Untitled - Aegon-pl

SPIS TREŚCI
WPROWADZNIE
1
1.
EMERYTURA W POLSCE
2
2.
ZMIENIAJĄCY SIĘ CHARAKTER EMERYTUR
2
3.
INDEKS PRZYGOTOWANIA EMERYTALNEGO AEGON (ARRI)
6
4.
KONIECZNE KROKI: DZIAŁAJ I ZRÓB TO TERAZ
8
WPROWADZNIE
NAJWAŻNIEJSZE USTALENIA

Powszechny pesymizm związany z przejściem na
emeryturę: Polscy respondenci są najbardziej
pesymistycznie nastawieni spośród respondentów
we wszystkich krajach objętych badaniem w
odniesieniu do swojej sytuacji po przejściu na
emeryturę. 66% badanych jest pesymistami,
w porównaniu do 23% optymistów.

Zagrożenia emerytur państwowych: Obywatele
rozumieją potrzebę konieczności planowania
swojej emerytury (83% zgadza się z tym
stwierdzeniem) oraz mają świadomość, iż ich
emerytura z systemu publicznego będzie
przedstawiała mniejszą wartość wskutek cięć
rządowych. 64% uważa, iż system ubezpieczeń
społecznych nie zapewni im wygodnego życia po
przejściu na emeryturę.

Pokolenie mające ambicje oszczędzać? 35% osób
pracujących chce oszczędzać na swoją przyszłą
emeryturę, lecz obecnie tego nie robi. To
przekonanie jest częstsze w populacji 18-34
latków, co pozwala przypuszczać, iż młodsze
pokolenie, przy odpowiedniej zachęcie może, stać
się pokoleniem osób aktywnie oszczędzających.

Wsparcie dla wyższego opodatkowania służącego
finansowaniu systemu emerytalnego: Ponad
połowa respondentów w Polsce (62%) jest gotowa
do płacenia wyższych podatków w celu utrzymania
wartości emerytury z systemu publicznego, choć
35% chce widzieć tę podwyżkę połączoną
z równoczesnym obniżeniem świadczeń.
 Większa odpowiedzialność osobista: 83%
respondentów zgadza się, iż w rezultacie kryzysu
finansowego obecnie są bardziej skłonni planować
finansowanie swojej emerytury. Jest to połączone
z akceptacją dla przesunięcia granicy wieku
przejścia na emeryturę w celu uzbierania
pożądanego kapitału w trakcie okresu pracy
zawodowej. 72% respondentów się na to zgadza.
1
ANKIETA
Ustalenia wykorzystane w niniejszym raporcie oparte są na
wynikach badania przeprowadzonego wśród ponad 9000
osób w 9 krajach. Wywiady zostały zrealizowane za
pomocą ankiety panelowej on-line w styczniu i lutym 2012
roku. W kwestionariuszu poruszano szeroką gamę
zagadnień, od nastrojów i postaw wobec przygotowań do
przejścia na emeryturę, roli państwa i pracodawcy
w zapewnianiu emerytur, do wpływu kryzysu finansowego
na postawy wobec ryzyka inwestycyjnego i planowania
finansowania emerytalnego.
Badaniem objęliśmy łącznie 8100 osób zatrudnionych oraz
900 obecnych emerytów, by ukazać róznice pomiędzy tymi
grupami. Ankieta nie objęła osób niepracujących,
długoterminowo niezdolnych do pracy oraz
samozatrudnionych, gdyż każda z tych grup ma specyficzne
potrzeby i wyzwania związane z planowaniem emerytalnym,
co wymaga specyficznych rozwiązań
w zakresie polityki społecznej. Naszym celem było
przedstawienie szerszej perspektywy w oparciu o opinie
głównych grup populacji czynnej zawodowo.
