? T a m ż e , s. 10.
7,1 T a m ż e , s, 3 0 9 - 3 1 0 .
77 T a m ż e , s, 3 0 6 - 3 1 6 .
75 T a m ż e , s. 21.
instytutach życia konsekrowanego i wewnętrznej organizacji Kościoła często­
chowskiego.
IV synod diecezji t a r n o w s k i e j ,
który rozpoczął się w 1981 r..
a zakończył w 1986 r., został zapoczątkow any przez biskupa tarnow skiego
Jerzego Ablewicza dnia 11 listopada 1982 r.79 „U roczyste zakończenie tego
zgromadzenia miało miejsce 13 III 1986 r., a więc dokładnie w 200-tną
rocznicę powstania diecezji” 80. Synod ten odbyw ał się pod hasłem „Na
obraz Kościoła pow szechnego” . Pracę synodu stanowiły sesje plenarne.
Pierwsza odbyła się 14 czerwca 1982 r. w bazylice katedralnej w Tarnowie.
Dalsze sesje plenarne miały miejsce w dniach: 19 grudnia 1983 r., 13 lu­
tego 1984 r., 15 grudnia 1984 r., 16 m arca 1984 r.sl Podczas ostatniej sesji
plenarnej biskup diecezji dokonał promulgacji statutów synodalnych i d o ­
łączonych do nich aneksów, podpisując dekret o zam knięciu czw artego sy­
nodu diecezji tarnowskiej i zatwierdzeniu jego uchwał. W eszły one w życie
8 września 1986 r., w uroczystość Patronki diecezji - Najświętszej Maryi
Panny w Tajemnicy Jej N arodzenia82.
Statuty czwartego synodu tarnowskiego zostały podzielone na trzy części.
Księga pierwsza, pt. „Przepow iadanie” , mówi o kaznodziejstw ie, katechizacji,
środkach społecznego przekazu, działalności misyjnej, sprawie stosunku K oś­
cioła tarnowskiego do ateizmu, laicyzacji i obojętności oraz roli ekum enizm u
w życiu diecezji tarnowskiej. Księga druga, pt. „U św ięcan ie” , traktuje o sak­
ramentach świętych, roku liturgicznym, m odlitwie Kościoła, pogrzebie
chrześcijańskim, służbie liturgicznej, śpiewie i m uzyce sakralnej, miejscach
kultu i sztuce sakralnej oraz o sanktuariach. Ostatnia, trzecia księga, pt.
„W spólnota i posługiwanie”, obejmuje następujące tematy: struktury hie­
rarchiczne Kościoła tarnowskiego, duchow ieństw o diecezjalne, przygotow anie
do kapłaństwa i powołanie, uczestnictwo świeckich w życiu Kościoła, d u sz­
pasterstwo małżeństw, rodzin, młodzieży, grup zaw odow ych, apostolstw o m i­
łości miłosiernej, pracownicy parafialni, dobra doczesne w zbawczej misji
Kościoła.
JL> IV s y n o d d ie c e z ji ta rn o w sk ie j. A d im a g in ein E c clesicie u n iv e r s a lis (L u m en g en tiin n 2 3 ).
T arnów 1990, s. 314.
x" W . G ó r a l s k
i. IV sy n o d d ie c e z ji ta r n o w s k ie j, „ M i e s i ę c z n i k
7 5 ( 1 9 9 0 ) , nr I I, s. 4 2 9 .
81 T a m ż e , s. 4 2 8 .
82 T a m ż e , s. 4 2 8 - 4 2 9 .
Pasterski
P łocki”.
