ProFil i koszt antybiotykoterapii u dzieci na podstawie ordynacji

&ARM0RZEGL.AUK†
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
0ROFILIKOSZTANTYBIOTYKOTERAPIIUDZIECI
NAPODSTAWIEORDYNACJILEKARSKIEJWWYBRANYMZAKŒADZIE
OPIEKIZDROWOTNEJWOJEWÌDZTWAuL’SKIEGO
0ROFILE AND COST OF ANTIBIOTICS ADMINISTERED TO CHILDREN IN SELECTED
0RIMARY#ARE5NIT0/:
FROMRURALAREAOF3ILESIA0OLAND
ONTHEBASIS
OFPHYSICIANlSPRESCRIPTIONS
2OBERT*ANIEC$OMINIKA3MOLAREK7ŒODZIMIERZ"IALIK-ONIKA7ARSZAWSKA
:AKŒAD&ARMAKOEKONOMIKI+ATEDRY.AUK3POŒECZNYCH7YDZIAŒ&ARMACEUTYCZNY
Z/DDZIAŒEM-EDYCYNY,ABORATORYJNEJgL’SKIEGO5NIWERSYTETU-EDYCZNEGOW+ATOWICACH
!PTEKA$R:DROWIE3!#ZÃSTOCHOWA
:AKŒAD&ARMAKOEKONOMIKI+ATEDRY.AUK3POŒECZNYCH7YDZIAŒ&ARMACEUTYCZNY
Z/DDZIAŒEM-EDYCYNY,ABORATORYJNEJgL’SKIEGO5NIWERSYTETU-EDYCZNEGOW+ATOWICACH
p7ŒODZIMIERZ"IALIK
Streszczenie
W literaturze często poruszany jest problemem potrzeby
obserwacji stosowanej antybiotykoterapii. Celem pracy
była ocena profilu i kosztów antybiotykoterapii u dzieci
do 10-go roku życia na podstawie ordynacji lekarskich
zawartych w dokumentacji pacjentów w wybranym zakładzie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Badania
przeprowadzono w wiejskim zakładzie POZ i obejmowały grupę dzieci w wieku od 0 do 10 lat. Uwzględniono
historie chorób 184 dzieci. W przypadku odnotowania
wizyty, na której ordynowano antybiotyk, określano charakter wizyty (pierwsza, kolejne lub kontrolna, na której
nie kontynuowano antybiotykoterapii). Wyodrębniono
następujące grupy zaordynowanych antybiotyków: tetracykliny, penicyliny wrażliwe na betalaktamazę, połączenia penicylin z inhibitorami betalaktamaz, cefalosporyny
i ich pochodne, połączenia sulfonamidów z trimetoprimem
i jego pochodnymi, makrolidy, inne aminoglikozydy oraz
inne nie dające się zaklasyfikować do żadnej z powyższych
grup. W celu określenia kosztów stosowanej antybiotykoterapii, antybiotyk wyceniano biorąc pod uwagę średnią cenę
detaliczną z rozdziałem ceny na wartość refundacji i dopłatę pacjenta. Na wizyty pacjenci zgłaszali się z różnymi
objawami. Najczęściej były to: podwyższona temperatura,
objawy związane z gardłem oraz kaszel. Z pośród 184 zarejestrowanych do badań dzieci antybiotyk zaordynowano
u 53% dzieci. Tylko 2/3 wizyt pierwszych, na których przepisano antybiotyk, miało kontynuację w postaci kolejnej
wizyty, na której u około 20% pacjentów zaordynowano
ten sam lub inny antybiotyk. Najczęściej stosowaną grupą były penicyliny wrażliwe na betalaktamazę, następnie
cefalosporyny i makrolidy. Znacznie rzadziej sulfonamidy
z trimetoprimem i marginalnie antybiotyki z pozostałych
grup. Objawy z jakimi zgłaszały się dzieci nie pozwalały na
jednoznaczne rozróżnienie etiologii, a tym samym terapia
empiryczna mogła być mało racjonalna. Zaobserwowano
Abstract
Worldwide literature often deal with the problem concerning the need for observation antibiotic therapy. The aim of
this study is to evaluate the profile and cost of antibiotic
used in children up to 10 years old on the basis of medical documentation of patients in the selected Primary Care
Unit (POZ). The studies were carried out at the non-urban
Primary Care Unit and included a group of children from