1. EMERYTURA W POLSCE
Polska, podobnie jak wiele rozwiniętych krajów, znajduje się w
środku fazy wdrażania kontrowersyjnych reform emerytalnych
w ramach szerszego dążenia do osadzenia finansów
publicznych na bardziej zrównoważonych fundamentach. Ma
to uprzedzić zmiany o charakterze demograficznym,
polegające na zwiększeniu liczby osób otrzymujących
świadczenia emerytalne. Większość Polaków jest przeciwna
działaniom premiera Donalda Tuska polegającym na
podniesieniu wieku emerytalnego, choć bez uczynienia tego
siła robocza Polski zmniejszy się o kolejne 4,9 miliona osób,
co według szacunków rządu spowoduje, iż do roku 2040 jeden
emeryt będzie przypadał na dwie osoby zatrudnione. Pod
koniec ubiegłego roku, zgodnie z oficjalnymi statystykami,
w Polsce przy całkowitej populacji liczącej 38,2 miliona osób,
czynnie pracujących było 16 milionów. Premier Tusk
przeprowadził podniesienie wieku emerytalnego do lat 67 dla
wszystkich Polaków (z obecnych 60 lat dla kobiet i 65 dla
mężczyzn) w celu zmniejszenia wydatków ponoszonych przez
Państwo. Bardziej nastawione na otaczanie pomocą
społeczną obywateli Polskie Stronnictwo Ludowe Waldemara
Pawlaka twierdziło początkowo, iż plany te są zbyt drastyczne
Dysputa ta doprowadziła do pytań o przetrwanie istniejącej
koalicji partii rządzących.
Upaństwowienie części składki do otwartych funduszy
emerytalnych (OFE), idące w ślad za kryzysem finansowym
wpłynęło na postawy wielu Polaków. Choć zmiany te nie były
tak drastyczne, jak miało to miejsce w przypadku Węgier, rząd
spowodował przekazania dwóch trzecich przyszłych składek
wpłacanych do OFE do państwowego Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych. Istnieje obawa, iż model ten może doprowadzić
do niższych poziomów bezpieczeństwa socjalnego
w przyszłości, jak również oznaczać będzie mniejsze stopy
zwrotu niż poprzednio. Przyjęta przez Parlament ustawa
zmieniająca zasady indeksacji obecnie wypłacanych emerytur
z procentowej na kwotową (a więc niezależną od kwoty
wpłacanych składek w okresie aktywności zawodowej) zerwała
związek pomiędzy odprowadzanymi składkami i wysokością
otrzymywanych świadczeń, co dodatkowo podważyło zaufanie
do publicznego systemu ubezpieczeń społecznych.
2. ZMIENIAJĄCY SIĘ CHARAKTER EMERYTUR
POSTAWY I DĄŻENIA ZWIĄZANE Z PRZEJŚCIEM NA
EMERYTURĘ
Biorąc pod uwagę realia ekonomiczne oraz reformy
systemu emerytalnego nie jest zaskoczeniem, iż to właśnie
Polacy są okazali się najbardziej pesymistycznie nastawieni
do kwestii swojej przyszłości emerytalnej. 66% badanych
jest nastawionych pesymistycznie względem możliwości
przejścia na emeryturę przy zachowaniu stylu i poziomu
życia, które uważają za wygodny i wystarczający - to gorszy
wynik niż w jakimkolwiek innym ankietowanym kraju.
2
Wykres 1: Więcej postaw pesymistycznych niż optymistycznych wobec możliwości otrzymywania godnej emerytury
w przyszłości
Pyt. Jak zapatruje się Pan(i) na to, czy po przejściu na emeryturę będzie Pan(i) w stanie prowadzić wygodne życie?
(odpowiedzi wskazujące na brak opinii oraz ‘żadne z tych’ nie są uwzględnione)
Razem
15%
USA
29%
13%
Szwecja
21%
6%
Wielka Brytania
12%
Holandia
9%
Niemcy
19%
Hiszpania
12%
Francja
16%
Węgry
20%
Bardzo pesymistycznie
6%
31%
24%
12%
33%
27%
6%
29%
30%
7%
24%
23%
5%
25%
33%
8%
23%
37%
31%
Polska
24%
24%
46%
14%
2%
14%
4%
20%
Trochę pesymistycznie
5%
3%
Trochę optymistycznie
Bardzo optymistycznie
Duże znaczenie dla ogólnego wskaźnika pesymizmu ma
ukazuje istnienie powszechnego zrozumienia, iż kryzys
postawa kobiet, z których 75% uważa, iż nie będzie miała
finansowy zmniejszył przyszłą wartość emerytur z systemu
wystarczającej ilości pieniędzy do godnego życia na
publicznego i prywatnych funduszy emerytalnych,
emeryturze. Dla mężczyzn wskaźnik ten wynosi 64%.
powodując konieczność wydłużenia okresu opłacania
Wpływ kryzysu finansowego na gospodarkę i stan finansów
składek emerytalnych oraz zmniejszając skłonność do
publicznych w Polsce ujawnił znaczną liczbę kwestii
podejmowania ryzyka inwestycyjnego
narosłych wokół polskiego systemu emerytalnego. Wykres 2
.