Prace synodu k o s z a l i ń s k o - k o ł o b r z e s k i e g o trwały
od 1985 do 1990 r. Zwołanie tego zgrom adzenia zapowiedział biskup diecezji
Ignacy Jeż listem pasterskim z dnia 6 września 1985 r.*13 Na całość prac
synodalnych złożyło się siedem następujących sesji: 10 maja 1986 r.: 23
lutego 1987 r., 17 listopada 1987 r., 15 czerwca 1988 r., 13 lutego 1989 r.,
9 grudnia 1989 r. Na sesji pierwszej podano stan prac ju ż wykonanych oraz
plan pracy w poszczególnych komisjach; na drugiej przedstawiono protokół
z przebiegu pierwszej sesji, zostały także zaproponowane niektóre projekty
statutów i odbyła się szeroka dyskusja nad tzw. zagadnieniami kontrowersyj­
nymi. Podczas trzeciej sesji plenarnej om ówiono projekty statutów przygoto­
w anych przez Komisje 1. V i VI w celu ich lepszego dopracowania. Uczestni­
cy sesji czwartej przegłosowali i przyjęli projekty statutów: „Rodzina katolic­
ka” , „Przygotow anie do małżeństw a i duszpasterstwo rodzin". „Dobra doczes­
ne K ościoła” , „Procesy i sankcje w K ościele” . Na sesji piątej przegłosowano
i przyjęto projekty statutów: „Prawa i obowiązki wiernych św ieckich” , „Sak­
ramenty św ięte” , „Przepowiadanie Słow a B o żego” , „Nauczanie katechetycz­
ne” , „Misje katolickie” , „W ychow anie katolickie i środki m asow ego przeka­
zu ” . Podczas sesji szóstej przygotow ano i przyjęto projekty statutów: „Przy­
gotowanie do kapłaństw a a obowiązki i praca duchow n ych” , „Hierarchiczne
struktury Kościoła oraz parafia i jej duszpasterze” , „D ziekani” , „Instytuty
życia konsekrow anego w diecezji” oraz „U święcające zadania Kościoła” .
W reszcie podczas sesji siódmej, 9 grudnia 1989 r., nastąpiło uroczyste za­
tw ierdzenie uchwał synodalnych, które miały obowiązywać od chwili ich
pu blikacji84.
Z agadnienia treściow e synodu koszalińsko-kołobrzeskiego można podzielić
na pięć części, W pierwszej redaktorzy uchwał zwrócili uwagę na apostolstwo
wiernych świeckich, rodzinę katolicką, parafialną radę duszpasterską, duszpas­
terstwo służby liturgicznej, grupy modlitew ne i ruchy religijne, duszpaster­
stwo charytatywne, trzeźwościowe, stanów i grup zawodowych, turystyczno-w czasow e oraz duszpasterstwo kuracjuszy85. Druga część mówi o przygoto­
waniu do kapłaństwa, obowiązkach i prawach duchow nych, hierarchicznej
strukturze Kościoła, parafii i jej duszpasterzach, instytutach życia konsekro­
w an ego86. Część trzecia statutów synodalnych zw raca uwagę na przepowia­
Zo b. P ie r w s z y s y n o d d ie c e z ji k a s z a liń s k o -k o to b r z e s k ie j, K osz a lin 1 9 8 6 - 1 9 9 0 , s. 111-1V .
T a m ż e , s. 2 2 5 - 2 2 7 .
*s T a m ż e , s. 1-39.
Sfl T a m ż e , s. 4 1 - 5 9 .
danie słowa Bożego, nauczanie katechetyczne, w ychow anie katolickie, misje
katolickie i środki społecznego przekazu8'. Księga czw arta traktuje o sakra­
mentach świętych, pozostałych aktach kultu Bożego, jakim i są sakram entalia,
pogrzeb kościelny, kult świętych obrazów i relikwii, śpiew i m uzy ka sakralna,
miejsca święte, dni świąteczne, dni pokuty i posty oraz ekum enizm . Księga
piąta jest poświęcona dobrom doczesnym Kościoła, szósta zaś procesom
i sankcjom kościelnym 88.
