Badania stratygraficzne budynku sali gimnastycznej przy ulicy

Stratygrafia opracowań elewacji budynku szkolnej sali gimnastycznej
przy ulicy Szprotawskiej 2 w Kożuchowie.
Badania stratygraficzne opracowanie i dokumentację fotograficzną wykonał:
Marcin Pechacz
Zielona Góra 2010
Spis treści:
Spis treści………………………………………………………………………….str. 1
Stratygrafia………………………………………………………………………..str. 2
Elewacja zachodnia i miejsca pobrania próbek do badań……………….………..str. 4
Załącznik 1 (plan)…………………………………………………………………str. 5
Załącznik 2 (badania laboratoryjne)………………………………………………str. 6
Dokumentacja fotograficzna……………………………………………………...str. 9
1
Stratygrafia.
Budynek sali gimnastycznej należący do Szkoły Podstawowej nr 1 w Kożuchowie,
położony przy ulicy Szprotawskiej 2 leży w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej, nie
figuruje samodzielnie w rejestrze zabytków.
Obiekt jest najprawdopodobniej starszy od całego założenia szkoły pochodzącego z lat
trzydziestych XX wieku. Budynek powstał jako hala zapewne pod koniec XIX wieku lub z
początkiem wieku XX. Zachowana niemiecka kopia planów założenia całej szkoły
przedstawia identycznie usytuowany względem głównego budynku, budynek sali
gimnastycznej, różniący się jednak zasadniczo planem i gabarytami. Budynek przedstawiony
na planach nie doczekał się realizacji, w zamian wykonano generalny remont istniejącej,
opisywanej sali (załącznik 1).
Elewację budynku wykonano z żółtej cegły klinkierowej wzbogacając ją o wykonane
z cegły klinkierowej czerwonej: pas cokołu, fryz pod okapem i na szczytach, sterczyny i
kominy, oraz obramienia otworów drzwiowych i okiennych. Do budowy elewacji
zastosowano zaprawę wapienną (próbka IV w badaniach wykazała burzliwą reakcję z HCL),
Spoinę najprawdopodobniej wtórnie zlicowano zaprawą czysto cementową o ciemnym
zabarwieniu w masie tworzącą 2-5mm warstwę zewnętrzną (próbka III). Zabieg ten miał
najprawdopodobniej miejsce w momencie remontu budynku zbiegającego się w czasie z
powstaniem głównego budynku szkoły i został wykonany celem odświeżenia elewacji przez
wypełnienie częściowo wypłukanych przez deszcze nieodpornych spoin wapiennych.
Opracowania ościeży okien i drzwi wykonane w zaprawie wapiennej z niewielkim
udziałem cementu portlandzkiego są najprawdopodobniej wtórne, na co wskazuje ich
ozdobne wykończenie czerwoną cegłą, oraz obserwowana również pod tymi opracowaniami
zaprawa cementowa z uzupełnień fug.
W zachodniej elewacji okna w środkowej głównej bryle budynku zamurowano od
dołu do poziomu 3/5 ich całkowitej wysokości. Powstałe częściowe blendy otynkowano
zaprawą podobną do tej użytej w opracowaniu ościeży. Zmiana ta jest z pewnością późniejsza
od opracowań ościeży, na co wskazują różnice składu zapraw obu tynków wykazane w
badaniach (załącznik 2, próbki I i II), w innym przypadku przy widocznym staraniu
utrzymania podobieństwa tynków użyto by tej samej zaprawy.
Opracowania ościeży na wschodniej elewacji pokryto współcześnie cienką warstwą
(przecierką) zaprawy cementowo akrylowej w celu ukrycia drobnych ubytków i spękań tynku
na ościeżach.
2
Tabela stratygrafii elewacji
charakterystyka warstwy
grubość
warstwy
faza
chronologiczna
0,3-2cm
V
>1cm
IV
po
2000r
?
~1cm
III
?