Wykres 2: W rezultacie kryzysu finansowego Polacy przejmują odpowiedzialność za planowanie własnych emerytur
Pyt. W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami dotyczącymi wpływu kryzysu finansowego na Pani/a
plany związane z emeryturą? (odpowiedzi wskazujące na brak opinii oraz ‘żadne z tych’ nie są ukazane)
Teraz z większym prawdopodobieństwem będę musiał
oszczędzać na swoją emeryturę
5% 4%
26%
57%
Moja emerytura państwowa będzie miała mniejszą wartość
wskutek cięć rządowych
5% 6%
28%
51%
Moje własne oszczędności na poczet emerytury są mniej warte
niż były dotąd
4% 7%
Będę zmuszony pracować dłużej w celu wypracowania
pożądanego na emeryturze przychodu
7% 6%
5% 9%
32%
Potrzebuję solidniejszej porady finansowej, która pomoże mi
zrozumieć niepewne rynki inwestycyjne
8% 11%
31%
Moje fundusze emerytalne lub te odprowadzane przez mojego
pracodawcę najprawdopodobniej ograniczą wysokość …
5% 8%
29%
Będę szukał produktów inwestycyjnych oferujących większą
ochronę przed niestabilnymi rynkami
8% 9%
27%
 Stanowczo się nie zgadzam
 Trochę się nie zgadzam
13% 17%
40%
26%
Będę podejmował mniejsze ryzyko jeśli chodzi o oszczędzanie na
moją emeryturę
Z mniejszym prawdopodobieństwem będę w ogóle oszczędzał na
swoją emeryturę
3
32%
24%
46%
28%
25%
25%
23%
18%
 Trochę się zgadzam
 Stanowczo się zgadzam
Zgodnie z danymi OECD, efektywny wiek przechodzenia na
emeryturę w Polsce wynosi 61,7 lat dla mężczyzn oraz 58,5
dla kobiet – są to jedne z najniższych wartości w Europie.
Uśredniony oczekiwany wiek przechodzenia na emeryturę
naszych respondentów wynosił 67 lat dla mężczyzn i 65 dla
kobiet. Ludzie wydają się oczekiwać przyszłego wydłużenia
wieku emerytalnego i reagują na nie opóźniając rozpoczęcie
planowania finansowania emerytury po osiągnięciu
obecnego efektywnego wieku emerytalnego. Odmiennie do
sytuacji w innych krajach, kobiety bardziej realistycznie
podchodzą do długości swojego życia na emeryturze. Jest
to o tyle ważne, iż większość emerytów żyjących
w niedostatku to kobiety w późnym okresie emerytalnym (75
lat i więcej).
Tabela 1
MĘŻCZYŹNI
KOBIETY
Efektywny Wiek Emerytalny (OECD)
61.7
58.5
Oczekiwana długość życia w wieku 65 lat (OECD)
14.7
19.1
Oczekiwany Wiek Emerytalny
67
65
Oczekiwana Ilość Lat w Okresie Emerytalnym
16
20
ZMIENIAJĄCY SIĘ MODEL PRZEJŚCIA NA EMERYTURĘ
Pośród obecnych emerytów w Polsce, olbrzymia grupa wybrała model przejścia na emeryturę równoznaczny z całkowitym
zakończeniem aktywności zawodowej. Nasze badania pokazały, iż jest to podejście diametralnie odmienne od tego, jak
obecni pracujący wyobrażają sobie moment przejście na emeryturę. Większość widzi to raczej jako stopniową zmianę
warunków pracy, niż natychmiastowe jej zaprzestanie. Ta zmiana w postawach obserwowana jest nie tylko wśród
najmłodszych respondentów, lecz także pośród większości pracowników mających lat 50 i więcej. Podsumowując, nasze
badania ukazują percepcję momentu przejścia na emeryturę bardziej jako sygnał do obrania nowej, być może mniej
forsującej pracy, lecz nie jako czas, w którym będzie można w ogóle nie podejmować płatnego zatrudnienia.
