Program zajęć z przedmiotu: Przysposobienie do pracy dla uczniów

Program zajęć z przedmiotu:
Przysposobienie do pracy
dla uczniów
z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla klas I, II, III SPdP
Program opracowany na potrzeby SOSW w Pucku w oparciu o:
1. Podstawę programową kształcenia ogólnego dla uczniów z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów
z niepełnosprawnościami sprzężonymi w oparciu o rozporządzenie MEN z dnia
27 sierpnia 2012 r.
Programy własne dla Szkoły Przysposabiającej do Pracy
 Elementy edukacji informatycznej dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu
umiarkowanym dla klas przysposabiających do pracy; mgr Bożena
Jakubowska (3/SPdP/2009/10 )
 Pomoc kuchenna dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu
umiarkowanym lub znacznym dla klas I, II, III SPdP; mgr Edyta Konkel
(18/SPdP/2013/14)
 Elementy
introligatorstwa
i
papieroplastyka
dla
uczniów
z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym
dla klas I, II, III SPdP; mgr Małgorzta Sławińska (19/SPdP/2013/14)
 Konserwator zieleni miejskiej dla uczniów z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla klas I, II, III SPdP;
mgr inż. Katarzyna Ignaciuk (20/SPdP/2013/14)
 Program rozwijania twórczości- glina, ceramika, drewno; mgr Anna AdrianDzierżyńska (18/SPdP/2011/12)
 Brukarstwo dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu
umiarkowanym lub znacznym dla klas I, II, III SPdP; mgr Andrzej Siluta
(21/SPdP/2013/14)
 Ogrodnictwo i Ekologia dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu
umiarkowanym dla klas przysposabiających do pracy; mgr inż. Katarzyna
Ignaciuk (2/SPdP/2009/2010 )
 Pomoc pracownika przetwórstwa rybnego
Opracowały:
mgr inż. Katarzyna Ignaciuk
mgr Edyta Konkel
mgr Małgorzata Sławińska
mgr Anna Adrian- Dzierżyńska
Program został zatwierdzony do realizacji uchwałą Rady Pedagogicznej SOSW w Pucku dnia
………………
Nr programu………………..
Kontynuacja programu w latach następnych.
Ewaluacja programu dokonana 31 sierpnia 2015r. przez Zespół samokształceniowy SPdP.
WSTĘP
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka mówi: „Wszyscy ludzie rodzą się wolni
i równi bez względu na jakiekolwiek różnice”, każdy ma więc prawo do życia, ochrony
zdrowia, wolności wyznania, nauki, pracy.
Nasi uczniowie w czasie pobytu w szkole korzystają z prawa do nauki, wypoczynku,
szacunku itd. Zadaniem szkoły przysposabiającej do pracy jest jak najpełniejsze
przygotowanie uczniów do realizacji prawa do wykonywania pracy. Młodzież ma nie tyle
nauczyć się zawodu, ile zdobyć wiele umiejętności i cech, które mogą pozwolić
na znalezienie zatrudnienia na chronionym lub otwartym rynku pracy. Takie podejście
wynika również ze zmiennego rynku pracy.
Cele edukacyjne:
Celem kształcenia jest nabycie praktycznych umiejętności niezbędnych
do podejmowania pracy w różnych dziedzinach, prawidłowego funkcjonowania w życiu
społecznym i zawodowym.
− kształcenie pozytywnej postawy ucznia wobec pracy w aspekcie motywacji,
kompetencji i wykonania
− osiągnięcie maksymalnej zaradności i niezależności na miarę indywidualnych
możliwości uczniów
− przygotowanie do wykonywania, indywidualnie i zespołowo, różnych prac
mających na celu zaspokojenie potrzeb własnych i otoczenia
− kształtowanie umiejętności posługiwania się narzędziami, maszynami
i urządzeniami oraz opanowanie prostych umiejętności i czynności pracy
− poznawanie typowych sytuacji związanych z pracą
− kształtowanie umiejętności związanych z poszukiwaniem pracy, korzystania
z różnych źródeł informacji
− przygotowanie do podjęcia samodzielnej lub wspomaganej pracy.
− zaspokajanie potrzeb poznawczych i społecznych uczniów przez zapewnienie
im warunków do aktywności celowej, społecznie użytecznej.
Metody pracy:
Praktycznego działania- uczą projektowania, planowania, doboru narzędzi, podejmowania
decyzji. Metody praktyczne cechuje przewaga aktywności manualnej. Służą one zmienianiu
uczniów poprzez kształtowanie ich umiejętności motorycznych, a także zmienianiu
rzeczywistości, będącej przedmiotem ich działania. Umiejętności praktyczne polegają
na właściwym posługiwaniu się regułami przy wykonywaniu określonych zadań.
Metody podające – np. metoda werbalna i oglądowa. Służą przyswajaniu przez uczniów
gotowej wiedzy; zdobywane w ten sposób wiadomości angażują pamięć, są przydatne
do zrozumienia niektórych pojęć i rozwiązywania problemów.
Metody aktywizujące- np., demonstracja, karty dydaktyczne, praca w grupach, spotkania
ze specjalistami.
Formy pracy: zbiorowa i jednolita z całą grupą, indywidualna na tle grupy, indywidualna
zróżnicowana z poszczególnymi uczniami, wycieczka.
Podstawową formą przygotowania zawodowego jest uczenie wykonywania prostych lub
specjalistycznych czynności, które mogą stanowić zakres obowiązków zawodowych
kandydata do zatrudnienia (np. w gastronomii, pracach ogrodniczych, brukarskich itp.) oraz
kształtowanie uniwersalnych umiejętności potrzebnych pracownikowi, takich jak zaradność,
samodzielność, punktualność, odpowiedzialność, wytrwałość, terminowość, poszukiwanie
informacji, samokontrola, współpraca itp. Rozwijanie tych umiejętności odbywa się przez
uczestnictwo w zajęciach edukacyjnych w odpowiednich pracowniach oraz podczas zajęć
praktycznych.
W ramach przedmiotu przysposobienie do pracy w Specjalnym Ośrodku SzkolnoWychowawczym w Pucku uczniowie realizują treści programowe w następujących
dziedzinach:
- pomoc kuchenna
- konserwator zieleni miejskiej
- pomocnik brukarza (zawieszenie realizacji zajęć)
- ceramika, drewno
- elementy introligatorstwa i papieroplastyka
- elementy informatyki
- pomoc pracownika przetwórstwa rybnego
POMOC KUCHENNA
Cele szczegółowe:
W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeń powinien umieć:
• stosować różne procesy technologiczne podczas przetwarzania żywności,
• stosować maszyny i urządzenia, które są używane w poszczególnych procesach
