Sprawozdanie - Instytut Warzywnictwa

Instytut Warzywnictwa im. Emila Chroboczka w Skierniewicach
Pracownia Uprawy Warzyw
Streszczenie z realizacji zadania w 2010 roku
„Opracowanie technologii produkcji warzyw konsumpcyjnych i nasiennych
metodami ekologicznymi”
Wykonawcy: Józef Babik (kierownik zadania), Anna Szafirowska, Irena Babik,
Stanisław Kaniszewski, Elżbieta Panasiuk, Artur Kowalski, Teresa Sabat
Skierniewice 2010
1
Tematyka badawcza w 2010 roku obejmowała 9 zadań, które realizowano w
doświadczeniach założonych na doświadczalnym Instytutu Warzywnictwa (certyfikat
zgodności AgroBioTest 050. W zależności od wymagań poszczególnych gatunków
przedplonem były zboża lub mieszanka koniczyny z trawami.
1. Opracowanie praktycznych zaleceń uprawowych dla rolników dotyczących roślin
dyniowatych, korzeniowych i fasoli
Tematyka badawcza realizowana w Instytucie Warzywnictwa od 2004 roku dotyczyła
wielu istotnych dla producentów podstawowych zagadnień agrotechnicznych, mających mają
istotny wpływ na plonowanie, jakość i zdrowotność warzyw produkowanych ekologicznie.
Aby dostarczyć rolnikom praktycznych informacji popartych wynikami dotychczasowych
badań zostały opracowane trzy broszury dotyczące uprawy: warzyw korzeniowych i cykorii
sałatowej, warzyw dyniowatych oraz fasoli. Broszury zostaną wydane drukiem w 2011 r.
a. Babik J., Kaniszewski S,. Babik I. Uprawy ekologiczne – Warzywa korzeniowe
(marchew, pietruszka, seler korzeniowy) Cykoria sałatowa
b. Babik I., Babik J. Uprawy ekologiczne – Warzywa dyniowate
c. Szafirowska-Walędzik A. Uprawy ekologiczne - Fasola
2. Opracowanie biodegradowalnych ściółek organicznych oraz określenie ich przydatności
w ekologicznej uprawie warzyw (seler)
W ekologicznej uprawie warzyw nie można stosować herbicydów, dlatego najczęściej
stosowanym zabiegiem eliminującym zachwaszczenie, oprócz pielenia i mechanicznego
zwalczania chwastów jest ściółkowanie.
Celem przeprowadzonych badań było opracowanie nowych biodegradowalnych
włóknin na bazie odpadowych surowców włókienniczych oraz określenie ich przydatności do
zwalczania chwastów w uprawie selera jak również wpływu na plon i jakość selera. W
badaniach porównywano trzy obiekty nawodnieniowe: nawadnianie kroplowe, nawadnianie
za pomocą mikrozraszaczy i bez nawadniania oraz cztery obiekty ściółkowania: ściółkowanie
tekstylną włókniną biodegradowalną, ściółkowanie tekstylną włókniną biodegradowalną
uzupełnioną nawozem organicznym w postaci suszu z koniczyny, ściółkowanie koniczyną
oraz obiekt kontrolny bez ściółkowania. Ściółkę o szerokości 1m. rozkładano na polu przed
wsadzeniem roślin. Po rozłożeniu wycinano otwory w rozstawie 25x50 cm. w które
wysadzano rozsadę. Ściółkowanie koniczyną wykonano dwukrotnie tj. bezpośrednio po
2
wysadzeniu roślin stosując około 66 ton świeżej masy na hektar oraz po częściowym
rozłożeniu się ściółki w ilości około 15 t∙ha-1.
Ściółkowanie włókniną biodegradowalną oraz koniczyną w zasadniczy sposób
ograniczało zachwaszczenie w uprawie selera korzeniowego i praktycznie eliminowało ręczne
i mechaniczne pielenie w uprawie tych roślin. W uprawie bez ściółkowania konieczne było 3krotne pielenie w okresie wegetacji co znacznie podnosiło koszty uprawy tych roślin.
Nawadnianie oraz ściółkowanie miały istotny wpływ na plon ogólnej masy roślin jak
również plon handlowy selera. Plon całkowitej masy roślin był istotnie wyższy w warunkach
nawadniania w porównaniu do kombinacji kontrolnej bez nawadniania. Nie stwierdzono
natomiast istotnych różnic pomiędzy badanymi systemami nawadniania. Nawadnianie
kroplowe zwiększyło plon handlowy selera o 16,1% natomiast nawadnianie za pomocą
mikrozraszaczy o 12,1% w stosunku do obiektu kontrolnego bez nawadniania. Nieco wyższy
plon uzyskano w warunkach nawadniania kroplowego w porównaniu do nawadniania
mikrozraszaczami jednak różnice te nie były udowodnione statystycznie. Lepsze efekty
nawadniania, zwłaszcza nawadniania kroplowego uzyskano w kombinacji kontrolnej bez
ściółkowania oraz w kombinacji ze ściółkowaniem koniczyną. W kombinacji ze
ściółkowaniem włókniną, zwyżki plonu pod wpływem nawadniania były mniejsze co było
prawdopodobnie wynikiem lepszych warunków wilgotnościowych panujących w glebie
przykrytej włókniną. W warunkach nawadniania udział korzeni o średnicy powyżej 15 cm w
plonie handlowym był znacznie większy w porównaniu do kombinacji bez nawadniania.