Dekretem z dnia 10 listopada 1990 r., adm inistrator apostolski archidie­
cezji w Lubaczowie, biskup Marian Jaworski, prom ulgow ał uchw ały synodu
archidiecezjalnego w L u b a c z o w i e , które miały obow iązyw ać z ch w i­
lą ich publikacji. Obrady synodalne miały m iejsce podczas trzech sesji
plenarnych. Uchwały tego zgrom adzenia zostały pro m ulgow ane 10 listopada
1990 r., a zaczęły obowiązywać od chwili ich publikacji drukiem , czyli od
1 stycznia 1991 r. Jednocześnie straciły moc obow iązujące dotąd statuty
synodu archidiecezjalnego lwowskiego z 1930 r.‘ '
Synod lubaczowski zwrócił uwagę na kaznodziejstwo, katechizację, środki
społecznego przekazu, udział archidiecezji w działalności
m isyjnej oraz
stosunek do ateizmu, laicyzacji i obojętności religijnej. P ośw ięcił także dużo
miejsca sakramentom świętym, okresom liturgicznym, m odlitw ie Kościoła,
pogrzebowi, liturgicznej służbie ołtarza, śpiewowi i m uzyce sakralnej,
miejscom kultu i sztuce sakralnej oraz sanktuariom. W ostatniej części synod
traktuje o strukturze hierarchicznej Kościoła, duchow ieństw ie diecezjalnym ,
przygotowaniu do kapłaństwa, powołaniu, instytutach życia konsekrow anego,
roli świeckich w życiu Kościoła, duszpasterstwie m ałżeństw , rodzin,
młodzieży i grup zawodowych; w spom ina również o apostolstw ie miłości
miłosiernej, pracownikach parafialnych oraz dobrach d oczesnych Kościoła.
III synod k i e l e c k i został zapowiedziany przez biskupa kieleckiego
Stanisława Szymeckiego 12 kwietnia 1981 r. W łaściw e prace synodalne
rozpoczęły się w 1984 r., a zakończyły się w 1991 r. Pierw sza sesja odbyła
się 22 listopada 1988 r., ale wstępne prace nad jej uchw ałam i rozpoczęły się
już 1 stycznia 1984 r.90 Kolejne sesje plenarne odbyły się: 25 m aja 1989 r.,
s7 T a m ż e , s. 60 -7 2 .
xs T a m ż e , s. 7 3 - 1 0 5 .
y Z o b . Syn o d a rek i d i e ce z j i w L u b a c z o w ie , L u b a c z ó w 1 9 9 2 ( m p s ), s . 1.
90 III s y n o d d ie c e z ji k ie le c k ie j 1 9 8 4 -1 9 9 1 , K i e l c e 1 99 2 , s. 10.
22 lutego 1990 r.,
12 czerw ca 1990 r.,
25 w rześnia 1990 r.
i 9 lu­
tego 1991 r. Ostatnia sesja m iała m iejsce 3 czerwca 1991 r., z udziałem
Ojca świętego Jana Paw ła II. Dnia 3 czerw ca 1992 r. biskup kielecki prom ul­
gow ał uchwały z zaznaczeniem , że wchodzą one w życie z dniem 1 września
1992 r.91
Uchwały synodalne na pierw szym miejscu m ów ią o teologii Kościoła
partykularnego, prezentują też rys historyczno-pastoralny diecezji kieleckiej
oraz refleksję teologiczną o życiu wiary tego Kościoła. W części pierwszej,
pt. „W spólnota Kościoła kieleckiego”, mówi się o powołaniu, formacji kandy­
datów do kapłaństwa, służbie i życiu kapłanów w Kościele, ich stałej forma­
cji, sprawach bytowych. W spom niane są również instytuty życia konsekrow a­
nego i stow arzyszenia życia apostolskiego, pracownicy świeccy, ich pow oła­
nie i posłannictwo. Podaje się także dyspozycje o formach strukturalnych
Kościoła kieleckiego i sprawie dialogu ekum enicznego. Część druga - „Posłu­
ga nauczania” - reguluje dziedziny związane z przepow iadaniem słowa Boże­
go, katechizacją, chrześcijańską form acją młodych, problem em środków spo­
łecznego przekazu w duszpasterstwie i dziełami misyjnymi. W części trzeciej
uchw ał synodu - „Posługa uśw ięcania” - mówi się o życiu liturgicznym,
m uzyce sakralnej i budownictwie sakralnym. Część czw arta - „Posługa paste­
rzo w an ia” - traktuje o życiu m ałżeńskim i rodzinnym, duszpasterstwie chary­
tatywnym , specjalnym i ludzi pracy, o sanktuariach, duszpasterstwie ludzi
w drodze i duszpaterstwie trzeźwości.