technologicznych,
• przygotowywać surowce i półprodukty w zakresie obróbki wstępnej surowców,
• stosować różne metody obróbki cieplnej produktów,
• korzystać z przepisów kucharskich
• wykonywać prace porządkowe oraz organizować różnymi metodami zmywanie
naczyń,
• posługiwać się podstawowym sprzętem ręcznym i naczyniami,
• poznać zasady nakrywania stołów na różne okoliczności,
• stosować i przestrzegać przepisy BHP i ppoż.,
• prawidłowo i oszczędnie gospodarować surowcami, energią i wodą,
• planować i rzetelnie wykonywać pracę
• współpracować w zespole
• znać zasad zdrowego odżywiania i jego znaczenia dla organizmu
• higienicznie, bezpiecznie i estetycznie przygotować i spożywać posiłki
• podjąć aktywność we własnym gospodarstwie domowym
Zadania:
• zdobywanie przez uczniów wiadomości i umiejętności wykorzystywanych podczas
prac kuchennych
• uczenie ekonomicznego wykorzystywania produktów spożywczych
•
•
•
•
•
•
•
•
nabywanie umiejętności prawidłowego posługiwania się przyborami i naczyniami
kuchennymi
kształtowanie i doskonalenie umiejętności bezpiecznego posługiwania się sprzętem
AGD ułatwiającym pracę w kuchni oraz poznanie jego wszechstronnego zastosowania
uczenie się sporządzania listy zakupów artykułów spożywczych
nabywanie umiejętności nakrywania do stołu, posługiwania się sztućcami,
prawidłowego zachowania się podczas spożywania posiłków
stosowanie różnych metod obróbki wstępnej i cieplnej produktów
wykonywanie prac porządkowych
wdrażanie do prac użytecznych społecznie.
wyrabianie szacunku wobec własnej i cudzej pracy
TREŚCI NAUCZANIA:
1.
Wiadomości wstępne:
• regulamin pracowni
• zapoznanie z rozmieszczeniem materiałów, narzędzi, przyborów potrzebnych
na zajęciach
• przygotowanie stanowiska pracy i organizacją pracy na poszczególnych stanowiskach
• charakterystyczne prace
• BHP-przepisy ogólne obowiązujące w pracowni
• regulacje prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
• postępowanie w razie wypadku przy pracy i zasady udzielania pierwszej pomocy,
• zagrożenia występujące w trakcie pracy ,
• zasady i metody likwidacji lub ograniczenia oddziaływania szkodliwych czynników
na pracownika,
• odzież ochronna
2.
Widomości o żywieniu
• Sporządzanie listy potrzebnych artykułów spożywczych i dokonywanie zakupów,
planowanie zakupów, samodzielny zakup produktów spożywczych
• Zasady prawidłowego przechowywania żywności i robienia zapasów
• Czytanie oznakowań i etykiet na artykułach spożywczych.
• Racjonalne odżywianie:
- podział artykułów żywnościowych
- wartość i składniki odżywcze pożywienia
- funkcje składników odżywczych: budulcowe, energetyczne, regulujące
- piramida żywieniowa
- zasady układania jadłospisu
- przykładowe diety i ich znaczenie w żywieniu człowieka.
• Nauka odmierzania płynów i produktów sypkich, posługiwanie się wagą i miarką.
3.
Obróbka wstępna warzyw, owoców i grzybów
• Zapoznanie uczniów z zasadami prawidłowej organizacji pracy.
• Podział warzyw ze względu na przydatność technologiczną.
•
Obróbka wstępna: ziemniaków, warzyw korzeniowych, liściowych, cebulowych,
owocowych, grzybów.
•
•
•
4.
•
•
•
•
•
•
Rodzaje warzyw i ich zastosowanie w gastronomii.
Wykonanie obróbki ręcznej i mechanicznej.
Mrożenie jako sposób przechowywania produktów.
Surówki
Dobór warzyw na surówki.
Różne sposoby rozdrabniania: ręcznie i mechanicznie.
Sprzęt i narzędzia do rozdrabniania.
Zapoznanie z obsługą maszyn do rozdrabniania warzyw.
Zasady sporządzania surówek z warzyw mieszanych
i ich zastosowanie do różnych dań.
Porcjowanie i dekorowanie surówek
5.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Obróbka cieplna warzyw i owoców
Obróbka cieplna warzyw korzeniowych
Gotowanie warzyw kapustnych, strączkowych świeżych i suchych.
Obróbka cieplna ziemniaków.
Zastosowanie podprawy.
Czas gotowania warzyw.
Zastosowanie warzyw.
Rozdrabnianie ziemniaków na frytki i ich smażenie.
Techniki wykonania przetworów z owoców i warzyw
Wykonanie kompotów, dżemów, marynat.
Pasteryzowanie warzyw.
i
jednorazowych
6.
Sporządzanie potraw z mleka i przetworów mlecznych
A . Zastosowanie mleka
• wartość odżywcza mleka i jego przetworów
• Zastosowanie mleka słodkiego w produkcji gastronomicznej.
• Mleko jako podstawowy produkt do sporządzania potraw i napojów.
• Mleko jako dodatek do potraw napojów i wypieków.
• Asortyment deserów z mleka.
• Sporządzanie zup mlecznych, napojów gorących z mlek i kisieli mlecznych.
• Zastosowanie śmietany i śmietanki w produkcji gastronomicznej.
• Jogurt i kefir jako dodatek uzupełniający wartość odżywczą i smakową potraw.
B. Zastosowanie w gastronomii serów twarogowych i podpuszczkowych
• Rodzaje serów twarogowych i podpuszczkowych.
• Sporządzanie past z sera twarogowego.
• Sporządzanie leniwych pierogów i ich wykończenie.
• Sporządzanie deserów z sera twarogowego i owoców.
7.
Sporządzanie potraw z jaj
• Rodzaje potraw z jaj w zależności od procesów technologicznych.
• Zastosowanie jaj w produkcji potraw.
• Wykorzystanie jaj jako surowca podstawowego, czynnika wiążącego,
spulchniającego, emulgującego i zagęszczającego.
• Sporządzanie potraw z jaj: jaja (gotowane, w koszulce, sadzone, faszerowane)
•
Sporządzanie omletu i jajecznicy.
8.
Sporządzanie potraw z mąki
A. Sporządzanie ciast zarabianych na stolnicy
• Składniki ciasta zarabianego na stolnicy.
• Technika wykonywania ciasta zarabianego na stolnicy.
• Sporządzanie ciasta makaronowego i pierogowego
• Gotowanie sporządzonych wyrobów.
• Sporządzanie ciastek, pierniczków i ciasta kruchego
• Zagniatanie ciasta drożdżowego na pizzę i pieczywo.
• Obróbka cieplna ciast zarabianych na stolnicy.
• Rodzaje dodatków z ciasta zarabianego na stolnicy.
• Przyrosty wagowe i objętościowe ciast zarabianych na stolnicy.
B. Sporządzanie ciast zarabianych w naczyniu
• Składniki ciasta zarabianego w naczyniu.
• Rodzaje ciast zarabianych
• Narzędzia i sprzęt stosowany do wykonania ciasta zarabianego w naczyniu.