Najwyższy plon selera uzyskano przy zastosowaniu ściółkowania koniczyną. Podobny
plon uzyskano stosując włókninę biodegradowalną z dodatkiem suszu z koniczyny, natomiast
w obiekcie ze ściółkowaniem włókniną bez dodatku suszu plon był niższy o 6,4%. Najniższy
plon selera uzyskano w obiekcie kontrolnym bez ściółkowania. W porównaniu do obiektu ze
ściółkowaniem koniczyną był on niższy o 25,3% oraz o 22% w porównaniu do obiektu ze
ściółkowaniem ściółką biodegradowalną z dodatkiem suszu z koniczyny. Ściółkowanie
włókniną zwiększało udział korzeni powyżej 15 cm w plonie handlowym w porównaniu do
kombinacji bez ściółkowania jak również w porównaniu do ściółkowania koniczyną
3. Wpływ roślin sąsiedzkich i świeżej ściółki organicznej na plonowanie kapusty oraz
występowanie szkodników i owadów pożytecznych
Działanie allelopatyczne roślin chociaż jest zjawiskiem jeszcze niedostatecznie
poznanym, to jest często wykorzystywane w uprawach ekologicznych. Stwierdzono bowiem,
że poprzez dobranie odpowiednich gatunków roślin do uprawy współrzędnej, może
3
występować działanie repelentne lub dezinformujące szkodniki, które utrudnia im znalezienie
rośliny żywicielskiej,
co
może
wpływać
na
ograniczenie
populacji
szkodników
występujących na uprawianym gatunku warzyw.
Celem doświadczeń prowadzonych w 2010 roku było wytypowanie roślin
współrzędnych dla kapusty białej, której uprawa jest bardzo trudna ze względu na duże
ryzyko występowania szkodników trudnych do zwalczenia nawet w uprawie tradycyjnej,
gdzie dozwolone jest stosowanie chemicznych środków ochrony roślin.
Kapustę średniowczesną odm. Sława z Gołębiewa (PlantiCo) uprawiano z rozsady, na
stanowisku po przyoranej jesienią koniczynie czerwonej i wiosennym stosowaniu kompostu
w dawce 20 t/ha (21.04). Rozsadę produkowano w paletach wielokomórkowych (V-96), w
podłożu Potgrond Bio. Roślinami współrzędnie uprawianymi były: koper odm. Turkus),
rumianek pospolity, cebula szalotka (odm. Matador) i seler korzeniowy (Diamant). Seler,
szalotkę i rumianek uprawiano z rozsady, a koper z siewu wprost do gruntu. Rozsadę roślin
współrzędnych przygotowano wcześniej i niektóre wysadzono w pole na 2 tygodnie przed
sadzeniem kapusty (rumianek i szalotka, oraz wysiew kopru), a seler (ze względu na
podatność tego gatunku na jarowizację) wysadzono razem z kapustą (11.05). W obiekcie
kontrolnym miejsce innych gatunków współrzędnie uprawianych zajmowała kapusta, a gleba
była ściółkowana świeżo skoszoną koniczyną czerwoną.
W okresie formowania i dorastania główek najmniejsze uszkodzenia roślin przez
szkodniki stwierdzono na kapuście kontrolnej, rosnącej bez sąsiedztwa innych gatunków, ale
ściółkowanej koniczyną. Na 80 % roślin nie stwierdzono objawów żerowania gąsienic, a na
20% roślin ślady żerowania były bardzo małe lub małe. Korzystne było również sąsiedztwo
selera, gdyż w brak objawów żerowania szkodników stwierdzono u 50% roślin, bardzo małe i
małe ślady żerowania u 40 %, a tylko u 10% roślin stwierdzono średnie uszkodzenia liści
przez szkodniki. Najmniej korzystnym było sąsiedztwo kopru, gdzie nie stwierdzono roślin
bez objawów żerowania szkodników, u 80% roślin występowały małe uszkodzenia liści, a u
20% roślin uszkodzenia średnie.
Na kapuście rosnącej w ściółce z koniczyny oraz w sąsiedztwie selera nie stwierdzono
w tym okresie obecności gąsienic motyli (tym okresie występował głównie tantniś
krzyżowiaczek), a ślady żerowania były widoczne na 1 – 3 liści na roślinie. Na kapuście
rosnącej w są sąsiedztwie rumianku, szalotki i kopru stwierdzono obecność od 2 do 4 gąsienic
tantnisia na 10 kolejnych roślinach, a ślady żerowania występowały na 5 -9 liściach na
roślinie. Nie stwierdzono obecności mszyc na kapuście rosnącej w sąsiedztwie rumianku, a
najwięcej pojedynczych osobników na kapuście w sąsiedztwie selera i cebuli szalotki.
4
Ocena występowania szkodników i uszkodzeń główek kapusty w okresie zbioru
wykazała największe uszkodzenie główek kapusty ściółkowanej koniczyną. Najwięcej
główek bez objawów uszkodzeń stwierdzono u kapusty rosnącej w sąsiedztwie szalotki
(40%). Korzystnie wpłynęło również sąsiedztwo selera korzeniowego i kopru, gdyż główek
bez objawów żerowania szkodników było 30 %, a pozostałe 70% główek wykazywało bardzo
małe lub małe uszkodzenia główek. W okresie zbioru najmniejszą liczbę gąsienic stwierdzono
na kapuście rosnącej w sąsiedztwie kopru, a największą na kapuście ściółkowanej koniczyną.
Obecności mszyc nie stwierdzono na kapuście rosnącej w sąsiedztwie kopru i ściółkowanej
koniczyną.
Najlepsze warunki do rozwoju i bytowania owadów pożytecznych (złotooki,
pryszczarki, błonkówki) zapewniało sąsiedztwo cebuli szalotki, a najmniej korzystne
sąsiedztwo kopru.
