docstrategia rozwiązywania problemów społecznych w powiecie olkuskim
download 
Reklamacja Transkrypt
strategia rozwiązywania problemów społecznych w powiecie olkuskim
STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W POWIECIE OLKUSKIM OLKUSZ listopad 2005 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim SPIS TREŚCI: I. WSTĘP ........................................................................................................................ 3 II. PRZEBIEG PROCESU PLANOWANIA STRATEGICZNEGO W POWIECIE OLKUSKIM ............................................................................................................... 6 III. METODYKA PROCESU PLANOWANIA STRATEGICZNEGO W POWIECIE OLKUSKIM ......................................................................................... 7 IV. ANALIZA SPOŁECZNA POWIATU OLKUSKIEGO ....................................... 10 V. ANALIZA SWOT W ZAKRESIE POLITYKI SPOŁECZNEJ W POWIECIE OLKUSKIM ............................................................................................................. 57 VI. MISJA POLITYKI SPOŁECZNEJ W POWIECIE OLKUSKIM .................... 60 VII. PLAN OPERACYJNY DLA STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W POWIECIE OLKUSKIM ...................... 61 a. ROZWÓJ POMOCY SPOŁECZNEJ ........................................................... 63 b. WSPIERANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ..................................... 76 c. AKTYWIZACJA RYNKU PRACY................................................................ 96 VIII. WDROśENIE STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W POWIECIE OLKUSKIM rekomendacje ........................ 109 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 2 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim WSTĘP Projekt związany z opracowaniem Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim rozpoczęto w lipcu 2005 roku, zgodnie z umową podpisaną pomiędzy Starostwem Powiatowym w Olkuszu, reprezentowanym przez Pana Leszka Konarskiego – Starostę Olkuskiego, a Małopolskim Instytutem Samorządu Terytorialnego i Administracji z Krakowa, reprezentowanym przez Krzysztofa Lipskiego – Dyrektora Instytutu. Opracowanie niniejszej strategii było wymogiem regulacji prawnych: Ustawy z dnia 12 marca 2003 r. o pomocy społecznej, która w art. 19 mówi: „Do zadań własnych powiatu naleŜy: 1) opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami” Ustawy z dnia 27 sierpnia1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, która w art. 35a stanowi: „Do zadań powiatu naleŜy: 1) opracowanie i realizacja, zgodnych z powiatową strategią dotycząca rozwiązywania problemów społecznych, powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie: a) rehabilitacji społecznej, b) rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia, c) przestrzegania praw osób niepełnosprawnych.” Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która w art. 9.1. mówi: „Do zadań samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy naleŜy: 1) opracowanie i realizacja programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy stanowiącego część powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, o której mowa w odrębnych przepisach”; Nowa ustawa o pomocy społecznej stanowi kolejny etap budowy nowego systemu aktywnej polityki społecznej w Polsce, mając na celu stworzenie solidnego fundamentu polityki opartej na trzech zasadach: - po pierwsze, w sposób systematyczny i kompleksowy budowana jest sieć bezpieczeństwa socjalnego i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, oparta na realnych podstawach utrzymania gospodarstw domowych, - po drugie, tworzy się spójny system wspierający aktywizację osób bezrobotnych na rynku pracy i na polu pomocy społecznej, tak aby kaŜdemu zagwarantować szansę aktywizacji i godnego Ŝycia, - po trzecie, tworzy się skoordynowany system instytucjonalny, jasno prezentujący odpowiedzialność instytucji rządowych i samorządowych, otwierający jednocześnie przestrzeń dla aktywności obywatelskiej organizacji sektora pozarządowego. Niniejsza strategia jest takŜe istotną potrzebą i wymogiem nowej sytuacji społecznogospodarczej powiatu olkuskiego, regionu małopolskiego i Polski, związanej głównie z wstąpieniem naszego kraju do Unii Europejskiej oraz zupełnie nowymi moŜliwościami związanymi z pozyskiwaniem funduszy strukturalnych na rozwój lokalny, w tym politykę społeczną. Oparcie funkcjonowania polityki społecznej w powiecie na długofalowym planowaniu, na przejrzystych celach o róŜnym horyzoncie czasowym, pomaga zarządzać sferą polityki społecznej i ułatwia pozyskiwanie funduszy zewnętrznych na realizację zadań FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 3 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim tejŜe polityki. Strategia pomaga takŜe skoordynować działania róŜnych instytucji działających na polu polityki społecznej w powiecie wokół głównego kierunku działań i głównych problemów w tej sferze. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim nie ogranicza się w swych zapisach tylko do zadań realizowanych bezpośrednio przez instytucje powiatowe (Starostwo Powiatowe, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowy Urząd Pracy). Strategia proponuje przede wszystkim zadania, które stanowią wyzwania dla całej społeczności lokalnej i wszystkich instytucji działających na polu polityki społecznej w Powiecie Olkuskim. Taka zasada partnerstwa i współpracy jest jednym z fundamentalnych elementów polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Okres realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim przyjęto na dziesięć lat (2006-2015), co ułatwi władzom powiatu formułowanie zadań do realizacji w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Strategia posiada ścisłą korelację z kluczowymi dokumentami planistycznymi na szczeblu lokalnym – Strategia Rozwoju Powiatu Olkuskiego na lata 2005-2015 i regionalnym – Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013 (projekt z września 2005 r.), a takŜe z dokumentami operacyjnymi, sformułowanymi przez polski rząd pod kątem wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej i innych zewnętrznych źródeł finansowania: – Sektorowy Program Operacyjny – Rozwój Zasobów Ludzkich na lata 2004-2006, – Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2006, – Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej na lata 2004-2006, – Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL dla Polski 2004 – 2006, – Program Operacyjny dla wykorzystania środków finansowych w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego (wersja zatwierdzona przez Radę Ministrów 26 lipca 2005 r). Przed rozpoczęciem procesu planowania strategicznego w Powiecie Olkuskim powołano Konwent Strategiczny, w skład którego weszli przedstawiciele Starostwa Powiatowego, Rady Powiatu, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowego Urzędu Pracy, Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej, Policji, Sądu Rejonowego, szkół, a takŜe reprezentanci lokalnych organizacji i instytucji zajmujących się polityką społeczną. Ze strony MISTiA prace związane z opracowaniem strategii wykonywali: Janusz KrzyŜak – kierownik projektu oraz Wojciech Odzimek i Tomasz Rutkowski – konsultanci Wydziału Programów i Projektów. Zespół konsultantów MISTiA pragnie złoŜyć gorące podziękowania wszystkim członkom Konwentu Strategicznego za poświęcony czas i pomoc merytoryczną w trakcie opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 4 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Lista Konwentu Strategicznego Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Imię i nazwisko Małgorzata Adamczyk-Kurzak Barbara Adamuszek Jadwiga Bargieł Ewa Barzycka Agnieszka Bratek-Pęczak Anna Curyło-Rzepka Ramona CzyŜykowska-Libes Piotr Dziąbek Agnieszka Fryben Marzena Gdula Wioletta Haberka Magdalena Jajkiewicz Marta Kieres Ewa Klich Maria Knap 16. Anna Kostulska 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. Joanna Krampus Jan Kucharzyk Anna Kwaśniewska Gabriela Mik Jacek Osuch ElŜbieta Pieszczek Ryszard Pomierny Ewa Skawińska Urszula Stępień-Jagoda Dorota Sułkowska Agata Swędzioł Anna Wójcik Krystyna Ziarnik Instytucja Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu Szkoła Podstawowa Nr 3 w Olkuszu Starostwo Powiatowe w Olkuszu Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wolbromiu Starostwo Powiatowe w Olkuszu Ośrodek Pomocy Społecznej w Kluczach Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Bolesławiu Komenda Powiatowa Policji w Olkuszu Sąd Rejonowy w Olkuszu Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wolbromiu Ośrodek Pomocy Społecznej w Olkuszu Dom Pomocy Społecznej w Olkuszu Sekretarz Powiatu Olkuskiego Zespół Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych w Olkuszu Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu Starostwo Powiatowe w Olkuszu Środowiskowy Dom Samopomocy w Olkuszu Starostwo Powiatowe w Olkuszu Radny Rady Powiatu Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w TrzyciąŜu Stowarzyszenie Y′men′s Club Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Bukownie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Ośrodek Pomocy Społecznej w Olkuszu Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne w Kluczach Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Olkuszu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 5 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim PRZEBIEG PROCESU PLANOWANIA STRATEGICZNEGO W POWIECIE OLKUSKIM 1. Organizacja procesu planowania strategicznego i diagnoza sytuacji – lipiecsierpień 2005 r. Cele działań: • Prezentacja zakresu planowanych prac warsztatowych w Powiecie Olkuskim oraz zakresu odpowiedzialności poszczególnych podmiotów biorących udział w projekcie; • Przedstawienie klucza doboru członków Konwentu Strategicznego; • Zebranie danych statystycznych i informacji niezbędnych do opracowania analizy społecznej Powiatu Olkuskiego oraz opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych; • Opracowanie analizy społecznej Powiatu Olkuskiego; 2. I warsztat strategiczny – 15 września 2005 r. Cele warsztatu: • Omówienie metodologii procesu budowania strategii rozwoju metodą partnerską oraz znaczenia partycypacji społecznej w planowaniu strategicznym; • Przeprowadzenie analizy silnych i słabych stron polityki społecznej w Powiecie Olkuskim oraz identyfikacja szans i zagroŜeń płynących z otoczenia zewnętrznego – analiza SWOT; • Określenie Misji polityki społecznej Powiatu Olkuskiego; • Identyfikacja obszarów priorytetowych polityki społecznej w Powiecie Olkuskim i głównych zagadnień strategicznych w poszczególnych obszarach; 3. II warsztat strategiczny – 29 września 2005 r. Cele warsztatu: • Weryfikacja obszarów priorytetowych polityki społecznej w powiecie i zagadnień strategicznych w poszczególnych obszarach; • Formułowanie celów strategicznych i celów operacyjnych w poszczególnych obszarach priorytetowych polityki społecznej w powiecie; 4. III warsztat strategiczny – 14 października 2005 r. Cele warsztatu: • Formułowanie zadań w poszczególnych obszarach priorytetowych polityki społecznej w powiecie; • Określenie załoŜeń organizacyjnych dla poszczególnych zadań – instytucja koordynująca, partnerzy, termin realizacji, źródła finansowania; FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 6 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim METODYKA PROCESU PLANOWANIA STRATEGICZNEGO W POWIECIE OLKUSKIM Przyjęta metodyka opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim oparta została na partnersko-eksperckim modelu budowy planów strategicznych, w pełni oddającym oczekiwania krajowych oraz unijnych instytucji wspomagających rozwój lokalny w Polsce. Metodyka MISTiA uwzględniła szersze, ponadlokalne i długoletnie doświadczenia konsultantów w tworzeniu długofalowych planów rozwoju, zarówno strategii ogólnych (gminy, powiatu), jak równieŜ branŜowych (polityki społecznej, rozwoju przedsiębiorczości, rynku pracy, turystyki, oświaty). Organizacja procesu Wszystkie etapy planowania strategicznego są waŜne. JednakŜe dwa z nich mają zasadnicze znaczenie: organizacja procesu oraz tworzenie planów operacyjnych. Ten ostatni etap stanowi zwieńczenie wszystkich wysiłków. Jeśli jednak proces nie jest dobrze zorganizowany w momencie startu, wszystkie późniejsze działania stają się trudniejsze, a przebieg samego procesu moŜe zostać powaŜnie zakłócony. Etap pierwszy to swoiste „zaplanowanie planowania”, czyli plan for planning. Władze Powiatu Olkuskiego uznały, Ŝe proces planowania procesu rozwiązywania problemów społecznych w powiecie powinien być wspierany zarówno przez lokalne instytucje i grupy społeczne, jak równieŜ przez konsultantów zewnętrznych. Do prac nad strategią zaproszeni zostali przedstawiciele instytucji publicznych i organizacji społecznych z terenu powiatu, tworząc swoisty Konwent Strategiczny. W skład Konwentu, z uwagi na pełnioną rolę (organ decyzyjny i kreujący, którego członkowie biorą systematyczny udział w warsztatach strategicznych oraz stają się faktycznymi współautorami dokumentu strategii) weszli przedstawiciele Starostwa Powiatowego, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowego Urzędu Pracy, Rady Powiatu, Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej, Policji, Sądu Rejonowego, szkół, a takŜe reprezentanci lokalnych organizacji i instytucji zajmujących się polityką społeczną. Obraz środowiska lokalnego – analiza sytuacji społecznej Powiatu Planowanie strategiczne oparte jest na obiektywnej ocenie społecznego i ekonomicznego charakteru społeczności lokalnej i jej miejsca na mapie regionu. W ramach realizacji tychŜe działań przeprowadzona została ekspercka analiza struktury społecznej Powiatu Olkuskiego w ujęciu dynamicznym (lata 1999-2003) oraz porównawczym (w stosunku do powiatów ościennych, dysponujących podobnym potencjałem społeczno-ekonomicznym). Potencjał społeczny Powiatu Olkuskiego porównano z walorami czterech powiatów – chrzanowskim, krakowskim, miechowskim i oświęcimskim, czyli dokonano specyficznej analizy układu lokalnego. W efekcie prac eksperckich powstał opis sytuacji społecznej Powiatu Olkuskiego, będący punktem wyjścia do prac planistycznych i stanowiący element niniejszej strategii. Praca analityczna konsultantów MISTiA prowadzona była w oparciu o materiały i dokumenty uzyskane ze Starostwa Powiatowego w Olkuszu, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowego Urzędu Pracy, Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej, Policji, FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 7 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Regionalnych), Urzędu Statystycznego w Krakowie oraz internetu. Analiza uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych – analiza strategiczna przeprowadzona metodą SWOT Kolejnym waŜnym elementem prac nad opracowaniem Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim była analiza zasobów wewnętrznych polityki społecznej Powiatu (silne i słabe strony polityki społecznej) oraz analiza otoczenia zewnętrznego pod kątem szans i zagroŜeń dla dalszego rozwoju polityki społecznej w powiecie. W tym celu przeprowadzono analizę SWOT, która stała się podstawą do zidentyfikowania i sformułowania podstawowych problemów i zagadnień strategicznych. W otoczeniu zewnętrznym zidentyfikowano i uszczegółowiono trendy polityczne, ekonomiczne, społeczne, technologiczne, ekologiczne i prawne, rozumiane jako szanse, ale takŜe zagroŜenia. Określenie Misji polityki społecznej Powiatu Kluczowym elementem niniejszej strategii jest Misja – naczelny cel polityki społecznej Powiatu, wokół którego powinny koncentrować się działania róŜnych lokalnych instytucji publicznych, środowisk i organizacji społecznych. Członkowie Konwentu Strategicznego zaproponowali swoje propozycje misji, które stały się podstawą dla jej końcowej wersji, w pełni oddającej aspiracje mieszkańców i słuŜącej długofalowemu rozwojowi społecznemu Powiatu. Sformułowanie obszarów priorytetowych polityki społecznej w Powiecie Zasadniczą rolą Konwentu Strategicznego było zidentyfikowanie obszarów priorytetowych (kierunków rozwoju) polityki społecznej w Powiecie, czyli takich obszarów, które odzwierciedlają zasadnicze pola działań w zakresie tej polityki. Wybór obszarów priorytetowych był wynikiem analizy bieŜącej sytuacji społecznej w Powiecie, analizy otoczenia zewnętrznego oraz wymogów ustawowych. Określanie obszarów priorytetowych dla Powiatu Olkuskiego nastąpiło na warsztatach strategicznych, dając szansę na pracę indywidualną, w zespołach i na sesji plenarnej. Dzięki temu umoŜliwiono uczestnikom Konwentu całościową refleksję nad perspektywami rozwoju polityki społecznej w Powiecie. W efekcie analiz strategicznych i wymogów ustawowych zidentyfikowano trzy obszary priorytetowe polityki społecznej w Powiecie Olkuskim: • Rozwój pomocy społecznej • Wspieranie osób niepełnosprawnych • Aktywizacja rynku pracy Plany operacyjne – cele strategiczne, cele operacyjne, zadania Kolejną waŜną rolą Konwentu Strategicznego było formułowanie planów operacyjnych dla zidentyfikowanych trzech obszarów priorytetowych polityki społecznej w powiecie. Dla ukazania hierarchii i powiązań łączących poszczególne poziomy planów operacyjnych, opisano je w następującym układzie: • cele strategiczne (odpowiadające na pytanie: co chcemy osiągnąć?) • cele operacyjne (w jaki sposób to osiągnąć?) • zadania (co zrobimy?) FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 8 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim W ciągu intensywnych sesji warsztatowych z Konwentem Strategicznym powstały plany operacyjne w trzech zdefiniowanych obszarach priorytetowych, wieńcząc tym samym prace nad „Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim”. Ostateczna wersja Strategii jest dokumentem perspektywicznym i długofalowym, a jednocześnie zawierającym priorytety i narzędzia realizacji, które na dzień dzisiejszy wydają się stwarzać najwięcej moŜliwości dla rozwoju społecznego w Powiecie Olkuskim. Z biegiem czasu, w ciągłym procesie wdraŜania, Strategia będzie ulegać modyfikacjom i aktualizacjom tak, aby jego realizacja odpowiadała potrzebom i aspiracjom lokalnej społeczności. Warsztaty z Konwentem Strategicznym prowadzono metodami interaktywnymi z uŜyciem narzędzi (technik) treningowych, pozwalających uczestnikom indywidualnie i grupowo identyfikować, następnie analizować i proponować moŜliwe rozwiązania. Ten sposób pracy traktuje uczestników spotkań jako ekspertów posiadających znaczące doświadczenie, a rolą konsultantów jest prowadzenie procesu budowy strategii oraz proponowanie narzędzi i podawanie przykładów rozwiązań sprawdzonych w innych samorządach. KaŜde spotkanie warsztatowe prowadzone było urozmaiconymi technikami: mini wykłady z uŜyciem prezentacji multimedialnych, techniki kreatywne, prace z formularzem, techniki pracy zespołowej, moderowana dyskusja. Proces wdraŜania Proces wdraŜania to „przejście” od planowania strategicznego do zarządzania strategicznego, czyli realizacja zapisów Strategii. Konsultanci MISTiA określili dla niniejszej strategii rekomendacje wdroŜeniowe, czyli elementy, które powinny zostać spełnione, aby jej realizacja odbywała się efektywnie. Rekomendacje te – zawarte w końcowej części Strategii – dotyczą trzech poziomów: organizacyjnego – zarządzanie strategią, merytorycznego – ocena i przegląd zapisów strategii, społecznego – promocja i pozyskiwanie partnerów. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 9 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim ANALIZA SPOŁECZNA POWIATU OLKUSKIEGO Rys metodyczny analizy Dane wykorzystywane w niniejszej analizie pochodzą ze Starostwa Powiatowego w Olkuszu, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowego Urzędu Pracy, Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej, Policji oraz danych statystycznych Urzędu Statystycznego w Krakowie („Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego”, „Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego”) i Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Regionalnych – źródło internetowe). Dane dotyczące lat 1999-2003 stały się podstawą analizy dynamicznej, określającej tendencje zachodzące w Powiecie Olkuskim na przestrzeni pięciu lat. Dodatkowo w niniejszej analizie dokonano analizy porównawczej (analiza układu lokalnego) Powiatu Olkuskiego z czterema powiatami o podobnym potencjale społeczno-ekonomicznym: chrzanowskim, krakowskim, miechowskim i oświęcimskim. Uzyskane dla Powiatu Olkuskiego wyniki porównano takŜe ze średnią wartością dla regionu małopolskiego i Polski. Powiat olkuski DEMOGRAFIA Liczba ludności Według danych statystycznych z końca grudnia 2003 r. powiat olkuski zamieszkiwało 114741 osób (dane Narodowego Spisu Powszechnego), co stanowi 3,5% ludności województwa małopolskiego (3252949 osób). Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców badany powiat zajmuje 10 lokatę wśród 19 ziemskich powiatów Małopolski – najbardziej zaludniony jest powiat krakowski, liczący 241080 osób. Pod względem całkowitej powierzchni powiat olkuski naleŜy do powiatów o przeciętnej wielkości – z obszarem równym 622 km2 zajmuje 12 miejsce w regionie (największą powierzchnię notuje powiat nowosądecki – 1550 km2). Wskaźnik gęstości zaludnienia powiatu olkuskiego wynosi FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 10 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim 184 osoby/km2 i jest mniejszy od średniej wojewódzkiej – 214 osób/km2, jednak o 1/3 większy od średniej krajowej – 122 osoby/km2. W kategorii średniej gęstości zaludnienia powiat olkuski zajmuje wysoką 6 lokatę wśród 19 powiatów regionu – najgęściej zaludniony jest powiat oświęcimski (377 osób/km2). Sytuację demograficzną powiatu olkuskiego na tle regionalnym przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 1. Podstawowe dane o powiatach województwa małopolskiego w 2003 r. Powiat Liczba Liczba Powierzchnia gmin ludności w km2 bocheński 9 98394 631 brzeski 7 89739 590 chrzanowski 5 128741 371 dąbrowski 7 58617 530 gorlicki 10 106444 967 krakowski 17 241080 1230 limanowski 12 120222 952 miechowski 7 51560 677 myślenicki 9 114949 673 nowosądecki 16 194983 1550 nowotarski 14 179966 1475 olkuski 6 114741 622 oświęcimski 9 153136 406 proszowicki 6 43659 414 suski 9 81535 686 tarnowski 16 191803 1414 tatrzański 5 65382 472 wadowicki 10 153438 646 wielicki 5 103808 428 m.Kraków 1 757685 327 m.Nowy Sącz 1 84399 57 m.Tarnów 1 118668 72 Region małopolski 182 3252949 15190 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS Gęstość zaludnienia 156 152 347 111 110 196 126 76 171 126 122 184 377 105 119 136 139 238 243 2317 1481 1648 214 Prawie 44% ludności powiatu olkuskiego skupiona jest w mieście i gminie Olkusz, liczącym 50457 mieszkańców (dane z 2003 r.). Drugą pod względem wielkości zaludnienia gminą (miejsko-wiejską) w powiecie jest Wolbrom, liczący 23509 mieszkańców (20,5%), trzecia pozycja przypada gminie Klucze (14939 osób). Z kolei najmniejszą gminą powiatu jest TrzyciąŜ, gdzie zamieszkuje 7153 obywateli (6,2% mieszkańców powiatu). Analizowany powiat jest ciekawym przypadkiem na samorządowej mapie regionu małopolskiego, gdyŜ 1 stycznia 2002 r. został on uszczuplony o 1 gminę – Sławków, która „przeszła” do województwa śląskiego (do powiatu będzińskiego). Tym samym liczba ludności powiatu olkuskiego w 2002 r. zmniejszyła się – pod koniec 2001 r. gminę Sławków zamieszkiwało 6927 obywateli. W 2003 r. największa gęstość zaludnienia cechowała miasto i gminę Olkusz (334 osoby/km2), na drugim biegunie sytuowała się gmina TrzyciąŜ, notująca gęstość zaludnienia rzędu 74 osoby/km2. Obraz sytuacji demograficznej gmin powiatu olkuskiego przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 2. Podstawowe wskaźniki demograficzne gmin powiatu olkuskiego w 2003 r. Udział Liczba Liczba Liczba kobiet Gmina Ludność w ludności kobiet męŜczyzn na 100 powiatu męŜczyzn Bolesław 7843 6,8 4058 3785 107 Gęstość zaludnienia [osoby/km2] 191 Bukowno 10840 9,4 5623 5217 108 172 Klucze 14939 13,0 7646 7293 105 126 Olkusz 50457 44,0 25876 24581 105 334 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 11 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Olkusz – miasto Olkusz – obszar wiejski TrzyciąŜ 37894 33,0 19501 18393 106 1457 12563 10,9 6375 6188 103 - 7153 6,2 3503 3650 96 74 Wolbrom 23509 20,5 11950 11559 103 156 Wolbrom – miasto Wolbrom – obszar wiejski Powiat olkuski Region małopolski 9160 8,0 4744 4416 107 916 14349 12,5 7206 7143 101 - 114741 100,0 58656 56085 105 184 3252949 - 1674159 1578790 106 214 38190608 19704178 18486430 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS 107 122 Polska Analizę rozwoju liczby ludności w powiecie olkuskim w latach 1999-2003 zaburza oczywiście fakt zmiany w 2002 r. granic administracyjnych powiatu (odejście gminy Sławków), jednak nawet pomimo tego widoczne jest w powiecie stałe zmniejszanie się potencjału demograficznego. Kulminacyjna wartość zaludnienia w powiecie przypada na 1999 r. (123888 osób), by w latach kolejnych (2000-2001) zanotować spadek liczby mieszkańców o ponad 350 osób. W roku 2002, po przejściu gminy Sławków do województwa śląskiego liczba obywateli powiatu olkuskiego zmalała do poziomu 114961 osób. Rok 2003 był kolejnym, w którym zaludnienie badanego powiatu spadło. W sumie powyŜszych trendów w całym okresie pięcioletnim zaludnienie powiatu olkuskiego zmniejszyło się o 7,4% (9147 osób). Cztery z sześciu gmin tworzących obecnie powiat olkuski zanotowały w latach 1999-2003 spadek zaludnienia. Jest on zróŜnicowany – dla przykładu gmina Bolesław osiągnęła spadek liczby ludności o 0,3%, a miasto i gmina Olkusz zmniejszyła swoje zaludnienie aŜ 4,0%. W pozostałych dwóch gminach powiatu zaobserwowano w okresie pięcioletnim przyrost liczby mieszkańców – są to Bukowno (wzrost liczby mieszkańców o 2,8%) oraz Klucze (wzrost o 0,4%). Dla porównania w latach 1999-2003 omawiany wskaźnik dla regionu małopolskiego był dodatni i wyniósł 0,9%, a dla Polski był ujemny (-1,2%). Tabela 3. Rozwój liczby ludności w gminach powiatu olkuskiego Rok Gmina 1999 2000 2001 2002 2003 Wskaźnik wzrostu w latach 99-03 -0,3 2,8 0,4 -4,0 -1,1 -1,2 -7,4% Bolesław 7870 7873 7924 7838 7843 Bukowno 10545 10499 10466 10850 10840 Klucze 14882 14866 14828 14850 14939 Olkusz 52566 52431 52332 50648 50457 Sławków* 6990 6989 6927 TrzyciąŜ 7233 7184 7186 7179 7153 Wolbrom 23802 23763 23863 23596 23509 Powiat olkuski 123888 123605 123526 114961 114741 Region 3222525 3233799 3240928 3237217 3252949 0,9% małopolski** Polska 38653559 38644211 38632453 38218531 38190608 -1,2% Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS *z dniem 1 stycznia 2002 r. gmina Sławków weszła w skład województwa śląskiego **zmiana granic województwa (1 stycznia 2002 – gmina Sławków przechodzi do woj. śląskiego, 1 stycznia 2003 – gmina Szerzyny wchodzi w skład woj. małopolskiego) Spośród czterech powiatów stanowiących bazę porównawczą dla powiatu olkuskiego, najbardziej zaludniony jest powiat ziemski krakowski, liczący 241080 osób (2003 r.), najmniejszą społeczność posiada z kolei powiat miechowski, zamieszkały przez 51615 obywateli. Z czterech powiatów porównawczych, tylko jeden – krakowski zanotował w latach 1999-2003 dodatnią wartość przyrostu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 12 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim liczby mieszkańców (o 2,4%). Z kolei rolniczy powiat miechowski i przemysłowy powiat chrzanowski zanotowały największe spadki wartości zaludnienia, odpowiednio –2,8% oraz –2,0%. Tabela 4. Rozwój liczby ludności w powiatach Rok Powiat 1999 2000 2001 2002 2003 olkuski* 123888 123605 123526 114961 114741 miechowski 53072 52728 52514 51615 51560 krakowski 235450 236318 237238 239344 241080 chrzanowski 131308 130949 130666 129030 128741 oświęcimski 154433 154507 154616 153321 153136 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS *z dniem 1 stycznia 2002 r. gmina Sławków weszła w skład województwa śląskiego Wskaźnik wzrostu w latach 99-03 -7,4% -2,8% 2,4% -2,0% -0,8% Liczba kobiet na 100 męŜczyzn 105 104 105 106 105 Struktura płci ludności Struktura płci ludności powiatu olkuskiego charakteryzuje się liczebną przewagą kobiet, które stanowią 51,1% ogółu mieszkańców, co oznacza niewiele mniejszą wartość w porównaniu z Małopolską (51,4%) i Polską (51,6%). Współczynnik feminizacji (liczba kobiet na 100 męŜczyzn) osiągnął w powiecie olkuskim w 2003 r. wartość 105, czyli mniejszą aniŜeli wynosi średnia liczona dla regionu małopolskiego (106 kobiet na 100 męŜczyzn) i dla całej Polski (107). Spośród gmin powiatu olkuskiego widoczna jest jednak duŜa rozbieŜność – pięć gmin notuje liczebną przewagę kobiet nad męŜczyznami. „Na czoło” wysuwają się gminy Bukowno (108 kobiet na 100 męŜczyzn) i Bolesław (107 kobiet), zaś na drugim biegunie sytuuje się gmina TrzyciąŜ z wartością 96 kobiet na 100 męŜczyzn. W grupie powiatów porównawczych wyŜszy wskaźnik feminizacji – w stosunku do badanego powiatu olkuskiego – osiągnął jedynie powiat chrzanowski (106 kobiet na 100 męŜczyzn), a niŜszy tylko powiat miechowski (104 kobiety na 100 męŜczyzn). Struktura wieku ludności Porównując wskaźniki struktury wiekowej ludności powiatu olkuskiego z danymi regionalnymi i ogólnopolskimi, zaznacza się stosunkowo duŜa grupa mieszkańców w wieku produkcyjnym (63,2% ogółu ludności powiatu), co jest typowe dla bardziej uprzemysłowionych obszarów naszego kraju. Dla porównania średnia małopolska wynosi 61,7%, natomiast średnia ogólnopolska 62,9%. Relatywnie duŜą grupa mieszkańców w wieku produkcyjnym ma duŜy wpływ na wielkość grupy osób w wieku przedprodukcyjnym (do 18 roku Ŝycia) i poprodukcyjnym (męŜczyźni powyŜej 65 roku Ŝycia i kobiety powyŜej 60 lat). Grupa pierwsza stanowi 21,1% ogółu mieszkańców powiatu olkuskiego i jest to wartość mniejsza od średniej regionu małopolskiego, wynoszącej 23,1% oraz średniej dla Polski (21,9%). Z kolei grupa druga (emerytów) obejmuje 15,6% ludności badanego powiatu, co oznacza wartość przewyŜszającą średnie wskaźniki Małopolski i Polski (w obu przypadkach po 15,2%). Spośród gmin powiatu olkuskiego wyróŜnia się rolniczy TrzyciąŜ, gdzie z jednej strony relatywnie duŜą grupę stanowią mieszkańcy w wieku przedprodukcyjnym (23,4% wszystkich mieszkańców gminy nie ukończyło 18 lat), z drugiej zaś strony gmina ta posiada największy odsetek obywateli w wieku poprodukcyjnym (19,4%). Jest to efekt dodatniego przyrostu naturalnego i ujemnej, wysokiej migracji osób w „sile wieku”. Ma to niestety wpływ na wielkość grupy osób w wieku produkcyjnym w gminie, stanowiąc zaledwie 57,2% wszystkich mieszkańców gminy. Największym odsetkiem osób w wieku produkcyjnym charakteryzuje się z kolei miasto i gmina Olkusz (66,4% ogółu obywateli), znacznie przewyŜszając średnią powiatową, regionalną i ogólnopolską. Tabela 5. Struktura wieku ludności w gminach powiatu olkuskiego w 2003 r. Liczba ludności W wieku W wieku W wieku Gmina Ogółem przedproduk. produkcyjnym poprodukcyjnym Osoby % Osoby % Osoby % Bolesław 7843 1558 19,9 4805 61,3 1480 18,9 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI Nieprodukcyjni na 100 osób w wieku produkcyjnym 63 13 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Bukowno 10840 2193 20,2 6707 61,9 Klucze 14939 3115 20,9 9355 62,6 Olkusz 50457 10370 20,6 33505 66,4 TrzyciąŜ 7153 1672 23,4 4090 57,2 Wolbrom 23509 5328 22,7 14103 60,0 Powiat olkuski 114741 24236 21,1 72565 63,2 Region 3252949 751153 23,1 2008121 61,7 małopolski Polska 38190608 8349808 21,9 24038777 62,9 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS 1940 2469 6582 1391 4078 17940 17,9 16,5 13,0 19,4 17,3 15,6 62 60 51 75 67 58 493675 15,2 62 5802023 15,2 59 Trzy z czterech powiatów porównawczych posiada wyŜsze – od notowanego dla powiatu olkuskiego (21,1%) – odsetki osób w wieku przedprodukcyjnym, przy czym najwyŜszy jest on w powiecie krakowskim (23,2% ogółu mieszkańców). Mniejszą grupę ludności „przedprodukcyjnej” posiada jedynie powiat chrzanowski (20,4% ogółu mieszkańców). Z kolei powiat chrzanowski notuje wyŜszy od wskaźnika olkuskiego (63,2%) odsetek osób w wieku produkcyjnym. W tym sąsiednim dla olkuskiego powiecie, ludność w wieku produkcyjnym stanowi 63,6% ogółu mieszkańców. W powiecie olkuskim relatywna wielkość grupy osób w wieku poprodukcyjnym (15,6% ogółu) jest na tle powiatów sąsiednich przeciętna. W tym względzie wartość największą osiągnął rolniczy powiat miechowski, gdzie niemal co piąty obywatel (19,6%) osiągnął wiek emeryta. Powiat krakowski, zanotował w tej kategorii wskaźnik najniŜszy (najkorzystniejszy), wynoszący 15,4%. To porównanie stawia powiat olkuski w dość dobrym świetle, ukazuje zwłaszcza niezaburzone proporcje pomiędzy poszczególnymi grupami wiekowymi, choć dość mocno zróŜnicowane w poszczególnych gminach badanego powiatu. Jednak stosunkowo niski i stale malejący w powiecie olkuskim wskaźnik ludności w wieku przedprodukcyjnym wpływa na zmniejszanie liczby uczniów w szkołach wszystkich szczebli, dlatego waŜne staje się ujmowanie tych wartości w planach rozwoju szkół na terenie powiatu. Ponadto w następnych latach zauwaŜalna będzie tendencja wzrostu liczby obywateli powiatu w wieku poprodukcyjnym, a to w związku z osiąganiem wieku emerytalnego przez kolejne roczniki osób znajdujących się obecnie w licznej grupie ludności produkcyjnej. Innym wskaźnikiem obrazującym strukturę wiekową ludności jest współczynnik osób w wieku nieprodukcyjnym (osoby do lat 18 oraz męŜczyźni powyŜej 65 roku Ŝycia i kobiety powyŜej 60 lat) na 100 osób w przedziale wieku produkcyjnego. Oznacza on potencjalne obciąŜenie, jakie spada na barki osób w „sile wieku” związane z utrzymaniem jeszcze bądź juŜ niepracujących członków społeczeństwa. W tym porównaniu powiat olkuski takŜe wypada korzystnie – omawiany wskaźnik wynosi dla niego 58, niŜszy w porównaniu ze średnią wojewódzką (62), jak równieŜ ogólnopolską (59). Najlepsza sytuacja w tym względzie notowana jest w powiecie chrzanowskim, gdzie omawiany wskaźnik osiągnął poziom 57, podczas, gdy w powiecie miechowskim zanotowano niemal 70 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób „produkcyjnych”. Tabela 6. Struktura wieku ludności w powiatach w 2003 r. Liczba ludności W wieku W wieku Powiat Ogółem przedproduk. produkcyjnym Osoby % Osoby % olkuski 114741 24236 21,1 72565 63,2 miechowski 51560 11040 21,4 30420 59,0 krakowski 241080 56029 23,2 147911 61,4 chrzanowski 128741 26324 20,4 81821 63,6 oświęcimski 153136 33569 21,9 95731 62,5 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS W wieku poprodukcyjnym Osoby % 17940 15,6 10100 19,6 37140 15,4 20596 16,0 23836 15,6 Nieprodukcyjni na 100 osób w wieku produkcyjnym 58 69 63 57 60 Ruch naturalny ludności Przyrost naturalny (róŜnica pomiędzy liczbą narodzin i zgonów) kształtował się w ciągu ostatnich pięciu lat w powiecie olkuskim na poziomie ujemnym – w roku 1999 wskaźnik ten osiągnął wartość najniŜszą (-1,1‰). Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2003 r. urodziło się FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 14 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim w powiecie olkuskim 1025 dzieci, natomiast zmarło 1081 obywateli. RóŜnica pomiędzy tymi wartościami wynosi 56 osób, co oznacza wskaźnik przyrostu naturalnego na poziomie –0,5‰. W stosunku do roku wcześniejszego, zarówno liczba narodzin, jak równieŜ liczba zgonów w powiecie olkuskim wzrosła. Ujemny przyrost naturalny charakteryzuje trzy z sześciu gmin powiatu olkuskiego, przy czym „rekordzistami” w tym względzie są gminy Bukowno (-3,5‰) i Bolesław (-3,2‰). Gmina Wolbrom zanotowała w 2003 r. ujemny przyrost naturalny na poziomie –2,1‰. Pozostałe trzy gminy badanego powiatu charakteryzuje niewielki, lecz dodatni przyrost naturalny – Olkusz (0,9‰), Klucze (0,5‰) i TrzyciąŜ (0,4‰). Dla porównania wyniki gmin powiatu olkuskiego pozostają w tle wartości przyrostu naturalnego wyliczonego dla regionu małopolskiego (1,0‰). Natomiast w skali ogólnopolskiej rok 2003 był kolejnym, gdy po okresie dodatniego przyrostu naturalnego, zanotowano niewielką wartość ujemną (-0,4‰). Tabela 7. Podstawowe dane demograficzne dla powiatu olkuskiego Rok Liczba Liczba Liczba Liczba małŜeństw małŜeństw urodzeń zgonów na 1000 mieszkańców 1999 747 6,0 1184 1326 2000 716 5,8 1142 1231 2001 660 5,3 1087 1144 2002 618 5,4 990 1071 2003 664 5,8 1025 1081 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS Przyrost naturalny [osoby] Przyrost naturalny [‰] -142 -89 -57 -81 -56 -1,1 -0,7 -0,5 -0,7 -0,5 W gronie powiatów porównawczych wszystkie cztery osiągnęły ujemną wartość przyrostu naturalnego, przy czym najbardziej negatywne tendencje w tym zakresie notuje powiat miechowski (-3,7‰) i chrzanowski (-1,2‰), a w powiecie oświęcimskim przyrost naturalny oscyluje w granicach zera. Przyrost naturalny jest bardzo waŜnym wskaźnikiem demograficznym, w duŜej mierze decydującym o potencjale społecznym powiatu. Utrzymujące się w powiecie olkuskim od kilku lat ujemne wartości nie są korzystne dla rozwoju społeczności lokalnej (m.in. zmniejszenie liczby uczniów w szkołach, starzenie się społeczeństwa), a w przyszłości mogą mieć negatywne konsekwencje dla rozwoju olkuskiej gospodarki (m.in. mniejsza liczba klientów sklepów, punktów usługowych, nowych inwestorów). Tabela 8. Podstawowe dane demograficzne w gminach w 2003 r. Liczba Liczba Liczba Liczba Gmina małŜeństw małŜeństw urodzeń zgonów na 1000 mieszkańców Bolesław 45 5,7 58 83 Bukowno 53 4,9 71 109 Klucze 88 5,9 133 126 Olkusz 335 6,6 472 426 TrzyciąŜ 33 4,6 85 82 Wolbrom 110 4,7 206 255 Powiat olkuski 664 5,8 1025 1081 Region 17181 5,3 31879 28715 małopolski Polska 195446 5,1 351072 365230 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS Przyrost naturalny [osoby] Przyrost naturalny [‰] -25 -38 7 46 3 -49 -56 -3,2 -3,5 0,5 0,9 0,4 -2,1 -0,5 3164 1,0 -14158 -0,4 Na poziomie przewyŜszającym średnią regionalną (5,3‰) i krajową (5,1‰) kształtuje się wskaźnik małŜeństw zawieranych w powiecie olkuskim. W 2003 r. związek małŜeński zawarły w badanym powiecie 664 pary, co oznacza relatywną wartość 5,8 małŜeństwa na 1000 mieszkańców powiatu (5,8‰). Spośród gmin powiatu stosunkowo najwięcej związków małŜeńskich zostało zawartych w mieście i gminie Olkusz (6,6‰) i Klucze (5,9‰), najmniej zaś w TrzyciąŜu (4,6‰) i Wolbromiu (4,7‰). Z powiatów porównawczych jedynie miechowski zanotował wskaźnik liczby małŜeństw FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 15 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim równy powiatowi olkuskiemu (5,8‰), a pozostałe powiaty cechuje niŜszy wskaźnik, np. chrzanowski (4,9 małŜeństw na 1000 mieszkańców). Tabela 9. Podstawowe dane demograficzne w powiatach w 2003 r. Liczba Liczba Liczba Liczba Powiat małŜeństw małŜeństw urodzeń zgonów na 1000 mieszkańców olkuski 664 5,8 1025 1081 miechowski 297 5,8 488 677 krakowski 1272 5,3 2225 2383 chrzanowski 626 4,9 1073 1224 oświęcimski 772 5,0 1328 1330 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS Przyrost naturalny [osoby] Przyrost naturalny [‰] -56 -189 -158 -151 -2 -0,5 -3,7 -0,7 -1,2 0,0 Migracje ludności Interesujące informacje o demografii powiatu olkuskiego moŜna uzyskać analizując migracje stałe jego mieszkańców. Zanotowane w badanym powiecie w 2003 r. ujemne saldo migracji stałych (-1,6‰, czyli 180 osób) jednoznacznie wskazuje na większy odpływ mieszkańców powiatu (na stałe opuściły powiat 1264 osoby), niŜ napływ nowych obywateli (do powiatu sprowadziły się 1084 osoby). Nie jest to tendencja pozytywna, w pewnym sensie wskazująca na mniejszą atrakcyjność zamieszkiwania na tym terenie, ale z drugiej strony nie przybiera ona w tym momencie drastycznych rozmiarów. Inaczej się jednak sprawa ma w przypadku poszczególnych gmin badanego powiatu. Spośród sześciu gmin powiatu olkuskiego tylko dwie notują nadwyŜkę osób napływających w stosunku do wyprowadzających się, czyli dodatnie saldo migracji. Są to Bolesław (wysoki dodatni wskaźnik migracji, rzędu 5,0‰) i Klucze (2,3‰). Pozostałe gminy, na czele z TrzyciąŜem (-4,6‰) i Olkuszem (-3,6‰), charakteryzuje ujemne saldo migracji stałych. Podkreślić naleŜy jednak, Ŝe powiat olkuski posiada – w gronie powiatów porównywanych – najmniej korzystne wartości migracji stałych. Sąsiadujący ze stolicą regionu powiat krakowski posiada (co nie dziwi) wysoką, dodatnią wartość migracji stałych na poziomie 7,4‰. Bliskość Krakowa i atrakcyjność krajobrazowa większości gmin powiatu krakowskiego jest walorami przyciągającymi nowych, często bogatszych mieszkańców. Nie moŜna jednak tego powiedzieć o powiatach zachodniej i północnej Małopolski. Dlatego teŜ przemysłowy powiat chrzanowski i rolniczy miechowski zanotowały ujemną wartość migracji stałych, odpowiedni –1,0‰ i –0,5‰. Wartość małopolska jest dodatnia i kształtuje się na poziomie 1,1‰. Tabela 10. Migracje stałe w gminach w 2003 r. Gmina Liczba osób Napływ odpływ saldo na 1000 ludności Bolesław 97 58 39 5,0 Bukowno 114 122 -8 -0,7 Klucze 157 122 35 2,3 Olkusz 441 624 -183 -3,6 TrzyciąŜ 50 82 -32 -4,5 Wolbrom 225 256 -31 -1,3 Powiat olkuski 1084 1264 -180 -1,6 Region 34183 30631 3552 1,1 małopolski Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004 Stały odpływ obywateli powiatu olkuskiego w głównej mierze dotyczy ludzi młodych. Reprezentanci tej grupy społeczności, najbardziej mobilni, otwarci na zmiany, nierzadko po ukończeniu studiów w duŜych ośrodkach akademickich regionu i kraju, tamŜe próbują szukać pracy i osiedlać się na stałe. Część osób próbuje swoich sił w pracy za granicą (często nielegalnie) i po uzyskaniu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 16 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim samodzielności finansowej ściągają swoje tam na stałe swoje rodziny. W jednym i drugim przypadku jest to ze stratą dla lokalnych samorządów – z jednej strony młodych, wykształconych obywateli, z drugiej zamoŜniejszych członków społeczności, którzy swoimi dochodami (pośrednio) mogliby wzmacniać budŜet lokalny i lokalne firmy handlowo-usługowe. Tabela 11. Migracje stałe w powiatach w 2003 r. Powiat Liczba osób Napływ odpływ saldo na 1000 ludności olkuski 1084 1264 -180 -1,6 miechowski 589 616 -27 -0,5 krakowski 3933 2138 1795 7,4 chrzanowski 1248 1375 -127 -1,0 oświęcimski 1778 1807 -29 -0,2 Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004 Prognozy liczby ludności Prognozy liczby ludności, tworzone na bazie obliczeń Głównego Urzędu Statystycznego nie napawają – w przypadku powiatu olkuskiego – optymizmem. Na przestrzeni 25 lat (do 2030 r.) zaludnienie badanego powiatu moŜe ulec zmniejszeniu o prawie 6%, do poziomu 108 tys. osób. Jest to jeden z najwyŜszych spadków w gronie porównywanych powiatów – relatywnie więcej mieszkańców ubędzie w sąsiednim powiecie chrzanowskim (według szacunków GUS w tym powiecie liczba osób zmniejszy się o 6,4%). Zmniejszenie liczby obywateli nastąpi takŜe w powiatach: miechowskim i oświęcimskim. Jedynie powiat krakowski zachowa w najbliŜszych 25 latach korzystny dodatni przyrost liczby mieszkańców, aŜ o 11%. Tabela 12. Prognozy liczby ludności w powiatach do 2030 r. Powiat 2003* 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Stopa wzrostu w latach 03-30 Liczba ludności w tys. -5,8% olkuski 114,7 114,3 113,4 112,6 111,6 110,2 108,0 miechowski 51,6 50,9 50,1 49,8 49,8 49,8 49,5 -4,1% krakowski 241,1 242,5 248,0 254,0 260,3 265,5 268,5 11,4% chrzanowski 128,7 128,4 127,4 126,4 125,1 123,1 120,4 -6,4% oświęcimski 153,1 153,2 153,0 152,8 152,3 150,9 148,5 -3,0% Region 0,4% 3252,9 3265,2 3289,5 3308,9 3317,2 3304,4 3264,6 małopolski *dane rzeczywiste Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004 Reasumując naleŜy stwierdzić, iŜ powiat olkuski wyróŜniają w sferze demograficznej niekorzystne tendencje, głównie jeŜeli chodzi jest o zmniejszanie się liczby ludności. Wynika on zarówno z ujemnego przyrostu naturalnego (więcej zgonów niŜ narodzin), jak równieŜ z ujemnego salda migracji stałych (więcej osób wyjeŜdŜa na stałe niŜ sprowadza się do powiatu), co w kolejnych latach pogłębi proces spadku liczby obywateli badanego powiatu. Społeczeństwo powiatu olkuskiego – podobnie jak i Polski – starzeje się, czyli maleje liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, a rośnie liczba obywateli w produkcyjnym i w wieku emerytalnym. Nie jest to w badanym powiecie zbyt mocno zarysowany trend, ale niewątpliwie mogący w najbliŜszych latach wywierać wpływ na ogólną sytuację społeczno-gospodarczą powiatu (np. mniejsza liczba uczniów, zmniejszanie siły nabywczej mieszkańców). FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 17 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim ZASOBY MIESZKANIOWE Liczba mieszkań Na zasoby mieszkaniowe powiatu olkuskiego składa się 36 971 mieszkań o łącznej powierzchni 2 660 984 m2 (dane Narodowego Spisu Powszechnego – 2003 r.). W strukturze własności – obok najliczniejszego budownictwa jednorodzinnego, stanowiącego 69% ogółu mieszkań – wyróŜnić moŜna lokale spółdzielcze (25% ogółu), komunalne (5%) i zakładowe (1%). Średnia powierzchnia jednego mieszkania w powiecie olkuskim (zarówno w blokach, jak i domach jednorodzinnych) osiągnęła w 2003 roku przeciętną wartość 72,0 m2, niŜszą od adekwatnego wskaźnika dla regionu małopolskiego (73,2 m2), jednak wyŜszą od średniej ogólnopolskiej (68,8 m2). W gronie gmin z terenu powiatu olkuskiego najlepszy wskaźnik średniej powierzchni mieszkania osiągnął TrzyciąŜ (87,3 m2) i Bolesław (80,5 m2), najsłabszy zaś Olkusz (67,2 m2) i Bukowno (69,7 m2). Jednak z grona czterech powiatów porównawczych, trzy posiadają badany wskaźnik wyŜszy od olkuskiego – na wyróŜnienie zasługuje zwłaszcza powiat krakowski ze średnią powierzchnią mieszkania wynoszącą 85,7 m2. Jedynie powiat chrzanowski (68,2 m2) uzyskał wartość niŜszą od olkuskiego. Tabela 13. Zasoby mieszkaniowe w gminach powiatu olkuskiego w 2003 r. Liczba Powierzchnia w m2 Gmina Mieszkań Izb ogółem Izb na Mieszkań Mieszkania Mieszkania na ogółem mieszkanie ogółem średnio 1 osobę Bolesław 2597 10559 4,1 209101 80,5 26,7 Bukowno 3758 14574 3,9 262098 69,7 24,2 Klucze 4783 19578 4,1 351717 73,5 23,5 Olkusz 16289 62578 3,8 1094345 67,2 21,7 TrzyciąŜ 2025 8290 4,1 176734 87,3 24,7 Wolbrom 7519 29426 3,9 566989 75,4 24,1 Powiat olkuski 36971 145005 3,9 2660984 72,0 23,2 Region 1002075 3790928 3,8 73383459 73,2 22,6 małopolski Polska 12595891 46342039 3,7 866322277 68,8 22,7 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS Podobnie wygląda sytuacja, gdy porównamy ze sobą wartość innego wskaźnika – średnią powierzchnię mieszkania w przeliczeniu na 1 obywatela – powiat olkuski notuje w tej kategorii wartość 23,2 m2 – przy średniej regionalnej rzędu 22,6 m2 i ogólnopolskiej 22,7 m2. W tym porównaniu takŜe trzy powiaty – na czele z miechowskim (25,9 m2 mieszkania na 1 mieszkańca) – osiągnęły lepsze wyniki. W kategorii tej najsłabiej wypadł ponownie powiat chrzanowski, gdzie na jednego obywatela przypada średnio 22,6 m2 mieszkania. Spośród gmin powiatu olkuskiego na przeciwnych biegunach w badanej kategorii znajdują się Bolesław (26,7 m2) i Olkusz (21,7 m2). Tabela 14. Zasoby mieszkaniowe w powiatach w 2003 r. Liczba Powierzchnia w m2 Powiat Mieszkań Izb ogółem Izb na Mieszkań Mieszkania Mieszkania na ogółem mieszkanie ogółem średnio 1 osobę olkuski 36971 145005 3,9 2660984 72,0 23,2 miechowski 17221 64330 3,7 1334656 77,5 25,9 krakowski 72622 296098 4,1 6224801 85,7 25,8 chrzanowski 42681 160874 3,8 2912088 68,2 22,6 oświęcimski 48814 188863 3,9 3593005 73,6 23,5 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS Kolejnym wskaźnikiem opisującym rynek mieszkaniowy jest średnia liczba izb przypadająca na 1 mieszkanie. W tej kategorii powiat olkuski uzyskał wartość 3,9 izby/mieszkanie – dla porównania wskaźnik regionalny osiągnął poziom 3,8, a ogólnopolski 3,7 izby/mieszkanie. Spośród czterech powiatów porównawczych zdecydowanie najlepiej wypadł powiat krakowski (4,1 izby/mieszkanie), FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 18 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim a powiat oświęcimski osiągnął wartość równą powiatowi olkuskiemu (3,9). W gronie gmin powiatu olkuskiego prym wiodą wespół Bolesław, Klucze i TrzyciąŜ (po 4,1 izby/mieszkanie), natomiast Olkusz (3,8) notuje wynik najsłabszy. Tabela 15. Mieszkania zamieszkane stale i czasowo według stosunków własnościowych w 2003 r. Liczba mieszkań % ogółu Powiat Spółdziel- Komunal- ZakładoOsób Spółdziel- Komunal- ZakładoOsób cze ne we fizycznych cze ne we fizycznych olkuski 9217 1817 283 25565 25,0 4,9 0,8 69,3 miechowski 1620 454 194 14887 9,4 2,6 1,1 86,8 krakowski 4253 1813 664 65698 5,9 2,5 0,9 90,7 chrzanowski 8743 2374 1241 30126 20,6 5,6 2,9 70,9 oświęcimski 8215 4353 1158 34905 16,9 9,0 2,4 71,8 Region 216029 53477 12886 710020 21,8 5,4 1,3 71,5 małopolski Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004 AŜ co czwarte mieszkanie (25%, czyli ponad 9200 lokali) z grona wszystkich zamieszkanych w powiecie olkuskim naleŜy do spółdzielni mieszkaniowych. Jest to najwyŜszy wskaźnik w gronie porównywanych powiatów – dla porównania średnia powiatu krakowskiego nie przekracza 6%, a średnia małopolska sięga niemal 22%. Mieszkania komunalne stanowią niespełna 5% ogółu lokali w badanym powiecie – w powiecie oświęcimskim wskaźnik ten sięga 9%, a w regionie małopolskim wynosi 5,4%. Mieszkania zakładowe to tylko 0,8% wszystkich mieszkań powiatu olkuskiego – jest to wskaźnik najniŜszy w gronie powiatów porównywanych. Prym wiedzie w tej kategorii powiat chrzanowski, gdzie niemal 3% mieszkań naleŜy do zakładów pracy; średnia małopolska wynosi 1,3%. Powiat olkuski pozostaje takŜe nieco „w tyle” w przypadku liczby mieszkań naleŜących do osób fizycznych – wartość tego wskaźnika dla badanego powiatu nie przekracza 70%, podczas, gdy dla powiatu krakowskiego sięga niemal 91%. Jednak wartość wyliczona dla regionu małopolskiego – choć wyŜsza niŜ w powiecie olkuskim – teŜ nie jest imponującą (71,5% ogółu mieszkań naleŜy do osób fizycznych). Tabela 16. Liczba pozwoleń na budowę wydanych w powiecie olkuskim w latach 2000-2003 Wyszczególnienie 2000 2001 2002 Nowe budynki 203 281 85 mieszkalne Liczba mieszkań w 216 283 85 budynkach W tym liczba mieszkań 216 283 85 indywidualnych Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny Kraków 2004 2003 173 205 172 w Krakowie, Pozwolenia na budowę Warto takŜe podać dane dotyczące liczby pozwoleń na budowę wydanych w powiecie olkuskim w ostatnich latach. W 2003 r. Starostwo Powiatowe w Olkuszu udzieliło pozwoleń na budowę 173 budynków mieszkalnych, w których zaplanowano 205 lokali mieszkalnych. Wartość ta jest przeciętna w odniesieniu do 4 ostatnich lat. Najlepszym okresem w tym względzie był 2001 r., kiedy wydano 281 pozwoleń na budowę, w wyniku których powstały 283 mieszkania. Jak zatem widać z powyŜszych danych, w zdecydowanej większości o pozwolenia na budowę występują inwestorzy indywidualni, a budownictwo wielorodzinne stanowi margines lokalnego rynku mieszkaniowego. Sam fakt rozpoczęcia budowy nie jest ponadto toŜsamy z jej szybkim oddaniem, nierzadko taka inwestycja – co pokazuje Ŝycie codzienne – moŜe „ciągnąć się” przez długie lata. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 19 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Tabela 17. Mieszkania oddane do uŜytku w powiecie olkuskim w latach 1999-2003 Liczba mieszkań Powierzchnia w m2 Rok Ogółem W tym Mieszkań Mieszkania indywidualne ogółem Średnio 1999 136 136 17676 130,0 2000 123 101 14854 120,8 2001 107 107 14010 130,9 2002 166 123 20218 121,8 2003 363 363 54148 149,2 Ogółem lata 895 830 120906 135,1 99-03 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS Mieszkania oddane do uŜytku na 1000 ludności 1,1 1,0 0,9 1,4 3,2 1,5 (średnio) Mieszkania oddawane do uŜytku WaŜnym wskaźnikiem obrazującym dynamikę rynku mieszkaniowego jest liczba mieszkań oddawanych do uŜytku. W okresie 1999-2003 oddano do uŜytku w powiecie olkuskim łącznie 895 nowych mieszkań o średniej powierzchni uŜytkowej 135,1 m2. Skala budownictwa oraz wielkość mieszkań jednoznacznie wskazują, Ŝe w zdecydowanej większości (830 mieszkań) powstały jednorodzinne domy wolnostojące, a mniejsze i tańsze mieszkania w budynkach wielorodzinnych stanowią zaledwie 7% nowych lokali mieszkalnych. Najlepszym okresem dla budownictwa mieszkaniowego w powiecie był rok 2003, w którym oddano do uŜytku 363 nowe obiekty mieszkalne o średniej powierzchni niemal 150 m2 (średnia powierzchnia mieszkań jest wartością najwyŜszą w porównaniu z czterema pozostałymi powiatami). Jest to zapewne pokłosie duŜej liczby pozwoleń na budowę, wydanych w powiecie olkuskim w latach 2000-2001. Zdecydowana większość nowych mieszkań z 2003 r. powstała w mieście i gminie Olkusz (114 lokali), podczas gdy w gminie Bukowno zakończono wówczas budowę tylko 17 mieszkań. Jednak obywatele tej ostatniej gminy zbudowali w 2003 r. największe mieszkania, o średniej powierzchni wynoszącej 154 m2. Dla porównania średnia regionalna wyniosła w tym samym czasie 122,6 m2, a średnia ogólnopolska nie przekroczyła 116 m2. Tabela 18. Mieszkania oddane do uŜytku w gminach powiatu olkuskiego w 2003 r. Liczba Powierzchnia w m2 Mieszkania oddane do Gmina mieszkań uŜytku na 1000 ludności Mieszkań Mieszkania ogółem ogółem średnio Bolesław 26 3729 143,4 3,3 Bukowno 17 2618 154,0 1,6 Klucze 84 12551 149,4 5,6 Olkusz 114 17443 153,0 2,3 TrzyciąŜ 30 4514 150,5 4,2 Wolbrom 92 13293 144,5 3,9 Powiat olkuski 54148 149,2 3,2 363 Region małopolski 23342 2862252 122,6 7,2 Polska 162686 18838485 115,8 4,3 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS Bardziej miarodajnym wskaźnikiem oceniającym stan budownictwa mieszkaniowego jest liczba mieszkań oddanych do uŜytku w przeliczeniu na 1000 mieszkańców danej jednostki samorządowej. W powiecie olkuskim wartość tego wskaźnika w poszczególnych latach była róŜna i osiągnęła średni poziom 1,5 mieszkania na 1000 osób. W 2003 r. – najlepszym na przestrzeni pięciu lat – średnia wartość badanego wskaźnika wyniosła 3,2 i była niŜsza w porównaniu ze średnią regionalną (7,2) i ogólnopolską (4,3). Spośród gmin powiatu „honoru” bronią jedynie Klucze z wartością 5,6 mieszkań na 1000 obywateli. Dla porównania wartości obliczone dla powiatów sąsiednich były w tym samym czasie wyŜsze – powiat krakowski osiągnął poziom 12,3 nowych mieszkań na 1000 mieszkańców, miechowski (7,3), oświęcimski (4,9), a powiat chrzanowski (3,8). FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 20 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Tabela 19. Mieszkania oddane do uŜytku w powiatach w 2003 r. Liczba Powierzchnia w m2 Powiat mieszkań Mieszkań Mieszkania ogółem ogółem średnio Olkuski 363 54148 149,2 Miechowski 378 48767 129,0 Krakowski 2974 419607 141,1 Chrzanowski 492 61143 124,3 Oświęcimski 756 91306 120,8 Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS Mieszkania oddane do uŜytku na 1000 ludności 3,2 7,3 12,3 3,8 4,9 Z powyŜszych danych wynika, iŜ budownictwo mieszkaniowe w powiecie olkuskim nie odstaje od średnich wartości regionu małopolskiego i Polski, choć w kilku przyjętych kryteriach (m.in. wskaźnika nowych mieszkań na 1000 osób) sytuuje się poniŜej wartości obliczonych dla powiatów sąsiednich i ogólnie dla Małopolski. W kolejnych latach moŜna się spodziewać większego zainteresowania budową nowych mieszkań w powiecie, gdyŜ moŜe stać się to niezłą lokatą kapitału dla inwestorów, tak indywidualnych, jak i instytucjonalnych. Jakkolwiek rosnące ceny materiałów budowlanych nie stanowią zachęty do rozpoczęcia budowy, to stosunkowo tanie kredyty budowlane mogą być impulsem do budowy nowych mieszkań. Analizy ekonomistów, oparte na doświadczeniach „starych” państw Unii Europejskiej jasno pokazują, Ŝe w najbliŜszych 15-20 latach wartość działek budowlanych i mieszkań w Polsce – w zaleŜności od lokalizacji – moŜe wzrosną nawet dwu-trzykrotnie. OŚWIATA Oświata przedszkolna, podstawowa i gimnazjalna Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym do jego obowiązków naleŜy zapewnienie edukacji na szczeblu przedszkolnym, podstawowym i gimnazjalnym. W gminach powiatu olkuskiego w roku szkolnym 2004/2005 funkcjonowały 52 przedszkola, w tym 17 w mieście i gminie Olkusz. Do wszystkich przedszkoli w powiecie uczęszczało łącznie 2440 dzieci (z czego 1209 do przedszkoli olkuskich), zatem średnio do jednego przedszkola na terenie powiatu uczęszczało 46 dzieci. Tabela 20. Placówki przedszkolne (w tym przy szkołach) w gminach powiatu olkuskiego w roku szkolnym 2004/2005 Liczba placówek przedszkolnych Liczba dzieci Gmina Ogółem W tym Ogółem Średnio przedszkola w 1 placówce Bolesław 4 4 160 40 Bukowno 2 2 186 93 Klucze 6 6 357 59 Olkusz 17 14 1209 71 TrzyciąŜ 8 80 10 Wolbrom 15 3 448 29 Powiat olkuski 52 29 2440 46 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Olkuszu Na szczeblu edukacji podstawowej w badanym powiecie prowadzą działalność 54 szkoły podstawowe (w tym 18 w gminie Olkusz), w których naukę pobierało w roku szkolnym 2004/2005 łącznie 7785 uczniów. Średnio w jednej szkole podstawowej z terenu powiatu olkuskiego naukę pobierało 144 uczniów – najwięcej w szkołach gminy Bukowno (średnio 350 uczniów), najmniej w placówkach gminy TrzyciąŜ (średnio 64 uczniów). Liczba absolwentów wszystkich szkół podstawowych w powiecie olkuskim wyniosła w badanym roku szkolnym 1490 uczniów. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 21 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Tabela 21. Szkoły podstawowe w gminach powiatu olkuskiego w roku szkolnym 2004/2005 liczba uczniów Gmina liczba szkół liczba absolwentów ogółem średnio w 1 szkole Bolesław 4 532 133 92 Bukowno 2 701 350 136 Klucze 7 1046 149 212 Olkusz 18 3300 183 619 TrzyciąŜ 8 515 64 102 Wolbrom 15 1691 112 329 Powiat olkuski 54 7785 144 1490 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Olkuszu W 21 gimnazjach działających w powiecie olkuskim w roku szkolnym 2004/2005 kształciło się ogółem 4965 młodych ludzi. Średnio w jednej szkole gimnazjalnej z terenu powiatu naukę w badanym okresie pobierało 236 uczniów – najwięcej w gimnazjach gminy Olkusz (średnio 425 uczniów), najmniej w trzech gimnazjach gminy TrzyciąŜ (średnio po 91 uczniów). Liczba absolwentów wszystkich gimnazjów działających w powiecie olkuskim w 2005 r. wyniosła 1732 uczniów. Tabela 22. Gimnazja w gminach powiatu olkuskiego w roku szkolnym 2004/2005 liczba uczniów Gmina liczba szkół ogółem średnio w 1 szkole Bolesław 2 299 149 Bukowno 2 488 244 Klucze 2 617 308 Olkusz 5 2126 425 TrzyciąŜ 3 273 91 Wolbrom 7 1162 166 Powiat olkuski 21 4965 236 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Olkuszu liczba absolwentów 110 161 223 764 99 375 1732 Oświata ponadgimnazjalna Publiczne szkolnictwo ponadgimnazjalne, zgodnie z Ustawą o samorządzie powiatowym, leŜy w gestii tego szczebla samorządowego. W powiecie olkuskim funkcjonuje 11 Liceów Ogólnokształcących i Zespołów Szkół (bez szkół specjalnych), z czego siedem w Olkuszu, po jednej w Wolbromiu, Kluczach, TrzyciąŜu i Bukownie. Według danych Starostwa Powiatowego w Olkuszu w poszczególnych ponadgimnazjalnych szkołach publicznych naukę pobierało w roku szkolnym 2004/2005 ogółem 6615 uczniów (bez szkół specjalnych), a liczba etatów nauczycielskich przekraczała 465. Tabela 23. Szkoły ponadgimnazjalne w powiecie olkuskim w roku szkolnym 2004/2005 Lp. Nazwa placówki Liczba Liczba nauczycieli uczniów (etaty) 1. I Liceum Ogólnokształcące 42,56 647 2. II Liceum Ogólnokształcące 37,42 620 3. IV Liceum Ogólnokształcące 40,57 716 4. Zespół Szkół NR 1 47,74 675 5. Zespół Szkół NR 2 52,2 550 6. Zespół Szkół NR 3 81,09 1146 7. Zespół Szkół NR 4 40,98 599 8. Zespół Szkół w Wolbromiu 51,52 761 9. Zespół Szkół w Kluczach 20,06 275 10. Zespół Szkół w TrzyciąŜu 17,32 246 11. Zespół Szkół w Bukownie 34,07 380 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI % ogółu uczniów 9,8 9,4 10,8 10,2 8,3 17,3 9,1 11,5 4,2 3,7 5,7 22 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Razem 465,53 6615 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Olkuszu 100,0 Tabela 24. Szkoły ponadgimnazjalne i instytucje oświatowe w powiecie olkuskim – dane za rok szkolny 2004/2005 Liczba Liczba Lp. Nazwa placówki Profile nauczania nauczycieli uczniów (etaty) 1. I Liceum Ogólnokształcące 42,56 647 2. II Liceum Ogólnokształcące 37,42 620 3. IV Liceum Ogólnokształcące 40,57 716 4. Zespół Szkół NR 1 675 Technikum Mechaniczne 20,22 92 Liceum Profilowane 7,78 105 Zasadnicza Szkoła Zawodowa 8,93 100 Technikum Nr 1 5,17 309 5,64 69 Technikum Uzupełniające 5. Zespół Szkół NR 2 35,4 5,3 6,1 5,4 550 372 57 71 50 Liceum Ogólnokształcące Liceum Profilowane Technikum Nr 3 Liceum Ekonomiczne Policealne Studium Zawodowe Zaoczne dla Dorosłych Policealne Studium Zawodowe dzienne Liceum Handlowe Technikum Ekonomiczne dla Dorosłych 17,12 10,22 23,93 9,27 4,76 1146 250 140 301 131 135 Technikum Nr 4 Technikum Uzupełniające Nr 4 30,25 3,35 7,38 55 89 45 599 364 40 195 Liceum Ogólnokształcące Liceum Agrobiznesu i Liceum Profilowane Technikum Zasadnicza Szkoła Zawodowa 28,44 7,83 12,21 3,04 761 388 137 126 110 Liceum Ogólnokształcące Liceum Profilowane Technikum Technikum Elektroniczne Technikum Uzupełniające 6,1 6,38 4,48 1,99 1,11 Technikum Policealne Studium śywienia i Gospodarstwa Domowego Technikum Uzupełniające 11,97 2,49 275 69 55 95 32 24 246 104 59 2,86 83 Technikum 28,84 380 243 Technikum Nr 2 Liceum Profilowane Technikum Uzupełniające Nr 2 Technikum dla Dorosłych 6. 7. Zespół Szkół NR 3 Zespół Szkół NR 4 Zasadnicza Szkoła Zawodowa 8. 9. 10. 11. 2,77 6,92 6,10 Zespół Szkół w Wolbromiu Zespół Szkół w Kluczach Zespół Szkół w TrzyciąŜu Zespół Szkół w Bukownie FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 23 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim 12. 13. Liceum Profilowane Zasadnicza Szkoła Zawodowa Technikum Uzupełniające 1,44 0,93 2,86 26 28 83 Szkoła Podstawowa Gimnazjum Zasadnicza Szkoła Zawodowa 5,8 10,43 10,08 122 33 52 37 Bursa Szkolna 5,22 66 Schronisko JURA 3,2 Zespół Szkół Specjalnych Zespół Placówek Oświatowych 671 noclegów OD i DZ CKP 14. Poradnia PsychologicznoPedagogiczna w Wolbromiu 15. Poradnia PsychologicznoPedagogiczna w Olkuszu Źródło: Starostwo Powiatowe w Olkuszu 5,43 46 - - 6 70-80 14 420 Największym zainteresowaniem młodych ludzi cieszył się w roku szkolnym 2004/2005 Zespół Szkół nr 3 w Olkuszu, skupiający 1146 uczniów (17,3% ogółu uczniów szkół ponadgimnazjalnych w powiecie). Spośród szkół tego Zespołu uczniowie najczęściej wybierali Technikum, Liceum Ogólnokształcące, Policealne Studium Zawodowe Zaoczne dla Dorosłych i Liceum Ekonomiczne. Na drugim miejscu w kolejności wybieranych szkół ponadgimnazjalnych sytuuje się Zespół Szkół w Wolbromiu, kształcący 761 młodych ludzi (11,5% ogółu w powiecie). W ramach tegoŜ Zespołu uczniowie wybierali najchętniej Liceum Ogólnokształcące oraz Liceum Agrobiznesu i Liceum Profilowane. Trzecia pozycja przypada w udziale IV Liceum Ogólnokształcącemu w Olkuszu, które skupia 716 uczniów (10,8% wszystkich uczniów). Najmniejsza liczba młodych ludzi uczy się w Zespole Szkół w TrzyciąŜu, do której uczęszcza 246 uczniów (3,7%). Obok szkół ponadgimnazjalnych, powiat olkuski jest takŜe organem prowadzącym inne instytucje oświatowe – Zespół Szkół Specjalnych (Szkoła Podstawowa, Gimnazjum, Zasadnicza Szkoła Zawodowa), Zespół Placówek Oświatowych (m.in. Bursa Szkolna i Schronisko) oraz dwie Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne. Biblioteki publiczne Z instytucji oświatowych działających w powiecie olkuskim naleŜy takŜe wyróŜnić 37 bibliotek publicznych, z czego aŜ 17 funkcjonuje w mieście i gminie Olkusz. Biblioteki te skupiają łącznie 26490 czytelników, w tym niemal połowę (13179 osób) w bibliotekach gminy Olkusz. Osoby korzystające z usług lokalnych bibliotek wypoŜyczyły łącznie w 2003 r. prawie 524 tys. pozycji ksiąŜkowych, co oznacza średnią 19,8 woluminów na 1 czytelnika (w regionie małopolskim średnia ta jest identyczna). Podkreślić naleŜy jednak duŜe zróŜnicowanie w wartościach tego wskaźnika pomiędzy poszczególnymi gminami powiatu olkuskiego. O ile bowiem w Kluczach jeden czytelnik wypoŜycza średnio 24 ksiąŜki rocznie, o tyle w TrzyciąŜu tylko niecałe 14 pozycji. Tabela 25. Biblioteki publiczne w gminach powiatu olkuskiego (stan na 2003r. ) Gmina Biblioteki Czytelnicy WypoŜyczenia W tys. Na 1 czytelnika Bolesław 5 2346 54,4 23,2 Bukowno 5 4366 72,1 16,5 Klucze 3 1290 31,5 24,4 Olkusz 17 13179 287,8 21,8 TrzyciąŜ 2 669 9,1 13,6 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 24 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Wolbrom 5 4640 68,9 Powiat olkuski 37 26490 523,7 Region małopolski 842 708903 13338,4 Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny Kraków 2004 14,9 19,8 19,8 w Krakowie, Struktura wykształcenia mieszkańców Narodowy Spis Ludności przeprowadzony w Polsce w 2002 r. zbadał poziom wykształcenia mieszkańców naszego kraju. Grupę docelową Spisu Powszechnego w kategorii „wykształcenie” stanowiły osoby, które ukończyły 13 lat – w powiecie olkuskim jest to grupa 98115 osób. Największą grupę mieszkańców badanego powiatu stanowią osoby o wykształceniu średnim – co trzeci mieszkaniec powiatu (32,6% wszystkich obywateli powiatu powyŜej 13 lat) zakończył edukację na poziomie maturalnym. Średnia regionalna jest w tym przypadku niŜsza, wynosi bowiem 30,4%. Dokładnie 30% mieszkańców powiatu olkuskiego (którzy ukończyli 13 lat) posiada jedynie wykształcenie podstawowe i w tym przypadku jest to wartość nieco niŜsza od średniej regionu małopolskiego (30,5% wszystkich obywateli powyŜej 13 lat). Co piąty mieszkaniec badanego powiatu (20,7% ogółu) zakończył edukację na poziomie szkoły zasadniczej zawodowej. W skali województwa małopolskiego wskaźnik ten wyniósł 18,5%. Czwartą – pod względem wielkościowym – grupę mieszkańców powiatu stanowią absolwenci szkół wyŜszych. Stanowią oni 8,8% społeczności powiatu olkuskiego, co oznacza 8618 licencjatów i magistrów zamieszkujących badany powiat. Dla porównania w regionie małopolskim dyplom uczelni wyŜszej posiada 10,6% ludności. Ponad 4,2% mieszkańców powiatu nie posiada ukończonej nawet szkoły podstawowej, a 3,1% zakończyło edukację na szczeblu policealnym (w tym drugim przypadku wartość regionalna jest wyŜsza i wynosi 4,9% ogółu mieszkańców powyŜej 13 lat). Spośród gmin powiatu olkuskiego najlepiej wykształcone społeczeństwo posiada miasto i gmina Olkusz, gdzie 10,7% mieszkańców ukończyło studia wyŜsze. Z kolei najniŜszy wskaźnik osób z wykształceniem wyŜszym cechuje gminę TrzyciąŜ (4,1% ogółu mieszkańców). Wyniki tego badania wykazane dla powiatu olkuskiego pokazują duŜy potencjał osób z wykształceniem średnim, którzy często stanowią kadrę pracowników wykwalifikowanych w zakładach pracy powiatu olkuskiego. Tabela 26. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia w gminach w 2002 r. gmina ogółem WyŜsze poliśrednie zasadnicze podstawowe cealne zawodowe ukończone razem w tym ogólnokształcące Bolesław % ogółu Bukowno % ogółu Klucze % ogółu Olkusz % ogółu TrzyciąŜ % ogółu Wolbrom % ogółu Powiat olkuski % ogółu Region małopolski % ogółu 6674 100,0 9277 100,0 12704 100,0 43700 100,0 5973 100,0 19787 100,0 98115 432 6,5 902 9,7 986 7,8 4666 10,7 247 4,1 1385 7,0 8618 143 2,1 252 2,7 468 3,7 1375 3,1 121 2,0 639 3,2 2998 2352 35,2 3333 35,9 3768 29,7 15560 35,6 1279 21,4 5733 29,0 32025 332 5,0 624 6,7 576 4,5 3454 7,9 249 4,2 1382 7,0 6617 1373 20,6 1715 18,5 2806 22,1 8548 19,6 1434 24,0 4457 22,5 20333 1966 29,5 2681 28,9 4057 31,9 11758 26,9 2308 38,6 6677 33,7 29447 podstawowe nieukomczone i bez wykształcenia 392 5,9 363 3,9 578 4,5 1376 3,1 561 9,4 834 4,2 4104 100,0 1406409 8,8 149137 3,1 68645 32,6 427559 6,7 160665 20,7 260293 30,0 428739 4,2 49857 0,6 22179 100,0 10,6 4,9 30,4 11,4 18,5 30,5 3,5 1,6 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 25 nieustalony 16 0,2 31 0,3 41 0,3 417 1,0 23 0,4 62 0,3 590 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie, „Ludność. Stan oraz struktura demograficzna i społecznoekonomiczna” – wyniki Narodowego Spisu Powszechnego, Kraków, 2003. OCHRONA ZDROWIA I POLITYKA SPOŁECZNA Podstawowa opieka zdrowotna W gminach powiatu olkuskiego podstawowa opieka zdrowotna sprawowana jest przez 36 przychodni, w tym 27 placówek niepublicznych oraz 7 praktyk lekarskich (dane z 2003 r.). Oznacza to, Ŝe na 1 przychodnię przypada średnio 3200 pacjentów. Największa liczba placówek opieki zdrowotnej prowadzi działalność w mieście i gminie Olkusz – 16 przychodni i 3 praktyki lekarskie. W gminie Wolbrom funkcjonuje 9 przychodni i 2 praktyki lekarskie, a w gminie Klucze 5 przychodni i 1 praktyka lekarska. W 2003 r. lekarze podstawowej opieki zdrowotnej udzielili łącznie 435204 porad medycznych, z czego 190881 (44%) w przychodniach gminy Olkusz. W tym samym roku działały w powiecie olkuskim 32 apteki (w tym 17 w gminie Olkusz), co oznacza średnio prawie 3600 klientów przypadających na 1 punkt apteczny. W tym względzie najlepszy wynik osiągnęła gmina Olkusz – niespełna 3000 klientów w przeliczeniu na 1 aptekę. Tabela 27. Podstawowa opieka zdrowotna w gminach powiatu olkuskiego w 2003 r. Gmina Przychodnie Praktyki Udzielone Apteki lekarskie porady Ogółem W tym medyczne niepubliczne Bolesław 2 1 23832 1 Bukowno 2 1 40899 3 Klucze 5 5 1 65708 4 Olkusz 16 12 3 190881 17 TrzyciąŜ 2 0 1 32386 1 Wolbrom 9 8 2 81498 6 Powiat olkuski 36 27 7 435204 32 Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004 Opieka szpitalna Świadczenia szpitalne zapewnia mieszkańcom powiatu olkuskiego Szpital Powiatowy w Olkuszu. Jest on publicznym zakładem opieki zdrowotnej, nad którym bezpośredni nadzór sprawuje Rada Powiatu Olkuskiego. Według danych ze stycznia 2005 r. szpital dysponował ogółem 15 oddziałami (w tym Blokiem Operacyjnym) o łącznej liczbie 400 łóŜek. W tym czasie zatrudnionych było w szpitalu 74 lekarzy (w tym 11 na Oddziale Chirurgicznym) i 296 pielęgniarek (w tym 39 na Oddziale Chirurgicznym). Szczegółowy wykaz oddziałów olkuskiego szpitala i strukturę zatrudnienia przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 28. Wykaz oddziałów Szpitala Powiatowego w Olkuszu Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Nazwa oddziału Oddział Chirurgiczny Oddział Ginekologiczno-PołoŜniczy Oddział Wewnętrzny Oddział Wewnętrzny II Oddział Dziecięcy Oddział Noworodków Oddział Urazowo-Ortopedyczny Oddział Zakaźny Oddział Neurologiczny Oddział Psychiatryczny Oddział Opieki Paliatywnej Dzienny Oddział Chemioterapii Szpitalny Oddział Ratunkowy Liczba łóŜek Liczba lekarzy 68 40 37 49 35 20 26 20 30 60 7 5 3 11 7 9 9 4 3 8 2 6 6 1 1 4 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI Liczba pielęgniarek 39 34 17 29 21 12 13 11 23 31 8 2 25 26 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim 14. 15. Oddział Anestezjologii 0 Blok Operacyjny 0 Łącznie 400 Źródło: Starostwo Powiatowe w Olkuszu, stan na styczeń 2005 r. 3 74 16 15 296 Polityka społeczna w gminach Polityką społeczną w gminach zajmują się Ośrodki Pomocy Społecznej, a na szczeblu powiatu Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. W 2004 r. Ośrodki Pomocy Społecznej w gminach powiatu olkuskiego udzieliły wsparcia łącznie 6732 rodzinom, w których liczba członków wynosiła 21 854 osoby. Najczęstszą przyczyną udzielenia pomocy przez GOPS-y było ubóstwo, stwierdzone w 2147 rodzinach (31,9% ogółu rodzin korzystających z pomocy społecznej w powiecie). Na drugim miejscu wśród powodów udzielania pomocy znalazło się bezrobocie – w jego efekcie udzielono pomocy 1973 rodzinom z terenu powiatu olkuskiego (29,3% rodzin korzystających). W dalszej kolejności powodem udzielania wsparcia była niepełnosprawność – w 771 rodzinach (11,5%), bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego – w 712 rodzinach (10,6%) oraz długotrwała choroba – w 640 rodzinach (9,5%). Tabela 29. Powody udzielania pomocy społecznej rodzinom w Powiecie Olkuskim w 2004 r. Lp. Powody udzielenia pomocy Liczba rodzin Liczba osób % ogółu rodzin korzystających w rodzinach korzystających 1. Ubóstwo 2 147 7 119 31,9 2. Niepełnosprawność 771 2 227 11,5 3. Długotrwała choroba 640 1 787 9,5 4. Bezrobocie 1 973 6 103 29,3 5. Bezradność w sprawach opiekuńczo712 3 031 10,6 wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego 6. Alkoholizm 160 425 2,4 7. Potrzeba ochrony macierzyństwa 217 1 013 3,2 8. Bezdomność 79 79 1,2 9. Trudności w przystosowaniu do Ŝycia 25 45 0,4 po opuszczeniu zakładu karnego 10. Narkomania 11. Sieroctwo 5 18 0,1 12. Klęska Ŝywiołowa lub ekologiczna 3 7 0,0 Łącznie 6 732 21 854 100,0 Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Najwięcej rodzin korzystających z pomocy społecznej zamieszkuje gminy Wolbrom, Klucze i Olkusz, odpowiednio 1524, 1272 i 1060 rodzin, najmniej gminę Bolesław – 262 rodziny korzystające ze wsparcia pomocy społecznej. Ubóstwo jest główną przyczyną udzielania pomocy społecznej rodzinom w gminie Bolesław (177 rodzin korzysta z pomocy społecznej wskutek ubóstwa), Bukowno (230), Klucze (461) i TrzyciąŜ (138), natomiast w gminie Olkusz (744 rodzin korzysta z pomocy społecznej wskutek bezrobocia) i Wolbrom (409) dominuje bezrobocie jako główny powód udzielania pomocy społecznej. Ponadto w gminie Klucze i Olkusz znacząca część rodzin korzysta z pomocy społecznej wskutek niepełnosprawności członka rodziny, podczas, gdy w pozostałych czterech gminach (Bolesław, Bukowno, TrzyciąŜ, Wolbrom) niepełnosprawność ustępuje miejsca długotrwałej chorobie w rodzinie. Grupy społeczne najbardziej zagroŜone ubóstwem w powiecie to ludzie młodzi, w tym zwłaszcza dzieci, a w mniejszym stopniu emeryci i renciści. W wyniku pauperyzacji Ŝycia niektórych grup społecznych nasilają się takie problemy jak: konflikty w rodzinie, przemoc, rozpad małŜeństw, porzucenie dzieci, alkoholizm i zaburzenia psychiczne. Wzrasta liczba klientów pomocy społecznej, którzy utracili zdolność do radzenia sobie w trudnych sytuacjach, co potęguje negatywny skutek przenoszony jako dziedziczona bezradność. W powiecie olkuskim prowadzony jest obecnie – przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie – Punkt Interwencji Kryzysowej, który oferuje bezpłatną pomoc osobom i rodzinom, będącym w trudnej sytuacji Ŝyciowej. W gminie Klucze działa Punkt Interwencji Kryzysowej przy OPS, a w Olkuszu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 27 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim funkcjonuje Punkt Informacyjno-Konsultacyjny (prowadzony przez gminę Olkusz), w którym bezpłatne porady specjalistyczne mogą uzyskać osoby uwikłane w przemoc domową, alkoholizm lub narkomanię (takŜe współuzaleŜnione). Ponadto olkuskie Stowarzyszenie Dobroczynne Res Sacra Miser udziela telefonicznego poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego dla dorosłych. Tabela 30. Powody udzielania pomocy społecznej rodzinom w gminach powiatu olkuskiego w 2004 r. Lp. Powody udzielenia pomocy Liczba rodzin korzystających w gminach Bolesław Bukowno Klucze Olkusz TrzyciąŜ Wolbrom 1. Ubóstwo 177 230 461 688 138 395 2. Niepełnosprawność 65 26 133 260 34 260 3. Długotrwała choroba 114 49 78 81 64 275 4. Bezrobocie 141 172 395 744 76 409 5. Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i 85 64 111 264 81 126 prowadzenia gospodarstwa domowego 6. Alkoholizm 20 4 24 72 17 24 7. Potrzeba ochrony macierzyństwa 31 23 17 122 2 21 8. Bezdomność 1 3 43 28 1 3 9. Trudności w przystosowaniu do Ŝycia po opuszczeniu zakładu 3 0 10 4 1 3 karnego 10. Narkomania 0 0 0 0 0 0 11. Sieroctwo 0 0 0 0 0 5 12. Klęska Ŝywiołowa lub ekologiczna 0 0 0 0 0 3 Łącznie 262 571 1272 1060 414 1524 Źródło: Ośrodki Pomocy Społecznej z gmin powiatu olkuskiego Ośrodki Pomocy Społecznej w gminach powiatu olkuskiego wydały w 2004 r. łącznie 3574374 zł, z czego na zadania własne 1994647 zł (55,8% ogółu środków). Najwięcej środków na pomoc społeczną wydatkowała gmina Olkusz (1310881 zł, z czego ponad 42% na zadania własne), gmina Wolbrom (837758 zł, z czego niemal 58% na zadania własne) oraz gmina Klucze (676370 zł, z czego prawie 70% na zadania własne). Z kolei gmina TrzyciąŜ przeznaczyła na pomoc społeczną w 2004 r. kwotę 134653 zł, najmniej z grona sześciu gmin powiatu. Tabela 31. Zestawienie wydatków OPS w poszczególnych gminach powiatu olkuskiego w 2004 r. Formy pomocy Liczba rodzin Wartość % ogółu udzielonych udzielonych objętych pomocą świadczeń w zł świadczeń Bolesław Zadania zlecone 44 104506 31,5 Zadania własne gminy 251 227476 68,5 Ogółem Bolesław 295 331982 100,0 Bukowno Zadania zlecone 22 97730 34,6 Zadania własne gminy 229 185000 65,4 Ogółem Bukowno 251 282730 100,0 Klucze Zadania zlecone 88 207056 30,6 Zadania własne gminy 472 469314 69,4 Ogółem Klucze 560 676370 100,0 Olkusz Zadania zlecone 240 755753 57,7 Zadania własne gminy 930 555128 42,3 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 28 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Ogółem Olkusz 1060 TrzyciąŜ Zadania zlecone 26 Zadania własne gminy 167 Ogółem TrzyciąŜ 193 Wolbrom Zadania zlecone 129 Zadania własne gminy 813 Ogółem Wolbrom 942 OGÓŁEM POWIAT OLKUSKI 3301 Źródło: Ośrodki Pomocy Społecznej z gmin powiatu olkuskiego 1310881 100,0 59309 75344 134653 44,0 56,0 100,0 355373 482385 837758 3574374 42,4 57,6 100,0 - Polityka społeczna w powiecie Na szczeblu powiatu olkuskiego organizacją pomocy społecznej zajmuje się Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, powołane Uchwałą Nr IV/13/98 Rady Powiatu Olkuskiego z dnia 29 grudnia 1998r. Centrum jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej powołaną w formie jednostki budŜetowej i prowadzi działania na rzecz osób niepełnosprawnych (m.in. dofinansowanie do turnusów rehabilitacyjnych, likwidacji barier funkcjonalnych w miejscu zamieszkania, sprzętu ortopedycznego i środków pomocniczych), działania na rzecz dzieci (m.in. opieka nad dziećmi całkowicie lub częściowo pozbawionymi opieki rodziców, dziećmi niedostosowanymi społecznie – kierowanie do rodzin zastępczych, placówek opiekuńczo-wychowawczych), udziela wsparcia rodzinie znajdującej się w sytuacji kryzysowej oraz organizuje pomoc środowiskową i stacjonarną (organizacja usług w domu pomocy społecznej oraz kierowanie osób ubiegających się o przyjęcie do domów, pomoc uchodźcom i repatriantom). W ramach systemu pomocy społecznej w powiecie olkuskim funkcjonują takŜe: Dom Pomocy Społecznej, Zespół Placówek OpiekuńczoWychowawczych i Środowiskowy Dom Samopomocy (od czerwca 2002 r. do września 2004 r. funkcjonował w strukturze PCPR, następnie jako samodzielna jednostka organizacyjna powiatu). Realizację zadań PCPR w zakresie pomocy społecznej i rehabilitacji osób niepełnosprawnych przedstawiają poniŜsze tabele. Realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej Tabela 32. Pomoc udzielana rodzinom zastępczym i umieszczonym w nich dzieciom 2000 2001 2002 2003 Ogółem: 118 rodzin Ogółem: 76 rodzin Ogółem: 87 rodzin Ogółem: 86 rodzin. zastępczych, zastępczych, zastępczych, zastępczych, obejmujących obejmujących opieką obejmujących opieką obejmujących opieką opieką 165 dzieci 111 dzieci 114 dzieci 112 dzieci Sąd Rodzinny ustanowił 13 nowych rodzin, umieszczając w nich 20 dzieci 2004 Ogółem: 99 rodzin. zastępczych, obejmujących opieką 138 dzieci Sąd Rodzinny ustanowił 11 nowych rodzin, umieszczając w nich 18 dzieci Sąd Rodzinny ustanowił 14 nowych rodzin, umieszczając w nich 20 dzieci. Sąd Rodzinny ustanowił 16 nowych rodzin, umieszczając w nich 19 dzieci. Sąd Rodzinny ustanowił 18 nowych rodzin umieszczając w nich 22 dzieci. Anonsy prasowe w sprawie kandydatów na pogotowia rodzinne. Wywiady środowiskowe we wszystkich rodzinach. Utworzenie Pogotowia Rodzinnego – 29.08. Utworzenie drugiego Pogotowia Rodzinnego – 01.07. Ocena sytuacji opiekuńczo – wychowawczej dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej. Utworzenie trzeciego Pogotowia Rodzinnego – maj. Ocena sytuacji opiekuńczo – wychowawczej dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej. Szkolenie 9 rodzin kandydatów na rodzinę zastępczą odbyło szkolenie a 5 rodzinom Przeprowadzono 9 kwalifikacji rodzin zastępczych. Szkolenie 1 rodziny – kandydatów na rodzinę zastępczą Ocena sytuacji opiekuńczo – wychowawczej dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej. Szkolenia 2 rodzin kandydatów na rodzinę zastępczą FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 29 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim PCPR pokrył koszty. Kolonie letnie w śmiącej dla 20 dzieci z rodzin zastępczych. Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu W ramach działań związanych z pokrywaniem kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w placówkach opiekuńczo–wychowawczych i w rodzinach zastępczych, równieŜ na terenie innego powiatu zawarto w 2004 r. porozumienia z 3 powiatami, na pokrycie kosztów utrzymania dzieci umieszczonych w 4 rodzinach zastępczych poza powiatem olkuskim. Kolejną formą działań PCPR jest przyznawanie pomocy pienięŜnej na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki oraz pomoc w integracji ze środowiskiem osobom opuszczającym placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieŜy niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąŜy, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze lub młodzieŜowe ośrodki wychowawcze. Tabela 33. Pomoc pienięŜna udzielana osobom opuszczającym rodziny zastępcze i placówki pomocy społecznej Rok Rodzaj pomocy 2000 Wydano 7 decyzji pełnoletnim wychowankom rodzin zastępczych: - 6 o przyznaniu pomocy pienięŜnej na kontynuowanie nauki, - 1 o odmowie przyznania świadczenia. 2002 Wydano 10 decyzji pełnoletnim wychowankom placówek opiekuńczo-wychowawczych 14 wychowankom rodzin zastępczych udzielono pomocy pienięŜnej na kontynuowanie nauki, 24 - pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej, 10 - pomoc na kontynuowanie nauki. wydano 3 decyzje negatywne Przejęto dokumentację 6 wychowanków rodzin zastępczych przebywających na terenie innych powiatów: 4 - udzielono pomocy na kontynuowanie nauki, 2 - przyznano pomoc pienięŜną na usamodzielnienie. 2002 7 osób opuściło placówki opiekuńczo-wychowawcze: 3- przyznano pomoc na kontynuowanie nauki, 6- pomoc pienięŜna na usamodzielnienie. Objęto pomocą 17 wychowanków rodzin zastępczych: 9 – z terenu powiatu olkuskiego, 3 – spoza powiatu, 5 – z placówek opiekuńczo –wychowawczych. Wydano 8 decyzji negatywnych. Przyznano 24 osobom pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej: 19 - pełnoletnim wychowankom rodzin zastępczych, 5 - pełnoletnim wychowankom placówek opiekuńczo-wychowawczych. W rodzinach zastępczych uzyskało pełnoletność 10 osób, którym przyznano: 7 - pomocy pienięŜnych na kontynuowanie nauki, 4 - pomoce pienięŜne na usamodzielnienie, 4 - pomoce na zagospodarowanie – w formie rzeczowej. Placówki opiekuńczo-wychowawcze opuściło 10 osób, którym przyznano: 7 - pomocy pienięŜnych na kontynuowanie nauki, 5 – pomocy pienięŜnych na usamodzielnienie, 5 - pomocy na zagospodarowanie w formie rzeczowej. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 30 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim 2003 Decyzją przyznano: 7- pomocy pienięŜnych na usamodzielnienie, 24- pomoce na zagospodarowanie – w formie rzeczowej. 14 osób uzyskało pełnoletność w rodzinach zastępczych: 5 - udzielono pomocy pienięŜnej na kontynuowanie nauki, 2 - pomocy pienięŜnej na usamodzielnienie, 5 - pomocy na zagospodarowania – w formie rzeczowej, 2 - udzielono odmowy przyznania świadczeń, 7 osób pozostało w rodzinach zastępczych do czasu ukończenia szkoły, w której uzyskali pełnoletność. 2004 14 wychowanków opuściło placówki opiekuńczo-wychowawcze: udzielono pomocy pienięŜnej na kontynuowanie nauki, pomocy pienięŜnej na usamodzielnienie, pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej, 4 - odmówiono przyznania świadczeń. 17 osób uzyskało pełnoletność w rodzinach zastępczych: 3-udzielono pomocy na kontynuowanie nauki, 3-pomocy na usamodzielnienie, pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej. 8 osób na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego pozostało w rodzinach do czasu ukończenia szkoły. 10 osób opuściło placówki opiekuńczo-wychowawcze: udzielono pomocy na kontynuowanie nauki, 2- pomocy na usamodzielnienie, pomocy na zagospodarowanie – w formie rzeczowej, 3- odmówiono udzielenia pomocy. ogółem udzielono: 9- pomocy pienięŜnych na usamodzielnienie, 13- pomocy na zagospodarowanie – w formie rzeczowej, 10-pomocy na kontynuowanie nauki. Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców prowadzone było w szczególności przez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, placówek opiekuńczo-wychowawczych, dla dzieci i młodzieŜy, w tym placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym, a takŜe tworzenie i wdraŜanie programów pomocy dziecku i rodzinie. Tabela 34. Realizacja zadań z zakresu zapewnienia opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców 2000 2001 2002 2003 2004 Otrzymano 24 Otrzymano 38 Otrzymano 54 Zrealizowano 20 PCPR otrzymał 15 postanowień Sądu postanowienia postanowień Sądu postanowienia. postanowień Sądu Rejonowego o sądowe, z czego Rejonowego, z czego Zrealizowano 41 Rejonowego w zrealizowano – 17. 24 zostały poprzez umieszczenie Olkuszu poprzez: umieszczeniu w placówkach. zrealizowane. 20 dzieci w placówce umieszczenie 14 interwencyjnej i 21 dzieci w placówce Wydano ogółem: dzieci w placówce interwencyjnej, socjalizacyjnej. umieszczenie 6 2 skierowania do dzieci w specjalnego ośrodka szkolnoplacówkach socjalizacyjnych. wychowawczego, 2 do domów dziecka, W przypadku 27 2 do Zespołu Placówek postanowień z poza Opiekuńczopowiatu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 31 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Wychowawczych, 2 do MłodzieŜowych Ośrodków Wychowawczych. odmówiono umieszczenia w placówkach za względu na brak miejsc. Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu W ramach wsparcia osób starszych i osób z zaburzeniami psychicznymi powiat olkuski rozpatruje wnioski i kieruje osoby do Domów Pomocy Społecznej (powiat olkuski prowadzi DPS w Olkuszu wraz z Filią w JeŜówce) oraz do Środowiskowego Domu Samopomocy (prowadzonego przez powiat olkuski). Tabela 35. Prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób 2000 2001 2002 2003 2004 Przyjęto 78 wniosków. Przyjęto 125 wniosków. Przyjęto 125 wniosków. Nastąpiła zmiana trybu umieszczania w domach Wydano 47 skierowań Wydano 40 skierowań Wydano 40 skierowań pomocy społecznej. do DPS: do DPS: do DPS: 3-dla osób starych, 3-dla osób starych, Wydano 89 5-dla osób starych, 32-dla przewlekle 27-dla osób przewlekle 50-dla osób przewlekle postanowień o zwrocie somatycznie chorych, dokumentacji do somatycznie chorych, somatycznie chorych, właściwych ośrodków 7-dla przewlekle 6-dla osób psychicznie 5-dla osób przewlekle pomocy społecznej. psychicznie chorych, chorych, psychicznie chorych, 1-dla dziecka, 3-dla dzieci, 2-dla dzieci, 1- dla osób 1- dla osób Wydano 16 decyzji o 1-dla osoby upośledzonych umieszczeniu w DPS. niepełnosprawnej upośledzonych intelektualnie. umysłowo. umysłowo. Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Umieszczono 49 osób: 2-w DPS dla osób starych, 40-w DPS dla osób przewlekle somatycznie chorych, 6-w DPS dla przewlekle psychicznie chorych, 1-w DPS dla osób niepełnosprawnych intelektualnie. Tabela 36. Prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi. 2002 2003 2004 Utworzenie Środowiskowego Domu Samopomocy w strukturach organizacyjnych PCPR. Wpłynęło 12 wniosków o umieszczenie Wpłynęło 20 wniosków o umieszczenie w Domu. w Domu. Wydano 12 decyzji czasowych o Wydano 20 decyzji czasowych o umieszczeniu w ośrodku a następnie 12 umieszczeniu w ośrodku a następnie 20 decyzji stałych decyzji stałych Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Wpłynęło 46 wniosków o umieszczenie w Domu Wydano: 46 skierowań do ŚDS 10 decyzji o przedłuŜeniu pobytu Realizacja zadań z zakresu rehabilitacji osób niepełnosprawnych Działania na rzecz osób niepełnosprawnych podejmowane są w formie rehabilitacji społecznej i zawodowej przy współudziale Powiatowego Urzędu Pracy. Rehabilitacja społeczna ma na celu umoŜliwienie osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w Ŝyciu społecznym przez: - wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej, - kształtowanie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych, - likwidację barier, w szczególności architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych, w komunikowaniu się i dostępie do informacji, - kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 32 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umoŜliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia i pośrednictwa pracy. W wyniku działań w tym zakresie utworzono we współpracy z organizacjami pozarządowymi Warsztaty Terapii Zajęciowej funkcjonujące w gminach Olkusz, Wolbrom i Klucze. Tabela 37. Dofinansowanie kosztów tworzenia i działania warsztatów terapii zajęciowej. Lata Realizacja (w zł) 2002 Liczba wtz: 2 kwota dofinansowania: 129.860 liczba uczestników: 45 2003 Liczba wtz: 3 kwota dofinansowania: 990.495 ( Uchwała Rady Powiatu Nr XIII/107/2003 z dnia 16.12.2003r.) liczba uczestników:70 2004 Liczba wtz: 3 kwota dofinansowania: 938.980 liczba uczestników: 70 Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Turnus rehabilitacyjny jest formą aktywnej rehabilitacji połączoną z elementami wypoczynku, mającą na celu ogólną poprawę sprawności, wyrobienie zaradności, pobudzanie oraz rozwijanie zainteresowań u osób niepełnosprawnych. Tabela 38. Wsparcie udzielone w ramach turnusów rehabilitacyjnych. Wyszczególnienie 2000 2001 2002 Liczba osób, które 312 osób 557 osób złoŜyły wnioski Liczba osób, które 393 osoby 394 osoby uzyskały wsparcie (wraz z opiekunem) Kwota wsparcia w 173.766 190.676 zł Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu 2003 2004 408 osób 462 osoby 467 osób 348 osób 532 osoby 499 osób 170.726 270.692 270.157 Tabela 39. Dofinansowanie do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze. Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 Liczba osób, które 195 osób 222 osób 123 osoby złoŜyły wnioski Liczba osób, które 181 osób, w 111 osób, w 135 osób, w uzyskały wsparcie tym 25 dzieci tym 25 dzieci tym 26 dzieci (wraz z opiekunem) Kwota wsparcia w 111. 077 79. 998 111.097 zł Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu 262 osób 264 osoby 307 osób, w tym 58 dzieci 281 osób, w tym 74 dzieci 300.527 304.956 Tabela 40. Wydane legitymacje potwierdzające uprawnienie do niestosowania się do niektórych znaków. Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 1.Legitymacje potwierdzające uprawnienie do niestosowania się do niektórych znaków: - ogółem: - w tym: dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna 58 8 124 19 2.Karty parkingowe potwierdzające uprawnienie do niestosowania się do FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 33 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim niektórych znaków. - ogółem: - w tym: dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna - uprawnione placówki Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu 161 11 205 13 171 16 2 Tabela 41. Dofinansowanie likwidacji barier funkcjonalnych w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych. Lata ZłoŜone wnioski (w zł) Realizacja (w zł) 2000 Ogółem złoŜono: 100 wniosków na kwotę 785.579 w tym: dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna – 27 wniosków na kwotę 239.204 Ogółem: 17 umów, na kwotę 59.252 w tym: dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna – 5 umów, na kwotę 20.200 w tym: likwidacja barier architektonicznych i urbanistycznych – 13 umów, na kwotę 51.495 w tym: likwidacja barier w komunikowaniu się - 4 umowy, na kwotę 7.757 2001 Ogółem złoŜono: 49 wniosków na kwotę 345,700 w tym: dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna – 10 wniosków na kwotę 93,200 Ogółem: 34 umów, na kwotę – 89,403 w tym: dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna – 7 umów, na kwotę 15.875 w tym: likwidacja barier architektonicznych i urbanistycznych – 17 umów, na kwotę 81.765 w tym: likwidacja barier w komunikowaniu się - 17 umowy, na kwotę 7.638 2002 Ogółem złoŜono: 32 wnioski na kwotę 398.000 w tym: dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna – 12 wniosków na kwotę 194.800 Ogółem złoŜono: 46 wniosków na kwotę 320.566 2003 2004 Ogółem złoŜono: 99 wniosków na kwotę 536.654 brak realizacji Ogółem: 35 umów, na kwotę 148.118 w tym: dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna – 5 umów, na kwotę 13.958 w tym: likwidacja barier architektonicznych i urbanistycznych – 15 umów na kwotę – 119.234 w tym: likwidacja barier w komunikowaniu się - 20 umowy na kwotę 28.884 Ogółem: 75 umów, na kwotę 377.223 w tym: dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna – 22 umowy, na kwotę 123.036 w tym: likwidacja barier architektonicznych i urbanistycznych – 34 umowy na kwotę – 81.499 w tym: likwidacja barier w komunikowaniu się - 7 umów na kwotę 5.864 Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Tabela 42. PoŜyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej lub rolniczej. Lata ZłoŜone wnioski (w zł) Realizacja (w zł) 2000 ZłoŜono: 8 wniosków, na kwotę: 233.700 Podpisano: 6 umów, na kwotę: 130.700 2001 ZłoŜono: 2 wnioski, na kwotę: 90.000 Podpisano: 2 umowy, na kwotę: 61.000 2002 ZłoŜono: 3 wnioski, na kwotę: 130.000 Podpisano: 3 umowy, na kwotę: 75.000 2003 ZłoŜono: 8 wniosków, na kwotę: 324.600 Podpisano: 7 umów, na kwotę: 308.600 2004 ZłoŜono: 10 wniosków, na kwotę: 557.800 Podpisano: 7 umów, na kwotę: 354.800 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 34 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Tabela 43. Tworzenie stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, refundacja wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne. Lata Realizacja (w zł) 2000 Ogółem: 7 umów (+1 umowa „Ilza” z 1999 r ); 21 stanowisk, na kwotę : 479. 181 w tym : 1) ZPCH: 15 stanowisk (4 umowy) na kwotę: 371. 381 2) zakłady zwykłe: 5 stanowisk ( 3 umowy ) na kwotę : 87. 800 3) Ilza z 1999 r.: 1 stanowisko na kwotę: 20.000 Zwrot kosztów wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne w 2000 r.: Ogółem: 780. 315 w tym : ZPCH: 471. 418 (119 osób) zakłady zwykłe: 308. 897 (57 osób) 2001 Ogółem: 13 wniosków (26 stanowisk) na kwotę: 542. 863, w tym: 1) ZPCH: 20 stanowisk (8 umów) na kwotę: 418. 531 2) zakłady zwykłe: 6 stanowisk (5 umów) na kwotę: 124. 332 Zwrot kosztów wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne w 2001 r. Ogółem: 745. 569 w tym: ZPCH: 445. 882 (134 osoby) zakłady zwykłe: 299. 687 (63 osoby) 2002 Ogółem : 13 umów ( 24 stanowiska ) na kwotę : 462. 508, w tym : 1) ZPCH : 11 stanowisk ( 5 umów ) na kwotę : 220. 262 2) zwykłe zakłady : 13 stanowisk ( 8 umów ) na kwotę : 242.246 Zwrot kosztów wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne w 2002 r. Ogółem : 508. 722 w tym : ZPCH : 302. 588 ( 74 osoby ) zakłady zwykłe : 169. 707 (33 osoby ) 2003 Zwrot kosztów wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne w 2003 r : Ogółem: 297. 425 w tym: ZPCH: 166. 283 (45 osób) zakłady zwykłe: 131. 142 (20 osób) 2004 Zwrot kosztów wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne w 2004 r : Ogółem: 234.983 w tym: ZPCH: 116. 690 (25 osób) zakłady zwykłe: 118. 293 (27 osób) Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Program „Wyrównywanie róŜnic między regionami” 2003r. ZłoŜono jeden projekt na trzy stanowiska pracy, cztery projekty na zakup samochodu. Obszar C – wyposaŜenie nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych Realizacja: Podpisano umowę z jedną firmą na utworzenie 3 stanowisk zgodnie z projektem. Wysokość dofinansowania: 69.000 PLN. Obszar D – likwidacja barier transportowych Realizacja: Podpisano cztery umowy na dofinansowanie zakupu 4 samochodów przystosowanych do przewozu osób niepełnosprawnych; kwota dofinansowania: 326.080,49 PLN Łączna kwota udzielonego w 2003r. dofinansowania wyniosła 395.080,49 PLN. 2004r. ZłoŜone projekty: FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 35 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Obszar B – likwidacja barier w poruszaniu się i komunikowaniu osób niepełnosprawnych - 2 projekty Obszar C – wyposaŜenie nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych – 8 projektów na utworzenie 28 stanowisk pracy, Obszar D - likwidacja barier transportowych – 1 projekt na zakup samochodu przystosowanego do przewozu osób niepełnosprawnych Realizacja: Obszar B – podpisano 1 umowę na kwotę 25.815,00 PLN; drugi projektodawca wycofał wniosek. Obszar C – podpisano 8 umów z pracodawcami, w wyniku których utworzono i wyposaŜono 27 stanowisk pracy. Kwota dofinansowania wyniosła: 511.442,14 PLN Obszar D – podpisano 1 umowę na dofinansowanie zakupu samochodu przystosowanego do przewozu osób niepełnosprawnych na kwotę 80.000 PLN. Łączna kwota udzielonego w 2004r. dofinansowania wyniosła 617.257,14 PLN. Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności Od 1 stycznia 2000 r. przy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu działa Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności, w skład którego wchodzą następujący specjaliści: - 8 lekarzy - 2 psychologów - 1 pedagog - 1 doradca zawodowy - 3 pracowników socjalnych Zakres decyzji wydanych przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w Olkuszu w latach 2000-2004 przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 44. Decyzje wydane przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w Olkuszu Lata Liczba złoŜonych wniosków i wydanych decyzji 2000 – Liczba wniosków, które wpłynęły:783 – Liczba wniosków rozpatrzonych 439 – Liczba orzeczeń o zaliczeniu do stopnia niepełnosprawności: 389 • lekki -91 • umiarkowany-199 • znaczny-99 2001 2002 – – – Liczba postanowień o skierowaniu do DPS-58 Liczba postanowień kierujących do OPS - 20 Liczba wydanych legitymacji osób niepełnosprawnych - 88 – – – Liczba wniosków które wpłynęły: 685 Liczba wniosków rozpatrzonych 561 Liczba orzeczeń o zaliczeniu do stopnia niepełnosprawności • lekki - 145 • umiarkowany -275 • znaczny –96 – – – Liczba postanowień o skierowaniu do DPS- 41 Liczba postanowień kierujących do OPS – 36 Liczba wydanych legitymacji osób niepełnosprawnych –264 – Liczba wniosków, które wpłynęły: • powyŜej 16 r.Ŝ. -764 • poniŜej 16 r.Ŝ. – 879 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 36 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim – – – – – 2003 – – – – – – 2004 – – – – – – Liczba wniosków rozpatrzonych - 1277 • -powyŜej 16 r.Ŝ-660 • -poniŜej 16 r.Ŝ-647 Liczba orzeczeń o zaliczeniu do stopnia niepełnosprawności • lekki - 184 • umiarkowany – 329 • znaczny - 115 Liczba orzeczeń o zaliczeniu do niepełnosprawności - 396 Liczba orzeczeń o niezaliczeniu do osób niepełnosprawnych - 244 Liczba wydanych legitymacji • dorośli -329 • dzieci - 38 Liczba wniosków, które wpłynęły: • -powyŜej 16 r.Ŝ- 699 • -poniŜej 16 r.Ŝ. 252 • oraz 823 wnioski z zaległości z 2002r Liczba wniosków rozpatrzonych -1194 • powyŜej 16 r.Ŝ. –936 • poniŜej 16 r.Ŝ.- 258 Liczba orzeczeń o zaliczeniu do stopnia niepełnosprawności • lekki –355 • umiarkowany- 437 • znaczny 144 Liczba orzeczeń o zaliczeniu o niepełnosprawności - 256 Liczba orzeczeń o niezaliczeniu do osób niepełnosprawnych - 169 Liczba wydanych legitymacji • dorośli -355 • dzieci - 44 Liczba wniosków, które wpłynęły: • powyŜej 16 r.Ŝ -788 • poniŜej 16 r.Ŝ. – 255 Liczba wniosków rozpatrzonych –1220 • powyŜej 16 r.Ŝ -749 • poniŜej 16 r.Ŝ –240 Liczba orzeczeń o zaliczeniu do stopnia niepełnosprawności: • lekki - 271 • umiarkowany-333 • znaczny - 145 Liczba orzeczeń o zaliczeniu do niepełnosprawności - 186 Liczba orzeczeń o niezaliczeniu do osób niepełnosprawnych - 54 Liczba wydanych legitymacji • dorośli - 324 • dzieci - 54 Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu Wydatki Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu wydał w latach 2000-2004 łączna kwotę 8.905.836 zł, z czego najwięcej w 2004 r. (2.108.476 zł, czyli 23,7% środków finansowych wydanych w okresie pięciu lat). W stosunku do roku 2000 oznacza to wzrost wydatków PCPR o ponad 38%, przy załoŜeniu, Ŝe Środowiskowy Dom Samopomocy funkcjonował w strukturze PCPR w okresie czerwiec 2002 – wrzesień 2004. W całym okresie pięcioletnim ponad 65% wydatków PCPR przeznaczono na świadczenia dla rodzin zastępczych i pogotowia rodzinnego (łącznie 5.798.965 zł), 21% na działalność samego PCPR (1.884.955 zł), a niespełna 7% na Zespół ds. orzekania o niepełnosprawności (583.812 zł). FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 37 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Tabela 45. Wydatki Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu związane z realizacją zadań ustawowych w latach 2000 - 2004 Lp. Wyszczególnienie Wydatki 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. Ogółem lata 2000-2004 1. PCPR 2. Placówki Opiekuńczo – Wychowawcze 3. 4. 5. 284.626 334.747 323.954 402.720 538.908 1.884.955 - 35.078 64.756 53.397 47.555 200.786 1.137.368 1.128.404 1.078.152 1.197.722 1.257.319 5.798.965 1.137.368 - 1.128.404 - 1.069.527 8.625 1.158.639 39.083 1.180.325 76.994 5.674.263 124.702 Środowiskowy Dom Samopomocy - - Zespół ds. orzekania o niepełnosprawności 99.989 95.375 Rodziny zastępcze, w tym: - świadczenia - pogotowie rodzinne 1) 154.857 161.885 114.031 130.299 2) 120.576 437.318 144.118 583.812 Ogółem 1.521.983 1.593.604 1.735.750 1.946.023 2.108.476 Uwagi: 1) Środowiskowy Dom Samopomocy rozpoczął działalność od czerwca 2002 roku 2) Od września 2004 roku wyłączono ŚDS ze struktury PCPR i utworzono samodzielną jednostkę organizacyjną Źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu 8.905.836 Bezpieczeństwo publiczne W powiecie olkuskim stwierdzono w 2004 r. łącznie 3370 przestępstw w 23 kategoriach. W kategorii przestępstw dominowały w badanym roku kradzieŜ cudzej rzeczy – 652 przypadki (19,3% ogółu przestępstw), oszustwa gospodarcze – 608 przypadków (18% ogółu), przestępstwa drogowe – 458 przypadków (13,6%), nietrzeźwi kierujący – 415 przypadków (12,3%) oraz kradzieŜ z włamaniem – 363 przypadki (10,8%). Z powaŜnych przestępstw mających miejsce w powicie olkuskim w 2004 r. wymienić naleŜy 9 przypadków rozboju z bronią, 5 gwałtów oraz 3 zabójstwa. Biorąc pod uwagę wskaźnik przestępczości (liczba stwierdzonych przestępstw na 1000 mieszkańców danej jednostki samorządowej) powiat olkuski cechuje stosunkowo wysoka wartość 29 przypadków na 1000 mieszkańców. Tabela 46. Zestawienie kategorii przestępstw odnotowanych na terenie powiatu olkuskiego w 2004 r. Lp. Kategoria przestępstw Liczba przestępstw % ogółu przestępstw 1. Zabójstwo 3 0,1 2. Zgwałcenie 5 0,1 3. KradzieŜ cudzej rzeczy 652 19,3 4. KradzieŜ pojazdu 35 1,0 5. KradzieŜ z włamaniem 363 10,8 6. Rozbój wymuszenie rozbójnicze 87 2,6 7. Rozbój z bronią 9 0,3 8. Uszczerbek na zdrowiu 20 0,6 9. Bójka i pobicie 45 1,3 10. Uszkodzenie rzeczy 140 4,2 11. Krótkotrwały zabór pojazdu 13 0,4 12. Przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu 35 1,0 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 38 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim 13. 14. Przestępstwa z Ustawy o narkomanii Oszustwo (kryminalne) 117 138 3,5 4,1 15. Oszustwo (gospodarcze) 608 18,0 16. Fałszerstwo (kryminalne) 110 3,3 17. Fałszerstwo (gospodarcze) 70 2,1 18. Korupcja 4 0,1 19. 20. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu Przestępstwa podatku akcyzowego 37 5 1,1 0,1 21. Pozostałe przestępstwa skarbowe 1 0,0 22. Przestępstwa drogowe 458 13,6 415 3370 12,3 100,0 23. Nietrzeźwi kierujący Łącznie Źródło: Komenda Powiatowa Policji w Olkuszu Sektor pozarządowy Coraz większego znaczenia nabiera w powiecie olkuskim sektor organizacji pozarządowych, który tym samym staje się znaczącym partnerem dla władz powiatu w działaniach na rzecz polityki społecznej. W powiatowym rejestrze stowarzyszeń widnieje 209 organizacji pozarządowych, o róŜnym charakterze i stopniu aktywności, jednak liczba ta świadczy o chęci pracy społecznej wśród duŜej części mieszkańców powiatu. Dla celów współpracy sektora publicznego i pozarządowego opracowano w 2004 r. „Program współpracy Powiatu Olkuskiego z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność poŜytku publicznego”. Ponadto utworzona została w powiecie Rada Konsultacyjna ds. Organizacji Pozarządowych, jako organ opiniotwórczy i partner dla przedsięwzięć samorządu powiatowego. RYNEK PRACY Liczba osób pracujących Wartościami charakteryzującymi rynek pracy, obok stopy bezrobocia, jest takŜe liczba osób pracujących. To one (przynajmniej teoretycznie, gdyŜ dane te nie uwzględniają „szarej strefy”) biorą na swoje barki cięŜar utrzymania pozostałych mieszkańców, a więc dzieci, uczącą się młodzieŜ, studentów, bezrobotnych, rencistów i emerytów. Do grona osób pracujących zalicza się: a) osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowa o pracę, powołanie, mianowanie lub wybór), b) pracodawców i pracujących na własny rachunek, czyli: - właścicieli, współwłaścicieli i dzierŜawców gospodarstw indywidualnych w rolnictwie (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin) oraz indywidualnych właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających uŜytków rolnych, - właścicieli i współwłaścicieli (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin; z wyłączeniem wspólników spółek, którzy nie pracują w spółce) podmiotów prowadzących działalność gospodarczą poza gospodarstwami indywidualnymi w rolnictwie, - inne osoby pracujące na własny rachunek, np. osoby wykonujące wolne zawody, c) osoby wykonujące pracę nakładczą, d) agentów (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów), e) członków spółdzielni produkcji rolniczej, f) duchownych pełniących obowiązki duszpasterskie.* *Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Małopolskiego 2002. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 39 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Tabela 47. Liczba pracujących mieszkańców gmin w 2003 r.* Pracujący odsetek ludności Na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym Bolesław 2011 41,9 256,4 Bukowno 2862 42,7 264,0 Klucze 2253 24,1 150,8 Olkusz 9241 27,6 183,1 TrzyciąŜ 390 9,5 54,5 Wolbrom 3681 26,1 156,6 Powiat olkuski 20438 28,2 178,1 Region małopolski 596429 29,7 183,4 Polska 7572263 31,5 198,3 *Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie. Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004 Gmina Liczba ogółem W powiecie olkuskim w 2003 r. pracowało 20438 jego mieszkańców (dane GUS – bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie), co stanowi 28,2% całej grupy ludności powiatu w wieku produkcyjnym. Jest to wynik mniejszy w porównaniu ze średnią wartość regionalną (29,7%) i ogólnopolską (31,5%). Jednak cechą powiatu olkuskiego, mającego przemysłowo-rolniczy charakter, są dysproporcje wskaźnika pracujących w poszczególnych gminach. Najlepszy wynik, przewyŜszający niemal 1,5 razy średnią regionu małopolskiego, uzyskała przemysłowa gmina Bukowno, gdzie pracuje 42,7% osób w wieku produkcyjnym. Niewiele mniejszy wskaźnik zanotowała sąsiednia gmina Bolesław (41,9% pracujących mieszkańców w wieku produkcyjnym). Najsłabszy wskaźnik osób pracujących, trzykrotnie mniejszy od średniej powiatowej, osiągnęła rolnicza gmina TrzyciąŜ, gdzie pracuje tylko co dziesiąty obywatel w wieku produkcyjnym (9,5%). Jak się jednak okazuje, dwa powiaty z grona porównawczego uzyskały wskaźniki pracujących wyŜsze od wyliczonego dla powiatu olkuskiego (28,2% ogółu osób w wieku produkcyjnym). Najlepszą wartość w tej kategorii zanotował powiat oświęcimski (30,6%), niewiele mniejsza wartość przypadła powiatowi chrzanowskiemu (28,4%). Z kolei najtrudniejsza sytuacja w tym względzie panuje w typowo rolniczym powiecie miechowskim, gdzie pracuje 16,7% obywateli w wieku produkcyjnym. Tabela 48. Liczba pracujących mieszkańców powiatów w 2003 r.* Pracujący Powiat Liczba ogółem Jako odsetek ludności Na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym olkuski 20438 28,2 178,1 miechowski 5078 16,7 98,5 krakowski 26262 17,8 108,9 chrzanowski 23199 28,4 180,2 oświęcimski 29316 30,6 191,4 *Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie. Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004 Liczba pracujących kobiet Pracujące kobiety stanowią niespełna 47% ogółu zatrudnionych mieszkańców powiatu olkuskiego i jest to średnia niŜsza w porównaniu z wartością regionalną (49,2%). PrzewaŜający przemysłowy charakter gminy nie ułatwia zatem Ŝeńskiej części społeczeństwa powiatu realizowanie się w pracy zawodowej. Rekordzistą w tej kategorii została gmina Olkusz, gdzie ponad 56% wszystkich pracujących mieszkańców to kobiety. Niewiele mniejszy wskaźnik zanotowano w gminie TrzyciąŜ (55%) – dla porównania w gminie Bolesław kobiety stanowią zaledwie ¼ (24,7%) wszystkich FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 40 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim pracujących mieszkańców. Tabela 49. Pracujący w wybranych sektorach gospodarki narodowej w Powiecie Olkuskim w 2003 r.* Sektory gospodarki narodowej Przemysł i Usługi Usługi Rolnictwo, Gmina Ogółem W tym łowiectwo, budownictwo rynkowe nierynkowe kobiety leśnictwo; rybołówstwo i rybactwo Bolesław 2011 497 12 1475 219 305 % ogółu 100,0 24,7 0,6 73,3 10,9 15,2 Bukowno 2862 1140 28 1630 855 349 % ogółu 100,0 39,8 1,0 57,0 29,9 12,2 Klucze 2253 1007 5 1441 290 517 % ogółu 100,0 44,7 0,2 64,0 12,9 22,9 Olkusz 9241 5198 39 3558 2341 3303 % ogółu 100,0 56,2 0,4 38,5 25,3 35,7 TrzyciąŜ 390 214 14 149 36 191 % ogółu 100,0 54,9 3,6 38,2 9,2 49,0 Wolbrom 3681 1531 20 2445 584 632 % ogółu 100,0 41,6 0,5 66,4 15,9 17,2 Powiat olkuski 20438 9587 118 10698 4325 5297 % ogółu 100,0 46,9 0,6 52,3 21,2 25,9 Region 596429 293527 4678 210520 199319 181912 małopolski % ogółu 100,0 49,2 0,8 35,3 33,4 30,5 *Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie. Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004 W gronie powiatów porównawczych tylko w przypadku powiatu miechowskiego pracujące kobiety stanowią większość osób mających zatrudnienie (59,3% ogółu pracujących). W pozostałych przypadkach – podobnie jak w powiecie olkuskim – panie stanowią mniejszość wśród osób pracujących. W powiecie krakowskim omawiany wskaźnik osiągnął wartość niemal 49%, w powiecie oświęcimskim przekroczył 46%, a w powiecie chrzanowskim zanotował poziom 45,3%. Tabela 50. Pracujący w wybranych sektorach gospodarki narodowej w powiatach w 2003 r.* Sektory gospodarki narodowej Rolnictwo, Przemysł i Usługi Usługi Powiat Ogółem W tym łowiectwo, budownictwo rynkowe nierynkowe kobiety leśnictwo; rybołówstwo i rybactwo olkuski 20438 9587 118 10698 4325 5297 % ogółu 100,0 46,9 0,6 52,3 21,2 25,9 miechowski 5078 3013 84 1229 1166 2599 % ogółu 100,0 59,3 1,7 24,2 23,0 51,2 krakowski 26262 12836 833 11606 6935 6888 % ogółu 100,0 48,9 3,2 44,2 26,4 26,2 chrzanowski 23199 10572 113 11420 5336 6330 % ogółu 100,0 45,6 0,5 49,2 23,0 27,3 oświęcimski 29316 13575 550 14610 6939 7217 % ogółu 100,0 46,3 1,9 49,8 23,7 24,6 *Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez pracujących w gospodarstwach FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 41 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim indywidualnych w rolnictwie. Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Gminy”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004 Struktura zatrudnienia Przemysłowy charakter powiatu olkuskiego jeszcze mocniej podkreślają dane dotyczące liczby pracujących w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej. W rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie pracuje tylko 0,6% ogółu zatrudnionych mieszkańców powiatu (nie licząc indywidualnych gospodarstw rolnych) – w tym względzie nieco niŜszy wynik uzyskał tylko powiat chrzanowski (0,5%). Dla porównania średnia regionu małopolskiego wynosi 0,8% wszystkich pracujących. W dominującym sektorze gospodarki powiatu olkuskiego, czyli w przemyśle i budownictwie zatrudniony jest co drugi (dokładnie 52,3% ogółu) pracujący obywatel powiatu. Jest to wskaźnik, któremu nie dorównują wartości innych uprzemysłowionych powiatów zachodniej Małopolski – w powiecie oświęcimskim w przemyśle zatrudnionych jest 49,8% ogółu pracujących, a w powiecie chrzanowskim 49,2%. Średnia regionalna w tej kategorii wynosi 35,3%. Odwrotna sytuacja ma jednak miejsce w najbardziej rozwojowym (zwłaszcza wśród małych i średnich przedsiębiorstw) sektorze usług rynkowych. W tym przypadku powiat olkuski osiągnął najniŜszy wskaźnik z grona powiatów porównywanych (21,2% ogółu pracujących w tym powiecie posiada etat w sektorze usług rynkowych). Najlepszy w tej kategorii powiat krakowski (26,4%) i tak nie przekroczył dość wysokiej średniej powiatu małopolskiego, wynoszącej ponad 33%. Tendencje te odwracają się znacznie w przypadku zatrudnienia w usługach nierynkowych, czyli sferze publicznej (m.in. administracja, edukacja, ochrona zdrowia) – tu niekwestionowanym liderem jest powiat miechowski, z terenu którego ponad połowa wszystkich pracujących (51,2%) znalazła pracę w tym sektorze. Powiat olkuski zanotował w tej kategorii czwartą pozycję, z duŜo niŜszą wartością rzędu 26%. W całym regionie małopolskim średnio co trzeci pracownik (30,5% ogółu) zatrudniony jest w sektorze niepublicznym. PowyŜsze wyniki są jednak nieco zuboŜone wskutek danych GUS nie uwzględniających firm małych, liczących do 9 pracowników, a takie podmioty teŜ stanowią pewną siłę na rynku pracy. W latach kolejnych nieco nieproporcjonalna obecna struktura zatrudnienia w powiecie olkuskim (przewaga przemysłu) będzie zapewne ulegać zmianom na korzyść III sektora gospodarki, a więc handlu i usług rynkowych. W gronie gmin powiatu olkuskiego takŜe moŜna wyróŜnić „liderów” poszczególnych sektorów gospodarki. W rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie przoduje gmina TrzyciąŜ, gdzie 3,6% ogółu pracujących znalazło zatrudnienie w I sektorze gospodarki. Niemal ¾ pracujących mieszkańców gminy Bolesław (73,3%) posiada etat w sferze przemysłowej. W sektorze usług rynkowych wyróŜnia się gmina Bukowno, gdyŜ niemal co trzeci pracownik (29,9% ogółu pracujących) zatrudniony jest w tejŜe sferze. Natomiast w usługach nierynkowych ponownie góruje gmina TrzyciąŜ, bowiem pracuje w nich aŜ połowa mających zatrudnienie mieszkańców. Wynagrodzenia pracowników Na mapie Małopolski, pokazującej wysokość przeciętnego wynagrodzenia pracowników, powiat olkuski znalazł się na czele stawki 19 powiatów ziemskich z kwotą 2155,70 zł brutto (dane z 31 grudnia 2003 r.). W tej umownej klasyfikacji badany powiat wyprzedził wszystkie powiaty ziemskie województwa małopolskiego (drugi powiat chrzanowski zanotował średnią wartość 2144,55 zł), ulegając tylko miastu Kraków – 2324,15 zł. Dla porównania przeciętne wynagrodzenie w powiecie ziemskim tarnowskim wyniosło w tym samym czasie 1685,32 zł brutto (najniŜszy średni zarobek w Małopolsce), natomiast pracujący obywatel Małopolski zarabiał średnio w 2003 r. kwotę 2109,69 zł miesięcznie. Bezrobocie Dane dotyczące bezrobocia pochodzą z Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu (obejmują lata 20012005) oraz źródeł internetowych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie. Jak powszechnie wiadomo PUP prowadzi kompleksowe działania w celu aktywizacji osób bezrobotnych w całym powiecie olkuskim, dlatego teŜ stopa bezrobocia określana jest dla całego jego obszaru. W celach porównawczych w niniejszej analizie zamieszczono takŜe wskaźniki stopy bezrobocia we wszystkich powiatach regionu małopolskiego. Szczegółowe dane dotyczące liczby bezrobotnych rozbito na FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 42 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim poszczególne gminy powiatu olkuskiego, a ogólne tendencje w strukturze bezrobocia ukazano w kontekście całego powiatu. Bezrobotny* – oznacza osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub słuŜbie albo innej pracy zarobkowej, albo jeŜeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyŜszej w systemie wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeŜeli: a) ukończyła 18 lat, b) nie ukończyła 60 lat - kobieta lub 65 lat - męŜczyzna, c) nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności, nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego, d) nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zaleŜnym nieruchomości rolnej o powierzchni uŜytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałŜonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni uŜytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe, e) nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba Ŝe dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2 ha przeliczeniowych ustalonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o podatku rolnym, lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałŜonek lub domownik w takim gospodarstwie, f) nie podjęła pozarolniczej działalności od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji do dnia wyrejestrowania tej działalności albo nie podlega na podstawie odrębnych przepisów obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, g) nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności, h) nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pienięŜnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, i) nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego, j) nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, k) nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego, *Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2004 nr 99 poz. 1001) Tabela 51. Stopa bezrobocia i przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w rozbiciu na powiaty regionu małopolskiego Powiat Stopa bezrobocia Przeciętne wynagrodzenie [%]* brutto [zł]** Bocheński 14,0 1933,21 Brzeski 15,9 1731,69 Chrzanowski 20,1 2144,55 Dąbrowski 20,3 1753,77 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 43 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Gorlicki 23,0 1850,82 Krakowski 12,9 2100,14 Limanowski 21,4 1768,68 Miechowski 12,5 1809,90 Myślenicki 15,9 2098,57 Nowosądecki 26,5 1819,72 Nowotarski 13,1 1757,52 Olkuski 17,9 2155,70 Oświęcimski 17,4 2012,33 Proszowicki 10,9 1818,66 Suski 12,8 1875,44 Tarnowski 17,2 1685,32 Tatrzański 12,4 1882,78 Wadowicki 15,2 1782,37 Wielicki 17,2 2117,20 m. Kraków 7,2 2324,15 m. Nowy Sącz 15,8 2018,85 m. Tarnów 11,5 1949,74 REGION MAŁOPOLSKI 14,0 2109,69 POLSKA 18,0 b.d. *Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie (stan na 30 czerwca 2005) **Źródło: „Województwo Małopolskie 2004 – Podregiony, Powiaty, Miasta”. Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2004. Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 9 osób, bez pracujących za granicą, fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji (stan na 31 grudnia 2003) Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia jest wskaźnikiem określającym stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo. Stopa bezrobocia w powiecie olkuskim osiągnęła pod koniec czerwca 2005 r. wartość 17,9%, co stawia badany powiat na 14 miejscu pośród powiatów ziemskich w Małopolsce. Liderem jest powiat proszowicki (10,9% bezrobocia), z kolei najwyŜsze wartości stopy bezrobocia zanotował powiat nowosądecki ziemski (26,5%). Wynik powiatu olkuskiego kształtował się na wyŜszym poziomie niŜ ówczesna – skądinąd jedna z najlepszych w kraju – średnia małopolska (14,0%) i na nieco niŜszym poziomie od stopy bezrobocia w Polsce, która wyniosła w adekwatnym okresie 18,0%. NaleŜy dodać, Ŝe statystyka rynku pracy obrazowana przez wskaźnik stopy bezrobocia nie uwzględnia tzw. „bezrobocia ukrytego”, które głównie na obszarach wiejskich rozwinięte jest w największym stopniu fałszując niejako prawdziwą sytuację na lokalnym rynku pracy. Bezrobocie ukryte skumulowane jest w gospodarstwach rolnych, którego członkowie (de facto nie posiadający Ŝadnej pracy) nie rejestrują się z róŜnych powodów w urzędach pracy, bowiem ubezpieczenie zdrowotne i emerytalne zapewniają im składki płacone do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), a praca wykonana od czasu do czasu „na czarno” (nierzadko za granicą) pozwala jako tako się utrzymać. Gdyby te osoby (reprezentowane takŜe w powiecie olkuskim) formalnie zarejestrowały się w PUP jako osoby bezrobotne, wówczas stopa bezrobocia w powiecie mogłaby jeszcze wzrosnąć. Tabela 52. Stopa bezrobocia w powiecie olkuskim (stan na dzień 31 XII) Rok Stopa bezrobocia [%] Powiat olkuski* Region małopolski** 2000 14,9 12,2 2001 17,1 14,0 2002 18,4 13,9 2003 17,8 13,9 2004 17,8 15,0 VI 2005 17,9% 14,0 Źródło: *Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu **Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Polska** 15,1 17,4 18,1 18,0 19,1 18,0 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 44 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Rynek pracy w gminach naleŜących obecnie do powiatu olkuskiego takŜe w latach wcześniejszych (licząc od 2000 r.) charakteryzował się wyŜszymi wskaźnikami bezrobocia w porównaniu z wartościami regionalnymi, a na ogół był niŜszy od stopy bezrobocia w Polsce (z wyjątkiem 2002 r.). Stopa bezrobocia notowana w powiecie olkuskim na koniec czerwca 2005 r. (17,9%) jest wyŜsza o 3 punkty procentowe w porównaniu z danymi z 2000 r. W tym samym czasie wskaźnik bezrobocia w regionie małopolskim wzrósł o 1,8 punktu procentowego, a w skali Polski zanotowano wzrost stopy bezrobocia o 2,9 punktu procentowego. Tabela 53. Podstawowe dane o bezrobotnych w powiecie olkuskim w 2004 r. Pozycja Łącznie % ogółu Kobiety Liczba bezrobotnych ogółem 8717 osób 100,0 4892 osób - bezrobotni dotychczas nie pracujący 2896 osób 33,2 1796 osób - bezrobotni zamieszkali na wsi 3484 osób 40,0 1928 osoby - bezrobotni bez prawa do zasiłku 7558 osób 86,7 4386 osoby - osoby poszukujące pracy 207 osób 2,4 104 osób Liczba bezrobotnych, którzy zostali pozbawieni 2844 osób 32,6 1218 osób statusu bezrobotnego w związku z brakiem gotowości do podjęcia pracy Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu % ogółu 100,0 36,7 39,4 89,7 2,1 24,9 Opisując strukturę bezrobocia w powiecie olkuskim w grudniu 2004 r. naleŜy zwrócić uwagę, Ŝe co trzeci bezrobotny (2896 osób z grona 8717), zarejestrowany w olkuskim PUP dotychczas nie pracował, na terenach wiejskich powiatu zamieszkuje dokładnie 40% wszystkich bezrobotnych (3484 osób), niemal 87% bezrobotnych nie posiada prawa do zasiłku, a jedynie 2,4% bezrobotnych poszukuje pracy. Tabela 54. Liczba bezrobotnych w gminach i powiecie w latach 2000-2004 Gmina 2001 2002 2003 2004 Bolesław 594 616 629 536 Bukowno 772 800 799 708 Klucze 1518 1539 1463 1384 Olkusz 4726 4763 4711 4213 TrzyciąŜ 383 389 394 391 Wolbrom 1956 1854 1771 1485 Sławków 598 Powiat olkuski 10547 9961 9767 8717 Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu VI 2005 529 636 1304 3920 370 1403 8163 Liczba bezrobotnych Według najnowszych danych (z końca czerwca 2005 r.) w Powiatowym Urzędzie Pracy w Olkuszu zarejestrowanych było 8163 bezrobotnych, z czego 48% (3920 osób) było mieszkańcami miasta i gminy Olkusz. Najmniejszy udział w ogólnej liczbie bezrobotnych mieszkańców powiatu posiada gmina TrzyciąŜ – 4,5%, co w liczbach bezwzględnych oznacza 370 osób bez pracy. W ciągu pięciu lat liczba bezrobotnych obywateli badanego powiatu zmniejszyła się o 2384 osoby (uwzględniając bezrobotnych gminy Sławków, która w 2002 r. przeszła do regionu śląskiego). Biorąc pod uwagę sześć gmin tworzących obecnie powiat olkuski (bez Sławkowa) we wszystkich zanotowano w latach 2001-2005 spadek liczby bezrobotnych. Tabela 55. Liczba bezrobotnych w gminach powiatu olkuskiego w czerwcu 2005 r. Gmina Bezrobotni % ogółu Kobiety % ogółu Z prawem do ogółem w powiecie zasiłku Bolesław 529 6,5 321 60,7 37 Bukowno 636 7,8 363 57,1 45 Klucze 1304 16,0 745 57,1 114 Olkusz 3920 48,0 2218 56,6 325 TrzyciąŜ 370 4,5 178 48,1 32 Wolbrom 1403 17,2 793 56,5 129 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI % ogółu 7,0 7,1 8,7 8,3 8,6 9,2 45 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Powiat olkuski 8163 100,0 4618 56,6 Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu 682 8,4 Z grona ogółu bezrobotnych powiatu olkuskiego niemal 57% stanowią kobiety, co jest wskaźnikiem wysokim w zderzeniu ze średnią regionu małopolskiego, która w tym samym czasie wyniosła 50,1% ogółu bezrobotnych. NaleŜy podkreślić, Ŝe od 2001 r. wskaźnik kobiet bez pracy w ogólnej liczbie bezrobotnych mieszkańców powiatu stale przekracza poziom 55%. Prawo do zasiłku posiadała w czerwcu 2005 r. jedynie co dwunasta (8,4% ogółu) osoba bezrobotna z terenu powiatu olkuskiego i wskaźnik ten corocznie ulega obniŜeniu. Fakt ten świadczy o długim okresie pozostawania bez pracy przez duŜą część osób zarejestrowanych w olkuskim PUP. Dla porównania w Małopolsce z przywileju zasiłku korzysta co szósty bezrobotny obywatel (16,2% ogółu). Absolwenci szkół stanowią około 8% ogółu bezrobotnych mieszkańców powiatu olkuskiego, w liczbach bezwzględnych oznacza niemal 800 osób (dane z 2003 r.). Tabela 56. Liczba osób bezrobotnych w powiecie olkuskim z podziałem na kobiety oraz uprawnionych do zasiłku (stan na 31 XII) Rok Ogółem w tym kobiety z prawem do zasiłku absolwenci Liczba % ogółu Liczba % ogółu Liczba % ogółu 2001 10547 6082 57,7 2078 19,7 905 8,6 2002 9961 5567 55,9 1841 18,5 738 7,4 2003 9767 5487 56,2 1529 15,7 788 8,1 2004 8717 4892 56,1 1159 13,3 VI 2005 8163 4618 56,6 682 8,4 Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu Struktura wieku bezrobotnych W strukturze wieku osób bezrobotnych w powiecie olkuskim największą grupę stanowią ludzie młodzi, liczący do 24 lat (28,7% ogółu bezrobotnych) oraz mieszkańcy w przedziale wieku 25-34 lat (30,9%) – dane z czerwca 2005 r. NaleŜy podkreślić, iŜ od 2001 roku proporcje pomiędzy tymi dwiema grupami wiekowymi zmieniły się. O ile grupa najmłodszych bezrobotnych (do 24 lat) relatywnie się zmniejszyła (w 2001 r. stanowiła ponad 36% wszystkich bezrobotnych w powiecie), o tyle wzrasta grupa osób bez pracy w wieku 25-34 lat (w 2001 r. obejmowała 28,3% ogółu bezrobotnych). Osoby nie posiadające pracy, liczące 35-44 lata stanowią 18,4% wszystkich bezrobotnych w powiecie. Nieco bardziej liczny udział (19,6%) w rejestrach urzędu pracy notują bezrobotni mieszkańcy powiatu olkuskiego w wieku 45-54 lat. Realia rynku pracy wskazują, Ŝe osoby po 45 roku Ŝycia (w demografii określa się je mianem osób w wieku niemobilnym) mają największe problemy ze znalezieniem pracy i zazwyczaj zasilają szeregi długotrwale bezrobotnych (powyŜej 12 miesięcy). Najstarsi bezrobotni mieszkańcy badanego powiatu, liczący powyŜej 55 roku Ŝycia, stanowią zaledwie 2,4% ogółu bezrobotnych. Tabela 57. Struktura wieku osób bezrobotnych w powiecie olkuskim w latach 2001-2005 (stan na 31 XII) Wiek 2001 2002 2003 2004 VI 2005 liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % do 24 lat 3835 36,4 3320 33,3 3112 31,9 2547 29,2 2344 28,7 25-34 lat 2980 28,3 2909 29,2 2887 29,6 2682 30,8 2520 30,9 35-44 lat 2184 20,7 2055 20,6 1947 19,9 1652 19,0 1504 18,4 45-54 lat 1461 13,9 1566 15,7 1678 17,2 1663 19,1 1597 19,6 55-59 lat 75 0,7 97 1,0 126 1,3 157 1,8 178 2,2 60-64 lat 12 0,1 14 0,1 17 0,2 16 0,2 20 0,2 Ogółem 10547 100,0 9961 100,0 9767 100,0 8717 100,0 8163 100,0 Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu Struktura wykształcenia bezrobotnych Spośród bezrobotnych mieszkańców powiatu olkuskiego największe problemy ze znalezieniem pracy posiadają osoby legitymujące się wykształceniem policealnym lub średnim zawodowym (34,3% ogółu bezrobotnych obywateli powiatu), wydawać by się mogło mające zdecydowanie większe FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 46 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim szanse na rynku pracy aniŜeli osoby o wykształceniu zasadniczym zawodowym (stanowiący 29,3% bezrobotnych). Jest to niestety skutek zmian w strukturze gospodarki lokalnej (m.in. redukcja zatrudnienia w duŜych zakładach przemysłowych powiatu, ale takŜe regionu małopolskiego i śląskiego), które pozbawiły pracy część pracowników posiadających wykształcenie średnie, jednak często o „wąskich” kwalifikacjach zawodowych. Ponadto jest to poniekąd wina systemu edukacji ponadgimnazjalnej, który najwyraźniej nie w pełni odpowiada oczekiwaniom konkurencyjnego i szybko zmieniającego się rynku pracy. Niemal co piąta osoba bez pracy (19,7% ogółu) zarejestrowana w olkuskim PUP posiada jedynie wykształcenie podstawowe i jest praktycznie bez szans na satysfakcjonującą pracę. Osoby z dyplomem Liceum Ogólnokształcącego stanowią niemal 10% osób bezrobotnych w powiecie olkuskim, a ponad 7% ogółu bezrobotnych ukończyło uczelnię wyŜszą. Pomimo, iŜ ten ostatni wskaźnik zmniejszył się w stosunku do 2004 r., to w liczbach bezwzględnych oznacza to aŜ 580 licencjatów i magistrów zamieszkujących w powiecie olkuskim i mających problemy ze znalezieniem pracy. Ponadto wskaźnik ten moŜe do grudnia 2005 r. wzrosnąć na skutek zakończenia nauki przez kolejne roczniki studentów. W stosunku do 2001 r. zarówno liczba, jak i wskaźnik bezrobotnych absolwentów studiów wzrósł, co świadczy o rosnących trudnościach w znalezieniu pracy przez dobrze wykształconych młodych ludzi. Tabela 58. Struktura wykształcenia osób bezrobotnych w powiecie olkuskim w latach 2001-2005 (stan na 31 XII) Wykształ2001 2002 2003 2004 VI 2005 cenie liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % WyŜsze 507 4,8 539 5,4 686 7,0 676 7,8 580 7,1 Policealne 3623 34,4 3360 33,7 3226 33,0 2839 32,6 2798 34,3 i średnie zawodowe Średnie ogólne 862 8,2 811 8,1 864 8,8 900 10,3 783 9,6 Zasadnicze 3574 33,9 3313 33,3 3137 32,1 2632 30,2 2391 29,3 zawodowe Podstawowe 1981 18,8 1938 19,5 1854 19,0 1670 19,2 1611 19,7 ogółem 10547 100,0 9961 100,0 9767 100,0 8717 100,0 8163 100,0 Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu StaŜ pracy bezrobotnych Analizując powiatową strukturę bezrobocia według staŜu pracy osób bezrobotnych, widoczny staje się fakt braku zatrudnienia dla osób dotychczas nie pracujących. Osoby bez Ŝadnego staŜu pracy stanowią dokładnie 34% ogółu bezrobotnych w powiecie olkuskim i wskaźnik ten z kaŜdym rokiem wzrasta. Drugą grupę wielkościową stanowią osoby o staŜu pracy w przedziale 10-20 lat (16,4% bezrobotnych w powiecie), jednak relatywna wielkość tej grupy bezrobotnych od kilku lat maleje. Niewiele mniejszą grupę bezrobotnych stanowią osoby o staŜu pracy w przedziale 1-5 lat, stanowiąc 15,6% ogółu zarejestrowanych w olkuskim PUP oraz osoby pracujące wcześniej 5-10 lat (12,7%). Co dziesiąty bezrobotny w badanym powiecie (10,3% ogółu) pozostaje bez pracy mniej niŜ 12 miesięcy i wskaźnik ten od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie. Bezrobotni o staŜu pracy w przedziale 20-30 lat stanowią 10% osób bez pracy w powiecie olkuskim, a powyŜej 30 lat zaledwie 0,9% bezrobotnych. Tabela 59. Bezrobotni według staŜu pracy w powiecie olkuskim w latach 2001-2005 (stan na 31 XII) StaŜ pracy 2001 2002 2003 2004 VI 2005 liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % Do 1 roku 1241 11,8 1050 10,5 992 10,2 908 10,4 838 10,3 1-5 lat 1751 16,6 1616 16,2 1504 15,4 1372 15,7 1274 15,6 5-10 lat 1448 13,7 1394 14,0 1320 13,5 1133 13,0 1038 12,7 10-20 lat 1837 17,4 1734 17,4 1660 17,0 1461 16,8 1342 16,4 20-30 lat 931 8,8 948 9,5 959 9,8 878 10,1 819 10,0 pow. 30 lat 26 0,2 62 0,6 76 0,8 69 0,8 77 0,9 bez staŜu 3313 31,4 3157 31,7 3256 33,3 2896 33,2 2775 34,0 Ogółem 10547 100,0 9961 100,0 9767 100,0 8717 100,0 8163 100,0 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 47 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu Czas pozostawania bez pracy bezrobotnych Struktura bezrobocia według kryterium czasu pozostawania bez pracy ujawnia powaŜny problem powiatu olkuskiego, jakim jest długotrwałe bezrobocie. Osoby pozostające bez pracy powyŜej 12 miesięcy stanowią prawie 53% ogółu bezrobotnych. NaleŜy dodać, iŜ z grona wszystkich bezrobotnych powiatu olkuskiego, co trzecia osoba (dokładnie 36,2% ogółu) nie posiada pracy dłuŜej niŜ 2 lata i wskaźnik ten corocznie ulega zwiększeniu. Z doświadczenia wiadomo, Ŝe osoby takie mają bardzo małą motywację do poszukiwania pracy, a wiele z nich nie wykazuje większego zainteresowania stałym zatrudnieniem. Ponadto osoby te w największym stopniu naraŜone są na proces wykluczenia społecznego. Grono osób długotrwale bezrobotnych moŜe się niedługo powiększyć, gdyŜ w przedziale staŜu pracy od 6 do 12 miesięcy znajduje się kolejne 17% bezrobotnych obywateli powiatu. Następne grupy bezrobotnych przedstawiają się następująco – 12,7% ogółu bezrobotnych w powiecie pozostaje bez pracy przez 3-6 miesięcy, 9,4% bezrobotnych – 1-3 miesięcy bez pracy, 8,0% bezrobotnych nie pracuje krócej niŜ 1 miesiąc. Tabela 60. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy w powiecie olkuskim w latach 2001-2005 (stan na 31 XII) Czas 2001 2002 2003 2004 VI 2005 pozostawania liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % bez pracy do 1 m-ca 560 5,3 620 6,2 572 5,9 605 6,9 657 8,0 1-3 m-cy 1332 12,6 1160 11,6 1073 11,0 1010 11,6 766 9,4 3-6 m-cy 1462 13,9 1360 13,7 1203 12,3 1106 12,7 1038 12,7 6-12 m-cy 1892 17,9 1782 17,9 1566 16,0 1301 14,9 1395 17,1 12-24 m-cy 2268 21,5 2096 21,0 2142 21,9 1562 17,9 1354 16,6 pow. 24 m-cy 3033 28,8 2943 29,5 3211 32,9 3133 35,9 2953 36,2 ogółem 10547 100,0 9961 100,0 9767 100,0 8717 100,0 8163 100,0 Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu Formy aktywizacji zawodowej bezrobotnych WaŜnymi informacjami charakteryzującymi lokalny rynek pracy są dane dotyczące korzystania przez osoby bezrobotne z róŜnorodnych form aktywizacji zawodowej prowadzonych przez olkuski Powiatowy Urząd Pracy. Ogółem w latach 2000 – 2004 w działaniach aktywizujących wzięło udział łącznie 5147 bezrobotnych mieszkańców powiatu olkuskiego, co oznacza, iŜ skorzystało z nich prawie 11% zarejestrowanych w tych latach bezrobotnych. Najbardziej owocnym w tym zakresie był 2004 r., kiedy z róŜnych form wsparcia skorzystało 1266 osób bezrobotnych – dla porównania w 2001 r. zaktywizowano jedynie 601 osób. Spośród jedenastu wyszczególnionych poniŜej rodzajów aktywizacji zawodowej prowadzonej przez Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu w latach 2000-2004 największym powodzeniem wśród bezrobotnych cieszyły się szkolenia (29,4% ogółu osób bezrobotnych korzystających z programów aktywizujących w powiecie), staŜe absolwenckie (28,5%) i umowy interwencyjne (27,2% ogółu), a następnie roboty publiczne (10,8%) oraz umowy absolwenckie (2,5%). Pozostałe formy aktywizacji bezrobotnych miały jedynie marginalne znaczenie, przy czym niektóre z nich (np. środki na podjęcie przez bezrobotnych działalności gospodarczej) ruszyły dopiero w 2004 r. Tabela 61. Liczba bezrobotnych zaktywizowanych przez programy w powiecie olkuskim w latach 2000-2004 Liczba osób zaktywizowanych Wyszczególnienie Umowy interwencyjne Roboty publiczne StaŜ absolwencki Przygotowanie zawodowe Umowy absolwenckie 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. ogółem % ogółu 382 77 224 48 179 150 148 0 255 146 287 45 359 67 407 29 224 114 399 15 9 1399 554 1465 15 131 27,2 10,8 28,5 0,3 2,5 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 48 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Szkolenia PoŜyczki dla osób bezrobotnych na rozpoczęcie działalności W ramach poŜyczki dla pracodawców na utworzenie dodatkowego miejsca pracy Środki na podjęcie przez bezrobotnych działalności gospodarczej Refundacja wyposaŜenia i doposaŜenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego Refundacja składki ZUS 110 119 423 372 489 1513 29,4 17 4 10 14 1 46 0,9 3 1 2 3 2 11 0,2 - - - - 9 9 0,2 - - - - 1 1 0,0 - - - - 3 3 0,1 ogółem 861 601 1168 1251 1266 5147 100,0 Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu Ponadto w latach 2000-2004 olkuski PUP realizował kilkanaście programów finansowanych z róŜnych źródeł (m.in. budŜetu województwa, budŜetu państwa, Banku światowego oraz programów przedakcesyjnych i strukturalnych Unii Europejskiej). Dokładne zestawienie tych programów przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 62. Programy rynku pracy w powiecie olkuskim w latach 2000-2004 Lata Realizowane programy 2000 Program ogólnopolski „ ABSOLWENT” – bezrobotnych absolwentów objęto róŜnymi formami wsparcia. 2001 - „USUWANIE SKUTKÓW POWODZI” – program realizowany z rezerwy MGPiPS. W ramach robót publicznych zaktywizowano 79 osób. - „ABSOLWENT”- kontynuacja z roku ubiegłego, absolwenci byli objęci róŜnymi formami wsparcia. - PHARE 2001 – osoby bezrobotne zostały objęte pośrednictwem pracy 2002 - „ PIERWSZA PRACA” – osoby bezrobotne objęte róŜnymi formami wsparcia. - „AKCJA ZIMA” – w ramach robót publicznych zaktywizowano 72 osoby - „ZIELONE MIEJSCA PRACY” – w ramach staŜy zaktywizowano 1 osobę - Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich „PAOW” w ramach środków pochodzących z Banku Światowego i rezerw budŜetu państwa. Rola PUP polegała na doborze kandydatów na szkolenia, na które skierowania wzięło osób 213 oraz monitoring przebiegu szkoleń. 2003 1. „OLKUSCY BEZROBOTNI NIEPEŁNOSPRAWNYM” (OBN) w ramach robót publicznych zaktywizowano - 6 osób w ramach szkoleń zaktywizowano - 15 osób 2. „ OLKUSKI PROGRAM WSPIERANIA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI” (OPWP) w ramach prac interwencyjnych zaktywizowano: 23 osoby w ramach szkoleń zaktywizowano: 11 osób poŜyczki dla pracodawcy na stworzenie dodatkowych m-c pracy dla: 7 osób 3. „ ZIELONE MIEJSCA PRACY” – staŜem objęto: 1 osobę 4. „MOJA GMINA W UNII EUROPEJSKIEJ” w ramach staŜu zaktywizowano 12 osób. 5. PROGRAM ”JUNIOR” – w ramach staŜu zaktywizowano 6 osób (absolwentów niepełnosprawnych) 6. Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW) – kontynuacja programu z 2002r. Szkoleniami zostało objętych 15 osób. 7. „PIERWSZA PRACA – START ZAWODOWY” – objęto 480 osób 8. „DROGOWIEC” – program wojewódzki. W ramach robót publicznych zaktywizowano 11 osób 9. PHARE – osoby bezrobotne zostały objęte pośrednictwem pracy 10. „ PIERWSZA PRACA” – osoby bezrobotne objęto róŜnymi formami wsparcia. 2004 1. EFS SPO-RZL działanie 1.2 - w ramach staŜy zaktywizowano 165 osoby - w ramach szkoleń zaktywizowano 88 osób FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 49 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim - pośrednictwem objęto 200 osób poradnictwem zawodowym objęto 200 osób 2. EFS SPO RZL działanie 1.3 - w ramach szkoleń zaktywizowano 75 osób - pośrednictwem objęto 100 osób - poradnictwem zawodowym 100 osób 3. Program wojewódzki „DROGOWIEC” – w ramach robót publicznych zaktywizowano 41 osób 4. Program wojewódzki „KONSERWATOR” – w ramach robót publicznych zaktywizowano 31 osób 5. „PIERWSZA DOPŁATA BEZPOŚREDNIA I INNA POMOC DLA ROLNICTWA” – program realizowany z rezerwy MGiP. - w ramach staŜy zaktywizowano 12 osób - w ramach prac interwencyjnych 7 osób 6. Porozumienie z Agencją Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa a MGiP - w ramach prac interwencyjnych zaktywizowano 25 osób 7. Udział w „WARSZTATACH LOKALNEGO OśYWIENIA GOSPODARCZEGO” 8. „PIERWSZA PRACA” – osoby bezrobotne objęto róŜnymi formami wsparcia 9. PAOW – w szkoleniach uczestniczyły 54 osoby bezrobotne Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu W ramach procesu przekwalifikowania i przyuczenia do zawodu olkuski PUP skierował w 2004 r. na kurs 503 bezrobotnych, w tym 268 kobiet (53% osób skierowanych). W tymŜe roku kurs ukończyło 510 osób (uczestniczyły takŜe osoby nie skierowane z PUP), z czego 156 osób (30,6% uczestniczących w kursie) podjęło pracę. Głównymi kierunkami szkoleń w 2004 r. było: • komputer w pracy administracyjno-biurowej • księgowość komputerowa • kosztorysowanie komputerowe i grafika komputerowa • nowoczesny sprzedawca z obsługą kas fiskalnych • operator koparki - ładowarki • pracownik ochrony fizycznej • murarz - tynkarz • gospodarka magazynowa z obsługa wózków widłowych • uprawnienia SEP • obsługa suwnic • spawacz gazowy i w osłonie CO2 • pracownik administracyjno – biurowy • palacz CO • florystyka Tabela 63. Przekwalifikowania i przyuczenia do zawodu w powiecie olkuskim w 2004 r. Wyszczególnienie Liczba bezrobotnych W tym liczba kobiet Kobiety [% ogółu] bezrobotni skierowani na 503 osoby 268 osób 53 kurs w okresie od 01.01.04 do 31.12.04 r. bezrobotni, którzy 510 osób 271 osób 53 ukończyli kurs w okresie od 01.01.04 do 31.12.04 r. bezrobotni, którzy po 156 osób 55 osoby 35 ukończonym szkoleniu podjęli pracę Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu Na bardziej szczegółową uwagę zasługują – udzielane przez Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu – poŜyczki dla bezrobotnych na rozpoczęcie działalności gospodarczej. W ramach tej formy wsparcia udzielono w powiecie olkuskim w latach 2000 – 2004 ogółem 46 poŜyczek na łączną kwotę 937 000 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 50 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim zł. Największą kwotę tego rodzaju poŜyczek olkuski PUP udzielił w 2003 r. – o łącznej wartości 321 000 zł. W ostatnich pięciu latach olkuski urząd pracy udzielił takŜe 11 poŜyczek dla przedsiębiorców na tworzenie nowych miejsc pracy. Łączna kwota tych poŜyczek wyniosła 545 000 zł, przy czym aŜ 350 000 zł firmy poŜyczyły w 2003 r. Tabela 64. PoŜyczki z Funduszu Pracy udzielone w powiecie olkuskim w latach 2000-2004 Rok PoŜyczki dla bezrobotnych na rozpoczęcie działalności gospodarczej PoŜyczki dla przedsiębiorców na utworzenie nowych miejsc pracy 2000 308 000 zł 65 000 zł 2001 107 000 zł 20 000 zł 2002 152 000 zł 110 000 zł 2003 321 000 zł 350 000 zł 2004 49 000 zł 0 zł 937 000 zł 545 000 zł Ogółem Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu Dodatkowo w 2004 r. udzielono bezrobotnym innych form wsparcia z Funduszu Pracy i Europejskiego Funduszu Społecznego: • Środki na podjęcie działalności gospodarczej z Funduszu Pracy – 44 000 zł, • Środki na podjęcie działalności gospodarczej z Europejskiego Funduszu Społecznego – 55 000 zł, • Refundacja wyposaŜenia i doposaŜenia stanowiska pracy (dla skierowanego bezrobotnego) z Funduszu Pracy – 74 400 zł Liczba ofert pracy Liczba ofert pracy zgłaszanych do Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu w niewielkim stopniu zaspokaja potrzeby osób bezrobotnych. W 2004 r. olkuski PUP dysponował pulą 1416 ofert pracy, z czego 873 oferty (niemal 62%) były subsydiowane w ramach Funduszu Pracy i innych źródeł zewnętrznych (np. PFRON) – pozostałą część ofert zgłosili lokalni przedsiębiorcy. Biorąc pod uwagę, iŜ w tym samym roku zarejestrowanych było w Powiatowym Urzędzie Pracy w Olkuszu 8717 bezrobotnych mieszkańców powiatu, to statystycznie na 10 kandydatów przypadały średnio 1,6 miejsca pracy. Jest to i tak najlepszy wskaźnik w całym okresie pięcioletnim. Dla porównania w 2000 r. (1082 oferty), na 10 bezrobotnych przypadało średnio 1 miejsce pracy. Dane te nie uwzględniają oczywiście ofert zatrudnienia nie zgłoszonych przez przedsiębiorców do Powiatowego Urzędu Pracy, a takŜe tzw. szarej strefy, która w okresie słabej koniunktury gospodarczej nie jest zjawiskiem marginalnym, a czasami wręcz jedyną moŜliwością zarobku przez osoby nie posiadające stałego zatrudnienia. Tabela 65. Oferty pracy w powiecie olkuskim w latach 2000-2004 Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 Liczba ofert pracy w 1237 1082 1432 1308 powiecie w tym pracy 733 507 882 976 subsydiowanej Praca subsydiowana 59,3 46,9 61,6 74,6 jako % ogółu ofert Liczba ofert pracy na 1,3 1,0 1,4 1,3 10 bezrobotnych Źródło: opracowanie własne na bazie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 2004 1416 873 61,7 1,6 51 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Obsługa bezrobotnych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Olkuszu Obowiązki związane z obsługą bezrobotnych w zakresie rejestracji i wypłaty świadczeń realizuje Wydział Ewidencji Świadczeń i Informacji PUP. W roku 2004 Wydział przyjął w celu potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy ok. 99.000 bezrobotnych. Wydział wydał 19337 decyzji, w tym: - o uznaniu za osobę bezrobotną - 6726 szt. - o przyznaniu prawa do zasiłku – 2.800 szt. - o odmowie przyznania prawa do zasiłku – 3.926 szt. - o utracie statusu bezrobotnego - 4.100 szt. - o przyznaniu stypendium – 482 szt. - o utracie prawa do stypendium – 470 szt. - o przyznaniu dodatku szkoleniowego – 400 szt. - o utracie prawa do dodatku szkoleniowego – 400 szt. - o obowiązku zwrotu nienaleŜnie pobranych świadczeń – 33 szt. Wydział wydał następujące zaświadczenia i informacje: - zaświadczenia o okresie pobierania zasiłku – ok. 8.500 szt. - zaświadczenia do OPS-ów – ok. 45.000 szt. - zaświadczenia do innych instytucji – ok. 30.000 szt. - informacje o dochodach PIT-11 - 6.500 szt. Zadania związane z usługami rynku pracy realizuje Wydział Rynku Pracy PUP, który w 2004 r. zanotował następujące działania w ramach pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego: 1) Podjęcia pracy ogółem - 4448 2) Podjęcia pracy za pośrednictwem PUP - 1413 3) Samodzielne podjęcia pracy - 3035 4) Pozyskanie ofert pracy - 1416 5) Wizyty u pracodawców - 335 6) Targi pracy - 1 - zaproszono 27 pracodawców - zaproszono 300 bezrobotnych 7) Giełdy pracy - 109 - zaproszono 109 pracodawców - zaproszono 578 bezrobotnych 8) Porady indywidualne - 280 osób 9) Poradnictwo grupowe 420 osób, 44 grupy 10) Informacja zawodowa indywidualna - 918 osób 11) Informacja zawodowa grupowa - 44 osoby, 2 grupy 12) Klub pracy - 42 osoby Powiatowe Urzędy Pracy w obecnym kształcie prowadzą szeroki zakres działań słuŜących walce z bezrobociem oraz zmniejszaniu jego negatywnych skutków. Nie ograniczają się zatem tylko i wyłącznie do rejestracji osób bezrobotnych i wypłacaniu zasiłków, lecz prowadzą działalność z zakresu poradnictwa zawodowego, informacji zawodowej, organizują Kluby Pracy, pośredniczą w kontaktach bezrobotnych z pracodawcami (i odwrotnie), organizują szkolenia zawodowe, a nade wszystko organizują aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Jednak nawet najsprawniej działający Urząd Pracy nie jest w stanie prowadzić polityki przeciwdziałającej bezrobociu przy nazbyt ubogich środkach finansowych przyznawanych do tej pory zarówno na funkcjonowanie urzędu, jak równieŜ na aktywną politykę na rynku pracy. Obecnie, funkcjonując w strukturach Unii Europejskiej walka z bezrobociem zostaje wzmocniona funduszami strukturalnymi (z Europejskiego Funduszu Społecznego), ale pozyskanie których w duŜym stopniu będzie zaleŜeć od aktywności władz lokalnych wszystkich szczebli. Niebagatelną rolę zaczynają juŜ odgrywać Powiatowe Urzędy Pracy, tworzące projekty z zakresu rynku pracy i aktywizacji osób bezrobotnych. Jednak partnerami w tych projektach muszą być sami bezrobotni, którzy z większym zaangaŜowaniem niŜ dotychczas powinni włączyć się w realizowane projekty. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 52 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Przedsiębiorczość i podmioty gospodarcze Stan działalności gospodarczej na terenie powiatu olkuskiego na końcu 2003 r., wg danych GUS, na tle sąsiednich powiatów i województwa małopolskiego przedstawiają poniŜsze tabele. Tabela 66. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON (stan w dniu 31.12.2003 r.) Osoby Podmioty na Sektor Sektor fizyczne Spółki prawa 1000 publiczny prywatny prowadzące Powiat Ogółem handlowego Spółdzielnie ludności działalność gospodarczą olkuski 11432 100 365 11067 9433 299 32 miechowski 3535 69 157 3378 2870 47 30 krakowski 19419 81 543 18876 15955 613 62 chrzanowski 10527 82 410 10117 8201 430 25 oświęcimski 12069 79 447 11622 9626 385 48 województwo 287816 88 9031 278785 224514 114274 1197 małopolskie Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie, „Województwo małopolskie - podregiony, powiaty, gminy 2003”, Kraków, listopad 2004. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON, działających na terenie powiatu olkuskiego jest porównywalna z liczbą podmiotów w powiatach o podobnym profilu gospodarczym, takich jak: powiat oświęcimski i powiat chrzanowski. Znacznie większa liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowana jest w powiecie krakowskim, który poprzez połoŜenie w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Krakowa stanowi wyjątkowo atrakcyjny teren do prowadzenia działalności gospodarczej (bezpośrednia bliskość duŜego rynku zbytu, niŜsze ceny nieruchomości niŜ w Krakowie, dobrze rozwinięta infrastruktura komunalna i drogowa, etc.). Wśród sąsiadów powiatu olkuskiego wyjątek stanowi powiat miechowski, który ze względu na typowo rolniczy charakter, posiada wyraźnie niŜsze wskaźniki od pozostałych powiatów. Powiat olkuski posiada niŜszą liczbę zarejestrowanych spółek prawa handlowego, które są zakładane w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej na większą skalę – co na ogół wiąŜe się z większą ilością miejsc pracy – lub obecnością kapitału zagranicznego. W tym obszarze powiaty krakowski, chrzanowski i oświęcimski stosunkowo wyraźnie wyprzedzają powiat olkuski. Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców w powiecie olkuskim jest największa spośród wszystkich porównywanych powiatów. Wskaźnik ten jest równieŜ wyŜszy od wskaźnika dla województwa małopolskiego. Mimo mniejszej liczby spółek prawa handlowego zarejestrowanych w powiecie olkuskim, wskaźnik liczby spółek prawa handlowego na 1000 mieszkańców powiat ustępuje jedynie podobnemu wskaźnikowi dla powiatu chrzanowskiego i przyjmuje takie same wartości jak wskaźnik dla powiatu oświęcimskiego. W obszarze działalności zakładanych przez osoby fizyczne powiat olkuski odznacza się najlepszymi wskaźnikami ze wszystkich porównywanych powiatów. Wskaźnik liczby podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 1000 ludności powiatu oświęcimskiego stanowi jedynie 76,6% podobnego wskaźnika dla powiatu olkuskiego, powiatu chrzanowskiego 77,4%, a powiatu krakowskiego – 81,7%. Wskaźniki przedsiębiorczości są wyŜsze dla powiatów z silniejszymi ośrodkami miejskimi (Olkusz, Oświęcim, Chrzanów – Trzebinia) lub połoŜonych w zasięgu oddziaływania gospodarczego i kulturalnego takich centrów (powiat krakowski). WiąŜe się to przede wszystkim z dostępnością komunikacyjną, jakością infrastruktury technicznej i społecznej, a w wyniku z jakością Ŝycia oraz z warunkami prowadzenia działalności gospodarczej. DuŜe znaczenie ma odległość od stolicy regionu i jakość bezpośrednich połączeń z nią. Im większy i gospodarczo silniejszy ośrodek miejski, tym większy rynek zbytu dla usług i produktów, w szczególności przetworzonych. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 53 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Tabela 67. Zmiany liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON w gminach powiatu olkuskiego. Gmina 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Wzrost w latach 97-03 Bolesław Ogółem 414 436 473 517 542 556 543 31% Liczba 52 55 60 66 68 71 70 35% podmiotów na 1000 ludności Bukowno Ogółem 645 688 755 807 898 922 940 46% Liczba 61 65 72 77 86 84 86 41% podmiotów na 1000 ludności Klucze Ogółem 905 998 1066 1143 1197 1263 1291 43% Liczba 61 67 72 77 81 85 88 44% podmiotów na 1000 ludności Olkusz Ogółem 4184 4548 4907 5235 5526 5758 5906 41% Liczba 79 86 93 100 106 112 116 47% podmiotów na 1000 ludności TrzyciąŜ Ogółem 238 284 309 329 380 414 459 93% Liczba 33 39 43 46 53 57 63 91% podmiotów na 1000 ludności Wolbrom Ogółem 1600 1721 1803 1961 2125 2246 2293 43% Liczba 67 72 76 82 89 94 97 45% podmiotów na 1000 ludności Powiat Ogółem 7986 8675 9313 9992 10676 11159 11432 43% razem Liczba 68 74 80 86 92 96 100 47% podmiotów na 1000 ludności Region Ogółem 209828 228085 242795 251821 270695 278180 287816 37% małopolski Liczba 65 71 75 78 83 86 88 35% podmiotów na 1000 ludności Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie, „Województwo małopolskie - podregiony, powiaty, gminy 2003”, Kraków, listopad 2004. Wskaźnik liczby podmiotów na 1000 mieszkańców największy jest w miastach powiatu i znacznie przewyŜsza wskaźniki z terenów wiejskich oraz dla województwa małopolskiego i kraju. Ten wskaźnik dla miasta Wolbromia (128) ma większą wartość niŜ dla Małopolski (88) o 45%, a wskaźnik dla miasta Olkusza (126) o 43%. Wskazuje to na większą atrakcyjność miast dla przedsiębiorców, co wiąŜe się przede wszystkim z lepszą infrastrukturą oraz wielkością rynku. Prawie 52% podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON z terenu powiatu jest skupionych w mieście i gminie Olkusz, w samym mieście – ponad 42%. W miejskowiejskiej gminie Wolbrom działa łącznie 20% przedsiębiorstw. Najmniejsza liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowana jest w rolniczej gminie TrzyciąŜ – 4% wszystkich przedsiębiorstw w powiecie. W strukturze podmiotów gospodarczych powiatu dominują firmy sektora „handel i naprawy”, co moŜe wiązać się ze stosunkowo duŜym importem przetworzonych produktów na teren powiatu oraz faktem, iŜ w okresie stagnacji gospodarczej przedsiębiorców cechuje niechęć do kapitałochłonnych inwestycji o dłuŜszym okresie zwrotu (produkcja) i większa skłonność do podejmowania ryzyka w obszarze handlu i usług, ze względu na mniejsze bariery finansowe wejścia i wyjścia z biznesu. Powiat olkuski posiada najwyŜszy z porównywanych powiatów wskaźnik udziału przedsiębiorstw z FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 54 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim sektora „hotele i restauracje” (3,04%). Zaskakującym jest fakt, iŜ wskaźnik ten niewiele odbiega od wskaźnika dla województwa małopolskiego (3,5%), które przecieŜ stanowi jeden z głównych regionów turystycznych kraju. Co prawda część obszaru powiatu olkuskiego leŜy na atrakcyjnym turystycznie terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej (przede wszystkim gminy Klucze, Wolbrom, Olkusz), jednak ze względu na profil gospodarczy kojarzony jest raczej z terenem przemysłowym, a nie turystycznym. Wynika to z tego, Ŝe powiat olkuski nie ma jeszcze rozwiniętego kompleksowego produktu turystycznego, który mógłby stanowić bodziec motywacyjny dla przyjazdów turystycznych. Produkt ten oparty przede wszystkim na walorach środowiska naturalnego jest dopiero tworzony. Pod względem gospodarczym powiat olkuski moŜna podzielić na trzy odrębne obszary. Pierwszy o charakterze typowo przemysłowym tworzy zachodnia część powiatu – gminy Bolesław, Bukowno oraz miasta Olkusz i Wolbrom. Drugi obszar obejmuje wschodnią część powiatu – gmina TrzyciąŜ, tereny wiejskie gminy Wolbrom oraz tereny wiejskie gminy Olkusz. Trzecim, uzupełniającym obszarem jest gmina Klucze, która dzięki niebagatelnym walorom środowiska przyrodniczego i promowaniu ekologicznych rozwiązań w przemyśle, pretenduje do objęcia funkcji terenu turystyczno-rekreacyjnego. Do funkcji pełnionych przez trzeci obszar coraz częściej aspirują równieŜ tereny wiejskie gminy Olkusz. WaŜniejsze, wybrane zakłady przemysłowe powiatu olkuskiego ilustruje poniŜsza tabela. Tabela 68. NajwaŜniejsze zakłady przemysłowe funkcjonujące na terenie powiatu olkuskiego. Lp. Przedsiębiorstwo Gmina Działalność przedsiębiorstwa 1. Ocynkownia Stal Produkt” Bolesław Cynkowanie konstrukcji stalowych 2. „TAKT” Bolesław Produkcja płyt CD 3. Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław” Bukowno Produkcja cynku elektrolitycznego, stopów ocynkowniczych, koncentratów cynkowych i ołowianych, kwasu siarkowego, wydobycie rud cynkowoołowianych 4. Kopalnia Piasku „Szczakowa” Bukowno Wydobycie piasku kwarcowego 5. Schneider Electric Sp. z o.o. Bukowno Produkcja artykułów elektrycznych i elektronicznych 6. Kimberly Clark S.A. Klucze Wyrób chusteczek higienicznych, papieru toaletowego, ręczników papierowych 7. Huta Szkła Walcowanego Jaroszowiec Klucze Produkcja szkła walcowanego, zbrojonego, hartowanego 8. Olkuska Fabryka Naczyń Emaliowanych Olkusz Produkcja naczyń i elementów „Emalia” S.A. emaliowanych 9. Olkuska Fabryka Wentylatorów „OWENT” Olkusz Produkcja wentylatorów 10. Petro-Oil, Śląskie Centrum SprzedaŜy Sp. z o.o. Olkusz SprzedaŜ olejów, smarów, płynów eksploatacyjnych oraz kosmetyków i akcesoriów samochodowych 11. Fabryka Taśm Transporterowych Stomil Wolbrom Regeneracja gumowo-tkaninowych taśm Wolbrom S.A. transporterowych, wyrób pasów pędnych, płyt gumowych 12. Zakłady Mechaniczno-Kuźnicze Wostal Sp. Wolbrom Produkcja konstrukcji stalowych, z o.o. odkówek 13. Przedsiębiorstwo Produkcyjne Wyrobów Wolbrom Produkcja gumowych przewodów olejoGumowych Wolmot Sp. z o.o. i benzynoodpornych dla przemysłu motoryzacyjnego, węŜy gumowych dla przemysłu spoŜywczego, gumowych artykułów technicznych 14. Fabryka WęŜów Gumowych i Tworzyw Wolbrom Produkcja węŜy z tworzyw sztucznych Sztucznych Fagumit Sp. z o.o. i gumy 15. TRI POLAND sp. z o.o Wolbrom Produkcja elementów gumowych dla przemysłu motoryzacyjnego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Olkuszu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 55 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Przedsiębiorczość w poszczególnych w gminach powiatu olkuskiego przestawia się następująco: Bolesław – na terenie gminy zarejestrowanych jest 543 firmy, co daje wskaźnik ok. 70 przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców. W strukturze lokalnych firm przewaŜają podmioty handlowe (sprzedaŜ hurtowa i detaliczna, restauracje i bary) oraz usługowa (usługi remontowobudowlane, transportowe, naprawy samochodowe). Na terenie gminy funkcjonuje duŜe przedsiębiorstwo komunalne – składowisko odpadów komunalnych. Działalność rolnicza na terenie gminy jest ograniczona do minimum, ze względu na duŜą zawartość metali cięŜkich w glebie. Bukowno – waŜny ośrodek przemysłowy (głównie przemysł wydobywczy i hutniczy rud cynku i ołowiu) z największym podmiotem gospodarczym powiatu – Zakładami Górniczo-Hutniczymi „Bolesław”. Ponadto na terenie miasta funkcjonuje wiele firm świadczących usługi na rzecz ZGH „Bolesław”. Sektor przemysłowy reprezentowany jest równieŜ przez przedsiębiorstwa z branŜy wydobywczej materiałów budowlanych (piasek kwarcowy), metalowej i drzewnej. Wśród pozostałych podmiotów gospodarczych dominują firmy handlowe i usługowe: usługi remontowobudowlane, transportowe, naprawy samochodowe, gabinety lekarskie, artykuły spoŜywcze, etc. Podobnie jak w przypadku gminy Bolesław na terenie miasta praktycznie nie istnieje sektor rolniczy. Na terenie miasta zarejestrowanych jest 940 działalności gospodarczych (86 firm na 1000 mieszkańców). Klucze – gospodarka gminy koncentruje się na czterech głównych zakładach przemysłowych: firma produkująca artykuły higieniczne Kimberly Clark S.A., Zakłady Wapienno-Piaskowe „Silikaty” S.A., Huta Szkła Walcowanego w Jaroszowcu oraz Przedsiębiorstwo Urządzeń Szklarskich w Jaroszowcu. Pozostałe podmioty gospodarcze to głównie firmy handlowe i usługowe. Na terenie gminy zarejestrowanych jest 1291 przedsiębiorstw, co daje stosunkowo wysoki jak na tereny wiejskie wskaźnik 88 podmiotów na 1000 ludności. Gmina posiada bogate walory środowiska naturalnego oraz korzystne połoŜenie komunikacyjne, co w przyszłości powinno przynieść rozwój małej i średniej przedsiębiorczości z branŜy turystycznej i agroturystycznej. Olkusz – największym pracodawcą na terenie gminy jest Olkuska Fabryka Naczyń Emaliowanych „Emalia” S.A. Miasto Olkusz, jako największy ośrodek miejski na terenie powiatu, posiada teŜ największą liczbę zarejestrowanych firm – 5906. Wskaźnik podmiotów gospodarczych na 1000 ludności wynosi średnio 116 (126 dla miasta Olkusza, 83 dla terenów wiejskich). Olkusz jest największym ośrodkiem handlowo-usługowym powiatu. Ze względu na funkcje administracyjne pełnione przez miasto, waŜną funkcję w gospodarce lokalnej pełnią podmioty z branŜy edukacji, ochrony zdrowia i administracji. W strukturze podmiotów gospodarczych dominują firmy handlowe i usługowe, które znajdują zbyt na terenie miasta i gminy oraz poza nią – na terenach gmin sąsiednich. Charakterystyczną cechą struktury podmiotów gospodarczych Olkusza jest równieŜ stosunkowo duŜy udział firm z branŜy usług kapitałowych, takich jak: obsługa firm i nieruchomości, bankowość, wynajem, zarządzanie, etc. Na terenach wiejskich gminy dominuje rozdrobnione rolnictwo, w którym moŜna obserwować zjawisko podwójnego zatrudnienia ludności (w rolnictwie i innej branŜy gospodarczej). TrzyciąŜ – gmina typowo rolnicza z najniŜszym w powiecie olkuskim wskaźnikiem liczby podmiotów gospodarczych na 1000 ludności (63) i najmniejszą ilością zarejestrowanych firm (459). Większość mieszkańców zatrudniona jest w rolnictwie, przy czym gospodarka agrarna nie ma charakteru towarowego, więc naleŜy się spodziewać ukrytego bezrobocia wśród tej grupy społeczności powiatu. Największym zakładem produkcyjnym są Zakłady Kablowe „Bitner”. Pozostała działalność pozarolnicza ogranicza się do drobnych firm handlowych i usługowych. Wolbrom – miasto i gmina silnie związana w przeszłości i obecnie z przemysłem gumowym. Funkcjonujące do niedawna Zakłady Przemysłu Gumowego zostały podzielone na kilka odrębnych spółek: Fabryka Taśm Transporterowych Stomil Wolbrom S.A., Przedsiębiorstwo Produkcyjne Wyrobów Gumowych Wolmot Sp. z o.o., Fabryka WęŜów Gumowych i Tworzyw Sztucznych Fagumit Sp. z o.o. W mieście funkcjonują równieŜ: japońska firma TRI POLAND sp. z o.o, Zakłady Mechaniczno-Kuźnicze Wostal