• Techniki i obróbka cieplna ciasta zarabianego w naczyniu.
• Zasady pieczenia ciast
• Zastosowanie ciast zarabianych w naczyniu.
C. Sporządzanie ciasta naleśnikowego
• Składniki ciasta naleśnikowego.
• Rodzaje ciasta naleśnikowego i nadzień.
• Sporządzanie ciasta naleśnikowego.
• Sporządzanie nadzienia na słodko lub wytrawnie
• Organizacja pracy.
• Formowanie półproduktów z naleśników (krokiety, paszteciki).
D. Sporządzanie ciasta ziemniaczanego
• Składniki ciasta ziemniaczanego.
• Rodzaje ciasta ziemniaczanego.
• Sporządzanie ciasta ziemniaczanego z mąką pszenną,
• Sporządzanie ciasta ziemniaczanego z mąką ziemniaczaną.
• Sporządzanie ciasta ziemniaczanego z dodatkiem sera
• Zastosowanie potraw z ciasta ziemniaczanego.
9.
•
•
•
•
•
•
Sporządzanie potraw z kasz
wartość odżywcza, rodzaje i zastosowanie mąki i kasz
Obróbka wstępna kasz.
Technika sporządzania różnych rodzajów kasz.
Ustalenie odpowiedniej ilości wody potrzebnej do gotowania kasz.
Gotowanie kasz rozklejonych, na półsypko i sypko
Zastosowanie ugotowanych kasz do sporządzania potraw
10.
Sporządzanie zup czystych i zagęszczanych
A. Sporządzanie zup czystych
• Sporządzanie wywarów mięsnych i jarzynowych.
• Etapy sporządzania zup.
• Sposoby podawania zup i doprawiania do smaku.
• Dodatki stosowane do zup czystych.
B. Sporządzanie zup przecieranych - kremowych
• Technika wykonania zup kremowych.
• Sposoby zagęszczania zup kremowych(zawiesina, podprawa zacierana, zaciągane
żółtkiem jaja).
• Dodatki stosowane ,do zup kremowych podnoszące wartość energetyczną i odżywczą.
• Sposób podawania zup kremowych i wielkość porcji.
C. Sporządzanie zup zagęszczanych
• Sporządzanie zup zagęszczanych własnym składnikiem skrobiowym, zawiesiną lub
zasmażką.
• Etapy sporządzania zup zagęszczonych i sposoby zagęszczania zup.
• Dodatki stosowane do zup zagęszczonych.
11.
•
•
•
•
•
•
•
•
Sporządzanie potraw jarskich i półmięsnych gotowanych, smażonych,
duszonych, zapiekanych
Podział potraw jarskich i półmięsnych ze względu na składniki i rodzaj obróbki
cieplnej.
Przygotowanie
nadzień
słonych
i słodkich do potraw
jarskich
i półmięsnych gotowanych.
Przygotowywanie dań jednogarnkowych.
Technika wykonania zapiekanek ziemniaczanych, ryżowych i makaronowych.
Formowanie knedli, pyz i klusek śląskich, pierogów.
Sporządzanie kotletów z jaj, warzyw, kasz itp.
Sporządzanie placków ziemniaczanych.
Wykańczanie sporządzonych potraw odpowiednimi dodatkami.
12.
Potrawy z wykorzystaniem wędlin, mięsa i ryb:
• wartość dietetyczna i odżywcza wędlin, drobiu, mięsa i ryb.
• rodzaje wędlin i ich zastosowanie
• rodzaje i przechowywanie drobiu, mięsa i ryb
• obróbka wstępna
• potrawy z drobiu, mięsa i ryb
13.
Półfabrykaty w żywieniu
• rodzaje półfabrykatów i ich zastosowanie w żywieniu
• technika przyrządzania potraw z półproduktów
• odczytywanie przepisu wykonania
14.
Czynności porządkowe:
• środki czystości - podstawowy podział i zastosowanie.
• bezpieczeństwo i higiena w trakcie stosowania środków chemicznych.
• dobór detergentów i środków czyszczących
• technika zmywania naczyń..
• dobór środków i technik do rodzaju naczyń i sprzętu kuchennego.
•
•
•
•
mycie i szorowanie naczyń i sprzętu kuchennego wykonanego z aluminium, naczyń
emaliowanych, szorowanie sprzętu z drewna.
układanie czystych naczyń.
segregowanie odpadków.
porządkowanie pomieszczenia zmywalni: mycie podłóg, mycie kafli, mycie podestów
drewnianych, mycie szaf, dezynfekcja pojemników na odpadki, mycie
zlewozmywaków, mycie urządzeń grzejnych.
15.
Estetyka podawania posiłków
• Nakrywanie do stołu.
• rodzaje sztućców
• rodzaje nakryć do posiłków
• zasady nakrywania do stołu
• sposoby dekorowania stołów na różne uroczystości
KONSERWATOR ZIELENI MIEJSKIEJ
Cele szczegółowe:
1. Zdobycie wiadomości o przyrodzie ożywionej i nieożywionej.
2. Nabycie umiejętności posługiwania się narzędziami ogrodniczymi.
3. Rozpoznawanie roślin krajowych i egzotycznych.
4. Nauka wykorzystania roślin w dekoratorstwie.
5. Kształtowanie umiejętności współpracy w grupie oraz zaangażowania w realizowany
temat.
6. Wdrażanie do przestrzegania zasad BHP w trakcie pracy.
7. Promowanie wśród uczniów idei ochrony środowiska naturalnego .
8. Kształtowanie prawidłowych nawyków zachowania proekologicznego, postawy
odpowiedzialności za stan najbliższego środowiska.
9. Propagowanie oszczędności wody, energii, minimalizacja ilości powstających
odpadów oraz ich zagospodarowanie.
Zadania do realizacji:
1. Zdobycie przez ucznia wiadomości z zakresu hodowli i pielęgnacji roślin.
2. Poznanie sposobu wykorzystania roślin w projektowaniu terenów zielonych.
3. Umiejętne wykorzystanie w praktyce posiadanych wiadomości teoretycznych.
4. Poszanowanie przyrody, kształtowanie postawy proekologicznej.
5. Dostrzeganie walorów przyrodniczych regionu.
6. Wdrażanie do prac użytecznych społecznie.
7. Wyrabianie szacunku wobec własnej i cudzej pracy.
TREŚCI NAUCZANIA:
1. Zajęcia wstępne
A. Zapoznanie uczniów z zasadami BHP podczas pracy:
• regulacje prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
• postępowanie w razie wypadku przy pracy i zasady udzielania pierwszej pomocy,
• zagrożenia występujące w trakcie pracy ,
• zasady i metody likwidacji lub ograniczenia oddziaływania szkodliwych czynników
na pracownika,
• odzież ochronna.
• zapoznanie z regulaminem pracowni
• praca i jej znaczenie w życiu człowieka
• rodzaje pracy i specyficzne zachowania zawodowe
• prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy
• poszukiwanie zatrudnienia, formalności związane z zatrudnieniem
B. Maszyny, narzędzia i urządzenia wykorzystywane do prac przygotowawczych przy
urządzaniu terenów zielonych
C. Organizacja miejsca pracy
D. Przechowywanie i konserwacja narzędzi i urządzeń.
E. Mała architektura ogrodowa:
 rodzaje,
 konserwacja obiektów,
2.
Wiadomości ogólne o uprawie gleby:
A. podstawowe wiadomości z botaniki,
B. rodzaje gleby,
C. ogólna uprawa gleby.
3.
A.
B.