Wykresy 3 i 4. Koniec ‘natychmiastowego” przechodzenia na emeryturę?
Pyt. Patrząc w przyszłość, jak sobie Pan(i) wyobraża swoje przejście na emeryturę?/ Patrząc w przeszłość, jak wyglądało
Pani/a przejście na emeryturę?
OBECNIE PRACUJĄCY
Razem
30%
Francja
44%
45%
15%
37%
7%
Szwecja
35%
44%
8%
Niemcy
35%
45%
11%
Węgry
35%
Hiszpania
32%
Polska
26%
Holandia
24%
Wielka Brytania
22%
USA
4
EMERYCI
18%
39%
24%
12%
36%
54%
44%
55%
51%
12%
11%
14%
22%
Razem
Francja
Szwecja
Niemcy
54%
64%
50%
57%
Węgry
45%
Hiszpania
47%
26% 10%
22%10%
26% 8%
22% 9%
34% 14%
21% 19%
Polska
54%
28% 8%
Holandia
53%
23% 15%
Wielka Brytania
50%
USA
63%
37% 4%
23% 7%
Natychmiast zaprzestaje pracy
Natychmiast zaprzestaje pracy
Zmienia ustaloną rutynę pracy
Zmienia ustaloną rutynę pracy
Kontynuuje pracę
Kontynuuje pracę
KTO POWINIEN FINANSOWAĆ OKRES ŻYCIA NA
EMERYTURZE?
Wykres 5 i 6: Znacząca liczba respondentów uważa, iż rząd nie powinien podejmować żadnych działań, jako iż
emerytura państwowa będzie w dalszym ciągu osiągalna.
Pyt. Emerytury państwowe stają się coraz większym problemem gdyż, że ludzie żyją dłużej niż przedtem. Co w takiej
sytuacji powinien zrobić rząd, by rozwiązać ten problem? / W jakim stopniu zgadza się Pan(i) ze stwierdzeniem, że ludzie
powinni pracować dłużej, aby nie rosły koszty emerytur związane ze wzrostem długości życia?
WPŁATY DO SYSTEMU PAŃSTWOWEGO
PODNIESIENIE WIEKU EMERYTALNEGO
3%
21%
14%
17%
16%
27%
61%
6%
35%
 Powinni ograniczyć całkowity koszt emerytur państwowych poprzez
obniżenie wartości indywidualnych świadczeń emerytalnych
 Powinni zwiększyć całkowitą wysokość dostępnych środków
przeznaczanych na finansowanie emerytur państwowych poprzez
podniesienie podatków (27%)
 Powinni kierować się zrównoważonym podejściem polegającym na
ograniczeniu wysokości indywidualnych składek i pewnym wzrostom
opodatkowania (35%)
 Nic nie powinni z tym robić. Emerytury gwarantowane przez państwo
będą całkowicie osiągalne w przyszłości
Zaskakująco dużo, bo 21% respondentów wierzy,
iż emerytura państwowa będzie osiągalna w przyszłości,
bez jakichkolwiek reform oraz, że nie ma potrzeby zmiany
wieku emerytalnego. Jednakże panuje przekonanie,
iż towarzyszyć podejście do problemu emerytur powinno
być zrównoważone, polegające na pewnych redukcjach
świadczeń i jakimś wzroście opodatkowania. Racjonalne
podejście do przyszłych emerytur jest zachęcające w
kontekście Polski i pokrywa się z innymi naszymi
ustaleniami:
5
 Nie wiem
 Wiek emerytalny powinien zostać podwyższony zgodnie z
oczekiwanym wydłużeniem życia człowieka
 Wiek emerytalny powinien wzrosnąć lecz nie w przypadku osób,
które pracują w niebezpiecznych warunkach lub robotników
manualnych
 Wiek emerytalny powinien zostać zwiększony, lecz ten wzrost
powinien być ograniczony
 Wiek emerytalny powinien pozostać bez zmian


72% wierzy, iż indywidualne planowanie
finansowania swojej emerytury staje się coraz
ważniejsze.