0 to 10 years old. Medical documentation of 184 children
were analyzed in order to examine cases where antibiotics
in respiratory tract infections had been prescribed. The patient’s visits were determined as the first, next, or control
ones. The following groups of antibiotics were identified:
tetracyclines, beta-lactamase sensitive penicillins, betalactamase resistant penicillins, cephalosporins and their
derivatives, sulfonamides and trimethoprim and its derivatives, macrolides, other aminoglycosides, and others that
were not capable of being classified in any of the above
groups. Antibiotics therapy cost was valued as the average
retail price taking into account the allocation of expenditures to patients and the value of reimbursement. Patients
reported numerous symptoms during visits. Most of them
had elevated temperature and symptoms associated with
throat and cough. Among 184 children registered for the
study antibiotics were used in 53% of children. Only twothird of first visits, in which any antibiotic was prescribed,
was followed by the next one, in which about 20% of the
patients received an antibiotic again. The most commonly
prescribed antibiotics group were beta-lactamase sensitive
penicillins, next cephalosporins and macrolides. The sulphonamides and trimethoprim were used less frequently
while antibiotics of the other groups were administered
quite marginally. Reported symptoms did not make it
possible to clearly identify aetiology, therefore, empirical therapy may be less rational. There has been a relatively high percentage of children treated by antibiotics,
&ARM0RZEGL.AUK
stosunkowo wysoki odsetek dzieci poddanych antybiotykoterapii, tym wyższy im młodsze były dzieci. Najczęściej
stosowanymi grupami antybiotyków były penicyliny wrażliwe na betalaktamazę, cefalosporyny i makrolidy. Ta ostatnia grupa okazała się najkosztowniejszą.
Słowa kluczowe: koszty antybiotykoterapii; nawyki preskrypcyjne; dzieci; lekarz rodzinny; podstawowa opieka
zdrowotna
'˜ ւ
Coraz częściej w literaturze światowej poruszany jest
problemem potrzeby obserwacji stosowanej antybiotykoterapii i jej wpływu na populację, zależnej od niej jakości,
a także skuteczności opieki zdrowotnej oraz jej modelowanie przez lekarzy, system opieki zdrowotnej i samych pacjentów [1-4].
Zakażenia układu oddechowego pochodzenia bakteryjnego są rekomendacją do stosowania antybiotykoterapii.
Zasady antybiotykoterapii zostały opisane w wielu dokumentach jednak mimo ustalonych wskazań i schematów
postępowania stanowi ona duży problem w środowisku lekarzy [5-11].
W powszechnym przekonaniu antybiotyki są nadużywane, co potwierdza wiele badań. W latach 1981-1982 i 19911992, we Francji przeanalizowano zużycie antybiotyków
w leczeniu pediatrycznym wykazując wzrost podawania
tych leków o około 48%, w tym ośmiokrotny wzrost przyjmowania penicyliny oraz dwunastokrotny cefalosporyn
i makrolidów. Kraj ten zresztą przoduje w Unii Europejskiej
(wg danych z okresu 1999-2002) w spożyciu antybiotyków [11]. Podobne badania przeprowadzone w USA również wskazywały na duży wzrost stosowania antybiotyków
[5-6]. Analogiczne problemy występują także w Polsce [7].