C.





D.
E.



F.
G.




Wiadomości ogólne o roślinności terenów zielonych.
Zapoznanie z popularnymi roślinami ozdobnymi.
Wymagania roślin ozdobnych:
glebowe,
świetlne,
wodne,
pokarmowe.
Zabiegi pielęgnacyjne w uprawie roślin ozdobnych i trawników:
podlewanie,
nawożenie,
odchwaszczanie,
koszenie
ochrona przed chorobami i szkodnikami.
Zagrożenia ze strony roślin: rośliny trujące, rośliny kłujące.
Dekoracja roślinami ozdobnymi:
kwietniki, pojemniki, donice,
wybór roślin do warunków i możliwości uprawy,
najnowsze trendy w dekorowaniu.
Zasady kupowania sadzonek roślin ozdobnych, krzewów, drzew i nasion.
Wybrane rośliny ozdobne i ich uprawa:
jednoroczne,
byliny,
krzewy,
drzewa.
H.
Choroby, szkodniki i uszkodzenia najczęściej występujące w uprawie roślin
ozdobnych
i trawników.
4.
A.
Elementy projektowania, zakładania i pielęgnacji terenów zielonych:
Urządzanie terenów zieleni, klombów, rabat, trawników:
 analiza terenu przed przystąpieniem do prac
 plan terenu
 analiza gleby
 dobór roślin
 prace porządkowe i roboty ziemne
B.
Przygotowanie ziemi pod rośliny.
C.
Kupno nasion i sadzonek.
D.
Siew i sadzenie.
E.
Prace pielęgnacyjne:
 podlewanie,
 odchwaszczanie,
 nawożenie,
 walka z chorobami i szkodnikami.
F.
Zabiegi pielęgnacyjne w uprawie roślin ozdobnych i trawników - praktyczne
doskonalenie umiejętności.
G.
Renowacja trawników.
H.
Sadzenie oraz pielęgnacja drzew i krzewów:
 urządzenia i narzędzia do pielęgnacji,
 narzędzia i maszyny do cięcia, ścinania i karczowania,
 konserwacja narzędzi i urządzeń,
 przycinanie drzew, krzewów i żywopłotów.
I.
Prace sezonowe:
 pielęgnacja trawnika: koszenie, grabienie, nawożenie
 przygotowanie roślin do zimy: przycinanie, obsypywanie, owijanie
5.
A.
B.
C.
Zieleń wokół nas
poznanie nazw i wymagań roślin ozdobnych na terenie szkoły;
zasady pielęgnacji roślin ozdobnych na terenie szkoły;
nabycie przez uczniów praktycznych umiejętności sadzenia, przesadzania oraz
pielęgnacji roślin ozdobnych, krzewów i trawników.
6.
Bukieciarstwo i inne formy dekoracji roślinnych
A. Narzędzia i materiały wykorzystywane w bukieciarstwie,
B. Zasady BHP obowiązujące w czasie pracy.
C. Ogólne zasady wykonywania kompozycji kwiatowych, bukietów:
 dobór roślin i kolorystyka kompozycji
 kompozycja z roślin i ich części, kwiatów suchych, ciętych, naczyń i materiałów
pomocniczych
 układanie bukietu, wiązanki okolicznościowej
 wykorzystanie w kompozycji materiałów różnych
 sposoby suszenia roślin
 technika barwienia roślin;
D. Dekoracje okolicznościowe: stroiki, ikebany, palmy wielkanocne.
7.
A.
B.
C.
D.
E.
F.
G.
8.
A.
B.
C.
D.
Ochrona środowiska
samodzielne operowanie i zrozumienie pojęć: ekologia, surowce wtórne,
recykling, gatunki chronione, ochrona przyrody, rezerwaty, parki narodowe, pomnik
przyrody, LOP;
poznanie i segregacja surowców wtórnych, umiejętne ich wykorzystanie;
poznanie gatunków objętych ochroną w naszym rejonie;
nauczenie racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody, ochrona powietrza,
ziemi, wody;
odnawialne źródła energii;
zwrócenie uwagi na powiązanie człowieka z otaczającą przyrodą;
udział w akcji Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi.
Wdrażanie do prac użytecznych społecznie.
wdrażanie do systematycznej i odpowiedzialnej pracy
wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych na terenie wokół szkoły - praktyczne doskonalenie
umiejętności;
kształtowanie prawidłowej postawy wobec własnej i cudzej pracy;
wyrabianie nawyku pracy w zespole, dbałość o narzędzia i stanowisko pracy.
POMOCNIK BRUKARZA (realizacja programu ulega zawieszeniu
w roku szkolnym 2015/2016)
Cele szczegółowe:
 Nauczenie umiejętności samodzielnego wykonywania praktycznych prac brukarskich
 nauczenie czytania ze zrozumieniem informacji dotyczących sposobu realizacji zadań
 rozpoznawanie materiałów brukarskich

