KAPITAŁ LUDZKI - EFS - Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu

Transkrypt

KAPITAŁ LUDZKI - EFS - Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
KAPITAŁ LUDZKI
W WIELKOPOLSCE
BIULETYN INFORMACYJNY KOMPONENTU REGIONALNEGO PO KL 2007-2013
nr 1/2015
2
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
SPIS TREŚCI
3
WPROWADZENIE
4
WYDARZENIA
5
INFORMACJA DOTYCZĄCA REALIZACJI PLANÓW DZIAŁANIA DLA PRIORYTETÓW
VI-IX KOMPONENTU REGIONALNEGO PO KL W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM
W ROKU 2015
6
SYSTEMOWE PROJEKTY Z PODDZIAŁANIA 9.1.1 PO KL REALIZOWANE W ROKU 2015
W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM
8
STAN WDRAŻANIA KOMPONENTU REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO
KAPITAŁ LUDZKI W REGIONIE
11
WIELKOPOLSKIE OBSERWATORIUM RYNKU PRACY II – PODSUMOWANIE PROJEKTU
12
FUNDUSZ PRACY DLA POWIATÓW W I PÓŁROCZU 2015 ROKU
13
WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW KRAJOWEGO FUNDUSZU SZKOLENIOWEGO
W 2014 ROKU
14
SYTUACJA NA RYNKU PRACY ORAZ PLANOWANE W 2015 ROKU DZIAŁANIA
WYDAWCA
KOLEGIUM REDAKCYJNE
KOORDYNACJA PRAC
WUP W POZNANIU
Z RAMIENIA
WUP W POZNANIU
Samorząd Województwa
REALIZACJA
Smartlink Sp. z o.o.
Wielkopolskiego
Natalia Dreszer
Wojewódzki Urząd Pracy
Aleksandra Fojt
Jagoda Szała
60-653 Poznań
w Poznaniu
Katarzyna Frąckowiak
Agnieszka Chodnicka-Olszak
tel. 61 849 90 40
ul. Kościelna 37
Anna Górna-Kubacka
Natalia Dreszer
e-mail: [email protected]
60-537 Poznań
Iwona Danowska
Iwona Danowska
www.smartlink.pl
tel. 61 846 38 78
Bernadeta Ignasiak
ul. Zjazd 2/4
fax 61 846 37 20
www.efs.wup.poznan.pl
Projekt graficzny i skład:
ZDJĘCIE NA OKŁADCE
Oddział przedszkolny w Potulicach został wyposażony w nowoczesny sprzęt
audiowizualny i komputerowy, pomoce dydaktyczne, materiały plastyczne i zabawki.
Projekt: Dobry początek – rozwój edukacji przedszkolnej w Gminie Wągrowiec.
Projektodawca: Gmina Wągrowiec; 9.1.1 Zmniejszanie nierówności w stopniu
upowszechnienia edukacji przedszkolnej PO KL.
Fot. Sławomir Obst
Maciej Pachowicz
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
Efekty wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego w perspektywie
finansowej 2007-2013 widoczne są w wielu dziedzinach życia mieszkańców
Wielkopolski. Podjęto szerokie działania aktywizacji zawodowej, wzrosła
integracja społeczna oraz powstały nowe miejsca pracy. Zwiększyła
się konkurencyjność przedsiębiorstw poprzez szkolenia pracowników
i pracodawców, jak i poprzez współpracę ze szkołami wyższymi. Wsparcie
z EFS wpłynęło również na podniesienie jakości usług edukacyjnych.
Ze środków unijnych skorzystało wielu mieszkańców Wielkopolski. W gronie
odbiorców pomocy były zarówno osoby bezrobotne, które objęto aktywizacją
zawodową, pracownicy i pracodawcy, uczestniczący w szkoleniach
podnoszących kwalifikacje, jak i nauczyciele zwiększający swoje kompetencje
oraz uczniowie wielkopolskich szkół, którzy otrzymali wsparcie rozwojowe
czy stypendia. Również najmłodsi mieszkańcy Wielkopolski mogli skorzystać
z realizacji przedsięwzięć w obszarze edukacji.
Od początku realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w Wielkopolsce
ze wsparcia Unii Europejskiej w ramach EFS skorzystały 465 793 osoby, w tym
120 750 osób bezrobotnych. Ponad 1/3 uczestników projektów stanowiły osoby
młode (poniżej 25. roku życia), których sytuacja na rynku pracy jest trudniejsza
niż osób z innych grup wiekowych. Działania wspierające skierowane do
młodych ludzi wskazane są ze względu na niewielki poziom aktywności
zawodowej oraz stosunkowo wysoki poziom bezrobocia w tej grupie w Polsce,
ale i w województwie wielkopolskim.
Pomoc ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego dotarła również do
najmłodszych Wielkopolan. 10 187 dzieci w wieku 3-5 lat objętych zostało różnymi
formami edukacji przedszkolnej, a 298 ośrodków wychowania przedszkolnego
uzyskało wsparcie programu. Działania te są nadal podejmowane, a projekty
przygotowujące
oddziały
przedszkolne,
zlokalizowane
w szkołach
podstawowych, do świadczenia wysokiej jakości usług dla dzieci w wieku
przedszkolnym są nadal realizowane.
Perspektywa finansowa 2014-2020 to szansa i nowe możliwości dla
mieszkańców Wielkopolski, ale też zmiany podziału działań w systemie
instytucjonalnym oraz finansowania Wielkopolskiego Regionalnego Programu
Operacyjnego, który będzie dwufunduszowy. Środki finansowe pochodzić
będą zarówno z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, jak
i Europejskiego Funduszu Społecznego.
Ponadto na poziomie regionalnym w latach 2014-2020 w województwie
wielkopolskim wdrażana będzie także Oś I Programu Operacyjnego Wiedza
Edukacja Rozwój Osoby młode na rynku pracy. Celem podejmowanych działań
będzie zwiększanie zatrudnienia osób młodych do 29. roku życia.