W 2007 roku Opolski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) przygotował pilotażowy program racjonalnej
antybiotykoterapii. Z ankiet, które zostały przeprowadzone
wśród lekarzy okazało się, że połowa z nich nie wie jak powiedzieć pacjentowi, że antybiotyk nie jest mu potrzebny
i wystarczy jedynie kilkudniowe pozostanie w domu. Kolejnym spostrzeżeniem było przepisywanie leku osłonowo, aby
zapobiec ewentualnej infekcji [8]. W innych opracowaniach
dotyczących antybiotykoterapii w województwie opolskim
wykazano istotnie statystyczny wzrost stosowania antybiotyków w roku 2006 w odniesieniu do roku 2005 w grupie
wiekowej 0 – 6 lat. Przykładowo, w powiecie głubczyckim
woj. opolskiego w ciągu roku nastąpił wzrost z 1,87 do 2,83
opakowania w przeliczeniu na jednego podopiecznego [12].
Analogiczny wzrost odnotowano w grupach wiekowych
7 – 65 lat oraz powyżej 65. roku życia [13]. Istotnym ograniczeniem wskazywanym przez autorów był brak możliwości
analizy objawów, które były powodem zlecania antybiotyków, a szczegółowe analizy, biorące pod uwagę indywidualne wskazania i wynikające z nich preskrypcje, jak ocena
stosowania antybiotyków w diagnozach infekcji układu oddechowego z terenu lubelskiego i białostockiego są unikatowe dla Polski [14-15].
Niepotrzebna lub niewłaściwie dobrana antybiotykote-
this percentage decreased with the age of children. Most
frequently used groups of antibiotics were beta-lactamase
sensitive penicillins, followed by cephalosporins and macrolides. The latter proved to be the most expensive ones.
Key words: antibiotics therapy costs, prescription habits,
children, primary care
rapia generuje niepotrzebne koszty, powoduje narastanie
oporności drobnoustrojów oraz może stanowić zagrożenia
dla zdrowia i życia pacjenta. Celem niniejszej pracy jest
zatem ocena profilu i kosztów antybiotykoterapii u dzieci
do 10-go roku życia na podstawie ordynacji lekarskich zawartych w dokumentacji pacjentów w wybranym zakładzie
POZ województwa śląskiego.
- R–l-tŸlŸuR |J¬Ÿ
Badania zostały przeprowadzone w wiejskim zakładzie
podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) w 2007 roku i obejmowały grupę dzieci z przedziału wiekowego od 0 do 10
lat. Badany zakład POZ zlokalizowany jest w województwie śląskim, w jednej z gmin liczącej w 2007 roku ponad
6000 mieszkańców, położonej w terenie wiejskim i oddalonej kilkanaście kilometrów od miejscowości powiatowej.
W badanym zakładzie POZ praktyka lekarska prowadzona
jest przez jednego lekarza udzielającego porad wszystkim
osobom zamieszkałym w okolicy.
W badaniach uwzględniono historie chorób 184 dzieci, stanowiących wszystkie dzieci należące do tej praktyki,
a szczegółowej analizie poddano tylko te wizyty, podczas
których zaordynowano antybiotyki oraz wizyty kontrolne
będące następstwem wcześniej zaordynowanego antybiotyku. Informacje pozyskiwano retrospektywnie. Dane z historii choroby każdego pacjenta obejmowały szczegółowe
informacje wynikające z epizodów przepisania antybiotyku,
a w celu identyfikacji kolejnych wizyt tego samego pacjenta, dane osobowe kodowano biorąc pod uwagę dwie pierwsze cyfry pochodzące z numeru PESEL oraz sumę trzech
ostatnich cyfr. Zastosowanie kodowania pozwoliło uniknąć
konsekwencji wynikających z ustawy o ochronie danych
osobowych czy też wynikających z tajemnicy lekarskiej.