4
zaprawa cementowoakrylowa wsch. elew.
wapienna zaprawa
tynkarska w
zachodnich
częściowych blendach
wapienna zaprawa
tynkarska na ościeżach
spoina cementowa
2-5mm
II
5
spoina wapienna
lata 30-te
XXw
przełom
XIX/XXw
nr
warstwy
1
2
3
oznaczenie graficzne
warstwy
-
I
datowanie
cegła klinkierowa
3
Elewacja zachodnia (szkic) i miejsca pobrania próbek do badań.
Zaznaczone kolorem czerwonym miejsca pobrania próbek do badań laboratoryjnych:
pr. I – tynk z ościeży okiennych,
pr. II – tynk z częściowej blendy podokiennej,
pr. II – powierzchniowa spoina spomiędzy cegieł,
pr. IV – głęboka spoina spomiędzy cegieł.
4
Załącznik 1
Kopia planu założenia szkoły sprzed 1945 roku.
Kolorem czerwonym zaznaczono orientacyjnie usytuowanie istniejącej sali gimnastycznej.
5
Załącznik 2.
Badania laboratoryjne wykonane przez dr Wojciecha Bartza, porównanie zapraw na
podstawie próbek I i II.
Na podstawie wstępnych obserwacji makroskopowych jak i mikroskopowych,
stwierdzono iż próbki I i II są homogeniczne posiadają relatywnie dość duże ziarna, głównie
kwarcu, przekraczające wielkość 2,0 mm. W szkielecie ziarnowym próbki I występują duże
ziarna osiągające wielkość około 4,0 mm, przy czym większość jednak ma znacznie mniejsze
rozmiary, zwykle poniżej 1,0 mm. Często kwarc wykazuje budowę subziarnową, czyli są to
ziarna polikrystaliczne. Cech takich zasadniczo nie obserwuje się natomiast w wypadku
próbki II. Szkielet ziarnowy próbki nr I wydaje się być nieco gorzej obtoczony w porównaniu
do próbki nr II. Wśród składników szkieletu w obu próbkach dominuje kwarc, z
towarzyszącymi mu skaleniami, jednak tylko w obrębie próbki I występują charakterystyczne
fragmenty łupka, a których nie spotyka się w szkielecie próbki nr II. Jednocześnie wyłącznie
w tej ostatniej występują ziarna piaskowca, iłowca, oraz dość częste jak na składnik
akcesoryczny agregaty glaukonitu. Co więcej w tej próbce spotyka się dość często
akcesoryczny amfibol. Również różnice zaznaczają się gdy porównamy proporcje ilościowe
składników. Gdy ilość skał w próbce I wynosi znacznie ponad 10% obj., to w wypadku
próbki II ilość ta ogranicza się do 9,5% obj. Obserwowane widoczne różnice w składzie, jak i
niewielkie, ale dostrzegalne różnice w morfologii ziaren szkieletu pomiędzy próbkami I i II
pozwalają przypuszczać, iż ta ostatnia posiada wypełniacz reprezentujący nieco odmienne
złoże, w porównaniu do wypełniacza próbki II.
Natomiast spoiwo w obu próbkach I i II wapienne, wykształcone podobnie, mikrytowe z
niewielkim dodatkiem cementu, o czym świadczą stosunkowo rzadkie relikty klinkieru
cementu portlandzkiego.
6
A
B
Obraz mikroskopowy próbki I, obserwowany przy jednym polaryzatorze (A) i dwóch,
skrzyżowanych polaryzatorach (B).
7
A
B
Obraz mikroskopowy próbki II, obserwowany przy jednym polaryzatorze (A) i dwóch,
skrzyżowanych polaryzatorach (B).
8
Dokumentacja fotograficzna.
fot. 1: Widok budynku sali gimnastycznej od strony północno-zachodniej.
fot. 2 i 3: Ozdobne opracowanie ościeży okna czerwoną cegłą, widoczne pod opracowaniem
w tynku.
9
fot. 4: Ozdobne opracowanie fryzu pod okapem dachu.
fot. 5: Sterczyna i ozdobne opracowanie fryzu szczytu.
10