Znajomość najważniejszych obszarów, które wymagają wsparcia, a których
rozwój jest niezbędny dla Wielkopolski, oraz doświadczenie zdobyte przy
wdrażaniu perspektywy finansowej 2007-2013 umożliwią efektywną realizację
unijnych inwestycji w kapitał ludzki Wielkopolski w najbliższych latach.
Wojciech Jankowiak
Wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego
3
4
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
WYDARZENIA
Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój
17 grudnia 2014 r. Komisja Europejska zatwierdziła
Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 20142020 (PO WER).
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju powierzyło Wojewódzkiemu Urzędowi Pracy w Poznaniu rolę Instytucji Pośredniczącej PO WER. Będzie on odpowiadać
w Wielkopolsce za wdrożenie dwóch Działań z Osi Priorytetowej I Osoby młode na rynku pracy PO WER, tj.:
Działanie 1.1 Wsparcie osób młodych pozostających bez pracy na regionalnym rynku pracy – projekty pozakonkursowe oraz
 Działanie 1.2 Wsparcie osób młodych pozostających bez pracy na regionalnym rynku pracy – projekty konkursowe.

Więcej informacji nt. tego Programu można uzyskać
na stronie internetowej www.power.gov.pl.
Regionalne Ośrodki Europejskiego Funduszu Społecznego
31 grudnia 2014 r. zakończyły działalność Regionalne Ośrodki Europejskiego Funduszu Społecznego.
Świadczone przez nie dotychczas usługi informacyjne zostały przekazane sieci usług Punktów Informacyjnych Funduszy Europejskich (sieć PIFE).
Więcej
informacji:
na
stronie
internetowej
www.funduszeeuropejskie.gov.pl w zakładce
Punkty Informacyjne.
Rejestr Usług Rozwojowych
Na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości opracowuje koncepcję Rejestru Usług Rozwojowych (RUR).
Internetowa platforma zapewni powszechny dostęp
do informacji na temat szkoleń, doradztwa, studiów
podyplomowych, mentoringu, coachingu świadczonych przez podmioty publiczne lub niepubliczne. RUR
będzie otwarty na usługi współfinansowane ze środków EFS, jak i w całości finansowane przez zamawia-
jących usługi komercyjne. RUR będzie także portalem
wiedzowym prezentującym w ciekawy sposób, m.in.
jak: przeprowadzić analizę potrzeb, wybrać i zamówić usługę i czego należy oczekiwać od podmiotu ją
świadczącego, ocenić usługę. Pozwoli na znalezienie
wskazówek na temat obowiązujących w poszczególnych regionach zasad pozyskiwania dofinansowań
oraz informacji o aktualnych naborach prowadzonych
w Regionalnych Programach Operacyjnych.
Baza konkurencyjności
1 grudnia 2014 r. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju uruchomiło system informatyczny Baza konkurencyjności. Służy on do bezpłatnego zamieszczania zapytań ofertowych i ich wyników pod adresem
www.bazakonkurencyjnosci.gov.pl. Obowiązkowi
upubliczniania zapytań ofertowych w Bazie konkurencyjności podlegają:

od 1 stycznia 2015 r. beneficjenci PO KL, do których ma zastosowanie zasada konkurencyjności,

od 1 lipca 2015 r. beneficjenci PO WER, do których
w okresie programowania 2014-2020 ma zastosowanie zasada konkurencyjności.
Dla opublikowania ogłoszenia, niezbędna jest wcześniejsza rejestracja konta dla każdego z realizowanych projektów. Rejestracja odbywa się poprzez
wypełnienie on-line formularza rejestracyjnego.
Obecnie z systemu korzystają beneficjenci PO KL
oraz PO WER. W przyszłości portal zostanie udostępniony beneficjentom pozostałych programów
operacyjnych z perspektywy finansowej 2014-2020.
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
Dobre praktyki EFS 2014
16 marca 2015 r. rozstrzygnięto 8. edycję konkursu
Dobre praktyki EFS 2014. Jego ideą jest wskazywanie
modelowych projektów realizowanych w ramach EFS,
wyróżniających się pod względem efektów trwałości
wyników czy też innowacyjności zastosowanych rozwiązań dla istniejących problemów społecznych.
Kapituła konkursu spośród 86 zakwalifikowanych
zgłoszeń wyłoniła sześć projektów, które uzyskały
tytuł Najlepsza inwestycja w człowieka 2014. Wśród
nich znalazły się dwa projekty zrealizowane w województwie wielkopolskim w ramach komponentu
regionalnego PO KL.
Lista
laureatów
konkursu
Dobre
Praktyki
EFS 2014 dostępna na stronie internetowej:
www.efs.2007-2013.gov.pl.
INFORMACJA DOTYCZĄCA REALIZACJI PLANÓW
DZIAŁANIA DLA PRIORYTETÓW VI-IX KOMPONENTU
REGIONALNEGO PO KL W WOJEWÓDZTWIE
WIELKOPOLSKIM W ROKU 2015
PROJEKTY SYSTEMOWE, KTÓRYCH REALIZACJA
JEST KONTYNUOWANA W ROKU 2015
Priorytet VI
Poddziałanie 6.1.2 PO KL – WUP w Poznaniu
Priorytet VII
Poddziałanie 7.1.3 PO KL – Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu
Priorytet VIII
Poddziałanie 8.2.1 PO KL – UMWW
Priorytet IX
Poddziałanie 9.1.1 PO KL – organy prowadzące publiczne i niepubliczne szkoły podstawowe
z oddziałami przedszkolnymi
Poddziałanie 9.1.2 PO KL – Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu
Działanie 9.2 PO KL – UMWW
Działanie 9.4 PO KL – Kuratorium Oświaty w Poznaniu
5
6
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
SYSTEMOWE PROJEKTY
Z PODDZIAŁANIA 9.1.1 PO KL
REALIZOWANE W ROKU 2015
W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM
Obniżenie wieku szkolnego, wprowadzone tzw. ustawą sześciolatkową, która zakłada objęcie obowiązkiem szkolnym dzieci od szóstego roku życia, oraz
realizowana konsekwentnie koncepcja upowszechnienia wychowania przedszkolnego dzieci w wieku
3-5 lat wymusiły konieczność modernizacji i podniesienia jakości funkcjonowania oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych. Ich warunki lokalowe i organizacyjne często bowiem niedostosowane
są do potrzeb i możliwości dzieci młodszych i uniemożliwiają świadczenie właściwej oferty edukacyjnej.