Sąsiedztwo roślin miało także wpływ na plonowanie kapusty. Najlepszy rozwój roślin
kapusty i najwyższy plon ogólny i handlowy główek oraz największą średnia masę całkowita
główki uzyskano z uprawy w sąsiedztwie kopru. Otrzymane różnice w stosunku do
pozostałych obiektów były istotne. Najmniej korzystne dla rozwoju roślin i plonowania było
sąsiedztwo rumianku, a następnie kopru. Uzyskane różnice w masie roślin i plonie ogólnym
były istotne w stosunku do uprawy w sąsiedztwie szalotki i selera korzeniowego oraz
ściółkowania koniczyną.
Mniejsze zróżnicowanie uzyskano w wysokości plonu handlowego i masie główki
handlowej. Istotnie najwyższy plon handlowy uzyskano z uprawy kapusty w sąsiedztwie
szalotki, natomiast z uprawy w sąsiedztwie rumianku, kopru i selera oraz ściółkowania
koniczyną uzyskano plon w zakresie 50,2 – 56,9 t/ha, ale nie różniący się istotnie. Istotnie
wyższą średnią masę główki handlowej (2,5 kg) uzyskano z uprawy w sąsiedztwie szalotki i
selera.
Sąsiedztwo roślin miało też wpływ na strukturę plonu ogólnego i handlowego. W
kapuście rosnącej w sąsiedztwie selera stwierdzono większy udział główek spękanych, a przy
zastosowaniu ściółkowania koniczyną większy udział główek chorych z objawami gnicia u
podstawy główki. Różnice w strukturze plonu handlowego wyrażały się zmniejszeniem
udziału główek najmniejszych (masa główki 0,5 – 1,0 kg) i zwiększeniem udziału główek
dużych (o masie> 2,0 kg). Dotyczyło to kapusty uprawianej w sąsiedztwie cebuli szalotki i
selera.
5
4. Wpływ
przedplonowej
i
współrzędnej
uprawy
wielogatunkowych
mieszanek
motylkowych na plonowanie i jakość brokułu oraz występowanie szkodliwej
entomofauny
W uprawach ekologicznych rośliny bobowate najczęściej są wykorzystywane jako
nawozy zielone lub międzyplony, będące istotnym źródłem azotu. Celem doświadczeń
realizowanych w 2010 roku była ocena przydatności wielogatunkowych mieszanek
motylkowych jako przedplonu przeznaczonego na nawóz zielony, roślin okrywowych,
(ściętych w okresie wegetacji brokułów i pozostawionych jako mulcz) oraz roślin
uprawianych współrzędnie z brokułem na zbiór jesienny. Mieszanka roślin bobowatych z
trawami była wysiana wczesną wiosną. Przed sadzeniem brokułu część mieszanki była ścięta
i przyorana na nawóz zielony, a część pozostawiona jako żywa roślina okrywowa, w którą po
uprawieniu wąskich pasów zostały posadzone brokuły. Po kilku tygodniach od posadzenia
brokułów te rośliny zostały ścięte i pozostawione na polu jako mulcz. Inna część mieszanki
pozostała nieskoszona i została wykorzystana jako
pasy stanowiące rośliny uprawiane
współrzędnie z brokułem.
Rozsadę brokułów odm. Monopoly F1 produkowano w paletach rozsadowych o
wielkości pojedynczej komórki 53 cm3. Palety napełniono substratem ekologicznym Potgrond
Bio z firmy Klasmann. Brokuły wysadzono w polu w zagęszczeniu 37 tys. szt/ha. W okresie
wegetacji brokuły nawadniano w okresach niedoboru wody, stosując kroplowy system
nawadniania. Zbiór prowadzono wielokrotnie, wycinając róże sukcesywnie, w miarę
osiągania przez nie wielkości handlowej. Zbiór prowadzono w okresie 23.09 – 4. 10.
Zastosowanie współrzędnej uprawy brokułu i mieszanki motylkowych miało
korzystny wpływ na rozwój roślin w przypadku uprawy na przyoranej mieszance, natomiast
w uprawie z zastosowaniem ściółki ze skoszonej mieszanki, bez uprawy gleby, uprawa
współrzędna tych roślin obniżyła masę roślin brokułu, chociaż uzyskane różnice nie były
istotne. Podobne zależności uzyskano dla plonu ogólnego i handlowego róż brokułu.
Produktywność roślin była o około 3% wyższa w uprawie brokułu bez roślin współrzędnych.
Wpływ mieszanki motylkowych jako rośliny sąsiedzkiej w uprawie brokułu
(szczególnie przy przyoraniu mieszanki) przyczynił się do nieznacznego zwiększenia
uszkodzeń posadzonej rozsady przez śmietkę kapuścianą.
Rodzaj stosowanej uprawy wpłynął również na stopień zasiedlania brokułów przez
mszyce. Więcej osobników pojedynczych oraz w koloniach stwierdzono w uprawie bez roślin
współrzędnych oraz w uprawie na przyoranej mieszance niż przy pozostawieniu pasów
mieszanki, jako roślin współrzędnych oraz uprawie bezpośrednio w ściółce ze skoszonej
6
mieszanki bez uprawy gleby. Najkorzystniejsza pod tym względem była uprawa w ściółce z
zastosowaniem pasów mieszanki, jako rośliny współrzędnej.
Ocena porażenia róż przez szkodniki, wykonana w okresie zbioru, wykazała pewne
różnice w zasiedlaniu roślin przez szkodniki, w zależności od sposobu uprawy. W różach
stwierdzano obecność żywych gąsienic bielinka rzepnika i piętnówki kapustnicy. Najwięcej
gąsienic stwierdzono w różach pochodzących z uprawy brokułu na przyoranej mieszance i
zastosowaniu roślin współrzędnych. Mniej gąsienic było w różach brokułów uprawianych w
ściółce niż na przyoranej mieszance. Najwięcej róż bez śladów żerowania gąsienic uzyskano z
uprawy w ściółce z zastosowaniem roślin współrzędnych, a najmniej z uprawy w przyoranej
mieszance i zastosowaniu roślin współrzędnych oraz z uprawy w ściółce bez roślin
współrzędnych.