Kolejno rozróżniano charakter wizyty: pierwsza wizyta,
kolejne i wizyty kontrolne. Jako pierwszą wizytę przyjęto
wizytę, na której zaordynowano antybiotyk, określając datę
wizyty, objawy z jakimi zgłosiło się dziecko oraz zaordynowany antybiotyk. Historia choroby prowadzona była przez
lekarza według klasyfikacji objawowej ICD-2. W konsekwencji zaordynowania antybiotyku odnotowywano kolejną
wizytę, która przybierała charakter wizyty kontrolnej bądź
też kontynuacji leczenia, co skutkowało ordynowaniem
tego samego lub innego antybiotyku oraz odnotowaniem
kolejnej wizyty. Zaordynowane antybiotyki identyfikowano na podstawie nazw handlowych, kolejno grupowano wg
nazw międzynarodowych INN, a następnie przyporządkowywano do grup zgodnie z klasyfikacją ATC, a w przypadku pojedynczych antybiotyków przyporządkowano je do
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
klasy inne. Wyodrębniono następujące grupy: tetracykliny,
penicyliny wrażliwe na betalaktamazę, połączenia penicylin
z inhibitorami betalaktamaz, cefalosporyny i ich pochodne,
połączenia sulfonamidów z trimetoprimem i jego pochodnymi, makrolidy, inne aminoglikozydy oraz inne nie dające się
zaklasyfikować do żadnej z powyższych grup.
W celu określenia kosztów stosowanej antybiotykoterapii, każdy zaordynowany antybiotyk wyceniano. Wycena
obejmowała trzy aspekty ceny leku: cenę detaliczną, wartość
refundacji i wartość dopłaty pacjenta przeliczone jako wartości średnie dla założonych uprzednio klas antybiotyków.
'¬ylpl
Na wizyty pacjenci zgłaszali się z różnymi objawami,
które były klasyfikowane przez lekarza w sposób przedstawiony w tabeli I. Najczęściej odnotowanymi objawami
były: podwyższona temperatura, objawy związane z gardłem oraz kaszel. Z pośród 184 zarejestrowanych do badań
dzieci antybiotyk zaordynowano u 53% badanej populacji,
z częstością odwrotnie proporcjonalną do wieku dziecka
(Tab. II). W trakcie wizyty lekarz najczęściej odnotowywał
dwa lub trzy objawy. Z dokumentacji dzieci, którym zaordynowano antybiotyki wynika, że jeden objaw odnotowano
u 16 dzieci, dwa objawy u 45 dzieci, trzy u 32, a więcej objawów u 4 dzieci (Tab. III.). Tylko 2/3 wizyt pierwszych, na
których przepisano antybiotyk, miało kontynuację w postaci
wizyty kontrolnej, na której u około 20% pacjentów zaordynowano ten sam lub inny antybiotyk. Najczęściej stosowaną grupą były penicyliny wrażliwe na betalaktamazę (67
opakowań), następnie cefalosporyny (59) i makrolidy (45),
znacznie rzadziej sulfonamidy z trimetoprimem (9) i marginalnie antybiotyki z pozostałych trzech grup (5). Średnio
każdemu dziecku mieszkającemu w okolicy objętej opieką
badanego POZ i widniejącym na jego listach aktywnych raz
w roku zaordynowano jedno opakowanie antybiotyku, przy
czym najwięcej dzieciom jednorocznym (1,6 opakowania),
najmniej dziewięcio- i dziesięcioletnim (0,6 opakowania).
W badanej praktyce lekarz nie stosował połączeń antybiotyków. Najdroższymi antybiotykami okazały się makrolidy,
których średnia cena wynosiła ponad 33 zł, stanowiły one
także największy koszt refundacji (około 16 zł), a pacjent
musiał dopłacać do jednego opakowania około 19 zł (Tab.