81% wierzy, iż w celu rozłożenia i minimalizowania
potencjalnego ryzyka ważne jest posiadanie tak
wielu źródeł przychodu emerytalnego, jak to tylko
możliwe.
Pomimo tego, 62% respondentów jest przeciwnych
zmianom wieku emerytalnego. Ta powszechna niechęć dla
reform stanowi wyzwanie dla rządzącej koalicji podczas
wdrażania koniecznych reform, także tych polegających na
podniesieniu wieku emerytalnego.
3. INDEKS PRZYGOTOWANIA EMERYTALNEGO AEGON
(ARRI)
Nasze badania uwzględniały nie tylko postawy Polaków
wobec ich przyszłości i okresu emerytalnego, lecz także
miały na celu określenie, w jakim stopniu obywatele są
przygotowani do przejścia na emeryturę. Aby to uczynić,
poprosiliśmy respondentów o ocenę (w skali od 1 do 5) kilku
kwestii, od etapu zrozumienia potrzeby oszczędzania na
przyszłą emeryturę, do etapu rzeczywistego i aktywnego
oszczędzania. Jak pokazuje Wykres 7, najbardziej istotna
luka w Polsce znajduje się pomiędzy rozumieniem potrzeby
przygotowywania się do emerytury, a rzeczywistym
planowaniem i oszczędzaniem środków na odpowiednią
emeryturę – jedynie 4% pracowników uważa,
że w odpowiedni sposób oszczędza na przyszłą emeryturę.
Wykres 7: Luka pomiędzy zrozumieniem a rzeczywistym planowaniem w Polsce
NAJGORSZE
Oszczędzanie
Planowanie
NAJLEPSZE
11%
7%
16%
11%
Rozumienie 3% 6%
Świadomość 1%
2%
Odpowiedzialność 3%4%
29%
29%
32%
14%
33%
27%
16%
40%
16%
35%
18%
46%
36%
1
2
24%
3
4
40%
5
Respondenci zostali poproszeni o ocenienie w skali od 1 do 5 (gdzie 5 jest wartością najwyższą) ich postaw w odniesieniu
do odpowiedzialności, świadomości, rozumienia i oszczędzania emerytalnego.
INDEKS PRZYGOTOWANIA EMERYTALNEGO
AEGON ((AEGON RETIREMENT READINESS INDEX
ARRI)
Indeks został skonstruowany w oparciu o odpowiedzi 8100
respondentów aktywnych zawodowo w dziewięciu krajach.
Każdemu z respondentów zadano serię pytań w celu
umożliwienia przeprowadzenia analizy poznawczej ich
obecnych postaw i zachowań związanych z okresem
emerytalnym. Ankieta zawierała trzy pytania dotyczące
postaw: Czy pracownicy uznają swoją osobistą
odpowiedzialność za wysokość ich przyszłej emerytury, czy
są świadomi istnienia potrzeby planowania dochodu
emerytalnego oraz stopnia rozumienia przez nich kwestii
finansowych powiązanych z wysokością wypłacanych
przyszłych świadczeń emerytalnych. Ankieta zawierała
także trzy
6
pytania dotyczące zachowań respondentów: etapu, na
którym znajdują się obecnie ich plany emerytalne, czy
w odpowiedni sposób oszczędzają na emeryturę i czy są na
dobrej drodze do osiągnięcia pożądanego przez nich
dochodu emerytalnego zastępującego uzyskiwane do chwili
przejścia na emeryturę przychody.
Odpowiedzi na te 6 pytań zostały zważone w ramach
obliczania Indeksu ARRI z uwzględnieniem ich znaczenia
w określaniu profilu respondenta w zakresie postaw wobec
oszczędzania na skali 10 punktowej. Najważniejszymi
determinantami okazały się postawy respondentów wobec
planowania i oszczędzania na poczet ich własnej emerytury
oraz aktualny etap na drodze do osiągnięcia pożądanego
dochodu emerytalnego.