5. Zastosowanie włókniny i siatek przeciw owadom w uprawie kalafiora wczesnego
W uprawach ekologicznych kalafior jest uważany za jeden z trudniejszych gatunków,
głównie ze względu na duże zagrożenie przez szkodniki. Wcześniejsze badania wykazały, że
dobrym sposobem zapobiegania poważniejszych strat powodowanych przez szkodniki jest
stosowanie w uprawie wczesnej okryć z włókniny polipropylenowej lub specjalnych siatek
przeciwowadzich. Dzięki stosowaniu można również uzyskać dodatkowo przyspieszenie
wzrostu i plonowania roślin. Kalafior uprawiano z rozsady produkowanej w wielodoniczkach
tacowych, na stanowisku po przyoranej późną jesienią koniczynie czerwonej. Jako osłony
wykorzystano włókninę polipropylenową i siatki poliestrowe, które rozkładano bezpośrednio
po posadzeniu z rozsady. Aby nie zachodziła potrzeba odkrywania roślin, co zawsze stanowi
ryzyko nalotu szkodników, zastosowano nawadnianie kroplowe.
Rozsadę kalafiora uzyskano z pikowania siewek do palet wielodoniczkowych o
pojemności pojedynczej doniczki 90 cm3. Stosowano certyfikowane podłoże ekologiczne
Potgrond Bio z firmy Klasmann. Nasiona wysiano 26.02, a siewki pikowano 10.03. Po 4
tygodniach od pikowania (9.04) rozsadę wysadzono do gruntu. Bezpośrednio po wysadzeniu
rozsady zagony okryto włókniną pp o gramaturze 17g/m2 lub siatką przeciw owadom o
średnicy oczek 1,2mm. Kalafiory zbierano od 2.06 do 7.06, tj. po dniach uprawy 53 – 60
dniach uprawy.
Okres miesięcy wiosennych 2010 roku był bardzo niesprzyjający dla uprawy kalafiora
wczesnego. Długotrwałe okresy chłodów, kiedy średnia dobowa temperatura wahała się od do
i częste nocne przymrozki
zahamowały rozwój roślin oraz spowodowały jarowizację
7
kalafiora
i
przedwczesne
tworzenie
róż
pośpiechowatych
o
małej
masie,
nie
przedstawiających żadnej wartości handlowej. Okrycie kalafiorów siatką i włókniną,
poprawiło warunki wzrostu roślin, ale nie na tyle aby były one zdolne do normalnego
rozwoju. Masa całkowita roślin okrywanych włókniną była prawie 2,5 razy wyższa (430 g)
niż roślin nieokrywanych (180 g). Także przykrycie firanką zwiększyło 2-krotnie średnią
masę roślin. Takie same zależności stwierdzono dla średniej masy róży.
Okrycie włókniną i siatką przeciwowadzią było bardzo skuteczne w ochronie roślin
przed śmietką kapuścianą, atakująca rozsadę wkrótce po posadzeniu. W obiektach
kontrolnych bez okrycia stwierdzono od 40 – 70 % roślin zaatakowanych przez tego
szkodnika przy braku uszkodzeń pod okryciami. W okresie likwidacji doświadczenia
stwierdzono także różnice w porażeniu róż przez szkodniki (śmietki żerujące w kwiatostanie i
chowacze w głąbach róż).W obiektach kontrolnych średnio stwierdzono tylko około 20% róż
bez obecności szkodników, natomiast w obiektach okrywanych siatką 93 % róż, a w
okrywanych włókniną 92 %. Występowanie szkodników w obiektach pod okryciami
związane jest z koniecznością odkrycia roślin do zabiegów pielęgnacyjnych (pielenia) oraz w
końcowym okresie przed zbiorem, przy wystąpieniu wysokich temperatur. W rejonach
podmiejskich uszkodzenia włókniny mogą być powodowane przez ptaki poszukujące
materiałów do budowy gniazd.
6. Wpływ różnego nawożenia organicznego i ściółkowania na plonowanie pora oraz stopień
zachwaszczenia uprawy
Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu nawożenia organicznego
oraz ściółkowania na plonowanie i jakość pora odmiany ‛Bandit’. Nawożenie organiczne
stosowano wiosną w postaci obornika, kompostu i kurzaka. Dawka obornika i kompostu
wynosiła 30 t·ha-1, natomiast kurzak stosowano w dawce 3 t·ha-1. Do ściółkowania użyto
biodegradowalnej włókniny wytworzonej z odpadowych materiałów włókienniczych oraz
koniczyny czerwonej. Ściółkę z włókniny o szerokości 1m. rozkładano na polu przed
wsadzeniem roślin. Po rozłożeniu włókniny wycinano otwory w rozstawie 15 x 30 cm, do
których wysadzano rozsadę pora. Ściółkowanie koniczyną wykonano dwukrotnie po
wysadzeniu rozsady w dawce 110 i 22 tony świeżej masy koniczyny na hektar. Wszystkie
kombinacje w doświadczeniu nawadniano za pomocą systemu kroplowego. W okresie
wegetacji zastosowano 7 krotne nawadnianie.
8
Nawożenie organiczne istotnie wpłynęło na plon pora. Najwyższy plon masy roślin
oraz plon ogólny i handlowy pora uzyskano w obiekcie, w którym zastosowano nawożenie
kompostem w dawce 30 t·ha-1. Istotnie niższe plony pora uzyskano w obiekcie z
zastosowaniem nawożenia Kurzakiem, natomiast najniższe w obiekcie z nawożeniem
obornikiem.