IV.). Najtańszą grupę antybiotyków stanowiły inne aminoglikozydy, których średnia cena nie przekraczała 5 zł, do tej
grupy antybiotyków NFZ nie dopłaca, wobec czego pacjent
płaci całe 100% ceny (Tab. IV). Najwięcej na antybiotykoterapię wydali rodzice dzieci w grupie wiekowej sześciu lat,
którzy musieli zapłacić średnio 35,21 zł, podczas gdy NFZ
najwięcej (26,99 zł) dopłacił do antybiotykoterapii dzieci
w wieku pięciu lat (Tab. V.). Najtańsza zarówno dla pacjenta jak i NFZ okazała się terapia dzieci z grupy wiekowej
poniżej pierwszego roku życia (0) wynosząc odpowiednio
niecałe 15 zł i niecałe 6 zł.
uwagę populację leczoną tylko przez jednego lekarza [8].
Na podstawie przedstawionych danych trudno odnieść się
do kwestii zasadności podjęcia antybiotykoterapii i stosowania konkretnych grup antybiotyków, tym bardziej, że opisując objawy lekarz używał klasyfikacji ICD-2, która jest
mało precyzyjna, ponieważ używane są ogólnikowe określenia typu gardło, noso-gardło, czy migdałki. Wg wyników
projektu Alexander, niektóre objawy są charakterystyczne
dla infekcji wirusowych [16]. Niewątpliwie odsetek dzieci
otrzymujących antybiotyki jest stosunkowo wysoki, chociaż
dane rosyjskie wykazują nawet wyższą, bo 57% częstość
antybiotykoterapii [2]. Z kolei dane tureckie mówią jedynie o 17,7% udziale antybiotykoterapii [17]. Różnice wynikają zapewne z podejścia lekarzy do problemu leczenia
infekcji dróg oddechowych. Pod względem częstości stosowania antybiotyków Polska plasuje się na piątym miejscu
w Europie po Francji, Hiszpanii, Portugalii i Belgii [11].
W badanej praktyce lekarz nie stosował poliantybiotykoterapii, a w opisanych przez Rosjan przypadkach, lekarze
niekiedy łączyli antybiotyki [2]. Analizując wydatki związane z zaordynowaną antybiotykoterapią należy stwierdzić,
że struktura opisanych wydatków zgodna jest z wynikami
zaprezentowanymi przez badaczy z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie [18]. Podobnie, zaobserwowali oni
częste stosowanie makrolidów, a terapia ta była najdroższa
i stanowiła niemal 34% kosztów. Badania australijskie wykazały największy, bo 33% udział terapii zapalenia migdałków
penicylinami wrażliwymi na betalaktamazę [19]. Jak wynika z przytoczonego piśmiennictwa, nadmierne ordynowanie
antybiotyków jest problemem o szerokim zasięgu. Cenne
są zatem wszelkie inicjatywy zmierzające do minimalizacji zbędnych antybiotykoterapii, jak np. akcje informacyjne
ukierunkowane na rodziców wymuszających ordynacje antybiotyków [20], czy też inicjatywy podobne do tej podjętej
przez opolski oddział NFZ, który zorganizował kampanię
dotycząca stosowania antybiotykoterapii adresowaną do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej [8-9].
'yl|˜pl
1. Objawy z jakimi zgłaszały się dzieci nie pozwalały na
jednoznaczne rozróżnienie etiologii, a tym samym terapia empiryczna mogła być mało racjonalna.
2. Zaobserwowano stosunkowo wysoki odsetek dzieci
poddanych antybiotykoterapii, tym wyższy im młodsze
były dzieci.
3. Najczęściej stosowanymi grupami antybiotyków były
penicyliny wrażliwe na betalaktamazę, cefalosporyny
i makrolidy. Ta ostatnia grupa okazała się być najkosztowniejszą.