Biskup płocki Zygm unt Kamiński, listem pasterskim z dnia 4 marca
1990 r., zapowiedział zwołanie XLII synodu diecezji p ł o c k i e j . Prace
synodalne trwały od 1987 do 1991 r. Celem synodu było podjęcie przez
Kościół płocki nowych zadań na polu wiary i życia społecznego. Wysiłki
synodalne zmierzały do ożyw ienia wiary wobec współczesnych problemów.
Pierw sza sesja plenarna, która odbyła się 17 listopada 1990 r., dotyczyła
udziału w posłudze nauczania ludu Bożego w diecezji płockiej. Druga, zw oła­
na na 9 lutego 1991 r., poruszała problem atykę udziału wiernych diecezji
płockiej w posłudze uświęcania. Trzecia odbyła się 20 kwietnia 1991 r. i do­
tyczyła udziału katolików diecezji płockiej w posłudze pasterzowania. Cała
treść statutów synodalnych została zawarta w sześciu księgach.
Synod zakończył swoją pracę 7 czerwca 1991 r. w obecności Ojca święte­
go Jana Pawła II. Tegoż dnia biskup płocki prom ulgował uchwały synodalne.
‘Jl T a m ż e , s. 28.
zaznaczając, że wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 1992 r., tj. w u roczys­
tość Maryi Świętej Bożej R odzicielki42.
Statuty XLI1 synodu płockiego zawierają w pierwszej księdze norm y ogól­
ne (ustawy kościelne, dekrety oraz instrukcje, akty adm inistracyjne, dekrety
i ustawy szczegółowe, respekty, przywileje i dyspensy). W księdze drugiej
- „Lud B oży” - jest m ow a o wiernych, wewnętrznej organizacji Kościoła
diecezjalnego, instytutach życia konsekrow anego i stow arzyszeniach życia
apostolskiego. W księdze trzeciej, pt. „N auczycielskie zadania K ościoła” ,
synod zwraca uwagę na posługę słowa Bożego, działalność m isyjną, w ycho­
wanie katolickie i środki społecznego przekazu. W księdze czwartej, pt.
„Uświęcające zadanie Kościoła” , zajęto się dziedziną sakram entów świętych,
pozostałych aktów kultu Bożego, miejsc i czasów świętych. K sięga piąta,
pt. „Dobra doczesne Kościoła” , składa się z następujących wątków tem a­
tycznych: nabywanie i zarząd dóbr, um owy, zw łaszcza alienacja oraz pobożne
zapisy i fundacje. W ostatniej, szóstej księdze statutów synodalnych mówi się
o sankcjach karnych i procesach.
II synod p o z n a ń s k i , zwołany przez apba Jerzego Strobę, trwał od
23 maja 1992 do 13 czerwca 1993 r. D ecydującym im pulsem do jeg o zw o ­
łania był Nadzwyczajny Synod Biskupów odbyty w 1985 r.93, w którym
uczestniczył abp Jerzy Stroba. Statuty synodalne zostały w ypracow ane p o d ­
czas 10 sesji plenarnych, które odbyły się w dniach: 13 czerwca, 12 września,
10 października, 1 I listopada, 12 grudnia 1992 r. oraz 23 stycznia, 13 lute­
go, 13 marca, 22 maja, 5 czerwca 1993 r. Uchwały synodu zostały p rom ulgo­
wane dekretem z dnia 31 grudnia 1993 r.94 M oc obow iązującą uzyskały
w uroczystość Zm artw ychw stania Pańskiego, 3 kw ietnia 1994 r.
