Ciemne Niebo, CN-002

Ciemne Niebo, CN-002
nawigacja: Artykuły » Ciemne niebo
Powiązane artykuły:
• »Astronomiczne lato w Palowicach
• »Sprawozdanie z obserwacji - czyli pewna lipcowa noc w Palowicach
W nowy, 2009 rok, będący Międzynarodowym Rokiem Astronomii wchodzimy z miłą informacją,
która dotarła do nas z miejscowości Palowice koło Żor (woj. śląskie). Dzięki staraniom grupy
miłośników astronomii "O.M. Venatorae Astrum" oraz Stowarzyszenia POLARIS - OPP, wraz ze
starym rokiem zakończono zamianę szeregu ulicznych opraw oświetleniowych na takie, które
chronią nocne niebo przed zbędnym zanieczyszczeniem sztucznym światłem. Tym samym
wpisujemy miejscowość Palowice jako obszar CN-002, czyli kolejny przykład w jaki sposób
skutecznie chronić ciemne niebo do obserwacji astronomicznych.
Starania o wymianę opraw w miejscowości Palowice zostały podjęte na początku 2008 roku, kiedy
to rozpoczął się tutaj projekt obserwacyjny grupy "O.M. Venatorae Astrum" dotyczący
pupularyzacji astronomii praktycznej wśród młodzieży i mieszkańców obszaru (ze szczególnym
uwzględnieniem młodzieży z terenów po PGR-owskich). Koordynatorem tego projektu został
wieloletni obserwator meteorów - Michał Goraus, natomiast działania grupy wspierało
Stowarzyszenie POLARIS - OPP.
Jesienią podczas targów ENEGETAB 2008 w Bielsku-Białej nawiązana została współpraca z
kilkoma firmami oświetleniowymi w kwestii doboru odpowiednich opraw ulicznych, które
mogłyby być stosowane w przyszłości na terenach rezerwatów ciemnego nieba w Polsce. Dużą
pomocą w tej kwestii okazał się również udział przedstawicielki programu Ciemne Niebo Polska Julii Romanowskiej w 9. Sympozjum DarkSky w Wiedniu. Przekazała bowiem przydatne
wskazówki oraz namiary na polskie oddziały firm oświetleniowych, które prezentowały swoje
produkty w Austrii. Na podstawie tych informacji opracowano zestawienie ulicznych opraw
oświetleniowych różnych producentów, których oprawy można
przetestować do ochrony ciemnego nieba. Szybko okazało się, że dzięki
przychylności władz urzędu gminy i miasta Czerwionka-Leszczyny oraz
firmy Vattenfall z Gliwic, pierwszym tego typu "poligonem
doświadczalnym ciemnego nieba" będzie właśnie miejscowość Palowice.
Na miejscu dotychczas użytkowane były głównie stare oprawy z lat 70tych (zwane potocznie "trumnami") z mało wydajnymi źródłami światła typu rtęciowego oraz
kilkanaście nowych, najczęściej spotykanych opraw z rodzaju Malaga 2 Philipsa wyposażone w
wysokoprężne żarówki sodowe (również w wypukłych kloszach). Dodatkowym problemem okazała
się ich lokalizacja na słupach energetycznych. Zamontowane były na różnych wysokościach oraz na
wysięgnikach ustawionych nawet pod kątem 80 stopni względem podłoża.
Po uzyskaniu pisemnej zgody od urzędu gminy i miasta oraz właściciela infrastruktury
oświetleniowej rozpoczęła się wymiana starych i/lub niewłaściwych opraw oświetlniowych w
obszarze ulicy Wiejskiej oraz Zazdrosnej w Palowicach. "Ochroną" objęto jedno z miejsc
obserwacyjnych (nr 26), gdzie prowadzi się najczęściej obserwacje i pokazy nieba, będące w
bezpośrednim sąsiedztwie ww. ulic. Nie bez powodu wybrano akurat to miejsce w Palowicach. Z
pozostałych stron otacza je rozległy las oraz puste pola gdzie nie ma innych źródeł sztucznego
światła.