W Wielkopolsce wsparcie w tym zakresie przyniosła
realizacja projektów systemowych Poddziałania 9.1.1
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
W województwie wielkopolskim w Poddziałaniu 9.1.1
Zmniejszenie nierówności w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej PO KL obok wyłanianych w trybie konkursowym projektów, umożliwiających tworzenie nowych bądź wsparcie istniejących
przedszkoli oraz poprawę jakości oferty edukacyjnej, realizowano także w trybie systemowym działania w zakresie modernizacji ośrodków przedszkolnych w szkołach podstawowych. Poprawa
warunków funkcjonowania istniejących oddziałów
przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz
przygotowanie ich do świadczenia wysokiej jakości
usług na rzecz dzieci w wieku przedszkolnym przyczyniły się do likwidacji barier w dostępie do edukacji przedszkolnej, jak i umożliwiły wyrównanie szans
edukacyjnych dzieci nieobjętych wychowaniem
przedszkolnym.
Fot. Sławomir Obst
Zauważalne różnice w poziomie upowszechniania
wychowania przedszkolnego w województwie oraz
niejednakowa jakość bazy dydaktycznej placówek
przedszkolnych uległy poprawie w wyniku realizacji
projektów z Poddziałania 9.1.1, których celem było niwelowanie nierówności w stopniu upowszechnienia
edukacji przedszkolnej. W gminach, które uzyskały
wsparcie z Europejskiego Funduszu Społecznego
z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, widoczny
był większy przyrost wskaźnika upowszechnienia
edukacji przedszkolnej.
Dzięki Europejskiemu Funduszowi Społecznemu oddziały
przedszkolne w gminie są lepiej wyposażone i dostosowane
do potrzeb dzieci trzy- i czteroletnich.
Projekt: Oddziały przedszkolne na szóstkę z plusem.
Projektodawca: Gmina Słupca; 9.1.1 Zmniejszanie nierówności
w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej PO KL.
W pierwszym etapie realizacji projektów systemowych Poddziałania 9.1.1 podpisano 16 umów w zakresie modernizacji i przygotowania oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych w gminach na
terenie województwa wielkopolskiego. W kolejnych
etapach, w związku z wykorzystaniem pozostałych
środków oraz przesunięciem dodatkowych z innych
Priorytetów i Działań komponentu regionalnego PO
KL na realizację Poddziałania 9.1.1, Wojewódzki Urząd
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
Pracy w Poznaniu, za zgodą Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, rozszerzył listę oddziałów przedszkolnych pierwotnie wytypowanych do objęcia
wsparciem. Dzięki temu z pomocy mogły skorzystać
kolejne gminy wiejskie, w których poziom wskaźnika
upowszechnienia edukacji przedszkolnej jest najniższy w Wielkopolsce. W 50 projektach systemowych
9.1.1 PO KL ze środków EFS były i są nadal finansowane m.in. działania w zakresie organizacji placów zabaw, dostosowania pomieszczeń przedszkolnych do
potrzeb małych dzieci (w tym: zakup i montaż wyposażenia do sal, toalet, kuchni), zakup mebli, zabawek,
materiałów dydaktycznych czy sprzętu technologii
informacyjno-komunikacyjnej (ICT).
Do końca 2014 roku wsparciem wszystkich projektów Poddziałania 9.1.1 PO KL objęto 298 ośrodków
wychowania przedszkolnego. Placówki te poprawiły
jakość wyposażenia sal m.in. poprzez dodatkowe
pomoce dydaktyczne i zabawki. Zmodernizowano
place zabaw i zakupiono sprzęt ICT oraz zwiększono
możliwości integracji dzieci z niepełnosprawnościami. Środki PO KL umożliwiły zmniejszenie różnic w jakości edukacji w Wielkopolsce, poprawę jakości bazy
dydaktycznej i wykształcenia kadr oraz zwiększenie
możliwości organizacyjnych placówek, w tym wydłużanie i dostosowywanie godzin pracy.
Ponadto wzrosła wiedza lokalnych władz o pozytywnych efektach realizacji projektów i ich utrzymania
przez dłuższy czas oraz wiedza rodziców o znaczeniu edukacji przedszkolnej w rozwoju dzieci.
Projekty realizowane w Poddziałaniu 9.1.1 PO KL
wpłynęły pozytywnie na wdrażanie zadań gminy
z zakresu edukacji publicznej, zwiększając dostępność przedszkoli i wpływając na poprawę jakości
oferty edukacyjnej. Środki z Unii Europejskiej pozwoliły uzupełnić ograniczone środki finansowe gmin,
przeznaczone na zadania z zakresu edukacji przedszkolnej, i podejmować działania, które nie mogłyby
być realizowane bez dodatkowego wsparcia. Ponadto projekty systemowe przyczyniły się do osiągnięcia jednego z celów PO KL, jakim jest poprawa
dostępności i jakości edukacji przedszkolnej, a jednocześnie wsparły działania podejmowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w obszarze edukacji
przedszkolnej.