¬˜p¥˜oOdnotowane spektrum stosowanych antybiotyków zbliżone jest do wyników badań pochodzących z województwa
opolskiego pomimo iż w niniejszym badaniu wzięto pod
&ARM0RZEGL.AUK
"-7RqR
Wiek dziecka
[lata]
OBJAWY
Podwyższona temperatura
Czerwone gardło
Kaszel
Gardło
Bolące gardło
OsłabienieKatar
Ropne gardło
Stan podgorączkowy
Wysypka
Ból głowy
Noso-gardło
Czopy ropne
Migdałki
Obrzęk ropny
Wymioty
Angina
Biegunka
Ból brzucha
Chrypka
Grypa
Grypa żołądkowa
Przeziębienie
Zapalenie oskrzeli
Liczba objawów odnotowana w poszczególnych grupach wiekowych
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Razem
0
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
10
5
3
4
4
0
1
0
2
0
1
0
1
1
1
0
0
0
0
1
0
1
0
9
16
13
6
3
6
2
0
2
0
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
14
7
8
12
2
3
3
3
0
0
1
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
13
9
4
7
4
2
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
1
0
0
0
0
0
11
6
10
5
0
3
4
5
1
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
6
5
8
3
2
1
1
1
3
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
1
15
6
9
2
5
1
2
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
9
6
3
1
5
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
8
7
5
1
1
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
8
2
1
3
2
0
0
0
4
1
1
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
95
78
66
43
28
20
14
13
10
4
3
3
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
Tab. I. Objawy odnotowane u dzieci, u których zaordynowano antybiotyk
Wiek [lata]
Liczba
dzieci
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
6
15
18
20
21
19
15
19
15
17
19
Dzieci, którym zlecono antybiotyk
liczba
%
4
66,7
10
66,7
12
66,7
13
65,0
13
61,9
9
47,4
8
53,3
9
47,4
7
46,7
6
35,3
6
31,6
Tab. II. Liczebności dzieci objętych opieką lekarską w badanym POZ z wyodrębnieniem liczebności i odsetkiem dzieci objętych antybiotykoterapią podczas pierwszej wizyty w poszczególnych grupach wiekowych
Wiek [lata]
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
4
4
0
0
2
1
3
0
1
0
1
Ilość objawów
2
3
0
0
5
1
5
5
7
6
6
5
4
3
3
1
5
4
4
2
3
3
3
2
więcej niż 3
0
0
2
0
0
1
1
0
0
0
0
Tab. III. Liczba objawów odnotowana u dzieci w różnych grupach wiekowych w trakcie pierwszej wizyty
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
Grupa antybiotyku
tetracykliny
penicyliny wrażliwe na
b-laktamazmę
cefalosporyny i ich pochodne
połączenia sulfonamidów
z trimetoprimem i jego pochodne
makrolidy
inne aminoglikozydy
inne
Średnia cena
detaliczna
opakowania [zł]
7,10
Średnia wartość
refundacji
za opakowanie [zł]
2,94
12,76
3,95
8,81
25,4
10,06
15,34
11,86
4,86
7,00
33,52
4,83
9,28
14,63
0,00
0,00
18,89
4,83
9,28
Średnia wartość dopłaty pacjenta
za opakowanie [zł]
4,16
Tab. IV. Średnie ceny detaliczne, wartości refundacji oraz dopłaty pacjenta w przeliczeniu na 1 opakowanie poszczególnych grup
antybiotyków
Wiek [lata]
Dopłata pacjenta [zł]
Refundacja [zł]
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
14,92
30,01
26,73
29,91
13,41
33,70
35,21
25,86
21,55
17,52
34,14
5,97
18,48
15,28
21,88
14,45
26,99
25,13
19,92
15,43
15,28
24,19
Tab. V. Średnie wartości refundacji oraz dopłaty pacjenta przypadające na jedno dziecko objęte antybiotykoterapią w poszczególnych grupach wiekowych
Piśmiennictwo:
1. Samuel C i wsp.: European Surveillance of Antimicrobial Consumption (ESAC): quality indicators for outpatient antibiotic use in Europe. QSHC 2007; 16: 440-45.
2. Balabanova Y i wsp.: Antimicrobial prescribing patterns for respiratory diseases including tuberculosis in
Russia: a possible role in drug resistance? J Antimicrob
Chemother 2004; 54(3): 673-9.