Dokumenty archidiecezjalnego synodu poznańskiego zredagow ano w trzech
ciągach tematycznych, odpowiadających trzem najistotniejszym zadaniom
Kościoła sprawowanym z polecenia Chrystusa: nauczaniu, kierow aniu i u ś w ię ­
caniu. W pierwszej grupie tematycznej synod przedstaw ił istotę nauczyciel­
skiego zadania Kościoła archidiecezjalnego oraz działalność, jak ą należy
podjąć. Grupa druga dotyczy różnorakich rodzajów pow ołań w Kościele hie­
y- Zob. XLI1 sy n o d d ie c e z ji p ło c k ie j ( 1 9 8 7 -1 9 9 1 ) , P to ck 1 9 92 , s. 2 3 6 - 2 3 8 .
w Na s y n o d z i e tym s tw ierd zo n o , iż nauka Sob o ru W a t y k a ń s k i e g o II, ja k do tej pory, ani
nic z o s la ła w y sta rczają co p ozn an a, ani z rea lizo w a n a . S y n o d w s k a z a ł na s y n o d y d i e c e z j a l n e ja k o
sk u teczn e środki do o s i ą g n i ę c i a teg o celu.
1,4 P o zn a ń sk i s y n o d a r c h id ie c e z ja ln y 1 9 9 2 -1 9 9 3 . D o k u m e n ty , P o zn a ń [b.r.w.J, s. 45.
rarchicznym . Grupę trzecią natom iast charakteryzują cztery dokum enty doty­
czące duszpasterstw a oraz liturgii i spraw ow ania sakramentów.
Sam e statuty synodalne m ożna podzielić na poszczególne wątki tem atycz­
ne: przepow iadanie słowa Bożego, katechizacja, środki społecznego przekazu,
Eucharystia, inne formy kultu Bożego, miejsca święte, życie sakramentalne,
kapłan w społeczności wiernych, instytuty życia konsekrowanego, małżeństwo
i rodzina, posłannictwo charytatywne, apostolstwo świeckich i dobra doczesne
Kościoła.
Dnia 4 kwietnia 1994 r.. w Poniedziałek W ielkanocny95, zostały prom ul­
gow ane przez bpa Bronisława D em bow skiego uchwały II synodu w ł oc ł a w s k i e g o . Zaw arto je w 11 rozdziałach i 21 aneksach. Uzyskały
one moc obow iązującą od 1 września 1994 r., w dzień wspom nienia bl. Bro­
nisławy.
Treść statutów II synodu włocław skiego dotyczy przepow iadania słowa
Bożego, katechizacji, środków społecznego przekazu. Eucharystii, innych
form kultu Bożego, miejsc świętych, życia sakram entalnego, kapłanów w spo­
łeczności wiernych, instytutów życia konsekrowanego, m ałżeństw a i rodziny,
posłannictw a charytatywnego, apostolstwa świeckich i dóbr doczesnych Koś­
cioła96.