Fot. Sławomir Obst
Szkoła Podstawowa im. Józefa Wiktora Janika w Koszutach wzbogaciła się o nowe pomoce dydaktyczne.
Projekt: Oddziały przedszkolne na szóstkę z plusem. Projektodawca: Gmina Słupca; 9.1.1 Zmniejszanie
nierówności w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej PO KL.
7
8
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
STAN WDRAŻANIA KOMPONENTU
REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO
KAPITAŁ LUDZKI W REGIONIE
Krajowy Program Operacyjny – dokument służący
wykorzystaniu unijnych środków pomocowych przygotowywany przez państwo członkowskie Unii Europejskiej i zatwierdzany przez Komisję Europejską.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) był jednym z sześciu programów operacyjnych z perspektywy finansowej 2007-2013. Oto jak przebiegała jego
realizacja w województwie wielkopolskim.
WARTOŚĆ ZAKONTRAKTOWANEJ ALOKACJI
W LATACH 2007-2014
PRIORYTET
PO KL
LICZBA
PODPISANYCH
UMÓW
WARTOŚĆ
PODPISANYCH
UMÓW [ZŁ]
PRIORYTET VI
460
945 281 000
PRIORYTET VII
708
546 450 000
PRIORYTET VIII
630
563 299 000
PRIORYTET IX
1 312
686 246 000
U podstaw Priorytetu VI Rynek pracy otwarty dla
wszystkich PO KL leżała aktywizacja zawodowa
bezrobotnych i biernych zawodowo. Dlatego też
osobom doświadczającym największych trudności
z wejściem i utrzymaniem się na rynku pracy w 460
projektach Priorytetu VI stworzono warunki sprzyjające podnoszeniu zdolności do zatrudniania oraz
zagwarantowano możliwość zdobycia doświadczeń
zawodowych w miejscu pracy. Oferowane szkolenia,
kursy, staże i praktyki zawodowe pozwoliły 93 794
mieszkańcom województwa wielkopolskiego podnieść lub zmienić swoje dotychczasowe kwalifikacje
zawodowe. 19 518 z nich pozyskało środki finansowe
na otworzenie własnej działalności gospodarczej.
UCZESTNICY PROJEKTÓW PRIORYTETU VI PO KL
55 142
38 652
49 470
35 446
NIEAKTYWNI ZAWODOWO
3 821
2 597
ZATRUDNIENI
1 851
609
BEZROBOTNI
RAZEM
3 110
2 741 276 000
117,55%
120
98,60%
98,35%
97,76%
93,56%
100
86,28%
85,49%
83,72%
80
0
poziom wydatkowania
poziom kontraktacji
poziom wydatkowania
poziom kontraktacji
poziom kontraktacji
20
poziom kontraktacji
40
poziom wydatkowania
60
poziom wydatkowania
50%
PRIORYTET
VI
VII
VIII
IX
UCZESTNICY
PROJEKTÓW
PRIORYTETU VI
WG WIEKU
43%
7%
osoby młode
15-24 lata
osoby w wieku
55-64 lata
pozostali
Źródło: Opracowanie własne WUP w Poznaniu (wg stanu na 31.12.2014 r.).
POZIOM KONTRAKTACJI I WYDATKOWANIA ALOKACJI
W LATACH 2007-2014
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
Walkę ze zjawiskiem bezrobocia w grupach zagrożonych wykluczeniem społecznym zakładał Priorytet
VII Promocja integracji społecznej PO KL. Dlatego też
działania podejmowane w 708 projektach Priorytetu
VII skoncentrowano w głównej mierze na zwiększaniu
szans na znalezienie zatrudnienia właśnie przez tę
grupę docelową. Szczególny nacisk położono na eliminację barier organizacyjnych, prawnych i psychologicznych, których znaczne ograniczenie przełożyło
się na efektywną integrację zawodową i społeczną
osób dyskryminowanych na rynku pracy. Co ważne,
projekty Priorytetu VII dążyły do udzielania kompleksowej pomocy osobom niepełnosprawnym, jak również osobom z terenów wiejskich – do końca grudnia
2014 r. było ich 12 865. W kręgu odbiorców wsparcia
znalazło się również 1 633 pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej, którzy dzięki uczestnictwu w licznych szkoleniach i kursach pozyskali praktyczne umiejętności niezbędne do pracy z osobami
zagrożonymi wykluczeniem społecznym.
Źródło: Opracowanie własne WUP w Poznaniu (wg stanu na 31.12.2014 r.).
UCZESTNICY PROJEKTÓW PRIORYTETU VII PO KL
52 018
23 498
BEZROBOTNI
17 786
7 858
NIEAKTYWNI ZAWODOWO
18 353
11 039
ZATRUDNIENI
15 879
4 601
22%
UCZESTNICY
PROJEKTÓW
PRIORYTETU VII
WG WIEKU
13%
65%
osoby młode
15-24 lata
osoby w wieku
55-64 lata
pozostali
DZIAŁANIA PODEJMOWANE
W PROJEKTACH PRIORYTETU
VII SKONCENTROWANO W GŁÓWNEJ
MIERZE NA ZWIĘKSZANIU
SZANS NA ZNALEZIENIE
ZATRUDNIENIA PRZEZ OSOBY
ZAGROŻONE WYKLUCZENIEM
SPOŁECZNYM
Priorytet VII to nie tylko działania na rzecz wyrównywania deficytów wynikających z utrudnionego dostępu do określonych dóbr i usług, braku odpowiednich
kwalifikacji zawodowych i innych czynników powodujących ograniczenie szans określonych grup społecznych na równoprawny z większością społeczeństwa
udział w życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym.
To także wspieranie przedsiębiorczości społecznej.
Do końca grudnia 2014 r. dzięki wsparciu Europejskiego Funduszu Społecznego w województwie wielkopolskim utworzono 83 podmioty ekonomii społecznej.