Montażem opraw zajęła się firma Vattenfall,
której pracownicy oprócz samej instalacji,
zajęli się również doborem odpowiednich
wysięgników, wysokości oraz ustawieniem
opraw pod odpowiednim kątem względem
podłoża (poniżej linii horyzontu). Duże
zainteresowanie
przejawiali
również
mieszkańcy Palowic, zgłaszający swoje
uwagi co to poprzedniego systemu oświetlenia ulicznego. Informacje te posłużą również przy
opracowaniu raportu społecznego dla Programu Ciemne Niebo, którego realizacji podjęli się
koordynatorzy ze Stowarzyszenia POLARIS - OPP rozdający na koniec ulotki i informatory na
temat problemu zanieczyszczenia nocnego nieba sztucznym światłem.
Tuż po zakończonych pracach montażowych można było zauważyć
dużą różnicę w samym układzie lamp. Ku zaskoczeniu realizatorów
projektu jeszcze za dnia można było usłyszeć powtarzające się zdania
mieszkańców z rodzaju: "Wreszcie lampy nie będą świecić po
oknach". Niemniej jednak najbardziej oczekiwany efekt pojawił się
wraz z momentem zapadnięcia zmroku i możliwości naocznego
porównania ulicznych oświetleń. Większość opraw spełniała swoje
zadanie nie emitując zbędnego światła w atmosferę. Można było się o tym przekonać kilka chwil
później, kiedy to nad Palowicami zapadła noc. Z miejsca obserwacyjnego nr 26 można było bez
trudu dostrzec gwiazdy znajdujące się tuż nad samą oprawą oświetleniową. Do pełnego
sprawdzenia zainstalowanych opraw będzie trzeba jednak poczekać najdalej do wiosny, kiedy to
stopnieje odbijający sztuczne światło śnieg.
Na koniec ostatniego dnia montażu opraw
oświetleniowych (tj. 30 grudnia 2008r.),
oczom
zainteresowanych
ukazał
się
przepiękny
widok
planety Wenus
w
towarzystwie
Księżyca
co
dodatkowo sprowokowało mieszkańców do
zwrócenia uwagi na problem ochrony
ciemnego nieba.
W zagranicznych materiałach wielokrotnie
można się spotkać z informacjami na temat
prawidłowych
opraw latarni ulicznych. Często publikowane są również nocne zdjęcia z takimi przykładami,
jednak mało gdzie w Polsce można się spotkać z ich zastosowaniem. Dzięki temu projektowi być
może się to zmieni. Aktualnie rozpoczną się analizy zmodernizowanego oświetlenia ulicznego w
odniesieniu do zastosowania konkretnych opraw przy ochronie
ciemnego nieba. Do projektu przystąpiły m.in. takie firmy jak Thorn, Rosa, ES-System, Philips,
ELGO-Brilux, Schroeder i inne. O wynikach będziemy również informować w serwisie Programu
Ciemne Niebo. Tymczasem do listy CN dodajemy z pewnością miejscowość Palowice jako obszar
CN-002.
Żyjmy bezpiecznie w zdrowym środowisku
12/09
Częstochowa oświetlona ekologicznie
Przygotowała MONIKA WESOŁOWSKA
Oświetlenie uliczne istnieje w Częstochowie od 122 lat. Nie wszyscy mieszkańcy naszego miasta
wiedzą, że lampy elektryczne rozświetliły Częstochowę jako pierwsze miasto w Polsce. W Europie
oświetlenie uliczne pojawiło się po raz pierwszy w Niemczech w 1886 roku. Od tego czasu w tym
temacie zmieniło się bardzo wiele. Nie bez znaczenia jest tu aspekt ekologiczny. Oszczędzać
energię trzeba bowiem nie tylko w domu. W Częstochowie mamy ok. 17 tys. lamp ulicznych.
Nawet niewielkie ich unowocześnienie daje rocznie oszczędności w tysiącach złotych.
Większość z nas, chcąc oszczędzić energię elektryczną, wymienia w domu źródła światła na
ekologiczne. Podobna sytuacja dotyczy lamp ulicznych, za które na terenie gminy Częstochowa
odpowiada Miejski Zarząd Dróg. W Częstochowie do 2006 roku przeważały lampy rtęciowe
wykonane w latach 60. i 70. Stanowiły one ok. 70 % wszystkich zainstalowanych w mieście lamp.
Energochłonne lampy rtęciowe zużywały 40% więcej energii niż energooszczędne lampy sodowe.
O tyle więc zwiększyły się oszczędności po wymianie starych lamp.
Do wyprodukowania lMWh energii elektrycznej trzeba zużyć średnio 500 kg węgla. Spalenie 500
kg węgla powoduje emisję średnio: 850 kg C02,11 kg CO, 10 kg S02 i 4 kg Nox.