Ściółkowanie miało również istotny wpływ na plonowanie pora. Najwyższy plon
masy całkowitej roślin oraz plon ogólny i handlowy uzyskano przy zastosowaniu ściółki z
koniczyny czerwonej. Plon masy całkowitej roślin był wyższy o 34%, natomiast plon ogólny
był wyższy o 45% a handlowy o 48% w porównaniu do obiektu w którym stosowano ściółkę
z włókniny biodegradowalne oraz obiektu kontrolnego bez przykrycia. Nie stwierdzono
różnic pomiędzy plonami pora w obiekcie ściółkowanym biodegradowalną włókniną a
obiektem kontrolnym bez ściółkowania. Korzystnym efektem zastosowania ściółkowania
było natomiast ograniczenie zachwaszczenia w uprawie pora. Podobnie jak w uprawie
selerów praktycznie zostało wyeliminowane ręczne i mechaniczne pielenie w uprawie tych
roślin. W uprawie bez ściółkowania konieczne było 3-krotne pielenie w okresie wegetacji co
znacznie podnosiło koszty uprawy tych roślin.
Zdecydowanie wyższy plon pora w warunkach ściółkowania koniczyną był
spowodowany uwalnianiem się azotu w trakcie mineralizacji ściółki z koniczyny. Nie
stwierdzono istotnego współdziałania pomiędzy nawożeniem organicznym i ściółkowaniem.
Nie stwierdzono również zasadniczych w strukturze plonu pora.
Ściółkowanie włókniną biodegradowalną oraz koniczyną w zasadniczy sposób
zmniejszało zachwaszczenie w uprawie pora i w bardzo dużym stopniu ograniczało potrzebę
ręcznego i mechanicznego pielenia. W uprawie bez ściółkowania konieczne było wykonanie
w okresie wegetacji 3-krotnego ręcznego pielenia.
7. Wpływ stanowiska i sposobu uprawy na plonowanie cukinii i zawartość azotanów w
owocach
Spośród warzyw, które stanowią surowiec dla przetwórstwa cukinia jest gatunkiem
szczególnym, gdyż jest chętnie wykorzystywana do produkcji odżywek dla dzieci. Jest to
warzywo o małych wymaganiach środowiskowych, łatwe w uprawie, słabo atakowane przez
szkodniki i mało podatne na choroby. Wszystko to sprawia, że cukinia jest popularnym
warzywem w uprawie ekologicznej. Owoce cukinii przeznaczone do produkcji żywności dla
dzieci powinny się charakteryzować jak najlepszą jakością, a jednym z jej wskaźników jest
9
zawartość azotanów w owocach. Zbyt duża zawartość azotanów wyklucza przydatność
owoców cukinii do tego typu produkcji.
Celem prowadzonych badań było określenie warunków uprawy, w których zawartość
kumulowanych w owocach azotanów będzie jak najmniejsza. Dotyczyło to przede wszystkim
odpowiedniego doboru stanowiska i rodzaju stosowanego nawożenia. Uprawę cukinii
prowadzono na stanowiskach o różnej zasobności w składniki pokarmowe (uprawa na
przyoranej koniczynie, uprawa po zbożu i stosowaniu kompostu lub obornika). Koniczynę
czerwoną, użytkowaną przez 2 lata przyorano wiosną (10.04). Kompost w dawce 30t/ha i
obornik w dawce 30t/ha przyorano 24.04, tj na miesiąc przed sadzeniem rozsady cukinii. Na
wszystkich stanowiskach stosowano ściółkowanie koniczyną i czarną włókniną.
Cukinię odm. Atena F1 (żółto owocowa) uprawiano z rozsady produkowanej w
paletach rozsadowych. W obiektach ściółkowanych włókniną rozsadę sadzono na pasach
rozłożonej włókniny, a w obiektach ściółkowanych koniczyną rozsadę wysadzono do gruntu,
powierzchnię gleby przykryto ściółką ze świeżo skoszonej koniczyny czerwonej.
Uprawę nawadniano systemem kroplowym z częstotliwością zależną od warunków
pogodowych. W okresie wzrostu roślin zastosowano 2-krotnie oprysk roślin wyciągiem z
grejpfruta (Grevit 1,5 l/ha – 28.07 i 4.08) i preparatem siarkowym Tiotar 80WP (6.08 i 12.08)
przeciwko mączniakowi właściwemu.
Okres zbioru cukinii był długi (6.07 do 1.10.) i wynosił prawie 3 miesiące. Zbiory
wykonywano najczęściej 2 razy w tygodniu. Zebrane owoce sortowano na 4 frakcje handlowe
wg długości owocu 7 – 14 cm (konserwowe), 15 – 21, 22 – 30, >30 cm) i frakcje niehandlowe
(niekształtne, zdeformowane i z objawami chorobowymi).
Uzyskane różnice w wysokości plonu handlowego cukinii uprawianej na różnych
stanowiskach pod względem rośliny przedplonowej (koniczyna czerwona i zboża) i
nawożenia organicznego (przyorana koniczyna czerwona i nawożenie kompostem lub
obornikiem) były niewielkie i nie przekraczały 8%. Średnio, uprawa na przyoranej koniczynie
i uprawa po zbożu i wiosennym stosowaniu kompostu roślinnego w dawce 30 t/ha, zapewniła
jednakowo wysoki plon handlowy (69 t/ha). Nieco niższy plon (65,2 t/ha) uzyskano z uprawy
cukinii po zbożu i wiosennym stosowaniu obornika w dawce 30 t/ha. Nieznacznie wyższy
plon
handlowy
cukinii
uzyskano
stosując
ściółkowanie
roślin
czarną
włókniną
polipropylenową w porównaniu do ściółkowania świeżą koniczyną. Tylko w uprawie po
zbożu i nawożeniu obornikiem korzystniejsze było użycie ściółki organicznej, ulegającej
biologicznemu rozkładowi w okresie uprawy.