Jak pokazuje Wykres 8, Polska znalazła się na ósmym
spośród dziewięciu krajów, dla których wyliczono Indeks
ARRI. To miejsce jest w kontekście Polski uzasadnione:
podczas, gdy gospodarka kraju przetrwała kryzys finansowy
nie popadając w recesję, przyszłe problemy natury
demograficznej mogą spowodować zachwianie obecnej
równowagi w zakresie świadczeń emerytalnych, a w chwili
obecnej nie istnieje odpowiedni stopień prywatnego
oszczędzania na poczet przyszłych emerytur, mogący tę
równowagę przywrócić
Wykres 8: Indeks Przygotowania Emerytalnego (ARRI) dla Polski należy do najniższych w krajach objętych
badaniem
Indeks Przygotowania Emerytalnego stworzono w oparciu o analizę odpowiedzi na sześć pytań związanych z
przygotowaniem emerytalnym zgodnie ze stopniem ważności statystycznej
5,9
5,6
Niemcy
5,6
USA
Holandia
5,3
Wielka Brytania
5,3
5,1
5,1
5,0
5,0
4,8
Szwecja
Francja
Hiszpania
Polska
Węgry
Razem
Wykres 9: Ponad połowa polskich pracowników nie oszczędza obecnie na poczet przyszłej emerytury
Pyt.: Które z następujących stwierdzeń najtrafniej oddaje Pani/a stosunek do oszczędzania na emeryturę?
8%
22%
 Nigdy nie oszczędzałem na emeryturę i nie zamierzam
 Nie oszczędzam na emeryturę, chociaż zamierzam to robić
35%
 Nie oszczędzam na przyszłą emeryturę teraz, chociaż oszczędzałem w
przeszłości
23%
 Na swoją emeryturę oszczędzam okazjonalnie od czasu do czasu
12%
 Zawsze dbam o to aby oszczędzać na emeryturę
Pozycja Polski na indeksie emerytalnym odzwierciedla
liczbę osób oszczędzających w sposób czynny. Jedynie
22% deklaruje, że aktywnie oszczędza na emeryturę,
podczas gdy 55% obecnie tego nie robi. Największą grupę
w Polsce stanowią „chętni do oszczędzania” (35%) - osoby,
7
które obecnie nie oszczędzają, lecz zamierzają to robić.
Grupę tę stanowią głównie ludzie młodsi i częściej kobiety,
co wskazuje potencjalne grupy docelowe, w których
możliwe jest polepszenie wskaźników oszczędzania.
4. KONIECZNE KROKI - DZIAŁAJ I ZRÓB TO TERAZ

W Polsce istnieje silne poczucie pesymizmu wobec
przyszłości emerytur. Narastającym problemem
jest troska o możliwość cieszenia się dostatnim
życiem na emeryturze, połączona małą grupą osób
oszczędzających w sposób aktywny.

Wskutek długofalowych problemów strukturalnych
z zapewnianiem emerytur z publicznego systemu
ubezpieczeń społecznych , odpowiedzialność
spoczywa i w coraz większym stopniu spoczywać
będzie w rękach obywateli. Jeśli spora część
populacji ma uniknąć wpadnięcia w pułapkę
ubóstwa emerytalnego, musi zacząć oszczędzać
na własny rachunek, nawet jeśli na początku
poziomy oszczędzania będą relatywnie niskie.
MEDIA RELATIONS
Corporate Centre: +31 70 344 89 56 | Email: [email protected]
Polska: + 48 668 104 212
8

Nasze badania dowiodły, iż w Polsce istnieje grupa
ludzi w wieku 18-34 lat, która obecnie nie odkłada
środków na poczet przyszłej emerytury, lecz jest
chętna, aby to robić. Dla tych osób podjęcie
działań teraz zakresie planowania finansowego
i oszczędzania oznaczać będzie olbrzymią różnicę
dla jakości ich życia na emeryturze.

Dla zapewnienia zdrowego systemu emerytalnego
ważne jest wyważone podejście do wypłacania
świadczeń emerytalnych, w którym to zarówno
pracownicy, jak i pracodawcy razem wspierają
obecnych i przyszłych emerytów. Pracodawcy
powinni wykazywać się bardziej pro-aktywnym
i innowacyjnym myśleniem o benefitach
emerytalnych dla pracowników, jak również dbać
o ich wiedzę w zakresie samodzielnego
planowania finansowego przyszłości.