W Wielkopolsce, podobnie jak i w całym kraju, zachodzą liczne procesy przemian gospodarczych
niosących konieczność dostosowania się do nich.
Uwidacznia się to szczególnie w sytuacji przedsiębiorstw niejako zmuszanych do przeprowadzenia
procesów restrukturyzacyjnych czy też zmian profilu działalności. Szerokie wsparcie w tym zakresie
oferował Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki PO KL. Jego realizacja na terenie województwa
wielkopolskiego pozwoliła m.in. na udzielenie 1 168
przedsiębiorstwom pomocy w zakresie skutecznego
przewidywania i zarządzania zmianą. Z kolei osoby
zatrudnione w modernizowanych i restrukturyzowanych firmach, zwłaszcza osoby starsze o niskich
kwalifikacjach, mogły wziąć udział w projektach
szkoleniowych. Projekty, jakimi objęto 31 116 przedsiębiorstw, stworzyły 87 607 pracującym szansę aktualizacji posiadanych umiejętności zawodowych.
Ponadto 2 411 osób pozyskało środki finansowe na
własną działalność gospodarczą.
Nie tylko pracodawcy i ich pracownicy mogli liczyć na
wsparcie Priorytetu VIII PO KL. Wśród odbiorców znaleźli się także doktoranci na kierunkach uznanych za
strategiczne z punktu widzenia rozwoju Wielkopolski, wypłacono im 496 stypendiów.
9
10
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
UCZESTNICY PROJEKTÓW PRIORYTETU VIII PO KL
BEZROBOTNI
NIEAKTYWNI ZAWODOWO
ZATRUDNIENI
51 973
50 358
971
755
1 435
1 275
49 567
48 328
13%
8%
UCZESTNICY
PROJEKTÓW
PRIORYTETU VIII
WG WIEKU
w zakresie matematyki oraz przedmiotów przyrodniczych i technicznych. Co ważne, uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, szczególnie uzdolnieni w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych,
mogli ubiegać się o wsparcie stypendialne. W Wielkopolsce wypłacono je 3 011 młodym osobom.
Podniesienia jakości kształcenia wymagało również
szkolnictwo zawodowe. W procesie modernizacji
i dostosowania do potrzeb oraz potencjału regionu zdecydowało się wziąć udział 270 szkół i placówek kształcenia zawodowego, z których 115 podjęło
współpracę z przedsiębiorstwami. Konieczność godzenia życia prywatnego z zawodowym okazała się
nie lada wyzwaniem dla osób dorosłych zainteresowanych zdobyciem, uzupełnieniem lub podwyższeniem swojego wykształcenia ogólnego i kwalifikacji
zawodowych. Nierzadko, oprócz braku czasu, nie
posiadały one również dostatecznej informacji o dostępnej ofercie kształcenia w formach szkolnych lub
pozaszkolnych. Mimo to 10 252 dorosłych uczestniczyło w kształceniu ustawicznym.
UCZESTNICY PROJEKTÓW PRIORYTETU IX PO KL
79%
osoby młode
15-24 lata
osoby w wieku
55-64 lata
pozostali
87 891
5 854
2 610
NIEAKTYWNI ZAWODOWO
71 608
70 742
ZATRUDNIENI
28 799
14 539
BEZROBOTNI
46%
UCZESTNICY
PROJEKTÓW
PRIORYTETU IX
WG WIEKU
51%
3%
osoby młode
15-24 lata
osoby w wieku
55-64 lata
pozostali
Źródło: Opracowanie własne WUP w Poznaniu (wg stanu na 31.12.2014 r.).
Ostatni z realizowanych na szczeblu regionalnym
Priorytetów PO KL – Priorytet IX Rozwój wykształcenia
i kompetencji w regionach – stanowił odpowiedź na
problem nierównego dostępu do edukacji osób, które
napotkały na trudności w tym zakresie. Dotykały one
bowiem zarówno dzieci podlegające powszechnemu
obowiązkowi szkolnemu, jak i dorosłych. Pierwsze
problemy ujawniają się już na etapie edukacji przedszkolnej, gdzie od lat obserwuje się zbyt małą liczbę
placówek wychowania przedszkolnego i oferowanych
w nich miejsc. Dlatego też, zapewniając najmłodszym
równy dostęp do edukacji przedszkolnej, w województwie wielkopolskim udzielono wsparcia 298 ośrodkom.
To z kolei pozwoliło 10 187 dzieciom w wieku 3-5 lat
uczestniczyć w różnych formach edukacji przedszkolnej na obszarach wiejskich. Kolejna przeszkoda
uwidacznia się w zróżnicowaniu oferty edukacyjnej
świadczonej na terenach miejskich i wiejskich. Dla
ujednolicenia jakości edukacji w 1 120 szkołach (podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych)
zrealizowano programy rozwojowe, które pozwoliły
uczniom na podniesienie kompetencji kluczowych
106 261
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
11
WIELKOPOLSKIE OBSERWATORIUM RYNKU
PRACY II – PODSUMOWANIE PROJEKTU
Z końcem maja 2015 roku upłynął okres realizacji
przez Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu projektu
systemowego Wielkopolskie Obserwatorium Rynku
Pracy II (WORPII), Poddziałanie 6.1.2 Wsparcie powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy w realizacji
zadań na rzecz aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych w regionie Programu Operacyjnego Kapitał
Ludzki. Działania Obserwatorium koncentrowały się
na podniesieniu jakości systemu analizy i monitoringu potrzeb rynku pracy oraz upowszechnieniu
dobrych praktyk w tym zakresie w Wielkopolsce.
Poprzez kompleksowe badania oraz dostarczanie
aktualnej i rzetelnej wiedzy o uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych w regionie oraz aktualnych
trendach rozwojowych Obserwatorium wspierało
podejmowanie decyzji w zakresie polityki społeczno-gospodarczej w wymiarze regionalnym i lokalnym.