10
Analiza gleby wykonana w okresie wegetacji wykazała zróżnicowanie zawartości
azotu azotanowego w glebie, w zależności od rodzaju stosowanego nawożenia organicznego i
ściółki. W początkowym okresie owocowania cukinii najwyższą zawartość N-NO3
stwierdzono w glebie nawożonej obornikiem i kompostem oraz ściółkowanej koniczyną (>
90mg N-NO3/l gleby), a najniższą na stanowisku z przyoraną koniczyną i ściółkowaniem
włókniną (32 mg N-NO3/l gleby). Przy nawożeniu kompostem i obornikiem z zastosowaniem
okryć z włókniny oraz po przyoraniu koniczyny i równoczesnym zastosowaniu ściółki z
koniczyny, zawartość tego składnika mieściła się w zakresie 46 – 63 mg N-NO3/l gleby. Po
dalszych 4 tygodniach uprawy, w pełni owocowania cukinii, zawartość N-NO3 w glebie
znacznie się obniżyła, osiągając dla nawożenia obornikiem i równoczesnego ściółkowania
koniczyną poziom 80 mg/l gleby, a dla pozostałych obiektów zakres zawartości tego
składnika od 46 – 60 mg N-NO3/l gleby. Po zakończeniu uprawy cukinii poziom zawartości
N-NO3 w glebie obniżył się do 30 – 39 mg/l w obiektach ściółkowanych włókniną, a w
obiektach ściółkowanych koniczyną był wyższy i wynosił 44 – 50 mg/l.
Zwiększona ilość azotu i potasu w glebie po zakończeniu uprawy cukinii ściółkowanej
koniczyną, wskazuje na potrzebę zastosowania na takim stanowisku międzyplonu w okresie
jesiennym, który byłby w stanie wykorzystać pozostające w glebie składniki dostępne i w ten
sposób zapobiec ich stracie wskutek wymywania w okresie zimowym.
Stosowane nawożenie organiczne oraz ściółkowanie uprawy wpłynęły na zawartość
azotanów w owocach cukinii. Zawartość tego składnika w owocach była największa w 3
tygodniu zbiorów i na ogół ulegała obniżeniu w końcowym okresie zbiorów. We wszystkich
terminach, niezależnie od stosowanego nawożenia czy ściółkowania zawartość azotanów w
owocach była wyższa od 500 mg NO3/kg świeżej masy. Zawartość ta 2,5 krotnie
przewyższała dopuszczoną normą dla warzyw przeznaczonych dla niemowląt (200 mg/kg
świeżej masy). Stosunkowo najmniej azotanów stwierdzono w owocach cukinii uprawianej
po zbożu, nawożonej obornikiem i ściółkowanej włókniną.
Uzyskane wyniki wykazały, że stanowiska po przyoranej koniczynie czerwonej lub po
zbożu, uzupełnione nawożeniem kompostem lub obornikiem są korzystne dla wysokości
plonu cukinii, ale są niekorzystne dla jakości owoców, przeznaczonych dla niemowląt, ze
względu na kilkakrotnie wyższą zawartość azotanów.
W omawianym doświadczeniu
zawartość azotanów analizowano w frakcji owoców o wielkości 14 – 21 cm, tj . frakcji
przeznaczonej do produkcji konserw i marynat. Należy przypuszczać, że do produkcji
przetworów dla dzieci wykorzystuje się owoce znacznie większe, a takich owocach zawartość
N - NO3 może być znacznie niższa.
11
8. Wykorzystanie zjawiska allelopatii do ochrony warzyw przed chorobami i szkodnikami
(marchew)
Celem kontynuowanych doświadczeń ze współrzędną uprawą marchwi było
wytypowanie takich roślin, które stanowiłyby skuteczną ochronę przed szkodnikami
typowymi dla tego gatunku tzn. przed połyśnicą marchwianką, rolnicami oraz chrząszczami
z rodziny sprężykowatych. Jako rośliny sąsiedzkie wykorzystywane były następujące rośliny
warzywne: buraki ćwikłowy, cebula, koper, pietruszka, seler oraz roślin zielarskich jak
bazylia pospolita (Ocimum baslicum L.),
kolendra siewna (Coriandrum sativum L.),
majeranek ogrodowy (Origanum majorana L.), tymianek właściwy (Thymus vulgaris L.),
szałwia lekarska (Salvia officinalis L.). Oceniano wschody marchwi, rozwój i plonowanie
roślin jak również określono masę i zagęszczenie roślin sąsiedzkich. Podczas zbioru badano
stopień uszkodzeń korzeni marchwi przez wspomniane szkodniki. Nasiona marchwi odmiany
Nantejska, Polana oraz gatunków uprawianych z siewu wysiano 29 kwietnia. Rośliny
sąsiedzkie uprawiane z rozsady takie jak: tymianek, majeranek, bazylia, kolendra, seler
sadzono 13 maja. Doświadczenie założono w następującym układzie: marchew wysiewano
w 3 rzędach i po obu stronach poletka siano lub sadzono po 2 rzędy rośliny sąsiedzkiej.
Doświadczenie założono w 3 powtórzeniach. Kontrolę stanowiły poletka, gdzie w miejsce
rośliny sąsiedzkiej wysiano marchew. Wprowadzono dodatkową, kontrolę, w której na
poletkach rozrzucono kompost w celu przywabienia much.