poznawanie bezpiecznych metod i zasad wykonywania prac brukarskich
i drogowych
TREŚCI NAUCZANIA:
1. Szczegółowy program szkolenia:
 podstawowe pojęcia związane z robotami drogowymi
 metody organizacji robót drogowych
 zagospodarowanie miejsca prac - wykonywanych robót drogowych
 podstawowe czynności/prace podczas prac drogowych
 podstawowe zagadnienia prawa budowlanego
2. Dokumentacja techniczna zagadnienia bhp
 umiejętność czytania dokumentacji technicznej
 plan sytuacyjno wysokościowy
 profile podłużne
 przekroje konstrukcyjne nawierzchni
 przekroje konstrukcyjne





podstawowe informacje dot. BHP
prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy
regulamin pracy
wypadki przy pracy
pierwsza pomoc itp.
3. Urządzenia brukarskie, bhp przy pracach brukarskich, podstawy wiedzy o robotach
drogowych
 zapoznanie się z podstawowymi urządzeniami brukarskimi stosowanymi,
używanymi w profesji brukarza
 podział urządzeń brukarskich, drogowych, podst. Specyfikacje
 rozwinięcie zagadnień teoretycznych dotyczących robót drogowych,
4. Elektrotechnika, eksploatacja maszyn
 podstawowe zagadnienia związane z elektrotechniką
 praktyczne wykorzystanie elektrotechniki podczas robót drogowych
 zapoznanie się z urządzeniami brukarskimi, drogowymi, używanymi w firmie OLTrans
 budowa i zasady działania ww. urządzeń brukarskich, drogowych
 sposoby eksploatacji oraz konserwacji ww. urządzeń
5. Technologia wykonawstwa robót drogowych, rozwiązania technologiczne przy
budowie dróg
 materiałoznawstwo ( podstawy)
 podział i właściwości materiałów stosowanych w brukarstwie oraz przy robotach
drogowych
 obróbka materiałów do celów drogowych i brukarskich
 podstawowe wiadomości dot. technologii wykonywania prac brukarskich oraz
drogowych
 budowa nawierzchni w zależności od jej przeznaczenia
 odpowiedni dobór materiałów do wykonywanego zlecenia
 walory estetyczne wykonywanych prac brukarskich itp.
6. Zakres obowiązków brukarza
• zabezpieczanie i oznakowywanie miejsc wykonywania robót,
• rozbieranie nawierzchni uszkodzonych,
• odbiór materiałów z samochodów i transport taczką lub wózkiem na miejsce
wykonywania prac,
• czytanie dokumentacji,
• przygotowywanie podłoża, począwszy od niwelowania, przez dowóz materiałów, do
zagęszczenia (mechanicznego lub ręcznego),
• układanie krawężników, obrzeży, kostki lub płytek,
• przycinanie na wymiar obrzeży, krawężników, płytek i kostki,
• dopasowywanie, ubijanie nawierzchni (ręcznie lub mechanicznie),
• obsługa maszyn brukarskich (zwłaszcza czyszczenie oraz tankowanie maszyn
napędzanych silnikiem spalinowym),
• konserwowanie sprzętu,
• czynności porządkowe na miejscu wykonywania prac.
GLINA, CERAMIKA, DREWNO
Cele szczegółowe:
 Zapoznanie się ze specyfiką dorobku kulturowego dawnych pokoleń z regionu
pomorskiego oraz wykonanych przez nich sprzętów użytkowych z drewna i gliny.
 Przygotowanie uczniów do czynnego udziału w kulturze regionu z zakresu wytworów z
gliny, pracy na kole garncarskim oraz rzeźby w drewnie.
 Rozwijanie pojęć czasoprzestrzennych.
 Kształtowanie umiejętności zdobywania, porządkowania i wykorzystywania nabytych
wiadomość w samodzielnej pracy.
 Wyposażenie ucznia w niezbędne umiejętności plastyczno- techniczne z zakresu gliny,
ceramiki oraz drewna.
 Rozbudzanie samoistnej aktywności twórczej.
 Ćwiczenie sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo- ruchowej;
 Rozwijanie poczucia piękna oraz wyrażanie własnych uczuć w sposób niewerbalny.

Dostrzeganie różnic miedzy konsystencjami mas, wielkości brył, przestrzenności,
różnorodności barw.
 Poznanie technik plastycznych: rzeźbienia, modelowania, lepienia.
 Rozróżnianie materiałów, które można zastosować do kompozycji przestrzennej
i płaskiej.
 Zapoznanie się i nazywanie barw, faktur oraz przestrzeni wykonanego wyrobu.
TREŚCI NAUCZANIA:
1. Wiadomosci ogólne- glina, ceramika, drewno:
 Termin występujące w ceramice: glina, szkliwo, zaprawa, szamot;
 Krótki rys historyczny powstawania ceramiki, narzędzi z drewna;

Konfrontacja dwóch mas plastycznych, bezkształtnej gliny, twardego drewna;
 Poznawanie nowego słownictwa;
 Rozumienie pojęć czasoprzestrzennych;
 Dostrzeganie różnic i podobieństw w warunkach życia ludzi współcześnie
i w dawnych czasach;
 Zapoznanie się z osiągnięciami kultury w dziedzinie sztuki;
 Pozyskiwanie różnych informacji;
2. Organizacja pracowni, narzędzia, zasady bhp:
 Wyposażenie pracownie w niezbędne sprzęty (stół, półki, koła garncarskie, piecyki,
narzędzia, ulokowanie ich w odpowiednim miejscu);
 Zapoznanie uczniów z zasadami bhp w trakcie przebywania w pracowni oraz
korzystania z poszczególnych sprzętów;
 Narzędzia niezbędne do pracy w glinie (drewniane wałki, łyżki, łopatki, listwy, igły,
struny, skrobaki, podstawki, gumowe narzędzia do gładzenia) zapoznanie ucznia
z nazewnictwem oraz zastosowaniem w praktyce;