Dzięki mniejszemu zużyciu energii elektrycznej emituje się do atmosfery mniejsze ilości
szkodliwego C02.
Względy ekologiczne to niejedyny powód wymiany oświetlenia. Wysłużone lampy rtęciowe miały
skorodowany odbłyśnik i nieszczelne klosze, które szybko się brudziły. Pomimo zainstalowania w
nich źródeł światła o dużej mocy, jakość oświetlenia pozostawiała wiele do życzenia. Aby
zmniejszyć koszty energii elektrycznej, a także przyczynić się do ochrony środowiska, miasto
sukcesywnie wymienia stare lampy rtęciowe na nowe energooszczędne. W 2005 roku
wprowadzono program wymiany oświetlenia. Podzielono go na trzy etapy, przy czym pierwszy
mamy już za sobą. W pierwszej kolejności - od 1.03.2006 do 30.09.2006 - wymieniono 3292
punkty oświetleniowe. Projekt kosztował 1 min 952 tys. zł, ale oszczędności to ok. 650 tys.
Wszystkich opraw oświetleniowych mamy ok. 17 tys., do wymiany zaklasyfikowano 10 tys. Około
6000 opraw z tej liczby jest zainstalowanych na drogach gminnych, a 4000 na drogach krajowych,
wojewódzkich i powiatowych. Niestety, z przyczyn finansowych nie wymieniono jeszcze
wszystkich zaklasyfikowanych do tego opraw.
Nowe oprawy mają podwójną regulację związaną z kierunkiem emitowania strumienia świetlnego.
Mają też możliwość ukierunkowania strumienia świetlnego za pomocą ruchomego odbłyśnika.
Dzięki temu istnieje możliwość prawidłowego ukierunkowania światła bez względu na odległość
słupa od jezdni. Oznacza to, że światło pada na drogę, a nie na pobocze, nawet jeżeli odległość
lampy od ulicy jest duża. Po modernizacji średnia moc punktu świetlnego będzie wynosiła 140 W, a
nie jak do tej pory 233 W. Zmiany przeprowadzone przez MZD pozwolą zmniejszyć zużycie
energii elektrycznej o 1400 Mwh, co zmniejszy emisję szkodliwych substancji do atmosfery w
ilościach: 1190 ton C02,15,4 ton CO, 14 tonS02,5, 6tonNox.
Dowodem dobrego oświetlenia naszego miasta są nagrody zdobyte w X Konkursie "Na Najlepiej
oświetloną gminę i miasto 2007 roku". Zdobyliśmy w nim dwa II miejsca w - grupie miast i gmin
powyżej 70 tys. mieszkańców, w kategoriach: �Kompleksowe inwestycje i modernizacje
oświetlenia dróg i ulic" oraz �Oświetlenie wybranej przestrzeni lub obiektu: kompleksu
architektoniczno-urbanistycznego, charakterystycznych obiektów i miejsc w gminie lub mieście".
Co to jest zanieczyszczenie świetlne
Lubimy, gdy nasza okolica jest dokładnie i jasno oświetlona w nocy. Stwarza to większe
poczucie bezpieczeństwa i wygląda estetycznie. Niestety, często wiąże się to z tzw.
zanieczyszczeniem świetlnym, czyli nadmiernym lub nieprawidłowym oświetleniem w nocy.
Zanieczyszczenie świetlne utrudnia lub wręcz uniemożliwia obserwację astronomiczną nieba
oraz ma negatywny wpływ na faunę i florę, naturalnie przecież przystosowaną do życia w
ciemności w godzinach nocnych. Zjawisko to może mieć również niekorzystne działanie na
zdrowie człowieka. Najlepszym rozwiązaniem jest więc oświetlanie tych miejsc, gdzie jest to
niezbędne. Dlatego też oświetlenie powinno się skupiać przede wszystkim na ulicach i
chodnikach, i tylko w miejscach, gdzie mieszkają ludzie. Bardzo szkodliwe jest świecenie
prosto w niebo.
W Polsce zjawisko zanieczyszczenia świetlnego, które wywołują przede wszystkim lampy
uliczne, podświetlane reklamy czy oświetlenie stadionów sportowych, jest dość nowe.
Największy problem mają z tym dobrze rozwinięte państwa o dużym zaludnieniu takie jak
np. USA czy Japonia.