Średni procent wschodów marchwi wynosił 46,9%, przy czym skrajne wartości
uzyskano z obiektów kontrolnych tzn. 42,5 % (kontrola) i 73,8% (kontrola z kompostem).
Odsetek korzeni uszkodzonych przez larwy połyśnicy marchwianki wahał się od 2,6 do 17,3.
Średnio dla wszystkich obiektów wynosił 9,7 %.
Nalatywanie pierwszego pokolenia połyśnicy marchwianki wystąpiło w pierwszych
dniach czerwca, a drugiego pod koniec lipca. Muchy nalatywały na skrajne poletka od strony
miedzy i zadrzewień śródpolnych. Korzenie wszystkich roślin ze skrajnych poletek zostały
uszkodzone przez połyśnicę jednak w różnym stopniu. Najwięcej korzeni uszkodzonych
wystąpiło w kontroli z kompostem -17,2%, a następnie na poletkach obsadzonych bazylią i
selerem. Najmniej uszkodzeń stwierdzono tam gdzie w sąsiedztwie rosły tymianek i
majeranek. Wśród pozostałych obiektów najbardziej narażone na żerowanie były poletka
obsiewane koprem i cebulą. Gatunki te wytworzyły niewielką masę liści zwłaszcza cebula
rozwijała się bardzo słabo a rośliny szybko zasychały. Najdalej od miejsca nalotu much
znajdowały się poletka obsiane burakiem ćwikłowym, pietruszką, szałwią oraz kontrola bez
12
kompostu. We wszystkich tych obiektach procent uszkodzeń wahał się od 2,7 do 4,8,
natomiast w kontroli wynosił 13,1%. Pozostałe gatunki szkodników jak rolnice i drutowce nie
wyrządziły widocznych szkód. W obu przypadkach około 1 % korzeni wykazywał objawy
żerowania tych owadów.
Najwyższy plon ogólny korzeni marchwi uzyskano z poletek obsadzonych
majerankiem, tymiankiem i szałwią odpowiednio 100, 95,9 oraz 94,6 kg/10 m 2 , a najniższy
w sąsiedztwie buraka i kopru (74,4 i 76,8 kg). Jednakże najwięcej korzeni handlowych
otrzymano z kontroli gdzie rozrzucono kompost - 81,8 kg/10 m 2. Dobrą strukturą plonu
charakteryzował się wspomniany już obiekt kontrolny z kompostem (plon handlowy stanowił
97% plonu ogólnego) oraz obiekt z sąsiedztwem buraka ćwikłowego (81,1%).
W roku 2010 nie było sprzyjających warunków do występowania połyśnicy
marchwianki ani innych wspomnianych wcześniej szkodników marchwi, dlatego trudno
stwierdzić, który spośród 10 badanych gatunków sąsiedzkich był najbardziej skuteczny.
Można jedynie stwierdzić, że badane gatunki nie stanowiły konkurencji dla marchwi jeśli
idzie o składniki pokarmowe, wodę czy dostęp światła.
9. Badania nad możliwością uzyskania nasion warzyw metodą ekologiczną w warunkach
doświadczalnych oraz produkcja nasienna w wybranych gospodarstwach ekologicznych
Marchew i pietruszka nasienna
Jednym z najbardziej popularnych gatunków uprawianych w gospodarstwach
ekologicznych jest marchew. Jest to warzywo klimatu umiarkowanego, a Polska
jest
największym producentem marchwi w Europie (w roku 2008 wielkość produkcji wyniosła
817 tys. ton). Produkcja pietruszki jest znacznie mniejsza w naszym kraju, jednak jej walory
są wielkie choćby właściwości rozpuszczające kamienie moczowe, oczyszczające krew i
poprawiające wzrok. Oba gatunki należą do rodziny selerowatych i oba są trudne w uprawie
zwłaszcza na nasiona.
Warunki pogodowe naszego kraju nie sprzyjają produkcji ani pietruszki ani marchwi
na nasiona. Mgły i deszcze wrześniowe hamują dojrzewanie roślin nasiennych i nasion oraz
wpływają na rozwój chorób grzybowych. Piętrowość budowy morfologicznej nasienników,
zróżnicowane osadzenie baldachów na roślinie i
nierównomierność ich
dojrzewania
powodują, że nasiona najlepiej jest zbierać dwukrotnie. Materiał siewny wymaga
wielokrotnego doczyszczania i kalibrowania, co wiąże się z dużymi stratami nasion gorszej
13
jakości. Zagraniczne firmy nasienne i niektóre polskie prowadzą produkcję nasion między
innymi
w krajach śródziemnomorskich. W rolnictwie ekologicznym wymagane jest
używanie ekologicznego materiału siewnego (Ustawa o rolnictwie ekologicznym z dnia 25
czerwca 2009, Dz.U.09. nr 116, poz. 975). Wymóg stosowania nasion ekologicznych jest
uwarunkowany między innymi opinią, że nasiona wyprodukowane w systemie ekologicznym
są bardziej odporne na niekorzystne warunki uprawy.
Celem badań prowadzonych w Instytucie Warzywnictwa była ocena możliwości
pozyskiwania nasion marchwi i pietruszki z uprawy ekologicznej ze szczególnym
uwzględnieniem ochrony roślin w drugim roku uprawy.