Wykonanie prostych narzędzi w drewnie do pracy w glinie (drewniane listwy,
szpatułki, łopatki);




Zapoznanie uczniów z nazewnictwem poszczególnych przedmiotów i sprzętów;
Znajomość sprzętu oraz jego ustawienia w trakcie użytkowania;
Zachowanie zasad bhp w trakcie korzystania z narzędzi i sprzętu;
Rozumienie odpowiedzialności za powierzony sprzęt oraz narzędzia;
3. Modelowanie gliny
 Swobodne formowanie gliny technikami: wgniatania, wytłaczania, formowania
wałeczków i kulek;
 Projektowanie oraz wykonanie zamierzonego działania w glinie;
 Wykonanie płaskorzeźby, rzeźby przestrzennej;
 Formowanie gliny odwzorowując czynności na obrazkach- praca samodzielna;

Wykonanie przedmiotów użytkowych (kubki, misy, talerze, biżuteria,
instrumenty);
 Umiejętność organizacji samodzielnej pracy;
 Posługiwanie się różnorodnymi technikami w trakcie pracy w glinie;
 Czerpanie inspiracji z muzyki i obrazów;
 Umiejętność formowania gliny na płaszczyźnie i bryle;
4. Praca na kole
 Zapoznanie ucznia z kołem garncarskim, zasadach użytkowania i uruchomienia oraz
pracy na nim;
 Przypomnienie zasad bhp korzystania z koła garncarskiego;
 Przerabianie gliny, tworzenie toczków, przerabianie gliny na kole;
 Wykonanie prostych przedmiotów użytkowych przy pomocy koła (kubki, wazoniki);
 Zaznajomienie ucznia ze sposobem korzystaniem z koła garncarskiego;
 Nauka umiejętności pracy na kole, wykonywania przedmiotów użytkowych;
 Rozwijanie zdolności manualnych;
5. Techniki dekoracyjne
 Barwienie mas ceramicznych, bejcowanie, wypalanie drewna;
 Wykorzystanie różnorodnych faktur (koronek, liści, kwiatów, nici…)
 Gładzenie, rytowanie, odciskanie w glinie;
 Zdobienie angobami, kredkami do ceramiki;
 Szkliwienie własnych wytworów;
 Malowanie, podszkliwianie, naszkli wianie przedmiotów użytkowych;
 Dobór odpowiedniej techniki zdobniczej do masy;
 Rozwijanie umiejętności upiększania gotowego tworu;
 Samodzielne projektowanie dekoracji, przeniesienie jej na tworzywo przestrzenne;
 Umiejętność doboru technik zdobniczych;
6. Wypalanie ceramiki
 Sposoby wypału ceramiki (historyczne, ówczesne)
 Wypalanie w piecach do ceramiki oraz piecykach elektrycznych;
 Zapoznanie z zasadami bhp korzystania z pieca;
 Przygotowanie wyrobów do wypału, prawidłowy załadunek pieca;
 Wypalanie ceramiki w formie biskwitu i szkliwienia;
 Zapoznanie się uczniów z zasadami bhp korzystania z piecyków elektrycznych;
 Umiejętność typowania gotowych wytworów do wypalania;
 Znajomość parametrów piecyków do wypału tworzyw biskwitowych i szkliwionych;
 Nauka umiejętności pracy w grupie;
7. Praca w drewnie
A. Pracownia obróbki drewna:
 zapoznanie z pracownią obróbki drewna
 BHP w pracowni, dbam o bezpieczeństwo swoje i kolegi
 regulamin pracy
B. Drewno jako materiał konstrukcyjny:
 drzewo-drewno, gatunki drzew
 pozyskiwanie drewna
 rodzaje drewna, jego właściwości fizyczne i zastosowanie
C. Narzędzia do obróbki ręcznej drewna:
 piły do ręcznego cięcia drewna
 cięcie drewna wzdłuż i poprzek słoi
 rodzaje i zastosowanie pilników do obróbki drewna
 kształtowanie drewna pilnikami
 dłuta-rodzaje i zastosowanie
 obróbka wykańczająca przy użyciu papieru ściernego
D. Praca w drewnie
 rzeźby, płaskorzeźby
 Rozwijanie umiejętności wypalania wzorów, obrazków w drewnie;
 Różnorodne techniki obróbki drewna;
8. Kontakt ze sztuką
 Wycieczki tematyczne do muzeum, poszukiwanie wytworów z gliny i drewna
wykonanych ręcznie;
 Wystawy prac;
 Warsztaty z twórcami ludowymi regionu;
 Współorganizacja warsztatów tematycznych;
 Poszukiwanie w różnych źródłach informacji dotyczących prac w glinie i drewnie;
ELEMENTY INTROLIGATORSTWA I PAPIEROPLASTYKA
Cele szczegółowe:
Uczeń:
 zna zasady BHP obowiązujące na stanowisku pracy i przestrzega ich
 potrafi postępować zgodnie z procedurami w trakcie wykonywanej pracy
 zna zasady działania urządzeń biurowych: gilotyny, bindownicy, laminatora, niszczarki,
kserokopiarki, zgrzewarki
 posługuje się narzędziami podczas wykonywania prac introligatorskich i biurowych
 potrafi odrysowywać od szablonu, załamywać papier według wzoru, łączyć papier
za pomocą różnych materiałów,
 potrafi dbać o estetykę wykonywanej pracy
 potrafi przygotować i utrzymać miejsce pracy w porządku i czystości
szanuje pracę własną, pracę innych i własność społeczną
ma świadomość, że w pracy trzeba być wytrwałym, dokładnym,
potrafi współdziałać w grupie
potrafi pracować samodzielnie i wykazywać się inicjatywą
jest odpowiedzialny za powierzone zadania i inne osoby





ZADANIA:











rozbudzanie twórczej postawy ucznia wobec siebie i świata
wyrabianie szacunku dla pracy własnej i cudzej
rozwijanie ogólnej wrażliwości dziecka
wzmacnianie wiary we własne siły i możliwości
rozwijanie zainteresowań techniczno – plastycznych
wyposażenie uczniów w podstawowe umiejętności techniczno –plastyczne
kształcenie umiejętności praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy w działaniach
doskonalenie umiejętności posługiwania się przyborami i narzędziami, urządzeniami
poznanie nowych technik
wyrabianie dbałości o oszczędne gospodarowanie materiałami
wskazywanie i kształtowanie pożądanych społecznie wzorów zachowań i postaw;
TREŚCI NAUCZANIA:
1.