U roczysta inauguracja synodu w r o c ł a w s k i e g o
nastąpiła 30
września 1985 r.97 Do tego czasu były prowadzone prace wstępne przez
specjalne do tego celu pow ołaną Komisję Przygotow aw czą. W e wszystkich
kom isjach synodalnych - centralnych i terenowych - byli zaangażowani za­
równo duchow ni, jak i wierni świeccy. Uroczyste zakończenie synodu nastą­
piło w uroczystość Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w 1991 r.9X
P ostanow ienia synodu dotyczą liturgii, kaznodziejstwa, katechizacji, ducho­
wieństwa, rodziny, katolików świeckich, zakonów, młodzieży, problemów
społecznych, struktur kanoniczno-prawnych, kształcenia kadr duchownych
i świeckich, duszpasterstwa, dzieła miłosierdzia, ekum enizm u, środków spo­
łecznego przekazu oraz sztuki i budow nictw a sakralnego.
ys Z o b . II s y n o d d ie c e z ji w ło c ła w s k ie j. S ta tu ty , W ł o c ł a w e k 1 99 4 , s. 3.
Zob. W . G ó r a 1 s k i, D r u g i s y n o d D ie c e z ji W ło c ła w s k ie j, „ A t e n e u m Kapłańskie",
8 7 ( 1 9 9 5 ) , z. 1, s. 7 1 - 8 3 .
y7 S y n o d a r c h id ie c e z ji w r o c ła w s k ie j 1 9 8 5 -1 9 9 1 , W r o c ł a w 1995, s. 5.
9I< T a m ż e , s. 6.
Treść synodu jest próbą odpowiedzi na pytanie postaw ione na początku
prac synodalnych: „Co uczynić, aby doprowadzić do odnow y i przystosow ać
do współczesnych warunków życia religijnego oraz działalności d uszpaster­
skiej i apostolskiej Kościół w rocław ski?”99
III
Po Soborze W atykańskim II odbyło się w Polsce 18 synodów, w tym
jeden prowincjalny (krakowski). Zaprezentow any przez diecezje Europy Z a ­
chodniej nowy, posoborowy model synodu spotkał się w Polsce z p o zyty w ­
nym przyjęciem. Zakończone tutaj zgrom adzenia synodalne, uw ieńczone
prom ulgowaniem przez prawodawców diecezjalnych uchw ał k ońcow ych (za­
zwyczaj obszernych), stanowią bezsprzecznie doniosłe w ydarzenie w życiu
Kościoła lokalnego. Uchwały te, uw zględniające szeroką p an oram ę zagadnień
odnoszących się do wielu dziedzin życia kościelnego, pozostają cennym d o ­
robkiem myśli posoborowej, torującej sobie drogę do wielu środowisk. D o k u ­
menty te należy uznać - w większej części - za udaną próbę urzeczyw istnie­
nia nauki i wskazań Vaticanum II.
W trzydziestoletnim ju ż okresie odbyw ania synodów posoborow y ch w P o l­
sce można dostrzec dwa etapy: od zakończenia Soboru do p rom ulgo w an ia (25
stycznia 1983 r.) nowego Kodeksu Prawa K anonicznego oraz po p ro m u lg o w a­
niu wym ienionego zbioru Jana Pawła II. Z gro m ad zen ia synodalne, które
powzięły uchwały końcowe ju ż po opublikow aniu KPK, cha rakteryzują się
wyraźnym nawiązywaniem w swoich uchw ałach do now ego u staw od aw stw a
powszechnego, choć stopień tego odniesienia pozostaje dość zróżnicowany.
Wypada dodać, iż w nurcie synodów posoborow ych znajdują się także
synody diecezjalne, dotąd nie zakończone, a więc: drohiczyński, toruński,
łowicki, przemyski, łomżyński, łódzki, pelpliński, zam ojsko-lubaczow ski,
siedlecki, białostocki i sandomierski. Z pew nością i te zgro m adzenia wniosą
swój określony wkład w dzieło posoborowej reformy i odnowy Kościoła.
Należy wreszcie wyrazić nadzieję, iż tak znaczący dorobek synodu prowincjalnego krakowskiego oraz zakończonych ju ż bądź trwających synodów
diecezjalnych stanie się cennym wkładem w dzieło w kraczającego w swą fazę
finalną drugiego polskiego synodu plenarnego.
99 T am że.