3. Bjerrum L i wsp.: Respiratory tract infections in general
practice: considerable differences in prescribing habits
between general practitioners in Denmark and Spain.
Eur J Clin Pharmacol 2004; 60: 23-8.
4. Leblebicioglu H i wsp.: Physicians’ Antibiotic Prescribing Habits for Upper Respiratory Tract Infections in Turkey. J Chemother 2002; 14,2: 181-4.
5. Krawczyński M. Antybiotykoterapia emipryczna czy celowana w ambulatoryjnej praktyce pediatrycznej. Family
Medicine & Primary Care Review 2007; 9 (1): 113-20.
6. Dzierżanowska D. Zasady leczenia zakażeń bakteryjnych dróg oddechowych u dzieci w warunkach ambulatoryjnych. Farmacja Polska 1998; 54,9: 387-96.
7. Dzierżoniowska D, Łopaciuk U. Zasady racjonalnej antybiotykoterapii. Służba Zdrowia 2001; 32-35: 3027-30.
8. Hryniewicz W i wsp.: Rekomendacje diagnostyki i leczenia zakażeń układu oddechowego 2008. Wersja Robocza.
http://www.nfz-opole.pl/Swiadczeniodawcy/POZ/Rekomendacje.oddechowe.pdf.
9. Hryniewicz W. Zakażenia układu oddechowego wywołane przez bakterie atypowe. Nowa Klinika 1999; 6:
525-8.
10. Szkaradkiewicz A. Leczenie chorób bakteryjnych – podstawy wyboru antybiotyku. Przewodnik Lekarza 2000;
10: 38-46.
11. Grzesiowski P. Rola rekomendacji i wytycznych w profilaktyce i terapii zakażeń. Przewodnik Lekarza 2003;
6,10: 66-71.
12. Tomczyk A i wsp.: Stosowanie antybiotyków przez lekarzy POZ u dzieci w wieku 0-6 lat z terenu województwa
opolskiego w latach 2005 i 2006. Farmaceutyczny Przegląd Naukowy; In press.
13. Adamik K i wsp.: Analiza zrefundowanych recept na
antybiotyki przez Opolski Oddział NFZ w latach 2005
i 2006 u osób powyżej 6-go roku życia objętych Podstawową Opieką Zdrowotną. Problemy Medycyny Rodzinnej; In press.
14. Panasiuk L, Lukas W, Paprzycki P. Empirical first
– line antibioticotherapy in adult rural patients with
acute respiratory tract infections. AAEM 2007; 14(2):
305-11.
15. Chlabicz S, Ołtarzewska AM, Pytel – Krolczuk B.
Respiratory tract infections: diagnosis and use of
antibiotics by family physicians in north – eastern
Poland. Int J Antimicrobial Agents 2004; 23(5):
446-50.
&ARM0RZEGL.AUK
16. Hryniewicz W i wsp.: Polskie wyniki projektu Alexander 1996 – 1998. Polski Merkuriusz Lekarski 2003;
14(79): 5-8.
17. International Classification for Health Accounts (ICHA)
– Part II. A System of Health Accounts – Version 1.0.
OECD 2000; 111-28.
18. Kawalec P, Pilc A. Analiza kosztów kuracji antybiotykoterapii w ambulatoryjnym leczeniu ostrego zapalenia
gardła u dzieci. Pediatria współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 2003; 5,3: 173 – 6.
Adres do korespondencji
Dr Robert Janiec
ul. Ostrogórska 31, 41-200 Sosnowiec
tel. (+48) 32 364 13 70
e-mail: [email protected]
19. Morgan SG. Quantifying components of drug expenditure inflation: the British Columbia seniors' drug
benefit plan. Health Serv Res 2002; 37(5): 1243-66.
20. Wheeler JG i wsp.: Impact of a waiting room videotape
message on parent attitudes toward pediatric antibiotic
use. Pediatrics 2001; 108(3): 591 – 6.