2.
Wiadomości wstępne, charakterystyka przedmiotu:
praca i jej znaczenie w życiu człowieka
rodzaje pracy i specyficzne zachowania zawodowe
prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy
poszukiwanie zatrudnienia, formalności związane z zatrudnieniem
informacja o zawodzie introligator, charakterystyka przedmiotu
zapoznanie z tematyką nauczania
charakterystyczne prace, użyteczność wykonywanych czynności
zapoznanie z podstawowym, fachowym słownictwem oraz budową książki i okładki





Organizacja pracy na zajęciach introligatorskich:
zapoznanie z rozmieszczeniem materiałów, narzędzi, przyborów
podstawowa wiedza o przyborach, materiałach, narzędziach i urządzeniach
stosowanych w pracy, technika posługiwania się nimi
konserwacja narzędzi, maszyn i urządzeń
przygotowanie stanowiska pracy w pracowni
odzież ochronna stosowana w pracy
BHP - przepisy ogólne obowiązujące w pracowni na zajęciach
regulamin pracy




Przybory, narzędzia oraz urządzenia wykorzystywane w pracy
ołówki: rodzaje , oznaczenia twardości, zastosowanie
rodzaje linijek i liniałów
zasady rysowania linii przy przyrządach – ćwiczenia
mierzenie długości


3.





4.





sposoby kopiowania wzorów: z użyciem szablonów, kalki technicznej, kalki
maszynowej
technika posługiwania się dziurkaczem
kreślenie według miary
odczytanie kreski w rysunku technicznym
poznanie i doskonalenie obsługi urządzeń: biurowych: nożyc dźwigniowych,
bindownicy, laminatora, niszczarki, kserokopiarki, zgrzewarki, zszywnicy
Cięcie:
zapoznanie z techniką cięcia ręcznego przy wykorzystaniu nożyczek,
noża introligatorskiego
poznanie techniki cięcia nożycami dźwigniowymi
ćwiczenia w przycinaniu papieru, brystolu, tektury do określonego wymiaru
cięcie po wyznaczonej linii
5. Klejenie:

rodzaje klejów stosowanych do papieru

technika klejenia: smarowanie powierzchni, przylepianie, przecieranie

sposoby rozprowadzania kleju : klejenie kopert, pasków papieru, dużych
płaszczyzn.

przygotowanie klajstru z mąki

ćwiczenia w doskonaleniu techniki klejenia na zimno i na gorąco
6.










7.
Papieroplastyka i zdobnictwo:
drzewo-papier, produkcja papieru
rodzaje papieru, jego właściwości fizyczne i zastosowanie
formy płaskie i kompozycje przestrzenne z papieru
zaginanie papieru, tektury po wyznaczonych liniach
proste modele orgiami
modelowanie papieru: skręcanie, zwijanie, wyginanie
wykonanie witrażu
wykonanie okładki: przygotowanie elementów składowych, łączenie w całość
kartonaż - dekoracyjne łączenie elementów kartonowych
poznanie różnych technik dekoracji i zdobnictwa
Dekoracje z wykorzystaniem materiałów i technik różnych:
zapoznanie z pojęciami „dekoracja”, „kompozycja płaska i przestrzenna”
materiały przydatne w pracy
pokaz i ćwiczenie techniki posługiwania się różnymi przyborami, narzędziami:
pędzle,
rysiki, dłutka, farby itp.

rodzaje mas plastycznych i sposoby ich wykorzystywania

produkty potrzebne do wykonania masy gipsowej, solnej i innych

technika wykonywania odlewów gipsowych

techniki malowania na materiale o różnej fakturze

paleta barw, mieszanie odcieni,



8.
Zajęcia tematycznie związane:

usługi na rzecz Ośrodka - prace społecznie użyteczne na potrzeby szkoły

materiałoznawstwo - wyjście do sklepów plastycznych

warsztaty tematyczne

prace techniczno – plastyczne na konkursy
ELEMENTY INFORMATYKI
Cele szczegółowe:
 doskonalenie podstawowych umiejętności informatycznych (dostosowanych
do
indywidualnych możliwości każdego ucznia), potrzebnych m.in. do nauki
zawodu
z wykorzystaniem materiałów dydaktycznych, programów komputerowych.
 rozwój pamięci, koncentracji i skupienia uwagi;
 poznanie zasad działania komputera i jego zastosowania w pracy, nauce i zabawie;
 kształtowanie umiejętności posługiwania się komputerem przy wykonywaniu zadań;
 kształtowanie umiejętności rozwiązywania prostych problemów przy pomocy
komputera;
 rozwijanie aktywności poznawczej i twórczej dziecka i właściwe jej motywowanie;
 rozwijanie zainteresowań informatycznych i przygotowanie dziecka
do funkcjonowania w zinformatyzowanym społeczeństwie;
 kształtowanie umiejętności poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania
informacji z wykorzystaniem technologii informacyjnej;
 nauczenie podstawowych zasad posługiwania się komputerem i technologią
informacyjną.
Zadania:
 przygotowanie uczniów do posługiwania się komputerem i technologią informacyjną.
 stworzenie warunków do nauczenia podstaw obsługi komputera, oraz posługiwania się
wybranym oprogramowaniem komputerowym
 przedstawienie i zapewnienie warunków bezpiecznej i higienicznej pracy
z komputerem
TREŚCI NAUCZANIA:
1. Poznajemy komputer i jego zastosowanie w życiu człowieka.
A. Bezpieczeństwo, higiena i reguły pracy z komputerem.
 Zapoznanie się z obowiązującym regulaminem pracowni.
 Ustalenie stałego miejsca w pracowni.
 Omówienie zasad bezpiecznego korzystania z komputera.
B. Główne części składowe komputera i ich przeznaczenie.
 Poznanie części składowych komputera – jednostka centralna i urządzenia
peryferyjne.
Urządzenia wchodzące w skład zestawu komputerowego: urządzenia wejścia
i wyjścia.
C. W jaki sposób pracuje komputer.
 Demonstracja działania poszczególnych urządzeń oraz ich zastosowanie.
D. Zastosowanie komputerów w życiu codziennym.