Szczegółowe informacje na temat zrealizowanego
projektu, a także informacje o wielkopolskim rynku
pracy i raporty z badań dostępne są na stronie internetowej www.obserwatorium.wup.poznan.pl.
Kontakt z Wielkopolskim Obserwatorium Rynku Pracy II: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu, ul. Kościelna 37, 60-537 Poznań, tel. 61 846 38 26, e-mail:
[email protected].
Podczas dwóch lat działalności WORP II przeprowadził trzy duże badania dotyczące problematyki
zatrudnienia i zróżnicowania wielkopolskiego rynku
pracy: Zapotrzebowanie wielkopolskiego rynku pracy
na kwalifikacje i kompetencje zawodowe, Rynek pracy na obszarach wiejskich Wielkopolski. Determinanty, możliwości i ograniczenia rozwoju oraz Możliwości
i ograniczenia osób młodych na wielkopolskim rynku
pracy. Wyniki tych badań rozpowszechniane były
m.in. poprzez wydawanie raportów z badań i analiz,
organizowanie seminariów, stronę internetową oraz
media. Dodatkowo WORP II prowadził działania promujące wiedzę o rynku pracy wśród młodzieży (informatory i konkursy dla uczniów), które cieszyły się
dużą popularnością.
Fot. archiwum WORP II (3x)
W maju 2015 roku odbyło się seminarium podsumowujące projekt Wielkopolskie Obserwatorium Rynku
Pracy II, podczas którego syntetycznie przedstawiono uczestnikom podejmowane zadania z zakresu
pozyskiwania i upowszechniania informacji o wielkopolskim rynku pracy. Zaprezentowano także działania wdrożeniowe projektu, jakimi były opracowane
modele aktywizacji zawodowej wybranych grup osób
bezrobotnych: kobiet, osób młodych, mieszkańców
obszarów wiejskich.
12
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
FUNDUSZ PRACY DLA POWIATÓW
W I PÓŁROCZU 2015 ROKU
Minister Pracy i Polityki Społecznej 14 listopada 2014 r.
przydzielił dla województwa wielkopolskiego na 2015 r.
236 603 900 zł z Funduszu Pracy (w 2014 r.
199 741 500 zł). Kwota ta przeznaczona jest na finansowanie programów na rzecz promocji zatrudnienia,
łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej, w tym na realizację projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekty PUP ze środków Funduszu Pracy w ramach
programów operacyjnych współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego w perspektywie
finansowej 2014-2020 mają być realizowane w ramach priorytetów inwestycyjnych:
 8i Dostęp do zatrudnienia dla osób poszukujących pracy i osób biernych zawodowo, w tym
długotrwale bezrobotnych oraz oddalonych od
rynku pracy, także poprzez lokalne inicjatywy
na rzecz zatrudnienia oraz wspieranie mobilności pracowników – w ramach Wielkopolskiego
Regionalnego Programu Operacyjnego na lata
2014-2020 (WRPO 2014+),
 8ii Trwała integracja na rynku pracy ludzi młodych, w szczególności tych, którzy nie pracują,
nie kształcą się ani nie szkolą, w tym ludzi młodych zagrożonych wykluczeniem społecznym
i wywodzących się ze środowisk marginalizowanych, także poprzez wdrażanie gwarancji dla
młodzieży – w ramach Programu Operacyjnego
Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020.
Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu dokonał podziału limitu środków finansowych pomiędzy samorządy
powiatowe Wielkopolski w oparciu o kryteria uwzględnione w nowym algorytmie, przyjętym przez Sejmik
Województwa Wielkopolskiego w dniu 27 października 2014 r. Urzędy pracy dysponują również kwotą
13 930 200 zł na finansowanie zadań fakultatywnych.
W 2015 roku powiatowe urzędy pracy Wielkopolski
wnioskować mogą o dodatkowe wsparcie finansowe
z rezerwy Funduszu Pracy, przeznaczone m.in. na
realizację:
1) programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych zwolnionych z pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w tym współfinansowanych z wkładu finansowego Europejskiego
Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG);
2) programów związanych z aktywizacją bezrobotnych na terenach, na których w 2015 roku miały
miejsce klęski żywiołowe;
3) programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych do 30. roku życia, w tym programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych do 25.
roku życia;
4) programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych powyżej 50. roku życia;
5) programów aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych, będących w szczególnej sytuacji na
rynku pracy, określonych w art. 49 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
6) wspierania tworzenia i przystępowania do spółdzielni socjalnych;
7) programów dla bezrobotnych rodziców powracających na rynek pracy oraz bezrobotnych sprawujących opiekę nad osobą zależną;
8) programów realizacji robót publicznych w regionach wysokiego bezrobocia;
9) programów specjalnych, na podstawie art. 66a
ust. 7 ustawy;
10) programu Aktywizacja i Integracja.
Powiaty w I półroczu 2015 r. pozyskały środki rezerwy
FP w wysokości 22 122 100 zł na realizację programów aktywizacyjnych, w tym:
 6 309 700 zł – dla bezrobotnych do 25. r.ż.,
 3 214 600 zł – dla bezrobotnych powyżej 50. r.ż.,
 257 200 zł – dla bezrobotnych zwolnionych
z pracy z przyczyn niedotyczących pracowników oraz pracowników objętych zwolnieniami
monitorowanymi,
 400 200 zł – dla osób bezrobotnych, dotyczących wspierania tworzenia i przystępowania do
spółdzielni socjalnych,
 203 500 zł – na Program Aktywizacja i Integracja,
 1 742 200 zł – na programy specjalne,
 4 866 600 zł – dla bezrobotnych w szczególnej
sytuacji na rynku pracy z art. 49 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
 5 128 100 zł – dla osób bezrobotnych w wieku
30-50 lat.