Sp. z o.o. oraz ZINPLAST Zakład Produkcji RóŜnej. Ponadto na terenie miasta i gminy prowadzi działalność kilka firm z branŜy budowlanej, instalacyjnej, elektrycznej oraz przetwórstwa spoŜywczego. W gminie zarejestrowanych jest 2293 podmioty gospodarcze, co daje wysoki wskaźnik liczby przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców (97). Miasto Wolbrom jest liderem w powiecie olkuskim pod względem liczby podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców (128). Na terenach wiejskich gminy wskaźnik ten jest duŜo niŜszy (73). FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 56 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim ANALIZA SWOT W ZAKRESIE POLITYKI SPOŁECZNEJ W POWIECIE OLKUSKIM SWOT - Analiza zasobów i otoczenia zewnętrznego Jest to metoda analizy aktualnej sytuacji w badanej sferze. Analiza SWOT słuŜy określeniu pozytywnych i negatywnych elementów wewnętrznych i zewnętrznych, wpływających na rozwój polityki społecznej w powiecie. Stanowi takŜe narzędzie identyfikacji problemów. Nazwa techniki pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: S - Strengths - Silne strony, atuty ZASOBY POWIATU W - Weaknesses - Wady, słabe strony ZASOBY POWIATU O - Opportunities - Okazje, moŜliwości, szanse OTOCZENIE POWIATU T - Threats - Trudności, zagroŜenia OTOCZENIE POWIATU Technika ta oceniająca zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne czynniki, mogące mieć wpływ na powodzenie planu strategicznego stanowi uŜyteczną pomoc prowadzącą do dokonania analizy zasobów powiatu w zakresie polityki społecznej oraz analizy otoczenia zewnętrznego mającego wpływ na tę politykę. Wyniki analizy SWOT są nieodzownym elementem procesu określenia priorytetów rozwoju. W celu uzyskania jasnej analizy traktuje się atuty i słabe strony jako czynniki wewnętrzne z punktu widzenia polityki społecznej powiatu, czyli te, na które lokalna społeczność i lokalne instytucje mają wpływ (czynniki ludzkie, organizacyjne, materialne, finansowe, instytucjonalne), a okazje i zagroŜenia jako czynniki zewnętrzne, znajdujące się w bliŜszym i dalszym otoczeniu powiatu (polityczne, ekonomiczne, społeczne, technologiczne, ekologiczne, prawne). PoniŜej zamieszczono zapisy analizy SWOT dla polityki społecznej w Powiecie Olkuskim, opracowane przez uczestników warsztatów strategicznych (Konwent Strategiczny). FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 57 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim ANALIZA SWOT W ZAKRESIE POLITYKI SPOŁECZNEJ W POWIECIE OLKUSKIM CZYNNIKI WEWNĘTRZNE Silne strony: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Słabe strony: Liczne, róŜnorodne instytucje pomocy 1. Niewystarczające środki finansowe na społecznej w powiecie zatrudnianie nowych pracowników i Gęsta sieć bazy lokalowej słuŜącej szkolenie kadr pomocy społecznej w rozwiązywaniu problemów społecznych Powiecie Funkcjonowanie organizacji pozarządowych 2. Niskie zarobki w instytucjach pomocy zajmujących się polityką społeczną społecznej Wykształceni, gotowi do podnoszenia 3. Niewystarczające warunki lokalowe do kwalifikacji pracownicy pomocy społecznej realizacji zadań z zakresu polityki społecznej, zuŜycie budynków i sprzętu Rozwijająca się współpraca pomiędzy organizacjami pozarządowymi i instytucjami 4. Wysoki odsetek osób długotrwale realizującymi zadania z zakresu polityki bezrobotnych w powiecie, problem w społecznej powrocie na rynek pracy Dobra koordynacja działań i przepływ 5. Niewystarczające wsparcie osób informacji między podmiotami działającymi bezrobotnych ze strony organizacji na rzecz rozwiązywania problemów pozarządowych społecznych 6. Głęboka restrukturyzacja przemysłu Zidentyfikowane problemy Powiatu tradycyjnego w Powiecie Olkuskim w zakresie polityki społecznej 7. Niewielka ilość przedsiębiorstw tworzących Realizowane w powiecie programy nowe miejsca pracy przeciwdziałania patologiom społecznym 8. Brak współpracy i wymiany informacji między instytucjami polityki społecznej Rozbudowana sieć szkół średnich a pracodawcami z terenu Powiatu Rozwijająca się współpraca między instytucjami pomocy społecznej a sektorem 9. Niewystarczająca dostępność terapii dla osób edukacji współuzaleŜnionych i ofiar przemocy na terenie Powiatu DuŜa liczba osób w wieku produkcyjnym 10. Niewystarczająco rozwinięte kanały MoŜliwości zmiany kwalifikacji przepływu informacji o moŜliwości uzyskania zawodowych przez mieszkańców na terenie wsparcia w trudnych sytuacjach Ŝyciowych Powiatu – dostępność instytucji 11. Wzrost poziomu drobnej przestępczości szkoleniowych w Powiecie 12. Niewystarczające zrozumienie zasad Harmonijna współpraca Powiatu z gminami funkcjonowania systemu polityki społecznej Korzystne połoŜenie geograficzne Powiatu – wśród społeczeństwa między aglomeracjami Krakowa i Śląska 13. Występowanie barier architektonicznych i urbanistycznych w budynkach uŜyteczności publicznej 14. Niewystarczająca liczba mieszkań socjalnych i chronionych na terenie Powiatu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 58 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE Szanse i okazje: 1. MoŜliwość pozyskiwania zewnętrznych na realizację z zakresu polityki społecznej Trudności i zagroŜenia: środków 1. Niespójność przepisów prawa i trudności w programów jego interpretacji 2. Rosnące zapotrzebowanie na usługi społeczne: − wysoki poziom bezrobocia w Polsce powodujący uboŜenie i rozwarstwienie społeczeństwa − występowanie zjawiska dziedziczenia 3. Rozwój instytucji szkolących w zakresie biedy polityki społecznej − starzenie się społeczeństwa i wzrost liczby osób niepełnosprawnych 4. Wzrost świadomości obywateli w zakresie − kształtowanie się postaw roszczeniowych integracji społecznej osób niepełnosprawnych w społeczeństwie 2. Zacieśnienie ponadlokalnej współpracy instytucji na rzecz rozwiązywania problemów społecznych (współpraca pomiędzy gminami i pomiędzy powiatami) 5. Rosnące wykorzystanie wolontariatu jako sposobu na wspieranie działań z zakresu rozwiązywania problemów społecznych 3. Wzrost poziomu patologii i przestępczości w Polsce 4. Wysoki odsetek ludzi młodych, 6. Wzrost poziomu wykształcenia wykształconych wyjeŜdŜających za granicę społeczeństwa, wzrost kwalifikacji na stałe pracowników 7. Wzrost dostępności do informacji (internet, 5. Ograniczone zasoby finansowe na: telefonia komórkowa, e-learning) − szkolenia pracowników instytucji polityki 8. Liczne oferty nauki i pracy za granicą społecznej − rozwój podmiotów działających na rzecz 9. Przyspieszenie wzrostu gospodarczego rozwiązywania problemów społecznych w Polsce − wkład własny instytucji polityki społecznej w procesie pozyskiwania środków pozabudŜetowych − rozwój oświaty 6. Niewystarczająco ukształtowane polityki róŜnych szczebli administracji w zakresie długofalowego rozwiązywania problemów społecznych 7. Niewystarczająca współpraca między instytucjami szczebla rządowego i samorządowego na rzecz rozwiązywania problemów społecznych 8. Niewystarczający poziom aktywności społeczeństwa w Polsce 9. Negatywny wpływ mediów na społeczeństwo, zwłaszcza na młodzieŜ (czerpanie złych wzorców, przewaga TV nad słowem pisanym etc.) 10. Polityka mieszkaniowa niedostosowana do potrzeb (brak mieszkań dla młodych ludzi) FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 59 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim MISJA POLITYKI SPOŁECZNEJ W POWIECIE OLKUSKIM Misja polityki społecznej Powiatu Misja wskazuje naczelny cel polityki społecznej w Powiecie Olkuskim, wokół którego powinny koncentrować się działania lokalnych instytucji publicznych, środowisk i organizacji społecznych. Misja powinna w pełni oddawać aspiracje mieszkańców i stanowić czynnik integracji lokalnej społeczności wokół zasadniczych spraw słuŜących długofalowemu rozwojowi społecznemu powiatu. Misja to przesłanie będące podstawą podtrzymywania istniejących i tworzenia nowych, silnych więzi społecznych pomiędzy mieszkańcami powiatu oraz ich róŜnymi reprezentacjami. W wyniku prac warsztatowych w Powiecie Olkuskim przyjęto następującą Misję polityki społecznej: Rozwój stałej i efektywnej współpracy instytucji publicznych i niepublicznych słuŜącej wspieraniu rodziny, integracji społecznej oraz wysokiej jakości Ŝycia mieszkańców powiatu olkuskiego FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 60 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim PLAN OPERACYJNY DLA STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W POWIECIE OLKUSKIM Przedstawiony plan operacyjny jest wynikiem wspólnych prac członków Konwentu Strategicznego oraz konsultantów Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji z Krakowa. Zadaniem Konwentu – jako grupy lokalnych ekspertów – była analiza polityki społecznej Powiatu, sformułowanie priorytetów rozwoju powiatowej polityki społecznej oraz załoŜeń planów operacyjnych niniejszej Strategii. Rolą konsultantów MISTiA było wspieranie procesu budowy strategii poprzez stosowanie odpowiednich narzędzi i technik pracy indywidualnej i grupowej, proponowanie nowych rozwiązań oraz eksperckie opracowanie końcowych zapisów w planach operacyjnych. Niniejsza strategia posiada strukturę (układ celów i zadań) ułatwiającą jej wdraŜanie i cykliczną aktualizację. Obszary priorytetowe Obszary priorytetowe (kierunki rozwoju) to sfery, które powinny odzwierciedlać zasadnicze pola działań w zakresie polityki społecznej w powiecie w najbliŜszych 10 latach. Innymi słowy to swoiste „koła zamachowe” dla dalszego rozwoju społecznego powiatu. W efekcie analiz strategicznych i wymogów ustawowych zidentyfikowano trzy obszary priorytetowe polityki społecznej w Powiecie Olkuskim: • Rozwój pomocy społecznej • Wspieranie osób niepełnosprawnych • Aktywizacja rynku pracy Cele strategiczne Cele te naleŜą do grupy celów kierunkowych (odpowiadają na pytanie: co chcemy osiągnąć?) i długofalowych, o terminie realizacji sięgającym 10 lat. Cele operacyjne Cele te dotyczą średniego horyzontu czasowego (3-5 lat). Odpowiadają na pytanie: w jaki sposób to osiągnąć?, wskazują zatem określone narzędzia i sposoby realizacji celów strategicznych. Zadania Zadania to konkretne działania słuŜące realizacji celów. Są one podstawą wdraŜania strategii, posiadają więc określone ramy organizacyjne – instytucję koordynującą, partnerów, termin realizacji i źródła finansowania. Część zadań w swej treści oraz zakresie działania moŜe słuŜyć realizacji róŜnych celów strategicznych bądź operacyjnych. Mówiąc o zadaniach mamy na myśli nie tylko zadania inwestycyjne, rozwijające infrastrukturę społeczną. Specyfiką niniejszej strategii jest duŜa liczba zadań „miękkich”, dotyczących inwestycji niematerialnych (w człowieka), czyli działania ze sfery społecznej, kulturalnej, edukacyjnej, a takŜe rynku pracy. Stworzone plany operacyjne kładą istotny akcent na zrównowaŜony rozwój społeczny Powiatu Olkuskiego. Przy takim załoŜeniu polityka społeczna powiatu musi iść w parze z zaplanowanymi i przemyślanymi działaniami w innych obszarach rozwoju powiatu, takich, jak działania gospodarcze, przestrzenne z zachowaniem równowagi przyrodniczej. Co bardzo waŜne, niniejsza strategia rozwiązywania problemów społecznych nie ogranicza się FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 61 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim w swych zapisach tylko do zadań realizowanych bezpośrednio przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, choć instytucja ta powinna być głównym zarządzającym w tej sferze. Na etapie wdraŜania strategii niezmiernie istotna jest koordynacja i współpraca środowisk i organizacji (zarówno publicznych, jak i niepublicznych), działających na polu polityki społecznej w powiecie. Dzięki partnerstwu róŜnych środowisk, zaangaŜowanych w tworzenie niniejszej Strategii, proponuje ona takŜe zadania, które z powodzeniem mogą być realizowane w ramach kontraktów zlecanych i dotacji przekazywanych organizacjom pozarządowym. Rozwiązania te zdobywają coraz większą popularność na wszystkich szczeblach samorządowych, zwłaszcza w okresie ciągłych niedoborów finansów publicznych. UmoŜliwiają one bowiem realizację ustawowych zadań bez nadmiernego obciąŜania budŜetu lokalnego. Część zadań stanowi jednorazowe bądź cykliczne przedsięwzięcia, jednakŜe w zapisach niniejszej strategii istnieją takŜe zadania ciągłe (wdraŜane na bieŜąco), a ich realizacja będzie miała duŜy wpływ na rozwój społeczny Powiatu Olkuskiego w najbliŜszych dziesięciu latach. KaŜdą strategię powinna charakteryzować jedna główna cecha – elastyczność na etapie jej wdraŜania. Oznacza to, Ŝe cele i zadania zawarte w strategii powinny być stale monitorowane i weryfikowane w zaleŜności od szybko zmieniającego się otoczenia zewnętrznego, jak równieŜ zasobów powiatu i potrzeb jej mieszkańców. Jest to podstawowy element procesu wdraŜania planu strategicznego. MoŜliwość wprowadzania zmian w dokumencie strategii, jej regularna aktualizacja ma zachować ciągłość jej realizacji, świadczyć o tym, iŜ strategia ta „Ŝyje”, dzięki czemu moŜliwe staje się osiągnięcie celów przyjętych w trakcie jej tworzenia. Tylko w takiej sytuacji moŜna mówić o sukcesie planowania strategicznego na szczeblu lokalnym. PoniŜej zamieszczono plan operacyjny „Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim” na poziomie trzech obszarów priorytetowych. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 62 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim OBSZAR PRIORYTETOWY: ROZWÓJ POMOCY SPOŁECZNEJ POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ W POMOCY SPOŁECZNEJ I. I.1. CEL STRATEGICZNY: ZABEZPIECZENIE WYSOKIEGO POZIOMU USŁUG POMOCY SPOŁECZNEJ W POWIECIE Cel operacyjny: Doskonalenie zaplecza instytucjonalnego instytucji pomocy społecznej w powiecie Mówiąc o pomocy społecznej na szczeblu powiatowym naleŜy brać pod uwagę, Ŝe powiat to nie tylko szczebel samorządu terytorialnego i obszar z wyznaczonymi granicami administracyjnymi. Powiat to przede wszystkim mieszkańcy, wspólnota lokalna funkcjonującą w bliskim sobie otoczeniu i na określonych zasadach społecznych. Sprawą oczywistą jest, Ŝe społeczeństwo lokalne jest zróŜnicowane pod względem statusu społecznego i ekonomicznego, co jednak nie powinno wpływać na kształtowanie więzi pomiędzy róŜnymi grupami zamieszkującymi powiat, a na pewno nie moŜe mieć wpływu na równy dostęp wszystkich mieszkańców do praw społecznych. Instytucje tworzące powiatową politykę społeczną w głównej mierze powinny opierać się na działaniach profilaktycznych, bowiem zapobieganie problemom i ich rozwiązywanie na wczesnym etapie, pozwoli ograniczać negatywne ich efekty (marginalizacja i wykluczenie społeczne). Ale obok profilaktyki waŜne jest takŜe rozwijanie takich instrumentów reagowania, które przynosić będą poŜądane efekty w przypadku wystąpienia u rodzin i osób trudnych sytuacji, którym nie są oni w stanie samodzielnie przeciwdziałać. W tych działaniach na plan pierwszy wysuwa się coraz modniejsze pojęcie ekonomii społecznej, które jest bardzo szerokie i dotyka wielu sfer Ŝycia społecznego. Kluczową zasadą idei ekonomii społecznej jest prymat działania na rzecz ludzi (członków, podopiecznych) nad maksymalizacją zysku. Oznacza to, Ŝe dla jednostek ekonomii społecznej istotne znaczenie – obok celu gospodarczego – ma misja społeczna (np. spółdzielnie socjalne). W rozwoju instytucji pomocy społecznej w powiecie naleŜy uwzględnić podnoszenie standardów usług w jednostkach juŜ istniejących, a takŜe organizację nowych podmiotów, które powinny być odpowiedzią na nowe potrzeby i których uruchomienie moŜe ograniczyć rozwój nowych patologii i ich negatywnych skutków. Zadania: I.1.1. Organizacja Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Olkuszu; Uzasadnienie zadania W Powiecie Olkuskim prowadzony jest obecnie – przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie – Punkt Interwencji Kryzysowej, który oferuje bezpłatną pomoc osobom i rodzinom, będącym w trudnej sytuacji Ŝyciowej. Ponadto w Kluczach działa Punkt Interwencji Kryzysowej przy GOPS, a w Olkuszu funkcjonuje Punkt InformacyjnoKonsultacyjny (prowadzony przez gminę Olkusz) oraz telefoniczne poradnictwo psychologiczno-pedagogiczne dla dorosłych (prowadzone przez Stowarzyszenie Dobroczynne Res Sacra Miser). Widoczne w powiecie zapotrzebowanie FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 63 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim na tego typu instytucję powinno doprowadzić do uruchomienia Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej, którego zadaniami moŜe być: – interwencja i pomoc rodzinie w sytuacji kryzysowej, – udzielanie poradnictwa specjalistycznego (psycholog, pedagog, terapeuta, kurator sądowy, prawnik), – terapia rodzin, – zajęcia z młodzieŜą, – wsparcie z wykorzystaniem anonimowego, bezpłatnego telefonu wczesnej interwencji, a takŜe Internetu, – prowadzenie punktu informacji dla potrzebujących, – prowadzenie hostelu (dla osób naraŜonych na przemoc domową); Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa 2006 BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie Powiatowego, zakłady opieki zdrowotnej, budŜety gmin, Komenda Powiatowa Policji, Sąd fundusze zewnętrzne Rejonowy, ośrodki pomocy społecznej, samorządy gminne, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, organizacje pozarządowe I.1.2 Restrukturyzacja działań Domu Pomocy Społecznej w Olkuszu; Uzasadnienie zadania W strukturze Domu Pomocy Społecznej znajduje się budynek w Olkuszu oraz filia w JeŜówce. Działania restrukturyzacyjne DPS mają objąć zmniejszenie liczby miejsc statutowych w DPS oraz rozszerzenie profilu DPS o miejsca dla osób z zaburzeniami psychicznymi Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Dyrekcja Domu Pomocy Społecznej, 2005-2008 BudŜet powiatu Pomocy Rodzinie Wydział Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego, Urząd Wojewódzki I.1.3 Dokończenie standaryzacji w placówkach: Domu Pomocy Społecznej, Zespołu Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych i Środowiskowego Domu Samopomocy; Uzasadnienie zadania Standaryzacja placówek pomocy społecznej jest wymogiem ustawy o pomocy społecznej oraz odpowiednich rozporządzeń. Standaryzacja obejmuje przede wszystkim zapewnienie odpowiedniego zaplecza lokalowego dla osób korzystających z placówek, wyposaŜenia placówek (m.in. windy, system przywoławczy) oraz zapewnienia specjalistycznej kadry pracowniczej. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Polityki Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, 2006 BudŜet powiatu, Społecznej Starostwa Dyrekcje Domu Pomocy Społecznej, budŜet wojewody, Powiatowego Zespołu Placówek OpiekuńczobudŜet marszałka Wychowawczych i Środowiskowego województwa Domu Samopomocy, Urząd Wojewódzki, Urząd Marszałkowski I.1.4 Wspieranie inicjatyw słuŜących utworzeniu Klubu Integracji Społecznej dla osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym; Uzasadnienie zadania Osoby zagroŜone wykluczeniem społecznym (m.in. byli więźniowie, osoby uzaleŜnione od alkoholu i narkotyków, osoby niepełnosprawne, osoby bezrobotne powyŜej 24 miesięcy, osoby bezdomne, młodzieŜ opuszczająca zakłady wychowawcze i domy dziecka) muszą mieć moŜliwość adaptacji w społeczeństwie. Pomóc im moŜe w tym działalność Klubu Integracji Społecznej, którego zadaniem moŜe być prowadzenie działalności terapeutycznej, poradnictwa FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 64 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim prawnego, warsztatów i szkoleń aktywizujących. Instytucja koordynująca Wydział Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego I.1.5 Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowy Urząd Pracy, ośrodki pomocy społecznej, samorządy gminne, organizacje pozarządowe Działania ciągłe Fundusz Pracy, budŜet powiatu, budŜety gmin, fundusze zewnętrzne Wspieranie rozwoju zatrudnienia socjalnego osób młodych i osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym; Uzasadnienie zadania Korzystnym rozwiązaniem dla osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym (ale takŜe dla osób młodych, bez jakiegokolwiek doświadczenia zawodowego) moŜe być takŜe podjęcie działalności w formie spółdzielni socjalnej. Spółdzielnie te działają na zasadach określonych w prawie spółdzielczym i mogą przybierać dwojaki charakter. Jedne – socjalne, zajmujące się edukacją, kulturą, prowadzeniem ośrodków dla osób chorych, niepełnosprawnych bądź starszych. Drugi typ spółdzielni socjalnej moŜe mieć charakter usługowy, które mogą prowadzić działalność gospodarczą – wytwórczą, handlową lub usługową. Członkowie jednych i drugich spółdzielni kształtują umiejętność pełnienia ról społecznych, nabywają umiejętności zawodowe, przyuczają się do zawodu, przekwalifikowują się bądź podnoszą swoje kwalifikacje. Inna formą zatrudnienia wspieranego moŜe być Centrum Integracji Społecznej, tworzone przez gminę lub organizację poŜytku publicznego. Centrum moŜe prowadzić działalność wytwórczą, handlową lub usługową oraz działalność wytwórczą w rolnictwie, nie stanowi ona jednak działalności gospodarczej w myśl przepisów. Działalność Centrum moŜe być finansowana przez gminę (z funduszy przeznaczonych na realizację gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych) oraz z dochodów uzyskanych ze swojej działalności. Okres przebywania zainteresowanej osoby w centrum moŜe wynosić do 11 miesięcy, z moŜliwością przedłuŜenia o kolejne 6 miesięcy. W tym czasie uczestnik otrzymuje świadczenie integracyjne w wysokości 80% zasiłku dla bezrobotnych. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Promocji i Powiatowy Urząd Pracy, Powiatowe Działania ciągłe Fundusz Pracy, budŜet Rozwoju Starostwa Centrum Pomocy Rodzinie, ośrodki powiatu, budŜety Powiatowego pomocy społecznej, samorządy gminne, gmin, fundusze organizacje pozarządowe zewnętrzne I.2. Cel operacyjny: Rozwój współpracy i wzrost znaczenia instytucji pomocy społecznej w powiecie Rolą instytucji pomocy społecznej jest dotarcie i wspieranie osób i rodzin wymagających pomocy. Instytucje te funkcjonują zarówno na szczeblu gmin, jak i powiatu oraz województwa. Część z nich ma charakter publiczny, inne działają jako organizacje niepubliczne (pozarządowe, kościelne i inne). Brak porozumienia i współpracy pomiędzy tymi instytucjami moŜe powodować powielanie pomocy i mniej efektywne wydatkowanie środków na pomoc społeczną. Sukces w działaniach na rzecz osób potrzebujących będzie zapewniony tylko wówczas, gdy zawiązane i realizowane będzie szerokie partnerstwo wielu instytucji z terenu powiatu (powiatowe centrum pomocy rodzinie, ośrodki pomocy społecznej, urzędy gmin, starostwo powiatowe, policja, szkoły, sąd rejonowy, organizacje pozarządowe, publiczne i niepubliczne jednostki pomocy społecznej i ochrony zdrowia). Jest to tym bardziej waŜne, Ŝe dostępność środków Unii Europejskiej na politykę społeczną (Europejski Fundusz Społeczny, Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL) stawia na zasadę FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 65 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim partnerstwa w realizacji projektów. Druga, nie mniej waŜna kwestia wpływająca na efektywność działań społecznych to odpowiedni wizerunek pomocy społecznej i wzrost ich znaczenia w całym procesie polityki powiatu. Nierzadko instytucje pomocy społecznej i ich pracownicy traktowani są jako z dystansem przez osoby korzystające z pomocy, a pieniądze przez nie udzielane jako naleŜne wszystkim potrzebującym. Rzadziej niestety docenia się pracę i wsparcie niematerialne, którego wyszkoleni pracownicy słuŜb społecznych udzielają rodzinom. Wskazane jest zatem podejmowanie działań, które podniosą rangę instytucji pomocy społecznej wśród mieszkańców powiatu. Zadania: I.2.1 Organizowanie spotkań przedstawicieli instytucji i organizacji działających na polu pomocy społecznej w powiecie; Uzasadnienie zadania Obecnie organizowane są w Powiecie Olkuskim comiesięczne spotkania kierowników gminnych i powiatowych instytucji pomocy społecznej. Ta formuła współpracy sprawdziła się, spotkania te powinny więc być kontynuowane, przy jednoczesnym poszerzaniu zakresu wspólnych działań. WaŜne, aby ustalenia z tych spotkań były przekazywane przez kierowników na wewnętrznych spotkaniach z pracownikami poszczególnych instytucjach. Główne cele spotkań: - integracja środowisk pomocy społecznej w powiecie, - wymiana informacji, - diagnoza problemów społecznych, - koordynacja działań z zakresu pomocy społecznej, - identyfikacja nowych potrzeb, - generowanie pomysłów na projekty (w tym współfinansowane z funduszy zewnętrznych), - koordynacja procesu pozyskiwania funduszy zewnętrznych na zadania z zakresu polityki społecznej w powiecie; Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania cykliczne BudŜet powiatu Pomocy Rodzinie Powiatowego, ośrodki pomocy społecznej, Komenda Powiatowa Policji, samorządy gminne, placówki pomocy społecznej z terenu powiatu, organizacje pozarządowe, sąd rejonowy I.2.2 Rozwój współpracy gminnych zespołów interdyscyplinarnych działających w ramach regionalnego programu „Koalicja przeciw przemocy”; Uzasadnienie zadania Program „Koalicja przeciw przemocy” zainicjowany został przez Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krakowie, a w Powiecie Olkuskim zaangaŜowały się w jego realizację wszystkie gminne ośrodki pomocy społecznej. W ramach programu organizowane są w gminach dyŜury specjalistów z róŜnych dziedzin (m.in. pracownik socjalny, prawnik, policjant, pedagog), odbywają się regularne spotkania liderów gminnych zespołów interdyscyplinarnych słuŜące wymianie informacji oraz gromadzone są dane na temat potrzeb społecznych w powiecie. Dane te przekazywane są do ROPS w Krakowie. Czas pokazał, Ŝe formuła grup interwencyjnych sprawdziła się i ich działania powinny być kontynuowane. Dodatkowo naleŜy doskonalić wymianę informacji i dokumentów znajdujących się w zasobach róŜnych instytucji pomocy społecznej w powiecie, w celu szybkiej interwencji i pomocy. WaŜne jest tu zwłaszcza formuła współpracy gminnych ośrodków pomocy społecznej i Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie z policją i kuratorami sądowymi. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania ciągłe BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie Powiatowego, ośrodki pomocy społecznej, budŜety gmin, samorządy gminne, placówki pomocy fundusze zewnętrzne społecznej z terenu powiatu, Sąd Rejonowy, Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej, Komenda Powiatowa Policji, FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 66 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Komenda Wojewódzka Policji, organizacje pozarządowe I.2.3 Stałe doskonalenie systemu przepływu informacji pomiędzy instytucjami i organizacjami działającymi na polu pomocy społecznej w powiecie a potrzebującymi pomocy; Uzasadnienie zadania Wielość i wielowątkowość spraw prowadzonych przez róŜne instytucje pomocy społecznej w Powiecie Olkuskim , zwłaszcza moŜliwości udzielania pomocy potrzebującym nie zawsze docierają w odpowiedniej formie do samych zainteresowanych. Wobec tego naleŜy doskonalić proces przepływu informacji, wykorzystując róŜne narzędzia i kanały informacji, m.in. ulotki, foldery, broszury, spotkania informacyjne, ogłoszenia w urzędach i instytucjach, ogłoszenia w kościele, informacje w prasie lokalnej, informacje w Internecie, telefon informacyjny, etc. WaŜne jest nie tylko wysyłanie informacji, ale takŜe odbiór informacji zwrotnej płynącej od osób potrzebujących. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej i Wydział Działania ciągłe BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie we Promocji Starostwa Powiatowego, budŜety gmin, współpracy z samorządy gminne, placówki pomocy fundusze zewnętrzne ośrodkami pomocy społecznej z terenu powiatu, organizacje społecznej pozarządowe, media lokalne, Kościół I.2.4 Prowadzenie akcji promocyjnych, uświadamiających mieszkańcom rolę i zasady funkcjonowania pomocy społecznej w powiecie; Uzasadnienie zadania Pomoc społeczna jest dziedziną, która często posiada jednoznaczny wydźwięk zapomogowy, bez uwzględnienia wielu innych działań (pomoc niematerialna, wsparcie psychologiczne i inne). Bez podjęcia szerokich działań informacyjnych i promocyjnych taki wizerunek moŜe utrwalać się w świadomości wielu środowisk i osób, zwłaszcza korzystających z wsparcia pomocy społecznej. Istotna w procesie kreowania pozytywnego wizerunku pomocy społecznej jest integracja wszystkich instytucji działających na tym polu i prowadzenie akcji uświadamiających mieszkańcom rolę i zasady funkcjonowania pomocy społecznej (happeningi, konkursy dla dzieci, foldery, ulotki, spotkania z mieszkańcami, „dni otwarte” w instytucjach pomocy społecznej, informacje w prasie lokalnej i regionalnej, Internecie, etc.). Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej i Wydział Działania ciągłe BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie we Promocji Starostwa Powiatowego, , budŜety gmin, współpracy z samorządy gminne, placówki pomocy fundusze zewnętrzne ośrodkami pomocy społecznej z terenu powiatu, organizacje społecznej pozarządowe, media lokalne, Kościół I.2.5 Rozwój doskonalenia zawodowego kadr pomocy społecznej w powiecie; Uzasadnienie zadania Zapewnienie pracownikom pomocy społecznej ścieŜek rozwoju zawodowego jest podstawą efektywności prowadzonych przez nich działań. Zmiany w przepisach prawnych, w formach opieki nad potrzebującymi czy zasadach funkcjonowania róŜnych instytucji powoduje, Ŝe naleŜy inwestować w rozwój wiedzy i umiejętności pracowników. Głównymi formami doskonalenia zawodowego powinny być: udział w kursach, szkoleniach, studiach podyplomowych, wymianie międzynarodowej, a takŜe prowadzone bez kosztów szkolenia wewnętrzne, w ramach danej organizacji. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Dyrektorzy Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Działania ciągłe BudŜet powiatu, poszczególnych Wydział Polityki Społecznej Starostwa budŜety gmin, jednostek Powiatowego, ośrodki pomocy społecznej, fundusze zewnętrzne samorządy gminne, placówki pomocy FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 67 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim społecznej z terenu powiatu, Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej, instytucje szkoleniowe, organizacje pozarządowe I.2.6 Zlecanie organizacjom pozarządowym zadań i przyznawanie dotacji w formie otwartych konkursów; Uzasadnienie zadania Ustawa o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie otwiera nowe moŜliwości współpracy i zlecania zadań publicznych organizacjom pozarządowym. Priorytetowo w Powiecie Olkuskim traktowane będą następujące zadania: – kultura, kultura fizyczna, edukacja i wychowanie, – wspieranie osób starszych i niepełnosprawnych, – ochrona, promocja zdrowia i ratownictwo medyczne, – przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy, – porządek i bezpieczeństwo publiczne (przeciwdziałanie przemocy). Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Polityki Organizacje pozarządowe, Powiatowe Działania ciągłe BudŜet powiatu, Społecznej Starostwa Centrum Pomocy Rodzinie, ośrodki fundusze zewnętrzne Powiatowego pomocy społecznej, samorządy gminne, szkoły I.2.7 Współpraca instytucji pomocy społecznej w powiecie w aplikowaniu po fundusze strukturalne Unii Europejskiej; Uzasadnienie zadania Integracja Polski z Unią Europejską ukazała nowe moŜliwości związane z pozyskiwaniem funduszy europejskich (głównie Europejski Fundusz Społeczny) na zadania z zakresu pomocy społecznej. Jednak w celu kompleksowości prowadzonych działań i zwiększenia zakresu projektów współfinansowanych ze środków europejskich konieczna jest współpraca róŜnych instytucji pomocy społecznej w powiecie i aktywny udział grup, do których kierowane są projekty. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Promocji i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Działania ciągłe BudŜet powiatu Rozwoju Starostwa Wydział Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego Powiatowego, ośrodki pomocy społecznej, samorządy gminne, placówki pomocy społecznej z terenu powiatu, organizacje pozarządowe I.2.8 Współpraca z gminami i organizacjami pozarządowymi w tworzeniu i prowadzeniu mieszkań chronionych dla osób opuszczających placówki pomocy społecznej i zakłady poprawcze; Uzasadnienie zadania Prowadzenie mieszkań chronionych jest zadaniem samorządu gminnego, zatem rola powiatu moŜe ograniczać się do współpracy z władzami gmin i organizacjami pozarządowymi, które działają w tym zakresie. Rola powiatu jest tu o tyle istotna, Ŝe powinien o zapewnić mieszkania chronione dla wychowanków opuszczających placówki pomocy społecznej (m.in. Zespół Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych) czy teŜ zakłady poprawcze. Działania te są juŜ prowadzone i w latach kolejnych będą kontynuowane. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania ciągłe BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie Powiatowego, jednostki pomocy budŜety gmin, społecznej, ośrodki pomocy społecznej, fundusze zewnętrzne samorządy gminne, organizacje FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 68 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim pozarządowe I.3. Cel operacyjny: Rozwój profilaktyki oraz terapii osób uzaleŜnionych i współuzaleŜnionych Profilaktyka uzaleŜnień oraz związana z nią często promocja zdrowia to jedno z waŜniejszych zadań powiatu w sferze społecznej. Profilaktyka uzaleŜnień nabiera coraz większego znaczenia w obecnym czasie, naznaczonym konkurencją w szkole, w pracy i Ŝyciu. Nie wszyscy są w stanie podołać wymaganiom nowych czasów i często znajdują odskocznię w alkoholu i narkotykach. Doświadczenie i badania społeczne pokazują, Ŝe te dwa nałogi są coraz częściej udziałem rodzin szanowanych i nie podejrzewanych nawet o kontakt z tymi uŜywkami. Na problem uzaleŜnień od papierosów, alkoholu i narkotyków szczególnie naraŜeni są ludzie młodzi – uczący się, ale takŜe absolwenci, którzy na skutek wpływu środowiska, problemów z nauką bądź problemów ze znalezieniem pracy mogą w ten, jak się im wydaje, szybki i prosty sposób pozbyć się trosk. Coraz częściej sięganie po alkohol i narkotyki przez ludzi młodych staje się efektem mody bądź wpływu nieformalnych grup. MłodzieŜ nie do końca jednak zdaje sobie sprawę z negatywnych skutków takiego eksperymentowania z silnie uzaleŜniającymi środkami. Prowadząc działania profilaktyczne nie moŜna jednocześnie ograniczać działań leczniczych i terapeutycznych słuŜących wyciągnięciu z nałogu osób juŜ uzaleŜnionych. Dodatkowo naleŜy rozwijać w Powiecie Olkuskim proces wsparcia rodzin i osób współuzaleŜnionych. Procesem równoległym do profilaktyki i terapii uzaleŜnień muszą być działania słuŜące promocji zdrowia, zdrowego stylu Ŝycia oraz kreowanie mody na sport, rekreacje ruchową i aktywność fizyczną. Podkreślić naleŜy, Ŝe we wszystkich powyŜszych przedsięwzięciach wymagana jest ścisła współpraca wielu instytucji gminnych i powiatowych. Zadania: I.3.1 Zacieśnianie współpracy instytucji pomocy społecznej z pedagogami szkolnymi i lekarzami w profilaktyce i identyfikacji uzaleŜnień u dzieci i młodzieŜy; Uzasadnienie zadania Badania i obserwacje pokazują, Ŝe powiat olkuski, a zwłaszcza miasto Olkusz są zagroŜone narkomanią wśród osób młodych, dlatego teŜ waŜne zadania stają przed tymi instytucjami, które na co dzień mają do czynienia z dziećmi i młodzieŜą. Nauczyciele, pedagodzy szkolni i lekarze są często pierwszymi osobami, które potrafią wykryć u dziecka lub młodej osoby oznaki kontaktu (lub wręcz uzaleŜnienia) z alkoholem, narkotykami czy innymi środkami odurzającymi. Nawet podejrzenie kontaktu z alkoholem i narkotykami nie moŜe być lekcewaŜone i informacja o tym powinna być przekazywana rodzicom. Współpraca róŜnych instytucji i środowisk na tym polu powinna mieć charakter spotkań, badań ankietowych wśród uczniów, wymiany informacji i wspólnych szkoleń, które umoŜliwią szybką identyfikację zagroŜeń i przeciwdziałanie procesowi rozprzestrzeniania się problemu. Niezmierne waŜne jest takŜe rozwijanie w szkołach funkcji psychologa szkolnego. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania ciągłe BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie Powiatowego, Wydział Edukacji, Kultury i budŜety gmin, Kultury Fizycznej Starostwa fundusze zewnętrzne, Powiatowego, ośrodki pomocy społecznej, sponsorzy samorządy gminne, policja, Sąd Rejonowy, zakłady opieki zdrowotnej, FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 69 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim szkoły, organizacje pozarządowe, kluby sportowe, domy kultury, media lokalne I.3.2 Prowadzenie intensywnych działań z zakresu profilaktyki uzaleŜnień wśród dzieci i młodzieŜy; Uzasadnienie zadania Profilaktyka uzaleŜnień powinna obejmować szereg komplementarnych działań: – wydawanie materiałów edukacyjnych na potrzeby realizowanych programów profilaktycznych, – cykle prelekcji, prezentacji i sesji ankietowych w placówkach oświatowych i opiekuńczowychowawczych, – działalność szkoleniowa wśród pracowników oświaty, kultury, sądu i policji, – organizowanie imprez plenerowych i konkursów promujących styl Ŝycia bez uzaleŜnień, – realizacja w szkołach gminnych i powiatowych programu edukacji zdrowotnej z uwzględnieniem profilaktyki uzaleŜnień. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Edukacji, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Działania ciągłe BudŜet powiatu, Kultury i Kultury Wydział Polityki Społecznej Starostwa budŜety gmin, Fizycznej Starostwa Powiatowego, ośrodki pomocy społecznej, fundusze zewnętrzne, Powiatowego samorządy gminne, policja, Sąd sponsorzy Rejonowy, zakłady opieki zdrowotnej, szkoły, organizacje pozarządowe, kluby sportowe, domy kultury, media lokalne I.3.3 Zapewnienie warunków do leczenia uzaleŜnień od alkoholu i narkotyków; Uzasadnienie zadania WaŜnym zadaniem – obok profilaktyki uzaleŜnień – pozostaje zapewnienie warunków do leczenia osób juŜ uzaleŜnionych oraz stworzenie systemu wsparcia rodzin z problemami uzaleŜnień. Nierzadko szybko podjęte działania o charakterze leczniczym lub psychologicznym pomagają wyjść z nałogu lub chociaŜby znacznie ograniczyć jego negatywne skutki. Przy Zespole Opieki Zdrowotnej w Olkuszu działa Poradnia Odwykowa dla osób uzaleŜnionych od alkoholu, wskazane byłoby, aby w jej ramach uruchomić takŜe poradnię uzaleŜnień od narkotyków. Realizacja zadania powinna objąć dostęp do odpowiedniej bazy lokalowej na potrzeby wspierania osób uzaleŜnionych od narkotyków oraz zapewnienie i szkolenie kadry specjalistycznej. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Zespół Opieki Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania ciągłe BudŜet powiatu, Zdrowotnej w Powiatowego, Powiatowe Centrum budŜety gmin, Olkuszu Pomocy Rodzinie, ośrodki pomocy Narodowy Fundusz społecznej, samorządy gminne, policja, Zdrowia, fundusze organizacje pozarządowe zewnętrzne I.3.4 Stworzenie systemu wsparcia rodzin z problemami uzaleŜnień oraz wsparcia osób współuzaleŜnionych; Uzasadnienie zadania Problem uzaleŜnień dotyczy nie tylko samych uzaleŜnionych, ale takŜe ich rodzin i osób współuzaleŜnionych. Obecnie w Powiecie Olkuskim nie funkcjonuje system wsparcia dla tych grup, a powinien być to jeden z elementów terapii uzaleŜnień. Osoby współuzaleŜnione, dzięki odpowiedniej terapii i kontaktom ze specjalistami, poznają dokładną specyfikę problemu uzaleŜnień, sposoby reagowania na zachowania osób uzaleŜnionych, a takŜe stają się pomocne w procesie wychodzenia z nałogu osób bliskich. Terapia osób współuzaleŜnionych to moŜliwość zdobycia wiedzy i doświadczenia, które uzupełni proces leczenia osób uzaleŜnionych i wpłynie na zmniejszenie problemu uzaleŜnień. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania ciągłe BudŜet powiatu, FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 70 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Pomocy Rodzinie I.3.5 Powiatowego, Zespół Opieki Zdrowotnej w Olkuszu, ośrodki pomocy społecznej, samorządy gminne, policja, organizacje pozarządowe budŜety gmin, fundusze zewnętrzne Współpraca powiatu z wojewódzkimi i krajowymi ośrodkami zajmującymi się uzaleŜnieniami; Uzasadnienie zadania W Polsce istnieje sieć instytucji państwowych, samorządowych i pozarządowych nakierowanych na walkę z uzaleŜnieniami. Często w tych instytucjach pracują specjaliści mający długoletnie doświadczenie i sukcesy w pracy z osobami uzaleŜnionymi. WaŜne zatem staje się, aby lokalne instytucje (gminne i powiatowe) mające kontakt z uzaleŜnionymi podejmowały współpracę z ośrodkami działającymi na szczeblu regionu i kraju. Wymiana doświadczeń i opinii moŜe przynieść tylko pozytywne efekty. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Polityki Wojewódzkie i krajowe ośrodki (publiczne Działania ciągłe BudŜet powiatu Społecznej Starostwa i niepubliczne) zajmujące się Powiatowego uzaleŜnieniami I.3.6 Promocja zdrowego stylu Ŝycia oraz kreowanie mody na sport, rekreacje ruchową i aktywny styl Ŝycia; Uzasadnienie zadania Promocja zdrowego stylu Ŝycia ma zachęcić mieszkańców do większej aktywności ruchowej i zmiany przyzwyczajeń (tłuste jedzenie, spędzanie czasu przed telewizorem, etc.), które nie słuŜą zdrowiu. W ramach promocji zdrowia moŜna prowadzić wiele działań: imprezy, festyny, happeningi i konkursy o charakterze powiatowym i regionalnym organizowane w ramach szerokiej współpracy pomiędzy zainteresowanymi podmiotami (m.in. powiat, samorządy gminne, instytucje opieki zdrowotnej, kluby sportowe, domy kultury, organizacje pozarządowe, szkoły, media lokalne). Szeroka współpraca zaowocować moŜe pozyskiwaniu zewnętrznych środków finansowych na realizację powyŜszych zadań, a tym samym zwiększenie obszaru oddziaływania. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Polityki Wydział Edukacji, Kultury i Kultury Działania ciągłe BudŜet powiatu, Społecznej Starostwa Fizycznej i Wydział Promocji Starostwa budŜety gmin, Powiatowego Powiatowego, zakłady opieki zdrowotnej, Narodowy Fundusz samorządy gminne, szkoły, organizacje Zdrowia, fundusze pozarządowe, kluby sportowe, domy zewnętrzne, sponsorzy kultury, media lokalne I.4. Cel operacyjny: Zorganizowanie efektywnego systemu opieki nad rodziną i dzieckiem Opieka nad rodziną i dzieckiem powinna być podstawą kaŜdych działań społecznych w powiecie. To w rodzinie następuje „formowanie” dziecka do Ŝycia społecznego i kształtowanie jego charakteru. Wszelkie zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny mogą wpływać na rozwój dzieci i całą społeczność lokalną. Trudne sytuacje Ŝyciowe, które spotykają rodziny mogą być krótkotrwałe (jednostkowe, przejściowe) lub długotrwałe, lecz brak reakcji i pomocy moŜe spowodować nieodwracalne zmiany w procesie funkcjonowania takiej rodziny. W Powiecie Olkuskim głównymi powodami trudnej sytuacji Ŝyciowej rodzin FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 71 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim jest ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność i długotrwała choroba. WaŜne jest stałe monitorowanie rodzin, które są obecnie i mogą być w przyszłości zagroŜone trudną sytuacją Ŝyciową i jej konsekwencjami. Głównym nurtem wsparcia rodzin w Powiecie Olkuskim powinna być kompleksowa pomoc psychologiczna i prawna dla tych rodzin, które przeŜywają trudności. Działania te powinny obejmować zwłaszcza rodziny naraŜone na marginalizację lub obniŜenie statusu ekonomicznego – rodziny wielodzietne, rodziny z dziećmi niepełnosprawnymi, rodziny, gdzie występuję przemoc i uzaleŜnienia oraz samotne matki. Dodatkowo, aby przygotowywać następne pokolenia do pełnienia funkcji w społeczeństwie obywatelskim, a takŜe, aby zmniejszać prawdopodobieństwo zejścia młodzieŜy na „złą drogę” naleŜy zaoferować im szerokie moŜliwości rozwoju zainteresowań i nowych form spędzania wolnego czasu. Często w ten sposób moŜna optymalnie wykorzystać ich hobby, aktywność i chęć działania. Te pozytywne cechy młodych ludzi moŜna takŜe skoncentrować na ich uczestnictwie w działaniach organizacji pozarządowych, które chętnie korzystają z pomocy wolontariuszy. W tym procesie rozwoju postaw obywatelskich i aktywności młodzieŜy bardzo waŜna pozostaje ścisła współpraca pomiędzy władzami powiatu, szkołami i organizacjami pozarządowymi. Zadania: I.4.1 Prowadzenie stałego monitoringu rodzin wymagających wsparcia w ramach systemu pomocy społecznej; Uzasadnienie zadania Dobre rozpoznanie potrzeb rodzin wymagających wsparcia jest podstawą działań realizowanych na ich rzecz. W pozyskiwaniu, gromadzeniu (np. rejestry) i aktualizacji informacji o potrzebach rodzin wymagających wsparcia społecznego konieczna jest współpraca wszystkich instytucji pomocy społecznej w powiecie, zwłaszcza Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Gminnych Ośrodków Pomocy społecznej. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania ciągłe BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie Powiatowego, ośrodki pomocy społecznej, budŜety gmin samorządy gminne, placówki pomocy społecznej z terenu powiatu, Komenda Powiatowa Policji, szkoły, organizacje pozarządowe I.4.2 Rozwój specjalistycznego poradnictwa dla rodzin będących w sytuacji kryzysowej; Uzasadnienie zadania Poradnictwo specjalistyczne powinno obejmować wszystkie rodziny będące w sytuacji kryzysowej, a zwłaszcza te uwikłane w problemy przemocy domowej. W ramach poradnictwa członkowie rodzin mogą uzyskać pomoc psychospołeczną, prawną, konsultację, informację, wsparcie, jak i nadzieję na przyszłość oraz dowiedzieć się o moŜliwościach dalszego postępowania. Prowadzenie świadczenia w formie poradnictwa dla rodzin wymaga przede wszystkim posiadania specjalistycznej wiedzy o rodzinie i procesie komunikowania się. Problemy, z którymi stykają się prowadzący poradnictwo dotyczą wszystkich sfer Ŝycia rodzinnego i społecznego. Docelowo poradnictwo dla rodzin funkcjonować będzie w ramach Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej (patrz zadanie I.1.1). Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania ciągłe BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie Powiatowego, Komenda Powiatowa budŜety gmin, Policji, Sąd Rejonowy, ośrodki pomocy fundusze zewnętrzne społecznej, samorządy gminne, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, szkoły, organizacje pozarządowe FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 72 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim I.4.3 Prowadzenie grup wsparcia dla róŜnych odbiorców według zdiagnozowanych potrzeb; Uzasadnienie zadania Grupa wsparcia to cykliczne spotkania ludzi o podobnych problemach, prowadzone pod opieką specjalisty z danej dziedziny. Zorganizowanie grupy wsparcia dla określonych odbiorców powinno być poprzedzone dokładną diagnozą potrzeb środowiska i moŜliwościami zapewnienia opieki specjalistów z danej sfery. W zaleŜności od potrzeb i liczebności danej grupy wsparcia stosowane są róŜne techniki i metody pomocy i pracy nad sobą. Prowadzenie grupy wsparcia słuŜy: - wymianie informacji na temat sposobów radzenia sobie z danym problemem, - minimalizowaniu poczucia osamotnienia w problemach, - poprawie samopoczucia, - podnoszeniu pewnych aspektów poczucia własnej wartości, - poprawie funkcjonowania w społeczeństwie, - eliminowaniu problemu. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania ciągłe BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie Powiatowego, placówki pomocy budŜety gmin, budŜet społecznej z terenu powiatu, Dom Pomocy wojewody, fundusze Społecznej, Środowiskowy om zewnętrzne Samopomocy, ośrodki pomocy społecznej, samorządy gminne, szkoły, organizacje pozarządowe I.4.4 Pozyskiwanie i szkolenie kandydatów do prowadzenia rodzinnych form opieki zastępczej lub adopcyjnej (rodziny zastępcze, pogotowia rodzinne, rodzinne domy dziecka); Uzasadnienie zadania Dobro dziecka, szczególnie małego nakazuje, aby nie umieszczać go w placówce opiekuńczo - wychowawczej, a czynić wszystko w celu zapewnienia mu opieki i wychowania w rodzinach zastępczych, adopcyjnych lub rodzinnych domach dziecka. W Powiecie Olkuskim działa ok. 115 rodzin zastępczych, nie ma natomiast rodzinnego domu dziecka. Przyszła rodzina zastępcza, adopcyjna lub prowadząca rodzinny dom dziecka musi spełnić warunki wynikające z ustawy o pomocy społecznej (m.in. posiadać obywatelstwo polskie, dawać rękojmię naleŜytego wykonywania swoich zadań, nigdy nie być karaną), ale takŜe powinna być odpowiednio przeszkolona i przygotowana do przyjęcia dziecka. DuŜy nacisk naleŜy postawić równieŜ na system monitoringu i oceny obowiązków wychowawczych wypełnianych przez zastępcze formy opieki na dziećmi. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, Sąd Działania ciągłe BudŜet powiatu Pomocy Rodzinie Rejonowy, Wydział Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego, ośrodki pomocy społecznej, samorządy gminne, organizacje pozarządowe I.4.5 Realizacja wspólnych projektów z organizacjami i instytucjami z terenu powiatu i regionu, działającymi na rzecz rodzin i dzieci; Uzasadnienie zadania W Powiecie Olkuskim działa wiele instytucji publicznych i pozarządowych działających na rzecz rodzin i dzieci. Istota polega na tym, aby aplikowanie po wsparcie finansowe i realizacja projektów dla tych grup odbiorców była efektem współpracy róŜnych instytucji, posiadających często duŜe doświadczenie w pracy z rodziną. Dzięki temu moŜe zwiększyć się zakres projektu i liczba odbiorców. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowe Centrum Wydział Polityki Społecznej Starostwa Działania ciągłe BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie Powiatowego, Wydział Edukacji, Kultury i budŜety gmin, FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 73 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Kultury Fizycznej Starostwa Powiatowego, ośrodki pomocy społecznej, samorządy gminne, szkoły, domy kultury, kluby sportowe, organizacje pozarządowe I.4.6 fundusze zewnętrzne Organizacja szerokiego wachlarza zajęć pozalekcyjnych i konkursów pogłębiających wiedzę i rozwijających zainteresowania uczniów; Uzasadnienie zadania Nie zawsze obowiązujący program nauczania danego przedmiotu wyczerpuje temat bądź zaspokaja ciekawość uczniów. Zatem, aby podtrzymywać i rozwijać zainteresowania młodzieŜy istotne moŜe być organizowanie róŜnorodnych zajęć pozalekcyjnych – przedmiotowych, sportowych i kółek zainteresowań. Biorąc pod uwagę ograniczone moŜliwości finansowe powiatu, naleŜy dąŜyć do sytuacji, gdy część funduszy na te nieobowiązkowe zajęcia pozyskiwać ze źródeł zewnętrznych. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Dyrektorzy szkół Wydział Edukacji, Kultury i Kultury Działania ciągłe BudŜet powiatu, Fizycznej Starostwa Powiatowego, fundusze zewnętrzne Kuratorium Oświaty w Krakowie, Szkolny Związek Sportowy, organizacje pozarządowe, I.4.7 Współpraca szkół ponadgimnazjalnych z domami kultury, klubami sportowymi i organizacjami pozarządowymi w organizacji czasu wolnego młodzieŜy; Uzasadnienie zadania Oferta „czasu wolnego” dla dzieci i młodzieŜy powinna być efektem współpracy wszystkich instytucji i organizacji działających na polu oświatowo-wychowawczym. Istotne, aby zapewnić młodzieŜy moŜliwość korzystania z tej oferty zwłaszcza w wakacje i ferie zimowe. W działaniach tych naleŜy w jak największym stopniu korzystać z funduszy pozabudŜetowych. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Dyrektorzy szkół Wydział Edukacji, Kultury i Kultury Działania ciągłe BudŜet powiatu, Fizycznej Starostwa Powiatowego, fundusze zewnętrzne organizacje pozarządowe, domy kultury, kluby sportowe I.4.8 Promocja wśród młodzieŜy zasad wolontariatu i uczestnictwa w działaniach organizacji pozarządowych; Uzasadnienie zadania Wolontariat często jest pierwszym doświadczeniem młodej osoby z działalnością społeczną lub pierwszym krokiem na drodze rozwoju zawodowego. Uregulowanie zasad wolontariatu w ustawie o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie, zapewne zwiększy zainteresowanie młodzieŜy zdobywaniem doświadczenia i kwalifikacji dzięki tej formie aktywności. Promocja tej formy aktywności i docieranie z informacją o wolontariacie do młodzieŜy powinny być efektem współpracy działań szkół i organizacji pozarządowych z terenu powiatu. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Promocji i Dyrektorzy szkół, Wydział Polityki Działania ciągłe BudŜet powiatu, Rozwoju Starostwa Społecznej Starostwa Powiatowego, fundusze zewnętrzne Powiatowego Wydział Edukacji, Kultury i Kultury Fizycznej Starostwa Powiatowego, Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu organizacje pozarządowe FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 74 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim I.4.9 Wspieranie programów róŜnych partnerów poprawiających bezpieczeństwo dzieci i młodzieŜy w szkole, miejscu zamieszkania i wypoczynku; Uzasadnienie zadania Poczucie bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania to jeden z waŜniejszych elementów jakości Ŝycia, a bezpieczeństwo dzieci i młodzieŜy wymaga intensywnych działań w szczególności. Rolą samorządu powiatu powinna być w tym względzie promocja i wspieranie (finansowe i organizacyjne) róŜnych podmiotów, których inicjatywy słuŜą wzrostowi poziomu bezpieczeństwa dzieci i młodzieŜy. Istotną rolę moŜe tu takŜe odegrać Fundacja „Bezpieczny Powiat Olkuski” oraz inne organizacje pozarządowe. WaŜne, aby podejmowane działania były na tyle ze sobą Skoordynowane, aby przynosiły zamierzony, pozytywny efekt. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Polityki Dyrektorzy szkół, Wydział Edukacji, Działania ciągłe BudŜet powiatu, Społecznej Starostwa Kultury i Kultury Fizycznej Starostwa BudŜety gmin, Powiatowego Powiatowego, samorządy gminne, policja, Środki Fundacji, StraŜ Miejska w Olkuszu i Wolbromiu, Sponsorzy, domy kultury, kluby sportowe, Fundacja fundusze zewnętrzne „Bezpieczny Powiat Olkuski”, inne organizacje pozarządowe FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 75 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim OBSZAR PRIORYTETOWY: WSPIERANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH I. CEL STRATEGICZNY: REHABILITACJA SPOŁECZNA I LECZNICZA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH I ZAGROśONYCH NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ I.1. Cel operacyjny: Poszerzenie wachlarza usług sprzyjających integracji ze społeczeństwem osób niepełnosprawnych i osób zagroŜonych niepełnosprawnością Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje niepełnosprawność jako wszelkie ograniczenia lub brak – wynikający z uszkodzenia – moŜliwości wykonywania czynności na poziomie uwaŜanym za normalny dla człowieka. To określenie niepełnosprawności, choć często mocno krytykowane ze względu na zbytnie „medykalizowanie” problemu i brak wyraźnego odniesienia do aspektów społecznych i kulturowych, niesie za sobą konieczność mobilizacji władz wszystkich szczebli zarządzania publicznego do podejmowania działań ukierunkowanych na pomoc osobie niepełnosprawnej w przełamywaniu ograniczeń wynikających z jej stanu zdrowia, z którymi sami niepełnosprawni zwykle nie są w stanie samodzielnie sobie poradzić. Dlatego konieczne jest podejmowanie wielu działań skierowanych bezpośrednio na pomoc osobom niepełnosprawnym w moŜliwie najpełniejszym ich dostosowaniu do Ŝycia w społeczeństwie. Wśród form wspierania, które nie wykraczają poza moŜliwości samorządu powiatowego warto wskazać na potrzebę wspierania rozwoju warsztatów terapii zajęciowej na terenie powiatu, dzięki którym młodzi ludzie otrzymują szansę na moŜliwie samodzielne i aktywne Ŝycie społeczne i zawodowe. Ponadto konieczne jest podejmowanie działań na rzecz szerokiego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych w postaci umoŜliwiania im uzyskania wsparcia finansowego. Nie naleŜy zapominać takŜe o tym, Ŝe niepełnosprawni i ich rodziny wielokrotnie nie posiadają pełnej wiedzy o oferowanych usługach wspierających ich integrację ze społeczeństwem, dlatego zachodzi potrzeba wykorzystywania moŜliwie największej liczby kanałów komunikacji z tą specyficzną grupą mieszkańców. Stosunkowo prostym w realizacji sposobem moŜe być chociaŜby wykorzystywanie w tym celu Gminnych Centrów Informacji. NaleŜy takŜe pamiętać o osobach mających problemy ze zdrowiem, lecz niebędących osobami niepełnosprawnymi, poniewaŜ uzyskanie skutecznego wsparcia lub jego brak moŜe zadecydować, czy ze względu na problemy zdrowotne osoby te nie znajdą się na marginesie Ŝycia społecznego. W celu zapobiegania zwiększaniu się liczby osób wykluczonych społecznie ze względu na zdrowie konieczna jest zatem rozbudowa ponadpodstawowej opieki zdrowotnej, np. poprzez tworzenie punktów rehabilitacyjnych na terenie powiatu. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 76 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Zadania: I.1.1 Dofinansowanie działalności warsztatów terapii zajęciowej; Uzasadnienie zadania Warsztaty terapii zajęciowej (WTZ) mają na celu rehabilitację, zmierzającą do ogólnego rozwoju i poprawy sprawności niezbędnych do moŜliwie niezaleŜnego, samodzielnego i aktywnego Ŝycia w środowisku osobom niepełnosprawnym z upośledzeniem uniemoŜliwiającym aktualnie podjęcie pracy. Warsztaty realizują te cele poprzez stosowanie technik terapii zajęciowej, zmierzających do rozwijania: • umiejętności wykonywania czynności Ŝycia codziennego oraz zaradności osobistej • psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych, umoŜliwiających podjęcie pracy albo szkolenia zawodowego. W chwili obecnej na terenie Powiatu Olkuskiego prowadzone są trzy warsztaty terapii zajęciowej w gminach: Wolbrom, Olkusz, Klucze. Ta przynosząca wymierne efekty forma rehabilitacji osób niepełnosprawnych powinna być w dalszym ciągu rozwijana poprzez współpracę pomiędzy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie a organami prowadzącymi warsztaty w zakresie zaspokajania bieŜących potrzeb ośrodków. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Gminne ośrodki pomocy społecznej, 2006 – 2015 Państwowy Fundusz Pomocy Rodzinie organizacje pozarządowe Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, środki własne organu prowadzącego, sponsorzy I.1.2 Dofinansowanie udziału osób niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych; Uzasadnienie zadania Turnus rehabilitacyjny jest formą aktywnej rehabilitacji połączoną z elementami wypoczynku, mającej na celu przede wszystkim ogólną poprawę sprawności, wyrobienie zaradności, pobudzanie i rozwijanie zainteresowań u osób niepełnosprawnych. między innymi poprzez nawiązywanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizację i rozwijanie zainteresowań, a takŜe przez udział w innych zajęciach przewidzianych programem turnusu. PoniewaŜ uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym jest odpłatne (ich ceny wahają się od około kilkuset do 1000 zł) osoby niepełnosprawne zwykle nie są w stanie pokryć całkowitych kosztów uczestnictwa w tej formie rehabilitacji. Dlatego konieczne jest pokrywanie części kosztów udziału w turnusie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu. Ponadto niezbędne jest takŜe udzielanie informacji o moŜliwościach uczestnictwa w turnusach i otrzymaniu dofinansowania (np. poprzez lokalne media, informacje na tablicach ogłoszeń, bezpośredni kontakt z potencjalnie zainteresowanymi) oraz pomoc w wypełnieniu wniosku o dofinansowanie udziału w turnusie. Dodatkowo zachodzi potrzeba prowadzenia bieŜącej kontroli przebiegów turnusów m. in. w zakresie programów, kadry, obiektów i ich wyposaŜenia (w zaleŜności od rodzajów schorzeń uczestników turnusu). Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Podmioty organizujące turnusy Działania ciągłe Państwowy Fundusz Pomocy Rodzinie rehabilitacyjne, podmioty prowadzące Rehabilitacji Osób ośrodki dla osób niepełnosprawnych Niepełnosprawnych, wkład własny uczestników I.1.3 Utworzenie i rozwój punktów rehabilitacyjnych na terenie powiatu; Uzasadnienie zadania Punkty rehabilitacyjne są formą ponadpodstawowej opieki medycznej. Ich działalność polega na prowadzeniu rehabilitacji ambulatoryjnej bez porady lekarskiej z zakresu rehabilitacji ruchowej. Uruchomienie kilku takich punktów na terenie powiatu byłoby doskonałym uzupełnieniem standardowej opieki świadczonej przez samorządy szczebla gminnego i powiatowego. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 77 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Instytucja koordynująca Zakłady Opieki Zdrowotnej I.2. Partnerzy Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu, organizacje pozarządowe Okres realizacji 2010 – 2013 Źródła finansowania Narodowy Fundusz Zdrowia, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, środki zewnętrzne, sponsorzy Cel operacyjny: Usuwanie barier utrudniających integrację społeczną osób niepełnosprawnych Statystycznie kilkanaście procent społeczeństwa stanowią osoby niepełnosprawne. Jednak chodząc ulicami naszych miast rzadko moŜna spotkać osobę na wózku inwalidzkim, zwiedzającą wystawę, muzeum, oglądającą film w kinie czy robiącą zakupy. Dlatego teŜ naleŜy zwrócić uwagę na społeczny przejaw zagadnienia niepełnosprawności i zauwaŜyć, Ŝe niepełnosprawność nie jest tylko skutkiem choroby, czy urazu, ale przede wszystkim rezultatem barier, na jakie napotyka w społeczeństwie osoba z niepełnosprawnością. Warto tu przede wszystkim zwrócić szczególną uwagę na te utrudnienia, których likwidacja wymaga poniesienia nierzadko znaczących nakładów finansowych. Te bariery nie zostaną przełamane bez konkretnego wsparcia ze strony podmiotów publicznych, gdyŜ ich likwidacja okaŜe się niemoŜliwa, jeśli zdamy się na funkcjonowanie reguł wolnego rynku. Wysokie koszty usunięcia występujących utrudnień są związane ze zmianami stosowanych rozwiązań technicznych lub konstrukcyjnych, zarówno w budynkach mieszkalnych, jak i w instytucjach uŜyteczności publicznej. Przez wiele lat przy realizowaniu inwestycji nie zwracano na ten problem naleŜytej uwagi, dlatego wskazane jest wprowadzanie odpowiednich rozwiązań takŜe w przypadku powstawania nowych budynków. Jednak bariery architektoniczne to nie jedyne utrudnienia, z jakimi spotykają się osoby niepełnosprawne. Trzeba takŜe pamiętać o ograniczeniach w komunikowaniu oraz konieczności pomocy w zakupie przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych, które umoŜliwiają normalne funkcjonowanie osobom z niepełnosprawnością przynajmniej w ich własnym mieszkaniu. Podstawowym źródłem finansowania przedsięwzięć słuŜących likwidacji barier utrudniających integrację osób niepełnosprawnych jest w chwili obecnej Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, a zatem współpraca z tym podmiotem ma szczególne znaczenie dla przełamywania istniejących problemów i zaspokajania moŜliwie największej liczby potrzeb z zakresu umoŜliwiania godnego Ŝycia osobom niepełnosprawnym. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 78 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Zadania: I.2.1 Likwidacja barier architektonicznych w mieszkaniach osób fizycznych i obiektach uŜyteczności publicznej; Uzasadnienie zadania Bariery architektoniczne to wszelkie utrudnienia występujące w budynku i w jego najbliŜszej okolicy, które ze względu na rozwiązania techniczne, konstrukcyjne lub warunki uŜytkowania uniemoŜliwiają lub utrudniają swobodę ruchu osobom niepełnosprawnym. Likwidacja barier architektonicznych polega na dokonywaniu inwestycji lub czynności mających na celu udostępnienie przestrzeni architektonicznej osobom niepełnosprawnym. Pomimo szeregu juŜ podjętych działań w dalszym ciągu wiele miejsc jest jeszcze niedostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Dlatego konieczne jest stałe prowadzenie działań słuŜących udostępnianiu mieszkań, budynków mieszkalnych i uŜyteczności publicznej osobom niepełnosprawnym. Wśród sposobów likwidacji barier architektonicznych warto wymienić: • budowę pochylni, • umieszczenie dźwigu osobowego, • montaŜ podnośników, • umieszczenie poręczy w ciągach komunikacyjnych, • uchwyty w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych, • likwidację progów, • likwidację róŜnic poziomów ciągów komunikacyjnych, podłóg, • wymianę ościeŜnicy i drzwi, • montaŜ podłóg antypoślizgowych. W ramach realizacji zadania dofinansowywana będzie realizacja przedsięwzięć słuŜących likwidacji wymienionych barier. Pomoc finansowa będzie oparta na środkach pochodzących z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Dodatkowo informacja o moŜliwości uzyskania wsparcia przekazywana będzie osobom indywidualnym i instytucjom publicznym. Jednocześnie świadczona będzie pomoc zainteresowanym z zakresu przygotowania stosownych wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć słuŜących usuwaniu istniejących utrudnień architektonicznych. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum organizacje pozarządowe, urzędy gmin, Na bieŜąco Państwowy Fundusz Pomocy Rodzinie instytucje prowadzące obiekty uŜyteczności Rehabilitacji Osób publicznej Niepełnosprawnych, środki prywatne, środki instytucji uŜyteczności publicznej I.2.2 Wspieranie działań na rzecz likwidacji barier w komunikowaniu się osób niepełnosprawnych w obiektach uŜyteczności publicznej; Uzasadnienie zadania Bariery w komunikowaniu się to ograniczenia uniemoŜliwiające lub utrudniające osobie niepełnosprawnej swobodne porozumiewanie się oraz przekazywanie informacji. Likwidacja tego rodzaju utrudnień polega na umoŜliwieniu osobie niepełnosprawnej porozumiewanie się z innymi ludźmi przewaŜnie poprzez dokonywanie odpowiednich inwestycji (np. zakup urządzeń powiększających litery dla osób niedowidzących, systemów głośnomówiących). Usuwanie barier w komunikowaniu się jest istotne nie tylko w odniesieniu do utrudnień występujących w mieszkaniu danej osoby niepełnosprawnej, ale jest niezbędne takŜe w obiektach uŜyteczności publicznej. Warto tu zwrócić szczególną uwagę na zakłady opieki zdrowotnej i placówki edukacyjne. W ramach realizacji zadania będą podejmowane działania dokumentujące potrzebę likwidacji barier. Ponadto będą organizowane spotkania informacyjne z instytucjami uŜyteczności publicznej na temat konieczności likwidacji utrudnień, a takŜe moŜliwych źródeł finansowania tego rodzaju przedsięwzięć. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Wydział Promocji i Rozwoju Starostwa W zaleŜności od Środki zewnętrzne, Pomocy Rodzinie Powiatowego, instytucje uŜyteczności potrzeb Państwowy Fundusz publicznej, zakłady opieki zdrowotnej, Rehabilitacji Osób FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 79 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim szkoły I.2.3 Niepełnosprawnych, środki instytucji uŜyteczności publicznej Dofinansowanie zakupu przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych potrzebnych do funkcjonowania osobom niepełnosprawnym; Uzasadnienie zadania Przedmioty ortopedyczne to przedmioty ułatwiające osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie, poprzez zmniejszenie dysfunkcyjności wynikającej ze zniekształceń układu kostno-stawowo-mięśniowego (np. wózki inwalidzkie, kule, laski, balkoniki, chodziki). Środki pomocnicze natomiast to środki umoŜliwiające osobom niepełnosprawnym swobodne działanie w otoczeniu pomimo istotnych ograniczeń wynikających z niepełnosprawności. Wiele osób bez sprzętu, czy środków nie jest w stanie swobodnie poruszać się nawet w swoim mieszkaniu. Osoby niepełnosprawne bardzo często znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej, dlatego niezbędne jest udzielanie dofinansowania na zakup urządzeń pozwalających na minimalizację trudności w codziennym funkcjonowaniu. W ramach realizacji zadania udzielane będzie wsparcie finansowe związane z zaopatrzeniem w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze. Ponadto informacja o moŜliwościach uzyskania wsparcia będzie przekazywana do osób indywidualnych, a takŜe do organizacji pozarządowych zajmujących się wspieraniem osób niepełnosprawnych. Jednocześnie świadczona będzie pomoc w przygotowaniu wniosków o przyznanie pomocy finansowej. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum organizacje pozarządowe, osoby Na bieŜąco Państwowy Fundusz Pomocy Rodzinie indywidualne Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Narodowy Fundusz Zdrowia, środki prywatne I.2.4 Monitorowanie i informowanie o programach finansowanych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; Uzasadnienie zadania Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych realizuje swoje zadania związane z gospodarowaniem zgromadzonymi środkami finansowymi przeznaczonymi na rehabilitację osób z niepełnosprawnością poprzez róŜnego rodzaju programy skierowane do osób indywidualnych lub grup instytucji. Wśród realizowanych warto wymienić choćby kilka – PITAGORAS, KOMPUTER DLA HOMERA, PEGAZ, Program wyrównywania róŜnic między regionami. W wielu przypadkach samorząd powiatowy reprezentowany przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie jest istotnym partnerem przy realizacji konkretnego programu i niejednokrotnie decyduje o efektach jego wdroŜenia na terenie powiatu. W związku z tym zachodzi potrzeba ciągłej współpracy z PFRON w zakresie realizacji programów, monitorowania jego efektów na terenie powiatu olkuskiego, a takŜe przekazywania pełnej informacji o zasadach wsparcia w ramach konkretnego przedsięwzięcia. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób W zaleŜności od Państwowy Fundusz Pomocy Rodzinie Niepełnosprawnych, Urząd Marszałkowski trwania danego Rehabilitacji Osób Województwa Małopolskiego programu Niepełnosprawnych, środki własne FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 80 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim I.2.5 Wspieranie działań gmin i innych instytucji w zakresie rozwoju budownictwa przyjaznego osobom niepełnosprawnym; Uzasadnienie zadania Bardzo wiele wybudowanych nie tylko na terenie Powiatu Olkuskiego budynków nie jest przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Nowopowstające zabudowania nierzadko nie mogą być samodzielnie uŜytkowane przez osoby z dysfunkcjami. Dlatego teŜ konieczne jest prowadzenie akcji informacyjnych wskazujących rozwiązania, które mogą ułatwić korzystanie z obiektów osobom z niepełnosprawnością oraz zwracających uwagę na konieczność przystosowywania budynków do specyfiki funkcjonowania osób niepełnosprawnych. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Wydział Architektury i Budownictwa W zaleŜności od Pomocy Rodzinie Starostwa Powiatowego w Olkuszu, Wydział potrzeb Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego w Olkuszu, Wydział Promocji i Rozwoju Starostwa Powiatowego w Olkuszu, samorządy gminne I.3. Cel operacyjny: Stymulowanie rozwoju instytucjonalnego podmiotów działających na rzecz osób niepełnosprawnych Starostwa powiatowe, czy urzędy gmin samodzielnie nie są przystosowane do świadczenia bezpośredniej pomocy osobom niepełnosprawnym. Dlatego teŜ w miarę stworzonych ram prawnych i dostępnych środków finansowych powołują lub wspierają instytucje, które w ich imieniu profesjonalnie pomagają osobom z niepełnosprawnością. Z drugiej strony organizacje pozarządowe podejmują inicjatywy, które uzupełniają działalność podmiotów publicznych na polu wspierania osób niepełnosprawnych. Problemem, który jest wpisany w funkcjonowanie instytucji i organizacji działających nie tylko na rzecz osób z niepełnosprawnością są ograniczone środki finansowe. W związku z tym zachodzi potrzeba ich skutecznego pozyskiwania, a jednocześnie stwarzania reguł zapewniających ich rzetelne wykorzystanie. Przy stymulowaniu rozwoju podmiotów działających na rzecz osób niepełnosprawnych naleŜy pamiętać zarówno o podnoszeniu sprawności działania instytucji i organizacji, które juŜ funkcjonują, jak równieŜ o konieczności tworzenia warunków do zakładania nowych stowarzyszeń, czy fundacji działających w omawianym obszarze. RóŜnorodność funkcjonujących form wsparcia osób niepełnosprawnych na terenie Powiatu Olkuskiego powoduje, Ŝe zachodzi konieczność stworzenia platformy wymiany informacji i doświadczeń, dzięki której organizacje i instytucje będą mogły wspólnie rozwiązywać problemy, wykraczające poza moŜliwości oddziaływania jednego podmiotu. Zadania: I.3.1 Wspieranie działalności środowiskowych domów samopomocy na terenie powiatu; Uzasadnienie zadania Środowiskowe Domy Samopomocy to placówki, które wspierają osoby z terenu Powiatu Olkuskiego, zarówno z zaburzeniami psychicznymi, opóźnieniem intelektualnym oraz schorzeniami neurologicznymi (chorobą Alzheimera, Parkinsona, Picka, Huntingtona). Celem działania domów jest rehabilitacja zmierzająca do rozwoju ogólnego kaŜdego uczestnika, poprawa zaradności osobistej, sprawności psychofizycznej oraz przystosowanie do FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 81 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim samodzielnego Ŝycia w środowisku społecznym. Wśród najwaŜniejszych form postępowania wspierającorehabilitacyjnego warto wymienić: • trening umiejętności samoobsługowych i zaradności, • terapię zajęciową, • trening umiejętności społecznych i interpersonalnych, • trening umiejętności spędzania wolnego czasu, • psychoterapię grupową i indywidualną, • grupy wsparcia dla rodzin i opiekunów pensjonariuszy ŚDS. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Starostwo Powiatowe Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Działania ciągłe BudŜet państwa, w Olkuszu w Olkuszu, ośrodki pomocy społecznej, budŜet powiatu, środki organizacje pozarządowe, Środowiskowe zewnętrzne, sponsorzy Domy Samopomocy, wojewoda małopolski I.3.2 Stworzenie Powiatowego Funduszu Małych Grantów dla organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych w Powiecie Olkuskim; Uzasadnienie zadania Organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych swój wysiłek skupiają przede wszystkim na bezpośredniej pomocy osobom potrzebującym. Oczywiście, bardzo dobrze Ŝe to właśnie wspieranie niepełnosprawnych pochłania najwięcej energii członków i pracowników organizacji, jednak okazuje się Ŝe ze względu na ograniczoną liczbę osób zaangaŜowanych w tego rodzaju działalność pozostaje bardzo niewiele miejsca na zdobywanie środków zewnętrznych, a skomplikowane procedury pozyskiwania funduszy np. ze źródeł Unii Europejskiej są niejednokrotnie trudną do przełamania barierą dla niewielkich organizacji. Dlatego zachodzi potrzeba stworzenia moŜliwości pozyskiwania nawet niewielkich środków bezpośrednio na terenie Powiatu poprzez Fundusz Małych Grantów. Fundusz, którego działalność powinna być finansowana w duŜej mierze ze źródeł zewnętrznych (np. Europejski Fundusz Społeczny) będzie posiadał stosunkowo prostą procedurę przyznawania środków, ale jednocześnie wymagał od organizacji wnioskujących odpowiedniego przemyślenia planowanego do realizacji przedsięwzięcia. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Starostwo Powiatowe Organizacje pozarządowe działające na rzecz 2010 – 2015 BudŜet powiatu, w Olkuszu osób niepełnosprawnych środki zewnętrzne, sponsorzy I.3.3 Tworzenie warunków do powstawania nowych organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych w powiecie; Uzasadnienie zadania Wspieranie osób niepełnosprawnych w duŜej mierze spoczywa na podmiotach publicznych, jednak ograniczone moŜliwości finansowe i kompetencje powodują, Ŝe nie wszystkie problemy mogą być rozwiązane przez państwo, czy samorząd terytorialny. Organizacje pozarządowe są znaczącą częścią kaŜdego efektywnie i demokratycznie funkcjonującego państwa i społeczności lokalnej. Wypełniają lukę, której nie zapełnia sektor publiczny i rynkowy, świadczą usługi w sposób wydajny, szybko reagują na zmieniające się okoliczności zapotrzebowania społecznego, zysk uznają tylko za narzędzie realizacji swoich misji. W Powiecie Olkuskim funkcjonuje kilka pręŜnych NGO funkcjonujących w obszarze wspierania osób niepełnosprawnych. Jednak podobnie jak w skali całego kraju liczba mieszkańców włączających się w działalność społeczną jest stosunkowo niewielka w odniesieniu do wszystkich obywateli Powiatu, choć pole do działania NGO jest w zasadzie nieograniczone. Dlatego istotne jest nie tylko wzmacnianie obecnie funkcjonujących, ale takŜe stymulowanie powoływania nowych podmiotów pozarządowego sektora. Pomoc powinna polegać przede wszystkim na udzielaniu informacji zainteresowanym, w jaki sposób moŜna załoŜyć stowarzyszenie, czy fundację, wydawaniu informatora na ten temat, wskazywaniu moŜliwych źródeł finansowania działalności, a docelowo utworzeniu stałego punktu doradczego dla osób zainteresowanych załoŜeniem fundacji, czy stowarzyszenia. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 82 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Instytucja koordynująca Starostwo Powiatowe w Olkuszu I.3.4 Partnerzy Osoby zainteresowane utworzeniem organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych Okres Źródła finansowania realizacji Działanie ciągłe Środki zewnętrzne, 2010 – budŜet powiatu utworzenie punktu Zainicjowanie i organizacja dorocznych spotkań Powiatowego Forum na Rzecz Osób Niepełnosprawnych; Uzasadnienie zadania Spotkania Forum staną się swoistą platformą wymiany opinii i doświadczeń na temat sposobów wspierania osób niepełnosprawnych przez wszystkie zainteresowane podmioty zajmujące się tego rodzaju działalnością na terenie Powiatu Olkuskiego. Będzie to okazja do oceny skuteczności prowadzonych działań, przedstawienia stosowanych narzędzi oraz omówienia moŜliwości współpracy między poszczególnymi podmiotami. Cykliczne dyskusje będą słuŜyły zidentyfikowaniu działań, które w największym stopniu będą mogły przyczynić się do maksymalizacji efektywności wspierania osób niepełnosprawnych, a takŜe pozyskiwania środków zewnętrznych na róŜnego rodzaju przedsięwzięcia. Tematy do dyskusji będą kaŜdorazowo konsultowane z przedstawicielami instytucji i organizacji działających na terenie Powiatu Olkuskiego, co powinno pozytywnie wpłynąć na frekwencję w trakcie spotkań. W tym swoistym niezaleŜnym i niezbiurokratyzowanym forum rolą samorządu powiatowego będzie przede wszystkim wykonywanie zadań administracyjnych, tzn. zapewnienie pomieszczeń na spotkania Forum oraz obsługa korespondencyjna utworzonego ciała. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Starostwo Powiatowe Powiatowa Społeczna Rada ds. Osób Cyklicznie 1 raz BudŜet powiatu w Olkuszu Niepełnosprawnych, organizacje w roku pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych, gminne ośrodki pomocy społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie I.4. Cel operacyjny: Wzrost świadomości społecznej i zaangaŜowania obywateli w rozwiązywanie problemów osób niepełnosprawnych Przeprowadzone w 2004 r. w Polsce badania świadomości społecznej dotyczącej problematyki osób niepełnosprawnych wskazują, Ŝe coraz więcej polskich obywateli zwraca uwagę na konieczność rozwiązywania problemów tej grupy mieszkańców naszego kraju. Lecz nie oznacza to, Ŝe sytuacja w tym zakresie jest tak dobra, Ŝe moŜna zapomnieć o konieczności stałego zwracania uwagi pełnosprawnej części społeczeństwa na trudności, z jakimi spotykają się osoby niepełnosprawne. Co istotne, jedną z przyczyn poprawy są właśnie szeroko zakrojone akcje uświadamiające. Przykładem moŜe być Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych. Po jego zakończeniu 80% Europejczyków zadeklarowało, Ŝe dowiedziało się wielu waŜnych informacji dotyczących osób niepełnosprawnych i niepełnosprawności. W skali powiatu obok akcji uświadamiających konieczna jest organizacja imprez integracyjnych, w których uczestniczą razem osoby zdrowe i niepełnosprawne, prowadzenie warsztatów integracyjnych, a takŜe wydawanie publikacji dotyczących problematyki niepełnosprawności. NaleŜy jednocześnie pamiętać, Ŝe samo FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 83 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim posiadanie wiedzy o istniejących problemach nie oznacza jeszcze, Ŝe osoby niepełnosprawne mogą liczyć na stałą pomoc ze strony współobywateli. Konieczne jest aktywne włączanie się mieszkańców w działania wspierające osoby niepełnosprawne, szczególnie na zasadach wolontariatu. Nieodpłatne wspieranie swoją pracą instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych jest drogą ku pełnej ich integracji ze społeczeństwem. Zadania: I.4.1 Wspieranie organizacji imprez integracyjnych dla osób niepełnosprawnych; Uzasadnienie zadania Imprezy integracyjne dla osób niepełnosprawnych pokazują mniej świadomym członkom społeczności lokalnej, Ŝe ludzie niepełnosprawni chcą i potrafią się bawić tak jak ludzie zdrowi, są okazją do nauki tolerancji i zrozumienia problemów związanych z niepełnosprawnością. Wśród imprez, które spotykają się ze szczególnym zainteresowaniem warto wymienić Dzień Integracji z Osobami Niepełnosprawnymi, festyny rekreacyjne, konkursy literackie, jarmarki. Warto takŜe pamiętać o organizowaniu konkursów i przyznawaniu nagród dla osób niepełnosprawnych szczególnie uzdolnionych artystycznie lub sportowo. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Starostwo Powiatowe w Olkuszu, W zaleŜności od BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie organizacje pozarządowe, domy kultury potrzeb środki organizatorów imprez, sponsorzy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych I.4.2 Prowadzenie warsztatów integracyjnych dla licealistów; Uzasadnienie zadania Podnoszenie poziomu świadomości mieszkańców powiatu na temat problematyki dotyczącej osób niepełnosprawnych jest konieczne ze względu na potrzebę włączania nie w pełni zdrowych obywateli do społeczności lokalnej. Niezbędne jest ciągłe upowszechnianie podejścia, Ŝe osoby te nie muszą być przedmiotem współczucia lecz mogą budzić uznanie i podziw i zasługiwać na godne Ŝycie w społeczeństwie. Warsztaty integracyjne dla młodzieŜy niepełnosprawnej i sprawnej są szczególnie cenną formą integracji, poniewaŜ w trakcie ich trwania młodzi ludzie mogą się poznać, bardziej swobodnie, niŜ w czasie zwyczajnej lekcji wypowiedzieć się, zadać wiele pytań, a dzięki temu przełamywać stereotypy swojego myślenia. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Wydział Edukacji, Szkoły ponadgimnazjalne, Środowiskowe 2007 – 2015 Środki zewnętrzne, Kultury i Kultury Domy Samopomocy, organizacje budŜet powiatu Fizycznej Starostwa pozarządowe Powiatowego I.4.3 Opracowywanie i niepełnosprawnych; wydawanie publikacji dotyczących problematyki osób Uzasadnienie zadania Publikacje dotyczące osób niepełnosprawnych są jedną z form zwrócenia uwagi lokalnej społeczności na osoby niepełnosprawne niejednokrotnie mieszkające w naszym sąsiedztwie. Profesjonalne wydawnictwo to takŜe doskonałe miejsce do prezentacji twórczości osób niepełnosprawnych, dzięki któremu szeroka grupa osób będzie mogła uświadomić sobie, Ŝe autorzy publikacji, choć nie w pełni sprawni, są pełnoprawnymi członkami społeczności Powiatu Olkuskiego. Publikacje powinny być przygotowywane z myślą o konkretnej grupie odbiorców (dzieci, młodzieŜ, osoby starsze, osoby niepełnosprawne, pracodawcy itp.). Dodatkowo konieczne jest poszerzanie sposobów informowania niepełnosprawnych mieszkańców Powiatu Olkuskiego. Przekazywanie FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 84 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim materiałów informacyjnych dla osób niepełnosprawnych moŜliwe jest poprzez funkcjonujące Gminne Centra Informacyjne, co zwiększa szanse na skuteczne dotarcie z bieŜącymi wiadomościami do osób, które rzadko opuszczają teren swojej gminy. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Wydział Promocji i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Na bieŜąco budŜet powiatu, Rozwoju Starostwa w Olkuszu, samorządy gminne, gminne budŜety gmin, środki Powiatowego ośrodki pomocy społecznej, organizacje zewnętrzne, sponsorzy pozarządowe, media lokalne FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 85 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim II. II.1. CEL STRATEGICZNY: WYRÓWNYWANIE SZANS OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA RYNKU PRACY Cel operacyjny: Podnoszenie kompetencji zawodowych osób niepełnosprawnych Wysokie bezrobocie w naszym kraju powoduje, Ŝe bardzo wielu ludzi ma trudności ze znalezieniem miejsca pracy. Sytuacja w tym zakresie jest bardzo zła, natomiast w odniesieniu do osób niepełnosprawnych brak zatrudnienia jest zjawiskiem tak powszechnym, Ŝe praca staje się dla nich wręcz dobrem luksusowym niemoŜliwym do osiągnięcia. W związku z tym konieczne jest ciągłe podejmowanie działań, które zmienią istniejący stan faktyczny. Jednym ze sposobów na zwiększanie szans osób niepełnosprawnych na rynku pracy jest wzrost ich wiedzy, kompetencji i umiejętności, gdyŜ dzięki wyŜszym kwalifikacjom duŜo szersza gama ofert pracy staje się osiągalna dla konkretnej osoby. Podnoszenie kompetencji jest teŜ sposobem na aktywizację osób niepełnosprawnych, które bardzo często pogrąŜone są w bierności wywołaną niewiarą w siebie i brakiem pomysłu na choćby ledwo zauwaŜalny rozwój własnej kariery zawodowej. Dlatego konieczne jest świadczenie szerokiego wachlarza usług dla osób niepełnosprawnych – doradztwa zawodowego, kursów, staŜy, praktyk i szkoleń, które zwiększą ich szansę na znalezienie zatrudnienia. Chodzi tu zarówno o formy wspierania poszukujących pracy ukierunkowane na osoby niepełnosprawne, jak równieŜ te dostępne dla wszystkich bezrobotnych. W dzisiejszych czasach trudno wyobrazić sobie rozwój kariery zawodowej bez umiejętności obsługi komputera. Dzięki posiadaniu tego coraz bardziej powszechnego urządzenia osoby z niepełnosprawnością mają szansę na przełamywanie bariery odgradzającej ich od tworzącego się globalnego społeczeństwa informacyjnego Zadania: II.1.1 Świadczenie usług z zakresu doradztwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych; Uzasadnienie zadania Doradztwo zawodowe to proces, w którym doradca pomaga radzącemu się w lepszym zrozumieniu siebie w odniesieniu do środowiska pracy. Doradca to człowiek, który w sposób obiektywny pomaga określić i ocenić zainteresowania i uzdolnienia zawodowe danej osoby, sprecyzować oczekiwania związane z przyszłym lub obecnym zawodem i wybrać właściwą ścieŜkę edukacyjną lub zawodową. Osoba ta pomaga takŜe dotrzeć do wszelkich informacji, które mogłyby być przydatne do dokonania właściwego wyboru profesji. W odniesieniu do osób niepełnosprawnych doradztwo zawodowe jest szczególnie trudne i wymaga specjalistycznej wiedzy, gdyŜ u wielu osób niezbędne jest przełamanie wewnętrznych lęków i oporów związanych z ich niepełnosprawnością. Pomimo trudności i specyfiki doradztwa dla osób niepełnosprawnych jego prowadzenie jest jednak bezwzględnie konieczne, gdyŜ osoby te w znacznie większym stopniu niŜ ludzie zdrowi potrzebują pomocy w wyborze lub zmianie swojej profesji. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowy Urząd Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Na bieŜąco Fundusz Pracy, Pracy w Olkuszu, gminne centra informacji budŜety gmin, budŜet powiatu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 86 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim II.1.2 Realizacja na terenie powiatu programów aktywizacji absolwentów niepełnosprawnych dla osób o lekkim, umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności; Uzasadnienie zadania Problem braku pracy wśród młodzieŜy niepełnosprawnej narasta z roku na rok, a jego rozwiązanie wymaga zdecydowanych działań ukierunkowanych na umoŜliwienie wejścia w Ŝycie zawodowe (odbycie staŜu, zdobycie zatrudnienia) młodym osobom niepełnosprawnym, które nie podjęły dalszej nauki i nie uzyskały zatrudnienia. Obecnie aktywizacja prowadzona jest poprzez Program Junior Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, wdraŜany w poszczególnych powiatach na mocy porozumień z samorządem powiatowymi przez Powiatowe Urzędy Pracy. Chodzi jednak o to, aby działania aktywizujące niepełnosprawnych absolwentów były kontynuowane takŜe poprzez realizację innych podobnych programów, wdraŜanych zarówno przez instytucje publiczne, jak i organizacje pozarządowe. Dodatkowo wskazane jest przygotowywanie własnych projektów o dofinansowanie z funduszy zewnętrznych (w tym przede wszystkim Europejskiego Funduszu Społecznego) na wdraŜanie przedsięwzięć pobudzających do działania niepełnosprawnych absolwentów. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowy Urząd Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie W zaleŜności od Fundusz Pracy, Pracy w Olkuszu, ośrodki pomocy społecznej, czasu trwania Państwowy Fundusz organizacje pozarządowe programu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, fundusze zewnętrzne II.1.3 Rozwój systemu kursów, staŜy, praktyk i szkoleń zawodowych dla osób niepełnosprawnych w oparciu o ofertę dostępną dla wszystkich osób bezrobotnych; Uzasadnienie zadania Powiatowy Urząd Pracy wdraŜa szereg instrumentów aktywizujących osoby bezrobotne w procesie poszukiwania zatrudnienia, takich jak kursy, staŜe, praktyki i szkolenia zawodowe. Instrumenty te w duŜej mierze mogą być wykorzystywane takŜe do wspierania osób niepełnosprawnych na rynku pracy, w takim zakresie, na jaki pozwalają uwarunkowania medyczne i edukacyjne. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowy Urząd Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Na bieŜąco Państwowy Fundusz Pracy w Olkuszu, ośrodki pomocy społecznej, Rehabilitacji Osób organizacje pozarządowe Niepełnosprawnych, Fundusz Pracy II.1.4 Dofinansowanie zakupu sprzętu komputerowego dla osób niepełnosprawnych; Uzasadnienie zadania W obecnej dobie, kiedy znajdujemy się na progu ogromnej zmiany cywilizacyjnej, związanej z rozwojem i upowszechnianiem się komputerów osobistych, internetu i technologii mobilnych, w efekcie czego tworzy się globalne społeczeństwo informacyjne moŜliwość korzystania z komputera decyduje o uczestniczeniu lub wykluczeniu ze społeczeństwa. NaleŜy o tym szczególnie pamiętać w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, które są w zdecydowanie większym stopniu niŜ przeciętny obywatel naraŜone na zjawisko znalezienia się na marginesie Ŝycia społecznego. Dlatego teŜ konieczne jest udzielanie wsparcia finansowego osobom niepełnosprawnym, gdyŜ w sytuacji, gdy dana osoba ma dostęp do komputera zwiększa się jej szansa na kontynuowanie nauki, znalezienie pracy, czy chociaŜby kontakty z innymi osobami. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum urzędy gmin, organizacje pozarządowe, Działanie ciągłe Państwowy Fundusz Pomocy Rodzinie gminne ośrodki pomocy społecznej Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 87 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim II.1.5 Wspieranie organizacji pozarządowych w tworzeniu Zakładów Aktywizacji Zawodowej na terenie powiatu; Uzasadnienie zadania Dotychczas niewykorzystywanym w wystarczającym stopniu rozwiązaniem systemowym są zakłady aktywności zawodowej. Jest to element pośredni w procesie rehabilitacji pomiędzy warsztatem terapii zajęciowej a zakładem pracy chronionej. Zakłady mają za zadanie doskonalenie form i metod organizacyjnych nauki zawodu, poszukiwania pracy i samej pracy, polegające na wyrabianiu w bezrobotnej osobie niepełnosprawnej aktywnego stosunku do poszukiwania pracy i wdraŜania jej do samodzielnej pracy. Zakład aktywizacji zawodowej jest jednostką w pełni subwencjonowaną. Zatrudnia pracowników w znacznym stopniu niepełnosprawnych. Prowadzić go mogą organizacje pozarządowe lub samorządy terytorialny. Dotychczas na terenie Powiatu Olkuskiego nie funkcjonuje ta przynosząca wymierne efekty forma rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Zachodzi potrzeba utworzenia kilku takich podmiotów na terenie Powiatu, aby w ten sposób zapobiegać ich wykluczeniu ze społeczeństwa osób niepełnosprawnych. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Marszałek województwa małopolskiego, 2007 – 2010 Środki własne Pomocy Rodzinie Starostwo Powiatowe w Olkuszu, organizacji organizacje pozarządowe prowadzących Zakłady, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, budŜet państwa, sponsorzy II.2. Cel operacyjny: Tworzenie miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych Liczba dostępnych ofert pracy przy obecnym poziomie bezrobocia jest ograniczona, a konkurowanie osoby niepełnosprawnej z innymi bezrobotnymi często wykracza poza jej moŜliwości. W związku z tym muszą być podejmowane działania kreujące miejsca pracy dla osób z niepełnosprawnością. NaleŜy przede wszystkim zwracać uwagę na moŜliwości zastosowania nowoczesnych form pracy, w których bycie osobą niepełnosprawną wcale nie jest przeszkodą. Przykładem takiej formy zatrudniania jest telepraca, którą wykonywać moŜna korzystając ze swojego komputera. Jest ona bardzo korzystna dla osoby niepełnosprawnej, gdyŜ tak naprawdę w zatrudnianiu na odległość liczy się nie wygląd, czy przebojowość, ale rzeczywiste umiejętności. Ponadto warto sygnalizować pracodawcom moŜliwość uzyskania dofinansowania na wyposaŜenie miejsca pracy dla osoby niepełnosprawnej, co moŜe być czynnikiem przełamującym obawy przed zatrudnieniem takiego pracownika. Wreszcie naleŜy stosować rozwiązanie, które sprawdziło się na terenie Powiatu Olkuskiego w odniesieniu do pełnosprawnych bezrobotnych. Chodzi mianowicie o wykorzystywanie organizowanych mityngów i giełd pracy do pośrednictwa zatrudnienia takŜe dla osób nie w pełni sprawnych. Tworzenie miejsc pracy przez pracodawców to nie jedyny sposób stymulowania zatrudnienia osób z niepełnosprawnością. NaleŜy takŜe dąŜyć do tego, aby osoby niepełnosprawne korzystały z moŜliwości samozatrudnienia, uruchamiając swoją niewielką działalność gospodarczą. Czasem nawet niewielka poŜyczka moŜe zachęcić bezrobotnego do załoŜenia własnej firmy. Stosunkowo nową, ale godną rozpowszechniania formą samozatrudniania są spółdzielnie socjalne, które mogą być tworzone przez grupy FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 88 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim szczególnie naraŜone na wykluczenie społeczne, w tym właśnie przez niepełnosprawnych. Spółdzielnie socjalne są szczególnie warte zasygnalizowania, gdyŜ rozwój tego rodzaju podmiotów jest bardzo mocno promowany przez Unię Europejską, czego dowodem są liczne realizowane w Polsce projekty stymulujące rozwój spółdzielni socjalnych finansowane ze środków Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Zadania: II.2.1 Wspieranie wykorzystywania telepracy jako nowoczesnych form zatrudniania osób niepełnosprawnych; Uzasadnienie zadania Telepraca (e-praca) to jedna z metod pracy wykorzystująca technologie telekomunikacyjne i informatyczne, umoŜliwiająca wykonywanie zadań przez pracownika całkowicie lub częściowo poza siedzibą firmy. Biorąc pod uwagę dynamiczny rozwój Internetu i dostęp do niego coraz większej liczby uŜytkowników, liczba potencjalnych telepracowników moŜe stale wzrastać. Ta forma pracy powinna być szeroko wykorzystywana przez osoby niepełnosprawne, gdyŜ: • czasem moŜe to być jedyna moŜliwość podjęcia pracy, • niepełnosprawny utrzymuje stały kontakt ze społeczeństwem, • niepełnosprawni telepracownicy nabierają poczucia własnej wartości i przydatności, • tym sposobem niepełnosprawni rozwijają umiejętności w dziedzinach informatycznych, • telepraca podwyŜsza kwalifikacje, zwiększając szanse na zatrudnienie w innej formie, • nie liczy się tu wygląd, lecz rzeczywiste umiejętności pracownika. • pracodawcy, którzy zetknęli się z telepracą chętnie korzystają z tej formy zatrudniania pracowników. Te argumenty przemawiają za tym, Ŝe konieczne jest rozpowszechnienie telepracy w Powiecie Olkuskim , zarówno wśród osób niepełnosprawnych, jak i pracodawców. DuŜe moŜliwości wdraŜania pilotaŜowych projektów dają środki finansowe Unii Europejskiej przeznaczane na ten cel. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowy Urząd Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie 2007 – 2015 Fundusz Pracy, Pracy w Olkuszu, organizacje pozarządowe Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, środki zewnętrzne II.2.2 Promocja rozwoju spółdzielni socjalnych z udziałem osób niepełnosprawnych na terenie powiatu olkuskiego; Uzasadnienie zadania Spółdzielnia socjalna to nowy podmiot w polskim systemie prawnym. Jej celem nie jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie swoich członków, jak ma to miejsce w przypadku zwykłej spółdzielni, ale prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków w celu zawodowej i społecznej integracji. Ta nowa w Polsce forma jest doskonałym sposobem na zatrudnienie osób z róŜnych powodów wykluczonych społecznie. Aby rozpowszechnić ideę spółdzielni wśród niepełnosprawnych Powiatu Olkuskiego konieczne jest przeprowadzenie kampanii informacyjnej o moŜliwościach samozatrudnienia w oparciu o tego rodzaju podmiot, sposobach tworzenia i korzyściach wynikających z prowadzenia działalności przez spółdzielnię. Ponadto godne uwagi jest podjęcie współpracy z podmiotami, które realizują pilotaŜowe projekty polegające na stymulowaniu tworzenia spółdzielni socjalnych (np. poprzez udział w roli partnera w projektach), a takŜe samodzielne przygotowywanie wniosków o finansowanie projektów mających na celu tworzenie spółdzielni. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Wydział Promocji i Powiatowy Urząd Pracy, Regionalny 2006 – 2015 Fundusz Pracy, Rozwoju Starostwa Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Fundusze zewnętrzne Powiatowego samorządy gminne, organizacje (IW EQUAL, pozarządowe Europejski Fundusz Społeczny) FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 89 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim II.2.3. WyposaŜenie nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych odpowiednio do ich potrzeb i moŜliwości; Uzasadnienie zadania W celu wykorzystania zdolności zawodowych osób z niepełnosprawnością naleŜy prowadzić działania przystosowujące miejsca pracy w taki sposób, aby odpowiadały one ich indywidualnym potrzebom i uzdolnieniom, oraz przeprowadzić adaptację stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Co istotne, moŜliwe jest pozyskanie środków finansowych na tego rodzaju działania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Zasadne jest zatem prowadzenie akcji promujących tego rodzaju rozwiązanie wśród pracodawców. Ponadto warto przygotowywać wnioski o dofinansowanie tego rodzaju przedsięwzięć ze źródeł zewnętrznych. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Pracodawcy, Powiatowy Urząd Pracy 2006 – 2015 Państwowy Fundusz Pomocy Rodzinie Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Pracy, fundusze zewnętrzne II.2.4 Udzielanie poŜyczek i dotacji na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej lub rolniczej osobom niepełnosprawnym; Uzasadnienie zadania Osoby rozpoczynające lub planujące rozpoczęcie działalności gospodarczej bardzo często nie dysponują wystarczającymi środkami finansowymi na uruchomienie własnej firmy. Sytuacja ta jeszcze wyraźniej zarysowuje się w odniesieniu do osób niepełnosprawnych. Uzyskanie poŜyczki lub dotacji moŜe być czynnikiem decydującym o podjęciu ewentualnej decyzji o uruchomieniu własnej firmy przez osoby z orzeczonym stopniem niepełnosprawności. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu, osoby Działania ciągłe Państwowy Fundusz Pomocy Rodzinie indywidualne, ośrodki pomocy społecznej Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, środki prywatne II.2.5 Organizacja giełd pracy dla osób niepełnosprawnych w ramach giełd i mityngów pracy dla wszystkich bezrobotnych; Uzasadnienie zadania Na terenie Powiatu Olkuskiego organizowane są raz w roku giełdy pracy, a kilka razy w roku mityngi pracy, w czasie których bezrobotni mogą nawiązać bezpośredni kontakt z pracodawcami oferującymi zatrudnienie. Ta forma pośrednictwa pracy przynosi efekty i w dalszym ciągu się rozwija. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w trakcie imprez na jednym ze stoisk prezentowane były oferty pracy przeznaczone dla osób niepełnosprawnych wraz z informacją o korzyściach wynikających z zatrudniania osób o orzeczonym stopniu niepełnosprawności. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowy Urząd Pracodawcy, organizacje pozarządowe 2006 – 2015 BudŜet powiatu Pracy FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 90 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim II.3. Cel operacyjny: Promocja zatrudniania osób niepełnosprawnych wśród pracodawców Doradcy pomagający osobom niepełnosprawnym w znalezieniu zatrudnienia podkreślają, Ŝe pracodawcy w bardzo róŜny sposób podchodzą do współpracy z osobami o orzeczonym stopniu niepełnosprawności. Częstokroć przedsiębiorcy obawiają się, Ŝe współpraca z osobą, która nie jest w pełni sprawna moŜe przynieść im więcej problemów niŜ korzyści. NaleŜy pamiętać, Ŝe osoby prowadzące działalność gospodarczą kierują się w swoich działaniach rachunkiem ekonomicznym. Dlatego teŜ konieczne jest skuteczne i cykliczne ich informowanie o oszczędnościach, jakie wiąŜą się z zatrudnianiem osoby niepełnosprawnej. Partnerem w tych działaniach mogą być funkcjonujące na terenie powiatu olkuskiego samorządy gospodarcze i organizacje zrzeszające lokalnych przedsiębiorców. Zadania: II.3.1 Przekazywanie informacji do pracodawców nt. korzyści związanych z zatrudnieniem pracownika o orzeczonej niepełnosprawności; Uzasadnienie zadania Pracodawcy nie tylko z terenu Powiatu Olkuskiego niejednokrotnie nie chcą zatrudniać pracowników niepełnosprawnych. Wynika to z jednej strony z tak ukształtowanej postawy, ale z drugiej takŜe ze względu na niewystarczającą informację o korzyściach, przede wszystkim finansowych, jakie niesie za sobą zatrudnienie niepełnosprawnego pracownika. Rzetelna informacja o niŜszych kosztach zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, przekazywana poprzez dostarczane ulotki, czy teŜ kontakt bezpośredni moŜe przekonać pracodawcę do podjęcia decyzji o zatrudnieniu. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu Na bieŜąco Fundusz Pracy, Pomocy Rodzinie BudŜet powiatu II.3.2 Organizacja spotkań z samorządami gospodarczymi poświęconych zagadnieniu zatrudniania osób niepełnosprawnych; Uzasadnienie zadania Samorządy gospodarcze skupiają przedsiębiorców zainteresowanych wymianą doświadczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W wielu przypadkach są to osoby otwarte na nowe rozwiązania i zainteresowane pomysłami, które mogą być wykorzystywane w zarządzaniu własnym przedsiębiorstwem. Doroczne spotkania z przedsiębiorcami zrzeszonymi we wskazywanych organizacjach pozwalają na zwrócenie im uwagi na zagadnienie zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz poinformowanie o ewentualnych zmianach w przepisach prawa w tym zakresie. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Wydział Promocji i Samorządy gospodarcze, organizacje 2006 – 2015 BudŜet powiatu Rozwoju Starostwa przedsiębiorców Powiatowego FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 91 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim III. CEL STRATEGICZNY: WCZESNE WYKRYWANIE DYSFUNKCJI I MINIMALIZACJA ICH SKUTKÓW WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEśY POWIATU OLKUSKIEGO III.1. Cel operacyjny: Wspieranie szkolnictwa specjalnego na terenie powiatu olkuskiego Idea szkolnictwa specjalnego została wprowadzona w Ŝycie juŜ w XIX wieku, kiedy dostrzeŜono konieczność zagwarantowania wszystkim dzieciom prawa do kształcenia. Z biegiem lat w Europie rozwijały się róŜne modele kształcenia dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – od opartych na załoŜeniu integracji prawie wszystkich dzieci w głównym nurcie edukacji do tworzenia dwóch odrębnych systemów edukacji. Pomiędzy tymi modelami znajduje się szereg stosowanych rozwiązań pośrednich. Bez względu na stosowany sposób kształcenia nie ulega wątpliwości, Ŝe nauka dzieci jest jednym ze sposobów wdraŜania w Ŝycie praw dziecka i człowieka. W Polsce zarządzanie szkolnictwem specjalnym znajduje się w kompetencjach samorządu powiatowego i to właśnie na tym szczeblu samorządowym leŜy główna odpowiedzialność za jakość procesu kształcenia dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W Powiecie Olkuskim zadanie to jest realizowane głównie poprzez Zespół Szkół Specjalnych w Olkuszu, dlatego konieczne jest ciągłe wspieranie działalności tej placówki. NaleŜy jednak takŜe podejmować działania zmierzające do tworzenia moŜliwie największej liczby klas integracyjnych, gdyŜ to właśnie w takich klasach dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna mogą osiągnąć najlepsze wyniki w nauce i czuć się pełnoprawnym członkiem społeczności lokalnej. Szkoły i klasy integracyjne sprzyjają w duŜej mierze równieŜ uczniom zdrowym, którzy uczą się pomagać swoim niepełnosprawnym kolegom. Zadania: III.1.1 Zmiana lokalizacji Zespołu Szkół Specjalnych w Olkuszu; Uzasadnienie zadania Zespół Szkół Specjalnych w Olkuszu jest placówką, gdzie pobierają naukę dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. To jedyny tego rodzaju podmiot na terenie Powiatu Olkuskiego. W chwili obecnej szkoła znajduje się w budynku naleŜącym do Gminy Olkusz, który nie jest w wystarczającym stopniu przystosowany do potrzeb dzieci upośledzonych. W związku z tym zachodzi potrzeba przeniesienia szkoły do innego, uprzednio w odpowiedni sposób przygotowanego budynku. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Wydział Edukacji, Urząd Miasta i Gminy w Olkuszu 2008 - 2011 BudŜet powiatu, Kultury i Kultury budŜet Gminy Olkusz Fizycznej Starostwa Powiatowego FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 92 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim III.1.2 Organizacja dowozu dzieci do Zespołu Szkół Specjalnych i innych ośrodków dla dzieci upośledzonych na terenie powiatu; Uzasadnienie zadania Dzieci upośledzone samodzielnie nie są w stanie dotrzeć do Zespołu Szkół Specjalnych w Olkuszu, w którym mogą poszerzać swoją wiedzę i umiejętności ze względu na duŜą w niektórych przypadkach odległość szkoły od miejsca zamieszkania. Jedynym sposobem, który umoŜliwia im dotarcie do szkoły jest zorganizowany dowóz z miejscowości, w której mieszkają do Olkusza. NaleŜy pamiętać o dowoŜeniu dzieci nawet o wysokim stopniu niepełnosprawności, jeśli tylko stan zdrowia pozwala im na naukę w szkole. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Urzędy Gmin z terenu Wydział Edukacji, Kultury i Kultury 2006 – 2013 BudŜety gmin Powiatu Olkuskiego Fizycznej Starostwa Powiatowego w Olkuszu III.1.3 Utworzenie i prowadzenie klas integracyjnych w szkołach ponadgimnazjalnych na terenie powiatu; Uzasadnienie zadania Przemiany zachodzące w szkolnictwie specjalnym zachodzące w krajach Unii Europejskiej polegają przede wszystkim na zmianie podejścia do niepełnosprawnego ucznia, na zwróceniu uwagi na jego indywidualne, zmienione przez dysfunkcje potrzeby oraz na podejmowaniu działań w celu stworzenia mu jak najlepszych warunków do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie. Doświadczenia wielu krajów pokazują, Ŝe integracji dzieci i młodzieŜy o specjalnych potrzebach edukacyjnych najlepiej słuŜą szkoły i klasy integracyjne, które są otwarte dla wszystkich dzieci w danej społeczności. Dzieci niepełnosprawne, które uczą się w szkołach z pełnosprawnymi rówieśnikami, w większym stopniu rozwijają swoje społeczne i zawodowe umiejętności, które są potrzebne w codziennym Ŝyciu i na rynku pracy. Nauka w tej samej szkole jest nie tylko korzystna dla dzieci i młodzieŜy niepełnosprawnej, ale takŜe dla ich pełnosprawnych kolegów. Pozwala im lepiej rozumieć, Ŝe osoby z niepełnosprawnością mają prawo do pełnego uczestnictwa i równości w społeczeństwie. Szkolnictwo integracyjne jest więc najskuteczniejszym środkiem budowania solidarności między dziećmi o specjalnych potrzebach i ich rówieśnikami. Docelowo planowane jest utworzenie oddziałów integracyjnych we wszystkich szkołach ponadgimnazjalnych Powiatu Olkuskiego. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Wydział Edukacji, Szkoły ponadgimnazjalne z terenu Powiatu, 2007 – 2015 BudŜet powiatu, Kultury i Kultury Kurator Oświaty w Krakowie środki zewnętrzne Fizycznej Starostwa Powiatowego III.2. Cel operacyjny: Stworzenie kompleksowego systemu wykrywania dysfunkcji i zapobiegania niepełnosprawności wśród dzieci i młodzieŜy Wczesne wykrywanie dysfunkcji pojawiających się u dzieci jest koniecznością, poniewaŜ im wcześniej zostaną stwierdzone problemy ze zdrowiem danej osoby tym jest większa szansa na zminimalizowanie, a w niektórych przypadkach likwidację ich wpływu na dalsze Ŝycie młodego człowieka. Jedynie wczesna diagnoza, wielostronna ocena medyczna, psychologiczna, edukacyjna, pozwalają stworzyć realny program skutecznych oddziaływań terapeutycznych na dziecko. W chwili obecnej na terenie powiatu olkuskiego potrzeby w zakresie wczesnego wykrywania dysfunkcji nie są zaspokajane w wystarczającym stopniu. Niezbędne jest utworzenie Zespołu Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka, a takŜe FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 93 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim stałe diagnozowanie dzieci pod kątem coraz częściej występującego problemu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. Warto takŜe pamiętać o zapisanym w systemie prawnym, lecz w rzeczywistości rzadko realizowanym obowiązku prowadzenia zajęć korekcyjnokompensacyjnych w szkołach podstawowych. Grupą dorosłych, którzy potrzebują wsparcia w przypadku chorób, czy niepełnosprawności dzieci są ich rodzice. Dlatego z radością naleŜy przyjmować podejmowanie inicjatyw oddolnych w postaci tworzenia grup samopomocowych dla ojców i matek dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wspieranie dzieci i młodzieŜy nie moŜe jednak ograniczać się tylko do rozwiązywania problemów dotyczących ich zdrowia fizycznego. Trzeba pamiętać takŜe o niezbędności zapobiegania wykluczaniu społecznego takŜe dzieci zdrowych, ale pochodzących z rodzin, w których niedostatki wychowania mogą wywoływać pogłębianie się u nich problemów z zachowaniem. Pomoc w nauce i rozwój zainteresowań dzieci i młodzieŜy mogą być skutecznym sposobem na zapobieganie poszerzania przez młodych ludzi grupy osób wykluczonych społecznie na terenie powiatu. Zadania: III.2.1 Diagnozowanie dzieci pod kątem występowania zaburzeń wieku rozwojowego; Uzasadnienie zadania Najczęściej występujące zaburzenia wieku rozwojowego charakteryzują się nadpobudliwością psychoruchową, zaburzeniami koncentracji uwagi, nadmierną impulsywnością, spowolnieniem lub nadruchliwością. Nasilenie powyŜszych objawów jest niewspółmierne do wieku i poziomu rozwoju oraz utrudnia funkcjonowanie dziecka w otoczeniu. Szczególnie istotne jest, aby moŜliwie najwcześniej udało się wykryć chorobę u dziecka, co jest skomplikowane i w głównej mierze opiera się na obserwacji dziecka. Istotna w tym procesie jest współpraca z rodzicami i nauczycielami w szkole. NaleŜy pamiętać, Ŝe nie kaŜde dziecko, które jest niegrzeczne lub ma problemy w nauce jest chore. Prawidłowa diagnoza jest warunkiem skutecznego, choć wielokierunkowego i długotrwałego leczenia dziecka. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Poradnie Zakłady Opieki Zdrowotnej, pedagodzy Na bieŜąco BudŜet powiatu, Psychologicznoszkolni, dyrektorzy szkół, rodzice, Narodowy Fundusz Pedagogiczne organizacje pozarządowe Zdrowia III.2.2 Wspieranie inicjatyw tworzenia grup wychowujących dzieci niepełnosprawne; samopomocowych dla rodziców Uzasadnienie zadania Nadrzędnym celem członków grup samopomocowych jest pomoc samym sobie w kręgu osób dotkniętych takim samym problemem. Poprzez wspólną pracę w ramach grupy samopomocowej moŜna łatwiej poradzić sobie z obciąŜeniami socjalnymi, psychicznymi i/lub będącymi wynikiem choroby. Takie działania ułatwiają radzenie sobie z problemami rodziców dzieci dotkniętych niepełnosprawnością. Tworzenie grup jest procesem oddolnym i rolą samorządu w tym wypadku moŜe być jedynie wspieranie organizacyjne (np. udostępnianie sali na spotkania grupy, pomoc przy przygotowywaniu wyjazdów grupy). Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Powiatowe Centrum Grupy samopomocowe, organizacje W zaleŜności od BudŜet powiatu, Pomocy Rodzinie pozarządowe, gminy potrzeb środki zewnętrzne w Olkuszu FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 94 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim III.2.3 Prowadzenie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych dla dzieci we wszystkich szkołach na terenie powiatu; Uzasadnienie zadania Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w myśl obowiązującego prawa powinny być prowadzone w kaŜdej szkole podstawowej dla dzieci klas I – III mających trudności w nabyciu umiejętności czytania i pisania, które wynikają z uwarunkowań wewnętrznych niezaleŜnych od chęci i zaangaŜowania. Zajęcia dotyczą przede wszystkim zdolności analizy i syntezy wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, pamięci wzrokowej oraz analizy i syntezy słuchowej. Okazuje się jednak, Ŝe w bardzo wielu przypadkach jest to trudne ze względu na ograniczoność środków finansowych. Mimo wszystko, konieczne jest podjęcie działań na rzecz rozpoczęcia prowadzenia zajęć, chociaŜby poprzez próbę pozyskania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Dyrektorzy szkół Urzędy Gmin z terenu powiatu, Starostwo 2009 – 2015 BudŜety gmin, podstawowych Powiatowe w Olkuszu fundusze zewnętrzne III.2.4 Wspieranie działań w celu powołania Zespołu Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka w wieku od 0 do 7 lat; Uzasadnienie zadania W pierwszych latach Ŝycia dziecka kluczowym zadaniem jest rozpoznawanie wszelkich oznak sugerujących, Ŝe rozwój dziecka moŜe być zaburzony. Zadaniem Zespołu Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka powinno być ustalenie rozwoju dziecka, kierunków i harmonogramu działań w zakresie wczesnego wspomagania i wsparcia rodziny dziecka, opracowanie i realizowanie z dzieckiem i jego rodziną indywidualnego programu wczesnego wspomagania, z uwzględnieniem działań wspomagających rodzinę dziecka, koordynowania działań specjalistów prowadzących zajęcia z dzieckiem oraz oceniania postępów dziecka. Zespół powinni utworzyć: pedagog posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju niepełnosprawności dziecka, psycholog, logopeda, inni specjaliści, dzięki czemu pomoc udzielana dziecku i jego rodzinie będzie kompleksowa. Na terenie Powiatu Olkuskiego dotychczas nie funkcjonuje Zespół Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka, pomimo zauwaŜalnego zapotrzebowania na działalność takiej placówki. Jedyną moŜliwością uzyskania wsparcia jest korzystanie z pomocy placówek zlokalizowanych w Krakowie, co nie jest łatwe ze względu na duŜą liczbę dzieci i ich rodzin z samego Krakowa, które znajdują wsparcie w tamtejszych ośrodkach. Sposobem na rozwiązanie jest powołanie do Ŝycia placówki na terenie Powiatu Olkuskiego. Instytucja Partnerzy Okres Źródła finansowania koordynująca realizacji Wydział Edukacji, Zakłady opieki zdrowotnej z terenu Powiatu, Wspieranie – od środki zewnętrzne Kultury i Kultury szkoły podstawowe, przedszkola, poradnie 2006, Fizycznej Starostwa psychologiczno-pedagogiczne utworzenie – Powiatowego 2010 FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 95 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim OBSZAR PRIORYTETOWY: AKTYWIZACJA RYNKU PRACY POWIATOWY PROGRAM PROMOCJI ZATRUDNIENIA ORAZ AKTYWIZACJI LOKALNEGO RYNKU PRACY I. I.1. CEL STRATEGICZNY: ZMNIEJSZENIE POZIOMU I SPOŁECZNYCH SKUTKÓW BEZROBOCIA W POWIECIE Cel operacyjny: Aktywizacja zawodowa osób młodych, nie posiadających pracy Analiza danych na temat bezrobocia w Powiecie Olkuskim wskazuje na potrzebę tworzenia systemów wsparcia dla osób młodych, które po zakończeniu edukacji są na etapie kształtowania własnego warsztatu zawodowego oraz zdobywania umiejętności. Istotnym zagadnieniem jest szybkie dostosowywanie profili kształcenia szkół z terenu powiatu do zmieniającego się rynku pracy. Oczywiście jako rynek pracy dla absolwentów olkuskich szkół naleŜy postrzegać takŜe duŜe rynki pracy, jakimi są aglomeracje krakowska i górnośląska. DuŜą grupę osób stanowią takŜe osoby bez staŜu pracy. Udostępnienie lokalnych programów staŜowych i elastycznych form pracy (zastępstwo, praca na odległość, wolontariat) w znaczny sposób mogłoby zmniejszyć liczbę osób bezrobotnych bez staŜu pracy, podnosząc ich umiejętności praktyczne, a tym samym zwiększając konkurencyjność na rynku pracy. Zadaniem Powiatowego Urzędu Pracy jest równieŜ aktywizowanie młodych ludzi w zakresie umiejętnego, samodzielnego poszukiwania pracy. W ostatnich latach pogłębia się niepokojąca tendencja niepodejmowania pracy przez coraz większą liczbę osób kończących edukację. Automatycznie stają się one łatwym celem dla róŜnych zjawisk patologicznych, przechodząc w statystykach Powiatowego Urzędu Pracy do grupy osób pozostających bez pracy powyŜej 24 miesięcy. Zadania: I.1.1 BieŜące monitorowanie wykształcenia i kwalifikacji młodych ludzi, w tym absolwentów szkół ponadgimnazjalnych powiatu; Uzasadnienie zadania Zadanie to powinno być punktem wyjścia do dalszych działań wspierających aktywizację młodych ludzi. Wiedza na temat poziomu wykształcenia i kwalifikacji młodych ludzi umoŜliwia tworzenie i realizację narzędzi wsparcia dla młodzieŜy i absolwentów szkół Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Edukacji, Powiatowy Urząd Pracy, szkoły, działania ciągłe budŜet powiatu Kultury i Kultury gminy, pracodawcy i organizacje Fizycznej Starostwa pracodawców, Ochotnicze Hufce Powiatowego Pracy FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 96 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim I.1.2 Organizacja we współpracy z pracodawcami staŜy w celu zdobycia przez młodych ludzi koniecznych umiejętności; Uzasadnienie zadania StaŜe umoŜliwiają osobom młodym – do 25 roku Ŝycia lub do 27 roku Ŝycia ale pod warunkiem ukończenia studiów wyŜszych w ostatnich 12 miesiącach – wykorzystanie w sposób praktyczny wiedzy zdobytej w procesie edukacji, a przede wszystkim dają młodym ludziom szansę na uzyskanie niezbędnego w dalszej pracy zawodowej doświadczenia. Jest to forma aktywizacji z powodzeniem stosowana juŜ przez Powiatowy Urząd Pracy Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd pracodawcy i organizacje pracodawców, działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy gminy, Ochotnicze Hufce Pracy Europejski Fundusz Społeczny I.1.3 Podpisywanie z pracodawcami umów w celu zdobycia przez młodych ludzi doświadczenia zawodowego w ramach przygotowania zawodowego; Uzasadnienie zadania Umowy obejmują osoby długotrwale bezrobotne, bez kwalifikacji zawodowych, niepełnosprawne i samotnie wychowujące przynajmniej jedno dziecko do lat 7, a ich celem jest uzyskanie niezbędnych w dalszej pracy zawodowej nowych kwalifikacji poprzez praktyczne wykonywanie zadań zawodowych. Jest to forma aktywizacji z powodzeniem stosowana juŜ przez Powiatowy Urząd Pracy. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd pracodawcy i organizacje pracodawców, działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy gminy, Ochotnicze Hufce Pracy Europejski Fundusz Społeczny I.1.4 Organizowanie pracy i refundacji części jej kosztów przy zatrudnianiu osób młodocianych; Uzasadnienie zadania Reforma systemu oświaty i wprowadzenie nowych szczebli edukacyjnych (gimnazja, przy jednoczesnym skróceniu czasu trwania szkoły podstawowej) uwypukliła zjawisko młodych osób kończących edukację na szkole podstawowej lub gimnazjum – z róŜnych względów. Będąc w tym okresie niepełnoletnimi oraz nie posiadając Ŝadnego przygotowania do wejścia na rynek pracy, osoby te juŜ na początku dorosłego Ŝycia naraŜone są na wykluczenie społeczne oraz rozmaite patologie. W celu przeciwdziałania takim sytuacjom naleŜy zintensyfikować działania na rzecz zatrudniania osób młodocianych (od 15 roku Ŝycia). Działaniami tymi zajmują się Ochotnicze Hufce Pracy, które powinny monitorować środowiska lokalne w celu identyfikowania kwalifikujących się do tych działań osób, zapewniając im opiekę prawną oraz miejsca pracy – współpracując w tym zakresie z Cechami Rzemiosł RóŜnych i innymi zrzeszeniami przedsiębiorców. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Ochotnicze Hufce Powiatowy Urząd Pracy, samorządy działania w miarę środki własne Pracy lokalne, przedsiębiorcy, Ośrodki Pomocy zidentyfikowanych przedsiębiorców, Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy moŜliwości Fundusz Pracy, Rodzinie, Urząd Wojewódzki, zrzeszenia Europejski Fundusz przedsiębiorców. Społeczny FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 97 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim I.2. Cel operacyjny: Aktywizacja zawodowa kobiet Programy operacyjne dysponujące środkami strukturalnymi Unii Europejskiej kładą duŜy nacisk na wdraŜanie projektów wyrównujących równość szans płci. Działania słuŜące aktywizacji kobiet słuŜą nie tylko zaspokajaniu ich aspiracji zawodowych, ale takŜe mają na celu godzenie obowiązków rodzinnych i słuŜbowych. Wyrównywanie szans kobiet na rynku pracy powinno przynieść efekty w postaci wzrostu poziomu zatrudnienia kobiet oraz podwyŜszenia ich statusu społecznego i ekonomicznego. W Powiecie Olkuskim jest duŜa liczba kobiet, które do tej pory nie pracowały, zajmując się domem i wychowywaniem dzieci. Obecnie, gdy ich męŜowie stracili pracę w duŜych państwowych zakładach, nierzadko kobiety te zmuszone są do poszukiwania płatnej pracy, aby pomóc utrzymać rodzinę. Rozwój małych i średnich firm moŜe im pomóc w znalezieniu pracy – wsparcie dla kobiet powinno być jednak działaniem skoordynowanym i obejmującym szerokie grono zainteresowanych kobiet. Zadania: I.2.1 Prowadzenie działań promocyjno-informacyjnych z zakresu i przedsiębiorczości, skierowanych do środowisk kobiecych; rynku pracy Uzasadnienie zadania Po wejściu do Unii Europejskiej, Polska ma dostęp do nowych programów i funduszy kierowanych do środowisk kobiecych. Istotne jest zatem monitorowanie wszelkich informacji istotnych dla kobiet, odpowiednie ich segregowanie i przekazywanie do odpowiednich grup odbiorców. Działania promocyjno-informacyjne powinny przybrać róŜnorodny charakter – od informacji zamieszczanych w Internecie i mediach lokalnych, po opracowywanie broszur i informatorów Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Promocji i Powiatowy Urząd Pracy, Gminne Centra działania ciągłe Fundusz Pracy, Rozwoju Starostwa Informacyjne, pracodawcy i organizacje Europejski Fundusz Powiatowego pracodawców, organizacje pozarządowe, Społeczny Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie I.2.2 Wspieranie kobiet w godzeniu Ŝycia zawodowego i rodzinnego; Uzasadnienie zadania Zadanie ma umoŜliwić kobietom aktywnym moŜliwość rozwoju zawodowego, bez zaniedbywania obowiązków rodzinnych. Zadanie moŜe obejmować np. współfinansowanie systemu opieki na dzieckiem, organizacji pomocy domowej etc. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Gminne Centra Informacyjne, Powiatowe działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy Centrum Pomocy Rodzinie, Ośrodki Europejski Fundusz Pomocy Społecznej, organizacje Społeczny, fundusze pozarządowe prywatne I.2.3 Organizacja spotkań integracyjnych i motywacyjnych dla kobiet; Uzasadnienie zadania Organizacja spotkań dla kobiet ma na celu wspieranie ich w procesie poszukiwania zatrudnienia i zdobywania nowych umiejętności zawodowych. Planowane są następujące działania skierowane do kobiet: - spotkania z pracodawcami, FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 98 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim - spotkania z kobietami-przedsiębiorcami - warsztaty aktywizujące Efektem tych spotkań moŜe być utworzenie Klubu Kobiet Aktywnych – stowarzyszenia działającego na rzecz kobiet z terenu powiatu olkuskiego. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Promocji i Powiatowy Urząd Pracy, Gminne Centra działania ciągłe Fundusz Pracy, Rozwoju Starostwa Informacyjne, pracodawcy i organizacje Europejski Fundusz Powiatowego pracodawców, organizacje pozarządowe, Społeczny Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie I.3. Cel operacyjny: Rozwój systemu szkoleń i kursów zawodowych dla osób bezrobotnych System szkoleń i kursów od wielu lat jest jednym z głównych narzędzi aktywizacji osób bezrobotnych w naszym kraju. Efektywny system szkoleniowy oferuje nie tylko profesjonalne i praktyczne metody zdobywania wiedzy i umiejętności, ale takŜe na bieŜąco prowadzi monitoring potrzebnych tematów, odzwierciedlających sytuację na rynku pracy. Osobnym zagadnieniem w stosunku do szkoleń zawodowych jest organizacja kursów wspomagających proces poszukiwania pracy oraz zwiększających dodatkowe umiejętności osób bezrobotnych, np.: kursy komputerowe, kursy nauki języków obcych, etc. Udział w szkoleniach jest nie tylko źródłem nowej wiedzy i umiejętności, ale nierzadko jest formą oderwania się od problemów nurtujących na co dzień osoby bezrobotne oraz stanowi forum wymiany doświadczeń przez osoby poszukujące pracy. Zadania: I.3.1 Systematyczne badanie potrzeb szkoleniowych osób bezrobotnych; Uzasadnienie zadania Tematyka organizowanych szkoleń i kursów dla bezrobotnych musi być odpowiedzią na bieŜące potrzeby osób bezrobotnych i pracodawców, stąd teŜ waŜne staje się stałe identyfikowanie tych potrzeb i podejmowanie działań słuŜących ich zaspokajaniu Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, Rada działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy Konsultacji ds. Organizacji Europejski Fundusz Pozarządowych w ramach Partnerstwa Społeczny, budŜet Lokalnego, jednostki szkoleniowe, powiat pracodawcy I.3.2 WdraŜanie umów w zakresie szkoleń na linii: Powiatowy Urząd Pracy – bezrobotny – pracodawca; Uzasadnienie zadania Umowy pomiędzy Powiatowym Urzędem Pracy, bezrobotnym i pracodawcą są bardzo efektywną formą współpracy, gdyŜ umoŜliwiają zaspokojenie potrzeb osób poszukujących pracy oraz firm poszukujących odpowiednio przeszkolonego pracownika FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 99 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Instytucja koordynująca Powiatowy Urząd Pracy I.3.3 Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania Starostwo Powiatowe w Olkuszu, jednostki szkoleniowe, pracodawcy działania ciągłe Fundusz Pracy, Europejski Fundusz Społeczny, pracodawcy Stworzenie ponadpowiatowej bazy danych instytucji szkoleniowych i edukacyjnych; Uzasadnienie zadania Baza danych instytucji szkoleniowych i edukacyjnych, systematycznie weryfikowana i aktualizowana, ma słuŜyć organizacji wysokiej jakości szkoleń i kursów, odpowiadających aktualnym potrzebom bezrobotnych i firm, a takŜe stałej ocenie prowadzonych szkoleń. W bazie (internetowej i drukowanej) powinny się znaleźć firmy szkoleniowe, szkoły, uczelnie wyŜsze oraz organizacje pozarządowe prowadzące kursy. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy jednostki szkoleniowe, szkoły, uczelnie Europejski Fundusz wyŜsze, pracodawcy Społeczny I.3.4 Organizacja szkoleń zawodowych metodą symulacji pracy; Uzasadnienie zadania Szkolenia prowadzone metodą symulacji pracy są odzwierciedleniem faktycznych warunków, jakie panują na określonym stanowisku pracy (np. specjalny poligon dla zawodów budowlanych), dlatego stanowią o wysokiej efektywności takich szkoleń. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, Gminne działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy Centra Informacyjne, Zakład Europejski Fundusz Doskonalenia Zawodowego, Wojewódzki Społeczny, Uniwersytet Robotniczy, Ochotniczy pracodawcy Hufiec Pracy, izby rzemieślnicze, jednostki szkoleniowe, szkoły, uczelnie wyŜsze, pracodawcy, I.3.5. Organizacja szkoleń „ABC komputerowe”; Uzasadnienie zadania Znajomość obsługi komputera i Internetu jest coraz częściej podstawowym warunkiem przyjęcia do pracy nie tylko w biurze. Szkolenia z tego zakresu powinny z jednej strony uczyć podstawowych umiejętności komputerowych, z drugiej natomiast rozwijać u słuchaczy znajomość praktycznych programów, np. księgowych czy zarządzania magazynowego Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania w miarę Fundusz Pracy, Pracy jednostki szkoleniowe, szkoły, uczelnie zidentyfikowanych Europejski Fundusz wyŜsze, Zakład Doskonalenia potrzeb i środków Społeczny Zawodowego, Wojewódzki Uniwersytet Robotniczy, pracodawcy, Gminne Centra Informacyjne FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 100 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim I.3.6. Organizacja szkoleń i kursów z zakresu nauki języków obcych; Uzasadnienie zadania Znajomość języków obcych od dawna jest podstawowym warunkiem znalezienia atrakcyjnej pracy. Zadanie to ma obecnie niezwykle istotne znaczenie w kontekście pojawiających się ofert pracy w krajach Unii Europejskiej. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania w miarę Fundusz Pracy, Pracy jednostki szkoleniowe, szkoły, uczelnie zidentyfikowanych Europejski Fundusz wyŜsze, Zakład Doskonalenia potrzeb i środków Społeczny Zawodowego, pracodawcy, Wojewódzki Uniwersytet Robotniczy, Gminne Centra Informacyjne, Wojewódzki Urząd Pracy – EURES. I.3.7. Organizacja kierunkowych kursów zawodowych; Uzasadnienie zadania Organizacja kierunkowych kursów zawodowych jest jedną z najbardziej efektywnych form aktywizacji osób bezrobotnych. Często są one organizowane pod potrzeby jakiegoś pracodawcy planującego zatrudnienie większej ilości osób w określonym zawodzie. Ponadto kursy te najczęściej dotyczą nowoczesnych technik wykonywania danego zawodu. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy jednostki szkoleniowe, szkoły, uczelnie Europejski Fundusz wyŜsze, Zakład Doskonalenia Społeczny Zawodowego, pracodawcy, Wojewódzki Uniwersytet Robotniczy, Gminne Centra Informacyjne I.4. Cel operacyjny: Rozwój systemu informacji z zakresu pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego Pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe, jako kluczowe narzędzia aktywizacji rynku pracy, wymagają stałego rozwoju wykorzystującego nowe technologie i nowe formy pracy. Powiększający się zasób informacji o róŜnej tematyce i róŜnym pochodzeniu wymaga odpowiedniego zarządzania tą informacją – zbierania, selekcjonowania i udostępniania zainteresowanym odbiorcom. Powiatowy Urząd Pracy powinien prowadzić cykliczne badania lokalnego rynku pracy, aktualizując informacje na jego temat, co ma niebagatelne znaczenie przy doborze instrumentów i narzędzi aktywizacyjnych. Monitoringowi poddane być powinny zawody deficytowe i nadwyŜkowe na terenie powiatu, aspiracje i predyspozycje absolwentów szkół, kierunki kształcenia, etc. Coraz większego znaczenia w działaniach informacyjnych nabierają nowe technologie informatyczne. Powstają interaktywne kioski dla bezrobotnych (monitor dotykowy), dzięki którym moŜna poznać przepisy prawne, nauczyć się pisania Ŝyciorysu i listu motywacyjnego, a przede wszystkim dostać się do bazy, w której znajdują się oferty pracy. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 101 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Zadania: I.4.1 Opracowanie i aktualizacja bazy danych, zawierającej segmentację bezrobotnych i poszukujących pracy według róŜnych kryteriów; Uzasadnienie zadania Segmentacja bezrobotnych i poszukujących pracy według róŜnych kryteriów (np. kwalifikacje, staŜ pracy, wiek etc.) z uwzględnieniem podziału na poszczególne gminy powiatu olkuskiego, powinna być punktem wyjścia dla tworzenia programów wsparcia kierowanych do określonych grup odbiorców. UmoŜliwi to bardziej racjonalne wykorzystanie środków finansowych i osiągnięcie zamierzonych efektów. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy samorządy gminne, Gminne Centra Europejski Fundusz Informacyjne, jednostki pozarządowe, Społeczny organizacje szkoleniowe, pracodawcy I.4.2 WdroŜenie dla mieszkańców powiatu systemu informacji i promocji w zakresie programów rynku pracy; Uzasadnienie zadania Działania aktywizujące lokalny rynek pracy muszą uwzględniać system informacji dla osób bezrobotnych i pracodawców z zakresu nowych programów rynku pracy, organizowanych szkoleń, dostępnych form wsparcia etc. Aby dotrzeć do jak najszerszego grona odbiorców naleŜy wykorzystywać uzupełniające się kanały informacyjne – tablice ogłoszeń, media lokalne i regionalne, Internet, ulotki, broszury etc. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Wydział Promocji i Rozwoju Starostwa działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy Powiatowego, Gminne Centra Europejski Fundusz Informacyjne, samorządy gminne, prasa Społeczny lokalna I.4.3 Wykorzystanie nowoczesnych technologii komputerowych w rozwoju pośrednictwa pracy; Uzasadnienie zadania Rozwój i wykorzystanie nowoczesnych technologii umoŜliwia sprawną, szybką i w zwiększonym zakresie wymianę informacji pomiędzy zainteresowanymi partnerami (PUP – bezrobotny – pracodawca). UmoŜliwia takŜe tworzenie baz ofert pracy w Internecie i ich bieŜącą aktualizację Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania ciągłe Fundusz Pracy, Pracy pracodawcy i organizacje pracodawców, Europejski Fundusz agencje pracy Społeczny I.4.4 Organizacja Gminnych Klubów Pracy na bazie Gminnych Centrów Informacyjnych; Uzasadnienie zadania Działania aktywizujące lokalny rynek pracy muszą uwzględniać system informacji i poradnictwa dla osób bezrobotnych i pracodawców z zakresu nowych programów rynku pracy, organizowanych szkoleń, dostępnych form wsparcia etc. Aby dotrzeć do jak najszerszego grona odbiorców powinny zostać zorganizowane w Gminne Kluby Pracy, prowadzące działania informacyjne i poradnictwa z zakresu nowych programów rynku pracy, nowych moŜliwości dla bezrobotnych i pracodawców, organizowanych szkoleń etc. Ich siedzibą mogą być Gminne Centra Informacyjne. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 102 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim koordynująca Samorządy gminne I.4.5 Starostwo Powiatowe w Olkuszu, Powiatowy Urząd Pracy, pracodawcy i organizacje pracodawców, agencje pracy 2006-2010 Fundusz Pracy, Europejski Fundusz Społeczny Organizacja „Targów Pracy” – spotkań osób bezrobotnych, poszukujących pracy i pracodawców; Uzasadnienie zadania „Targi pracy” są efektywną formą kontaktów osób bezrobotnych, poszukujących i oferujących pracę. Bezrobotni i kandydaci mają moŜliwość zaprezentowania swoich walorów zawodowych, nawiązać interesujące kontakty, a pracodawcy mogą bezpośrednio poznać potencjalnych kandydatów do pracy oraz zareklamować produkty bądź usługi swojej firmy. Targom towarzyszy poradnictwo zawodowe dla osób bezrobotnych Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania ciągłe Fundusz Pracy, budŜet Pracy pracodawcy i organizacje pracodawców, powiatu, Europejski agencje pracy, gminy Fundusz Społeczny I.4.6 Stosowanie przez doradców zawodowych nowoczesnych technik poradnictwa indywidualnego i grupowego; Uzasadnienie zadania Biorąc pod uwagę szybkie zmiany na rynku pracy (m.in. rozwój nowych zawodów, nowych firm) rola doradców zawodowych nabiera coraz większego znaczenia. Rozwój nowych technik pracy (techniki informatyczne, metody interaktywne) z osobami zainteresowanymi wymagać będą ich przyswojenia i stosowania przez doradców. Coraz powszechniejsze będzie się stawało udzielanie porad przez Internet. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania ciągłe Fundusz Pracy, budŜet Pracy Wojewódzki Urząd Pracy, pracodawcy i powiatu, Europejski organizacje pracodawców Fundusz Społeczny I.4.7 Współpraca Powiatowego Urzędu Pracy ze szkołami w zakresie doradztwa zawodowego i kształtowania kariery zawodowej młodych ludzi; Uzasadnienie zadania Kształtowanie kariery zawodowej powinno rozpoczynać się juŜ od szczebla szkół podstawowych (VI klasy). MłodzieŜ szkolna, często wahająca się pomiędzy wyborem róŜnych profili nauczania czy rodzaju studiów, musi mieć wsparcie nie tylko w rodzicach czy pedagogach szkolnych, ale takŜe wśród profesjonalnie przygotowanych do tego doradców zawodowych Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, szkoły, działania ciągłe BudŜet powiatu, Pracy pracodawcy i organizacje pracodawców, Fundusz Pracy, samorządy gminne, organizacje Europejski Fundusz pozarządowe Społeczny FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 103 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim I.4.8 Funkcjonowanie sali informacji zawodowej z dostępem do Internetu w Powiatowym Urzędzie Pracy w Olkuszu; Uzasadnienie zadania Sala informacji zawodowej z dostępem do Internetu w Powiatowym Urzędzie Pracy w Olkuszu ma słuŜyć nie tylko szkoleniom i warsztatom dla osób bezrobotnych, ale takŜe powinna być centrum dla osób poszukujących pracy, gdzie moŜna wydrukować odpowiedni materiał, wysłać fax bądź e-maila. Dodatkowo osoba korzystająca z sali powinna mieć moŜliwość rozmowy z doradcą zawodowym. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania ciągłe budŜet powiatu, Pracy bezrobotni Europejski Fundusz Społeczny, sponsorzy I.4.9 Monitoring rynku pracy – przeprowadzanie okresowych badań wśród pracodawców, placówek edukacyjnych i innych instytucji lokalnych; Uzasadnienie zadania Badania takie powinien realizować i finansować Powiatowy Urząd Pracy. W zakres tych badań powinny wejść takie zagadnienia, jak: określenie zwodów deficytowych na danym obszarze, określenie zawodów nadwyŜkowych, analiza wpływających ofert pracy i kierunków edukacyjnych. Wyniki badań mają słuŜyć prognozowaniu sytuacji na lokalnym rynku pracy i umoŜliwiać właściwy dobór form aktywizujących dla osób bezrobotnych. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania cykliczne Fundusz Pracy Pracy przedsiębiorcy, zrzeszenia przedsiębiorców, placówki edukacyjne, ośrodki pomocy społecznej, Gminne Centra Informacyjne I.5. Cel operacyjny: Zwiększanie szans na rynku pracy osób z grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym Do grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym na rynku pracy moŜna zaliczyć m.in. osoby długotrwale bezrobotne (> 12 miesięcy bez pracy), osoby niepełnosprawne, byłych więźniów, osoby uzaleŜnione od alkoholu i narkotyków, bezdomnych. Osobom tym bardzo trudno nie tylko znaleźć pracę, ale często brak im odwagi do podejmowania kontaktów społecznych. Zjawisko to jest bardzo niepokojące, gdyŜ trwający zbyt długo stan „odrzucenia” społecznego wywiera niekorzystne symptomy psychiczne oraz powoduje spadek kwalifikacji i umiejętności tych osób. Dodatkowo częstym trendem społecznym jest w takich sytuacjach przekazywanie „bezradności” swoim dzieciom. Dlatego tak waŜne staje się odpowiednie reagowanie na stwierdzone potrzeby środowisk zagroŜonych wykluczeniem społecznym, dla których praca i stałe kontakty ze społeczeństwem są nierzadko jedynym ratunkiem przed całkowitą marginalizacją. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 104 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim Zadania: I.5.1 Organizacja we współpracy z pracodawcami prac krótkoterminowych dla osób z grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym, bezrobotnych i poszukujących pracy; Uzasadnienie zadania Prace krótkoterminowe (np. na zastępstwo, wolontariat) są nierzadko pierwszym zetknięciem się osób z grup marginalizowanych z rynkiem pracy oraz ułatwiają im integrację ze społeczeństwem. Pracodawcom umoŜliwiają natomiast bieŜące, efektywne prowadzenie firmy np. w okresie wakacji czy długotrwałej choroby pracownika. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania w miarę Fundusz Pracy, Pracy pracodawcy i organizacje pracodawców, zidentyfikowanych Europejski Fundusz agencje pracy czasowej, samorządy potrzeb Społeczny, PFRON gminne, Ochotnicze Hufce Pracy, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, ośrodki pomocy społecznej I.5.2 Organizacja warsztatów i szkoleń aktywizujących dla osób z grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym; Uzasadnienie zadania Warsztaty i szkolenia będą miały na celu zdiagnozowanie potencjału zawodowego osób z grup marginalizowanych oraz podnoszenie ich kwalifikacji zawodowych. SłuŜyć będą takŜe przezwycięŜaniu problemów, z którymi borykają się te osoby. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, działania w miarę Fundusz Pracy, Pracy Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, zidentyfikowanych Europejski Fundusz Ośrodki Pomocy Społecznej, pracodawcy potrzeb Społeczny, PFRON i organizacje pracodawców, agencje pracy czasowej, samorządy gminne I.5.3 Zorganizowanie Centrum Integracji Społecznej; Uzasadnienie zadania MoŜliwość tworzenia Centrum Integracji Społecznej wynika z ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. Centrum jest jednostką organizacyjną realizującą reintegrację zawodową i społeczną osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym dla (m.in. byłych więźniów, osób uzaleŜnionych od alkoholu i narkotyków, osób niepełnosprawnych i bezrobotnych powyŜej 3 lat). Centrum moŜe prowadzić działalność wytwórczą, handlową lub usługową oraz działalność wytwórczą w rolnictwie. Nie stanowi ona jednak działalności gospodarczej w myśl przepisów o działalności gospodarczej. Centrum moŜe być tworzone przez samorząd lokalny lub organizację poŜytku publicznego. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Samorządy gminne Starostwo Powiatowe w Olkuszu, 2007-2008 Gminny fundusz Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, rozwiązywania Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowy problemów Urząd Pracy, pracodawcy i organizacje alkoholowych, pracodawców, Urząd Marszałkowski, Marszałek Wojewoda Małopolski, organizacje Województwa, pozarządowe Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Fundusz Pracy, PFRON FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 105 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim I.5.4 Finansowanie prac społecznie uŜytecznych; Uzasadnienie zadania MoŜliwość tworzenia miejsc pracy w formie prac społecznie uŜytecznych wynika z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zakres takich prac na własnym terenie oraz zapotrzebowanie na nie powinny identyfikować samorządy lokalne. Dobór osób angaŜowanych do prac społecznie uŜytecznych opierałby się m.in. na informacji z gminnych ośrodków pomocy społecznej, w oparciu o ich doświadczenia pomocy osobom z terenu danej gminy (istotne informacje dotyczące stanu materialnego osób, sytuacji rodzinnej i zawodowej, zdrowotnej, etc.) oraz pośrednio z Powiatowego Urzędu Pracy. Samorząd lokalny mógłby wnioskować do Powiatowego Urzędu Pracy o zatrudnieniu wyselekcjonowanych osób w konkretnym zakresie pracy. Powiatowy Urząd Pracy finansowałby zatrudnienie przy takiej formule prac społecznie uŜytecznych. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Samorządy gminne, Starostwo Powiatowe w Olkuszu, Działania ciągłe Fundusz Pracy Powiatowy Urząd Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Pracy – finansowanie Ośrodki Pomocy Społecznej, organizacje pozarządowe i wyznaniowe I.5.5 Organizacja kursów języka migowego i języka Braille’a; Uzasadnienie zadania Z obserwacji Powiatowego Urzędu Pracy w Olkuszu wynika zapotrzebowanie wśród określonych grup pracowników kontaktujących się z osobami niepełnosprawnymi (doradcy zawodowi, pracownicy instytucji pomocy społecznej) na kursy języka migowego i języka Braille’a. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Powiatowy Urząd Starostwo Powiatowe w Olkuszu, Ośrodki działania w miarę Fundusz Pracy, Pracy, Powiatowe Pomocy Społecznej, samorządy gminne zidentyfikowanych Europejski Fundusz Centrum Pomocy potrzeb Społeczny, PFRON, Rodzinie budŜet powiatu I.6. Cel operacyjny: Promocja przedsiębiorczości ze szczególnym uwzględnieniem samozatrudnienia Działania kierowane do osób bezrobotnych i poszukujących pracy nie mogą ograniczać się tylko do wypłacania zasiłków i pośredniczenia w zatrudnieniu, ale takŜe muszą uwzględniać działania słuŜące krzewieniu wśród tych osób cech przedsiębiorczych. Cechy te często tkwią w ludziach, ale nie są do końca zidentyfikowane i wykorzystywane. Działania szkoleniowodoradcze, wsparte narzędziami finansowymi (mikropoŜyczki, dotacje, poręczenia kredytowe) mogą doprowadzić do wzrostu liczby małych firm w Powiecie Olkuskim. W tym celu konieczna jest konsolidacja działań wielu instytucji działających – nie bez sukcesu – w Powiecie Olkuskim, na niwie wspierania rozwoju sektora MSP. Zadania: I.6.1 Organizacja szkoleń i doradztwa dotyczącego zakładania własnego biznesu; Uzasadnienie zadania Samozatrudnienie jest ze wszech miar poŜądanym działaniem ze strony przedstawicieli społeczności lokalnej. Samorząd lokalny oraz słuŜby pracy powinny dąŜyć do jak największej popularyzacji tego zjawiska, zachęcając osoby niezdecydowane, bojące się ryzyka lub posiadające zbyt małą wiedzę na ten temat. Dobrze funkcjonujący system FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 106 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim szkoleń i doradztwa dla osób zakładających własną firmę stanowi warunek konieczny w rozwoju małych i średnich firm na szczeblu lokalnym. Działania te powinny być poparte badaniami pozwalającymi określić faktyczne potrzeby i moŜliwości osób planujących prowadzenie własnego biznesu Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Promocji i Powiatowy Urząd Pracy, przedsiębiorcy i działania w miarę BudŜet powiatu, Rozwoju Starostwa organizacje przedsiębiorców, jednostki zidentyfikowanych Fundusz Pracy, Powiatowego szkoleniowe, organizacje pozarządowe, potrzeb Europejski Fundusz gminy, agencje rozwoju lokalnego, Urząd Społeczny Skarbowy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I.6.2 Wydanie informatora dla osób zakładających swoją firmę po raz pierwszy; Uzasadnienie zadania Informator ma stanowić kompendium wiedzy dla osób zakładających własną firmę. Znajdą się w nim informację, w jaki sposób „krok po kroku” załoŜyć firmę, jaką wybrać formę opodatkowania, jak zatrudnić pracowników, gdzie uzyskać wsparcie finansowe, jakich błędów unikać etc. Informator powinien być dostępny w formie drukowanej i internecie oraz musi być regularnie aktualizowany Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Promocji i Powiatowy Urząd Pracy, przedsiębiorcy i działania w miarę BudŜet powiatu, Rozwoju Starostwa organizacje przedsiębiorców, instytucje zidentyfikowanych Fundusz Pracy Powiatowego szkoleniowe, organizacje pozarządowe, potrzeb gminy, agencje rozwoju lokalnego I.6.3 Udzielanie wsparcia finansowego dla osób rozpoczynających gospodarczą (preferencyjne poŜyczki, poręczenia kredytowe); działalność Uzasadnienie zadania Niejednokrotnie sukces nowopowstałych form, a w szczególności ich dłuŜsze utrzymanie się na rynku, zaleŜy od oferowanych narzędzi pomocy finansowej. Potencjalny przedsiębiorca powinien mieć dostęp do preferencyjnych źródeł finansowych i moŜliwości uzyskania poręczenia kredytu bankowego. W wielu powiatach w Polsce działają Fundusze PoŜyczkowe i Fundusze Poręczeń Kredytowych, które stanowią atrakcyjny system wsparcia finansowego dla lokalnych firm, zarówno powstających, jak równieŜ istniejących. Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Wydział Promocji i Powiatowy Urząd Pracy, przedsiębiorcy i działania w miarę BudŜet powiatu, Rozwoju Starostwa organizacje przedsiębiorców, instytucje zidentyfikowanych budŜety jednostek Powiatowego szkoleniowe, organizacje pozarządowe, potrzeb samorządowych, gminy, agencje rozwoju lokalnego Fundusz Pracy, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego I.6.4 Organizacja „okienek przedsiębiorczości”; Uzasadnienie zadania „Okienka przedsiębiorczości” w urzędach samorządowych są tematem, o którym dyskutuje się w środowiskach samorządowych, politycznych i inwestorów od dłuŜszego czasu. Ich funkcjonowanie opierałoby się na przekazywaniu kompetentnej informacji wstępnej na temat moŜliwości prowadzenia działalności gospodarczej oraz inwestowania na terenie danej gminy. Informacja ta poparta byłaby pomocą techniczną w wypełnianiu róŜnorodnych formularzy i podań. Okienka przedsiębiorczości z pewnością poprawiłyby wizerunek samorządów w oczach przedsiębiorców i inwestorów oraz znacznie skróciły tzw. ścieŜkę administracyjną. Gminy mogłyby je tworzyć np. w oparciu o coraz częściej powstające Biura Obsługi Interesantów lub we współpracy z róŜnymi instytucjami w ramach róŜnorodnych FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 107 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim programów (np. w Starostwie Powiatowym w Olkuszu funkcjonuje punkt informacyjny utworzony we współpracy w Małopolską Agencją Rozwoju Regionalnego w ramach programu wsparcia dla byłych pracowników przemysłu cięŜkiego, górnictwa i wielkiej syntezy chemicznej – poŜyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej lub tworzenie nowych miejsc pracy dla osób odchodzących z tej gałęzi przemysłowej). Instytucja Partnerzy Okres realizacji Źródła finansowania koordynująca Władze gmin i Powiatowy Urząd Pracy, działania w miarę BudŜet powiatu, powiatu przedsiębiorcy i organizacje zidentyfikowanych budŜety gmin, przedsiębiorców, organizacje potrzeb Europejski Fundusz pozarządowe, agencje rozwoju lokalnego, Rozwoju instytucje działające na rzecz rozwoju Regionalnego, przedsiębiorczości krajowe środki na rozwój MŚP FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 108 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim WDROśENIE STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W POWIECIE OLKUSKIM rekomendacje WdroŜenie Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim moŜna rozpatrywać na trzech poziomach: organizacyjnym merytorycznym społecznym Rekomendacje wdroŜeniowe zawierają propozycje działań, których podjęcie moŜe ułatwić wdroŜenie niniejszej strategii oraz umoŜliwić jej stałe monitorowanie i dostosowywanie do zmieniających się warunków otoczenia społeczno-gospodarczego. POZIOM ORGANIZACYJNY: Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim zawiera zadania, które stanowią wyzwania dla całej społeczności lokalnej i wszystkich instytucji publicznych i niepublicznych działających na polu polityki społecznej w powiecie. Taka zasada partnerstwa i współpracy jest jednym z fundamentalnych elementów polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Jednak wdraŜanie Strategii, zawierającej zadania będące w kompetencjach wielu lokalnych i ponadlokalnych instytucji, organizacji i środowisk, wymaga ścisłej koordynacji i współpracy pomiędzy zainteresowanymi stronami. Stąd teŜ efektywność realizacji zadań wyodrębnionych w Strategii, w duŜej mierze będzie zaleŜała od instytucji zarządzającej jej wdraŜaniem – Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Olkuszu. Ma to szczególnie istotne znaczenie w przypadku pozyskiwania środków z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, gdzie preferowane będą działania na duŜą skalę, rozwiązujące problemy zasadnicze dla społeczności lokalnej. Przy realizacji takich projektów niezbędne jest porozumienie i współpraca pomiędzy partnerami, określenie wspólnych koncepcji realizacyjnych i przygotowanie odpowiedniej dokumentacji. Struktura organizacyjna olkuskiego PCPR, dostosowana do pracy ze strategią rozwiązywania problemów społecznych, powinna uwzględniać wydzielenie komórki (stanowiska) zajmującego się koordynacją i monitorowaniem zagadnień związanych z rozwojem polityki społecznej w powiecie. Osoba pełniąca tę funkcję zajęłaby się zatem koordynacją procesu wdraŜania strategii rozwiązywania problemów społecznych we współpracy z innymi partnerami, a zwłaszcza z Powiatowym Urzędem Pracy i Gminnymi Ośrodkami Pomocy Społecznej z terenu powiatu. Do jej obowiązków naleŜałoby takŜe kierowanie procesem pozyskiwania funduszy zewnętrznych na realizację zadań strategicznych oraz organizacja cyklicznych spotkań instytucji polityki społecznej z terenu powiatu (patrz zadanie I.2.1 w obszarze priorytetowym „Rozwój pomocy społecznej” – str. 66). FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 109 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim POZIOM MERYTORYCZNY: Poziom merytoryczny obejmuje faktyczny element wdraŜania i monitorowania zadań zapisanych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim, przegląd zapisów Strategii, ich ocenę i aktualizację. W konsekwencji systematycznych działań wdroŜeniowych i monitorujących osiągnięte zostaną cele operacyjne (średniookresowe) i strategiczne (długookresowe). Na poziomie merytorycznym waŜną rolę przypisuje się Konwentowi Strategicznemu, czyli reprezentacji lokalnych środowisk społecznych, który jako grupa robocza pracująca nad dokumentem Strategii powinna stać się swoistym komitetem monitorującym proces jego wdraŜania. Tym samym Konwent będzie wsparciem merytorycznym dla PCPR, będącego instytucją zarządzającą wdraŜaniem Strategii. WaŜne, aby w Konwencie brali udział przedstawiciele wszystkich instytucji koordynujących realizację zadań zapisanych w Strategii. Wybór zadań priorytetowych WdraŜanie Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim powinno rozpocząć się od spotkania zorganizowanego przez PCPR z Konwentem Strategicznym. Spotkanie to powinno odbyć się w pierwszym kwartale 2006 r. i powinna wówczas zostać dokonana priorytetyzacja (wybór najwaŜniejszych) zadań do realizacji od roku 2006. Wybór ten dotyczyć powinien zarówno zadań z określonym w Strategii terminem realizacji, jak równieŜ zadań ciągłych (wdraŜanych na bieŜąco). Wyboru zadań do realizacji powinni dokonać członkowie Konwentu Strategicznego na podstawie określonych kryteriów oceniających szanse powodzenia danego zadania, jego pilność i rodzaj efektów. Kryteria priorytetyzacji zadań powinny być jasno i precyzyjnie określone przez członków Konwentu. PoniŜej zamieszczono przykładowe kryteria wyboru zadań priorytetowych: • • • • • • • PILNOŚĆ (0-10 punktów) Czy zadanie jest potrzebne lub wymagane prawem obecnie, w niedalekiej przyszłości czy za kilka lat? DŁUGOTRWAŁOŚĆ POśYTKÓW (0-10 punktów) Jak długo zadanie będzie przynosiło poŜytki? Przez tydzień, miesiąc, rok, kilka lat, kilkanaście lat? ZGODNOŚĆ Z TENDENCJAMI (0-10 punktów) Czy zadanie jest zgodne z aktualnymi lub przewidywanymi tendencjami społecznymi, gospodarczymi i technologicznymi? POWSZECHNOŚĆ (0-10 punktów) Jaki procent osób potrzebujących tego zadania będzie z niego korzystać lub odbierać usługi? PRZYGOTOWANIE DO REALIZACJI (0-10 punktów) Czy zadanie jest moŜliwe do realizacji natychmiast, wkrótce czy po upływie długiego czasu? AKCEPTACJA SPOŁECZNA (0-10 punktów) Czy realizacja zadania zyska akceptację społeczności lokalnej i partnerów zaproszonych do współpracy? Czy nie będzie wywoływać konfliktów? DOSTĘPNOŚĆ FUNDUSZY NA REALIZACJĘ (0-10 punktów) Jakie są obecnie dostępne źródła finansowania zadania? Jaka jest szansa na finansowanie ze źródeł zewnętrznych? max 70 punktów FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 110 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim KaŜde zadanie – w zaleŜności od liczby otrzymanych punktów – przypisane będzie do jednej z trzech kategorii: A) zadania priorytetowe – konieczne i przygotowane do realizacji (zakres punktacji: 70-47) B) zadania waŜne – nieprzygotowane lub przygotowane, lecz nie wymagające natychmiastowej realizacji (zakres punktacji: 46-24) C) zadania pozostałe – do realizacji w późniejszym okresie (zakres punktacji: 23-0) Lista zadań do realizacji od 2006 roku wybrana zostanie przez Konwent Strategiczny spośród zadań priorytetowych. Zadania te zostaną przekazane poprzez PCPR do instytucji koordynujących poszczególne zadania Strategii. Przeglądy strategiczne i aktualizacja Strategii Przeglądy strategiczne powinny być realizowane cyklicznie, np. we wrześniu kaŜdego roku (pierwszy we wrześniu 2006 r.), przed formułowaniem wniosków do budŜetu przez samorządy lokalne. Na tych corocznych spotkaniach Konwentu Strategicznego następować będzie priorytetyzacja zadań (według określonych kryteriów) do realizacji na rok kolejny. Członkowie Konwentu, przy wyborze zadań do realizacji, będą brać pod uwagę zarówno nowe oczekiwania społeczności lokalnej i określonych grup społecznych, jak równieŜ zmieniające się czynniki środowiska zewnętrznego, np. nowe uregulowania prawne, społeczno-ekonomiczne czy nowe moŜliwości pozyskiwania środków zewnętrznych. Dlatego teŜ przy wyborze zadań do realizacji na rok kolejny, Konwent powinien uwzględniać nie tylko istniejące zapisy Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim, ale takŜe nowe, nie ujęte w nim zadania. Sprawozdanie ze spotkań wskazywać powinno priorytety w zakresie realizacji zadań przez PCPR i poszczególne instytucje koordynujące w kolejnym roku budŜetowym. Monitoring Strategii Monitoring jest to stała i ciągła obserwacja ilościowych oraz jakościowych zmian pewnych wielkości, mająca na celu zapewnienie informacji zwrotnych na temat skuteczności i efektywności wdraŜania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim, a takŜe jego ocenę i zmianę (tam, gdzie jest to konieczne). Monitoring słuŜy badaniu i ocenie sposobu oraz efektywności dochodzenia do wyznaczonych celów i zadań, a takŜe poziomu ich osiągania. Wskazane byłoby, aby corocznie w okresie wiosennym (pierwsze spotkanie w 2007 r.), Konwent Strategiczny spotykał się w celu monitorowania przebiegu realizacji zadań (wyznaczonych do realizacji w roku poprzednim) i osiągania celów operacyjnych. Na spotkania te poszczególne instytucje koordynujące powinny przygotować sprawozdania z realizacji wyznaczonych dla nich zadań i przekazywać je do olkuskiego PCPR. Konwent Strategiczny na wiosennym spotkaniu monitorującym dokonywał będzie oceny zadań realizowanych w roku poprzednim bądź realizowanych obecnie, identyfikował będzie problemy, które ograniczyły bądź uniemoŜliwiły realizację zadań wyznaczonych oraz proponował niezbędne korekty i zmiany w zakresie tych zadań. Tym samym roczny cykl przeglądu i monitoringu Strategii zostanie zamknięty. FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 111 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim POZIOM SPOŁECZNY: Poziom społeczny dotyczy pozyskiwania partnerów (lokalnych i zewnętrznych) dla realizacji zadań strategicznych oraz upowszechniania zapisów Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim wśród społeczności lokalnej. Działania w tym zakresie będą leŜeć w gestii osoby piastującej funkcję koordynatora Strategii, znajdującej się w strukturach PCPR. 1. ZIDENTYFIKOWANI PARTNERZY POWIATOWEGO CENTRUM POMOCY RODZINIE W OLKUSZU W ZAKRESIE REALIZACJI STRATEGII: • Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie • Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego w Krakowie • Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krakowie • Starostwo Powiatowe w Olkuszu • Powiatowy Urząd Pracy w Olkuszu • Urzędy Gmin z terenu powiatu • Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej z terenu powiatu • Komenda Powiatowa Policji w Olkuszu • Dom Pomocy Społecznej w Olkuszu • Zespół Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych w Olkuszu • Środowiskowy Dom Samopomocy w Olkuszu • Sąd Rejonowy w Olkuszu • Szkoły gminne i powiatowe • Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna • Zespół Opieki Zdrowotnej w Olkuszu • Placówki podstawowej opieki zdrowotnej • Instytucje kultury z terenu powiatu • Kluby sportowe z terenu powiatu • Organizacje pozarządowe • Media lokalne i regionalne 2. POZYSKIWANIE AKCEPTACJI SPOŁECZNEJ DLA ZADAŃ I PROJEKTÓW STRATEGICZNYCH: - - - - Ścisła współpraca władz powiatu olkuskiego z sektorem pozarządowym – organizacjami społecznymi (kontraktowanie usług publicznych, partnerstwo w realizacji zadań i pozyskiwaniu środków zewnętrznych), Ścisła współpraca władz powiatu z sektorem gospodarczym (przedsięwzięcia publiczno-prywatne, wspólna promocja samorządu i przedsiębiorców, monitorowanie potrzeb lokalnych pracodawców, generowanie nowych miejsc pracy), Spotkania publiczne z mieszkańcami powiatu – przekazywanie obiektywnej informacji mieszkańcom oraz pozyskiwanie informacji zwrotnej (pomysły, sugestie mieszkańców, monitorowanie potrzeb społecznych mieszkańców powiatu i przybywających gości), Systematyczne zamieszczanie informacji w mediach (lokalnych, regionalnych, internecie) o podejmowanych zadaniach strategicznych – tradycyjne konferencje FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 112 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Olkuskim prasowe, przygotowywanie notatek prasowych z realizowanych zadań, organizacja imprezy o charakterze lokalnym i ponadlokalnym). 3. UZYSKIWANIE POPARCIA ZEWNĘTRZNEGO: - - Efektywne kontakty z władzami powiatów sąsiednich, realizacja wspólnych projektów z zakresu polityki społecznej, Efektywne kontakty z władzami regionu małopolskiego, lobbing w instytucjach regionalnych i rządowych na rzecz duŜych przedsięwzięć społecznych w powiecie, Efektywne kontakty z innymi partnerami zewnętrznymi, np. regionalne i rządowe instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe regionu, Pogłębianie kontaktów międzynarodowych w celu realizacji zadań wynikających ze strategii (powiaty partnerskie, instytucje międzynarodowe, pozyskiwanie partnerów zagranicznych), Kontakty z mediami (regionalne, krajowe) dotyczące podejmowanych zadań strategicznych – nagłaśnianie sukcesów w zakresie polityki społecznej powiatu; FRDL MAŁOPOLSKI INSTYTUT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI 113