2. Sposoby porozumiewania się z komputerem.
A. Uruchamianie i wyłączanie komputera.
 logowanie, komunikowanie przy pomocy klawiatury.
B. Standardowy interfejs użytkownika:
 Poznawanie pojęć: pulpit, ikony jako symbole graficzne, pasek startu, pasek zadań,
okno.
C. Porozumiewanie się z komputerem przy pomocy myszy:
 Przemieszczanie elementów na pulpicie za pomocą myszy.
 Rozwijanie paska startu i przemieszczanie się po nim do wskazanego elementu.
 Ćwiczenia usprawniające koordynację wzrokowo – ruchową przy manipulowaniu
myszą.
 Gry zręcznościowe z wykorzystaniem myszy.
D. Uruchamianie i zamykanie programów.
 Otwieranie wybranych programów z ikony i paska startu.
 Minimalizowanie, maksymalizowanie i zamykanie okien programów.
 Przeciąganie okien i zmienianie ich rozmiarów poprzez przeciąganie kursora.
3. Tworzenie elektronicznych rysunków za pomocą edytora grafiki.
A. Zapoznanie z paskiem narzędzi i funkcją poszczególnych ikon w palecie.
 Otwieranie programów graficznych i poznawanie elementów okna.
 Przeglądanie paska narzędzi i odczytywanie podpisów poszczególnych ikon.
 Rysowanie dowolnych próbek z wykorzystaniem kolejnych narzędzi.
 Zamykanie program bez zapisywania zmian.
B. Kreślenie wzorów literopodobnych przy użyciu pędzla i ołówka, użycie gumki.
C. Kreślenie linii prostych różnej grubości i koloru, ustawienia w palecie kolorów.
D. Kolorowanie powierzchni ograniczonych konturami.
 Poznanie palety kolorów i sposób uaktywniania poszczególnych barw.
 Wypełnia barwami poszczególne elementy powierzchni rysunku ograniczonych
konturami.
E. Malowanie dowolnych form przy użyciu ołówka i pędzla.
 Pobieranie
z paska narzędzi pędzla oraz dowolnych kolorów
z palety kolorów.
 Dobieranie grubości pędzla.
F. Kreślenie czworokątów i kół, wypełnianie kolorem zamkniętego obszaru.
 Kreślenie różnych figur geometrycznych pobranymi szablonami z paska narzędzi.
 Wypełnianie narysowanych figur kolorami.
 Tworzenie własnych kompozycji z kolorowych figur.
G. Tworzenie kompozycji z wykorzystaniem opcji kopiuj / wklej.
 Tworzenie rysunków i kompozycji poprzez kopiowanie i wklejanie elementów.
H. Malowanie aerografem.
I. Łączenie rysunku z prostym tekstem.
 Wstawianie do rysunku pola tekstowego.
Łączenie rysunku z tekstem.
Zapisywanie swoich prac w pliku i otwieranie zapisanych plików.
Zapisywanie prac na dysku, nadawanie plikom ustalonych nazw.
Otwieranie wcześniej zapisanych plików.
W realizacji powyższych treści obowiązywać będzie zasada indywidualizacji wymagań,
metod, doboru środków dydaktycznych oraz organizacji i tempa pracy zgodnie
z zasadą stopniowania trudności.

J.


WYKORZYSTANA LITERATURA I MATERIAŁY:
1. Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r, Podstawa programowa kształcenia
ogólnego dla szkół specjalnych przysposabiających do pracy dla uczniów
z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów
z niepełnosprawnościami sprzężonymi.
2. Aktywizacja zawodowa uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu znacznym
i umiarkowanym pod red. M. Piszczek, Warszawa 2003.
3. Brocker W., Praca technika dla kl. 5-6, Warszawa 1992.
4. Czerni A., W kuchni bez kompleksów, Warszawa 1983.
5. Magalska D. Technologia gastronomiczna z elementami higieny i wyposażenia,
Warszawa 1997.
6. Pyszkowska K., Gospodarstwo domowe, Warszawa1974.
7. Tyszkowa M., Aktywizacja i działalność dzieci i młodzieży, Warszawa 1977.
8. Czajkowska I.,Hereda K., „Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole” WSiP
Warszawa 1996.
9. programy multimedialne: Atlas świata 2002, Encyklopedia powszechna 2004.
10. Otrębski W. „Szansa na społeczną akceptację” Redakcja wydawnictwa KUL Lublin 1997.
11. Wydawnictwo Reders Didest Warszawa 1997: ABC przyrody
12. Latkowska M.J. 2008. Hortiterapia – rehabilitacja i terapia przez pracę
w ogrodzie. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, z. 525, 229-235.
13. Konieczna E. “ Arteterapia”, Kraków 2004.
14. Lang J. „ Rzeźbienie w glinie” ,Warszawa 2007.
15. Matisson S. “ Podręcznik Ceramika”, Warszawa 2007.
16. Panster S. „Baw się razem z nami - modelujemy z gliny, słonego ciasta, masy papierowej
i modeliny”, Warszawa 1996.
17. Plomer A. “ Drewno i korek do dzieła”, Kielce 2006.
18. Szmidta K. “ Psychopedagogika działań twórczych”, Kraków 2005.
19. Warshaw J. Praktyczny poradnik “Ceramika”, Warszawa 2004.
20. Aktywizacja zawodowa uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu znacznym
i umiarkowanym pod red. M. Piszczek, Warszawa 2003.
21. Brocker W., Praca technika dla kl. 5-6, Warszawa 1992.
22. Fuld H., Ozdoby i sztukaterie z gipsu, Warszawa 2004.
23. Stopczyk S., Plastyka, kl.4-7, Warszawa 1986.
24. Pinder P., Jak robić kartki?, Warszawa 2003.
25. Tyszkowa M., Aktywizacja i działalność dzieci i młodzieży, Warszawa 1977.
26. Łukaszewska J., Współtworzenie – zajęcia plastyczne z osobami upośledzonymi
umysłowo, Warszawa 1997.
27. Piszczek M., Terapia zabawą, terapia przez sztukę, Warszawa 1997.
28. Polkowska I., Zajęcia pozalekcyjne z dziećmi upośledzonymi umysłowo, Warszawa 1976.
29. Stępień D., Plastyka, Sztuka w zasięgu ręki, Gimnazjum 1-3.
30. Praca zbiorowa: Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik
encyklopedyczny. Ossolineum, Wrocław 1986.