W II półroczu Minister Pracy i Polityki Społecznej
przeznaczy kolejne kwoty środków rezerwy FP na realizację programów na rzecz promocji zatrudnienia,
łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych. W odpowiedzi na ogłaszane
nabory wniosków powiatowe urzędy pracy stosownie
do potrzeb będą składać zapotrzebowanie na dodatkowe środki FP. W związku z powyższym ww. kwota
będąca w dyspozycji PUP będzie wyższa.
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW
KRAJOWEGO FUNDUSZU
SZKOLENIOWEGO W 2014 ROKU
Znowelizowana ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2015 r. poz. 149, ze zm.),
która weszła w życie z dniem 27 maja 2014 roku, powołała nowy instrument rynku pracy – Krajowy Fundusz Szkoleniowy (KFS). Działania w ramach Krajowego Funduszu Szkoleniowego finansowane są ze
środków Funduszu Pracy, wspierają kształcenie ustawiczne pracowników i pracodawców. Celem Krajowego Funduszu Szkoleniowego jest zapobieganie utracie zatrudnienia przez osoby, które pracują, jednak
posiadają nieadekwatne kompetencje w odniesieniu
do wymagań dynamicznie zmieniającego się rynku
pracy i gospodarki. W pierwszym okresie realizacji, tj.
w latach 2014-2015, środki Krajowego Funduszu Szkoleniowego przewidziane są na wsparcie kształcenia
ustawicznego osób pracujących oraz pracodawców w wieku 45. lat i więcej. Zagwarantowana pula
środków KFS w 2014 roku dla powiatowych urzędów
pracy Wielkopolski obejmowała kwotę 2 728 000 zł.
W sytuacji przekraczającego limit podstawowy zapotrzebowania na środki KFS resort pracy przewidział
możliwość wystąpienia przez powiatowy urząd pracy o środki rezerwy. Stanowią one 20% ogólnej puli
środków KFS dla kraju. Środki z rezerwy KFS muszą
być wydatkowane zgodnie z priorytetami ustalonymi
przez Radę Rynku Pracy. Od lipca do grudnia 2014
roku 24 samorządy powiatowe Wielkopolski wykorzystały ze środków KFS 3 093 000 zł.
PLAN WYDATKÓW KFS DLA WIELKOPOLSKI NA 2015 ROK
Minister Pracy i Polityki Społecznej po otrzymaniu
w dniu 18 grudnia 2014 roku pozytywnie zaopiniowanego przez Radę Rynku Pracy wzoru podziału
środków Krajowego Funduszu Szkoleniowego oraz
przyjęciu priorytetów wydatkowania rezerwy KFS dokonał podziału pomiędzy województwa limitów środków KFS na działania powiatowych urzędów pracy
w 2015 roku. Na podstawie decyzji finansowych z 25
lutego 2015 roku resort pracy przyznał z Funduszu
Pracy, dla 28 powiatowych urzędów pracy Wielkopol-
ski, 12 298 000 zł na realizację zadań w ramach KFS.
W związku ze zgłaszanym przez pracodawców do
powiatowych urzędów pracy zapotrzebowaniem na
środki KFS, 10 czerwca 2015 roku pięć powiatowych
urzędów pracy (w tym trzy, które w terminie wcześniejszym nie wnioskowały o środki KFS) pozyskało
kwotę z puli rezerwy KFS w wysokości 940 000 zł.
Powiatowe urzędy pracy mogą aplikować o środki
z rezerwy KFS na bieżąco, z uwzględnieniem zapotrzebowania pracodawców z danego powiatu.
13
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
14
SYTUACJA NA RYNKU PRACY ORAZ
PLANOWANE W 2015 ROKU DZIAŁANIA
Samorząd Województwa Wielkopolskiego, jak w poprzednich latach, przygotował dokumenty strategiczno-planistyczne określające regionalną politykę zatrudnienia: Ocenę sytuacji na wielkopolskim rynku pracy i realizacji zadań
w zakresie polityki rynku pracy w 2014 roku oraz Plan Działań na rzecz
Zatrudnienia w Województwie Wielkopolskim na 2015 rok.
W WIELKOPOLSCE NA KONIEC 2014 ROKU:
1.
Liczba bezrobotnych wyniosła 116 410 osób i była
niższa o ponad 28 tysięcy niż przed rokiem. Jest
to najniższy w ostatnich kilku latach poziom bezrobocia.
2. Stopa bezrobocia ukształtowała się na poziomie 7,8%, najniższym w całym kraju, niższym niż
średnia krajowa o 3,7 punktu procentowego.
Spadek poziomu bezrobocia został odnotowany
we wszystkich powiatach województwa wielkopolskiego.
6. Aktywnymi formami przeciwdziałania bezrobociu
objęto około 34 000 osób, tj. o ponad 11% więcej
niż w roku poprzednim. Najbardziej popularną
metodą pomocy urzędów było skierowanie na
staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych,
co dotyczyło co drugiej aktywizowanej osoby. Co
czwartej osobie udzielono pomocy, przekazując
jej środki na podjęcie działalności gospodarczej
i refundację doposażenia lub wyposażenia miejsca pracy bądź kierując ją na szkolenie.
7.
3. Do urzędów pracy w 2014 roku zgłosiło się
185 800 osób, tj. o 26 800 osób (12,6%) mniej niż
w 2013 roku. Co ważne, w tej grupie 79,2% osób
rejestrowało się po raz kolejny. Natomiast bezrobotnych zarejestrowanych po raz pierwszy było
38 701. Ich liczba była o 10 462 osoby, tj. o 21,3%,
mniejsza niż w 2013 roku.
4. Pozytywnym zjawiskiem było zmniejszenie się
o prawie 2/3 liczby osób tracących pracę w wyniku zwolnień grupowych. Podkreślenia wymaga
fakt, że w 2014 roku została zwolniona co druga
z osób, które zakłady pracy zamierzały zwolnić
w trybie zwolnień grupowych.
5. O niemal 40% wzrosła liczba ofert pracy pozostających w dyspozycji urzędów pracy województwa.
Dzięki staraniom powiatowych urzędów pracy
województwa wielkopolskiego i efektywnemu
wydatkowaniu środków w 2014 roku kolejny raz
dysponowały one większymi środkami Funduszu Pracy przeznaczonymi na aktywne formy
przeciwdziałania bezrobociu (o 18,2% wyższymi
niż w 2013 roku). Pozwoliło to na objęcie pomocą znaczącej liczby bezrobotnych. Pozyskane
środki kierowano na najbardziej efektywne formy
pomocy: staże, dofinansowanie działalności gospodarczej oraz doposażenie stanowiska pracy.
8. W roku 2014 kontynuowana była realizacja zadań
określonych w Planach Działania dla Priorytetów
VI-IX Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki: zawierano umowy z projektodawcami, dokonywano
na ich rzecz płatności, kontrolowano projekty,
monitorowano osiąganie założonych rezultatów,
KAPITAŁ LUDZKI W WIELKOPOLSCE
prowadzono działania informacyjno-promocyjne.
W okresie programowania 2007-2013 województwo wielkopolskie na realizację Priorytetów VI-IX PO KL miało do dyspozycji ponad 630,7 mln
euro. Dzięki zabezpieczeniu środków na wszystkie lata możliwe było systematyczne finansowanie zadań adekwatnie do potrzeb rynku pracy.
Od początku wdrażania PO KL do końca 2014
roku wsparciem Priorytetów VI-IX objęto łącznie
465 793 osoby.
9. Reforma EURES zakłada wprowadzenie nowej
struktury organizacyjnej tej sieci w Polsce oraz
ścisłą współpracę instytucji, tj. wojewódzkich
urzędów pracy, powiatowych urzędów pracy,
ochotniczych hufców pracy oraz podmiotów
akredytowanych przez ministra właściwego do
spraw pracy. Podmiotami akredytowanymi realizującymi usługi EURES będą po raz pierwszy prywatne agencje zatrudnienia.
10. Dla rynku pracy w Wielkopolsce duże znaczenie
nadal będzie miał Europejski Fundusz Społeczny, który w nowej perspektywie finansowej 20142020 będzie wdrażany poprzez ogólnokrajowy
Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój
(PO WER) oraz część osi priorytetowych Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego
2014+. PO WER to odpowiedź na potrzeby reform
m.in. w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji, szkolnictwa wyższego. Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu będzie pełnił
funkcję Instytucji Pośredniczącej osi I Osoby młode na rynku pracy PO WER (Działanie 1.1 oraz 1.2).
Wsparcie UE będzie kierowane do osób młodych
w wieku 15-29 lat, w tym również niepełnosprawnych, bez pracy (także niezarejestrowanych bezrobotnych), w szczególności do osób, które nie
uczestniczą w żadnym kształceniu ani szkoleniu.
PLAN DZIAŁAŃ NA RZECZ ZATRUDNIENIA W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM NA 2015 ROK
1.
Plan Działań na rzecz Zatrudnienia w Województwie Wielkopolskim na dany rok przygotowywany
jest przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy z 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2015 r., poz. 149, ze zm.).
2. Plan Działań na rzecz Zatrudnienia w Województwie Wielkopolskim na 2015 rok stanowi uszczegółowienie działań zapisanych w Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego
na lata 2014–2020, która jest dokumentem wyznaczającym wspólną politykę rynku pracy oraz
zasobów ludzkich dla Wielkopolski. Obecny Plan
jest drugim dokumentem, który został przygotowany w oparciu o nowe priorytety.
3. Rok 2014 to okres zmian na wielkopolskim rynku
pracy, które wprowadziła znowelizowana ustawa
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Jej celem jest reforma funkcjonowania podmiotów rynku pracy, u genezy której leżą wyzwania rozwojowe współczesnego rynku pracy.
4. W związku z unijną perspektywą finansową 20142020 opracowano kolejny regionalny program
operacyjny – Wielkopolski Regionalny Program
Operacyjny 2014-2020 (WRPO 2014+).
5. Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wprowadziła rozwiązania,
które zbieżne są z unijną rekomendacją w zakresie inicjatywy Gwarancje dla Młodzieży. Celem Gwarancji jest zapewnienie młodym ludziom
w wieku do 25 lat (w zakresie pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej granica wieku
została podniesiona do 29 lat), którzy nie mają
zatrudnienia ani nie uczestniczą w kształceniu
lub szkoleniu (NEET) – dobrej jakości oferty zatrudnienia, dalszego kształcenia, przyuczenia do
zawodu lub stażu w ciągu 4 miesięcy od zakończenia kształcenia formalnego lub utraty pracy.
Dokumenty dostępne są w formie elektronicznej na
stronie internetowej Wojewódzkiego Urzędu Pracy
w Poznaniu www.wuppoznan.praca.gov.pl w zakładce Rynek pracy/Publikacje urzędu.
15
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W POZNANIU
INSTYTUCJA POŚREDNICZĄCA KOMPONENTU REGIONALNEGO
PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI
UL. KOŚCIELNA 37
60-537 POZNAŃ
TEL. 61 846 38 78
FAX 61 846 37 20
PUNKT INFORMACJI I PROMOCJI
EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO
TEL. 61 846 38 23
GODZINY UDZIELANIA INFORMACJI:
PN.-PT. OD GODZ. 8.00 DO 14.00
E-MAIL: [email protected]
WWW.EFS.WUP.POZNAN.PL
PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI
PUBLIKACJA WSPÓŁFINANSOWANA ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ
W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO
EGZEMPLARZ BEZPŁATNY, LISTOPAD 2015 R.