Badane czynniki:
- Metoda uprawy – konwencjonalna i ekologiczna z dokarmianiem środkiem BioAlgeen i bez
dokarmiania
- ochrona roślin – pestycydy w metodzie konwencjonalnej, a w metodzie ekologicznej :
Neem Azal T/S, Opoki 1-4 firmy Himal, kontrola bez oprysku
Oceniano następujące cechy:
- porażenie korzeni marchwi i pietruszki podczas przechowania
- występowanie chorób w drugim roku uprawy (wypady roślin)
- morfologia nasienników – pokrój, liczba pędów i baldachów na roślinie
- plon nasion, energia i zdolność kiełkowania, zdrowotność nasion, masa tysiąca nasion
- występowanie nasion z uszkodzonym zarodkiem lub bezzarodkowych jako skutek
żerowania pluskwiaków
Uprawa ekologiczna. Prowadzono dwa doświadczenia: z uprawą marchwi odm. Perfekcja
oraz pietruszki odm. Berlińska GOF na nasiona w systemie wysadkowym. W pierwszym roku
produkowano wysadki, które przechowywano w przechowalni w warunkach 1-2o C i
wilgotności 97%. Podczas zbioru wysadków pietruszki okazało się, że są one bardzo
zróżnicowane pod względem średnicy i dlatego materiał podzielono na dwie frakcje: wysadki
o średnicy 1,5-2,5 cm oraz > 3.0 cm. Po przechowaniu przeprowadzono selekcję korzeni.
Określono porażenie korzeni a wysadki bez objawów chorobowych wysadzano na pole w
dniach 13-15 kwietnia 2010. Korzenie marchwi podzielono na dwie części, jedna posłużyła
do założenia doświadczenia na polu ekologicznym, a druga na polu konwencjonalnym.
Wysadki sadzono w rozstawie 25 x 45 cm po 40 korzeni na poletku, w systemie pasowym
przy odległości pasów 90 cm. Na polu ekologicznym doświadczenia z marchwią i pietruszką
nasienną zakładano na stanowisku po dwuletniej mieszance koniczyny czerwonej z trawami.
14
Zabiegi ochrony przed mszycami i zmienikami prowadzono w odstępach 7 - 10 dni
następującymi środkami :
- Neem-Azal T/S - zawiesina wodna 0,5% (azadyrachtyna A 10g/1 l środka)
- Opoka 1-4, Himal – jest to osłonowa pożywka zasadowa na bazie wyciągów ze skrzypu, alg
i czosnku, zawierająca w składzie mydło potasowe
- Kontrola – nie opryskiwana
Uprawa konwencjonalna. Marchew uprawiano na stanowisku po mieszance motylkowatych
ze zbożami. Rośliny dokarmiano pogłównie saletrą amonową wkrótce po ukazaniu się rozety
liści. W ochronie przed mszycami i pluskwiakami opryskiwano rośliny środkami: Talstar
100EC, Karate Zeon 050 SC oraz Decis 25 EC. W obu doświadczeniach stosowano
nawadnianie roślin.
Po czteromiesięcznym przechowaniu 23,3 % korzeni marchwi wykazywało objawy
porażenia przez choroby, głównie fuzariozy, czarną zgniliznę oraz zgniliznę twardzikową. W
przypadku pietruszki odsetek chorych korzeni wynosił 17,9. Pietruszka zawiera mniej wody
w korzeniach i zwykle lepiej się przechowuje. U tego gatunku najwięcej korzeni wykazywało
objawy zgnilizny chorób fuzaryjnych oraz zgnilizny twardzikowej. Dwa tygodnie po
posadzeniu korzeni pietruszki wystąpiło więdnięcie rozety liściowej u roślin o najgrubszych
wysadkach. W przeciągu 2,5 miesiąca wszystkie rośliny, których korzenie miały średnicę
około 3 cm zwiędły, a ich korzenie wygniwały. Przyczyną choroby były grzyby z rodzaju
Fusarium spp. Są to powszechnie występujące grzyby polifagiczne zasiedlające glebę i
przenoszone także z nasionami. Zarodniki przetrwalnikowe tych grzybów (chlamidospory)
przeżywają w glebie przez wiele lat. Bezpośrednio po zbiorze korzeni można zauważyć
soczewkowate plamy umiejscowione u
nasady korzeni bocznych. Niekiedy plamy są
niewidoczne, a dopiero na przekroju widać zbrunatniałe wiązki przewodzące i tkanki na
pograniczu kory i walca osiowego. Prawdopodobnie w ten sposób część zainfekowanych
korzeni dostała się do przechowalni a następnie na pole. Dynamikę wypadania roślin
pietruszki przedstawiono na rysunku 1. Najpierw chorowały rośliny o grubszych korzeniach.
W tej grupie wszystkie rośliny wypadły nie osiągając fazy generatywnej. Rozwój choroby u
roślin o mniejszych korzeniach następował wolniej i dwukrotne podlewanie roztworem
0,15% Grevitem 200 SL zahamowało rozprzestrzenianie się choroby na inne rośliny. W tej
grupie 35% roślin zakwitło i wydało nasiona.
W doświadczeniu z marchwią na polu ekologicznym wypadło średnio 2,0 % roślin, a
na polu konwencjonalnym 7,3%. Nasienniki z uprawy ekologicznej były mniej rozkrzewione.
Średnio jedna roślina wytwarzała 32,6 pędy I i II rzędu łącznie z pędem głównym. Nie na
15
wszystkich baldachach zawiązały się nasiona. Z każdej rośliny zebrano średnio po 12.4
baldachów z nasionami. Natomiast na polu konwencjonalnym, gdzie stosowano nawożenie
mineralne przed sadzeniem i dokarmianie azotem po ukorzenieniu roślin, nasienniki bardziej
się rozkrzewiły. Średnio na jednej roślinie wyrastało 41,3 pędów a 15,7 baldachów zawiązało
nasiona. Rośliny nasienne marchwi w przeważającej większości miały pokrój jednopędowy,
co było związane ze średnicą korzeni.
Baldachy marchwi i pietruszki aktualnie są doczyszczane i ocierane. Ocena
kiełkowania nasion może być przeprowadzona po przejściu okresu spoczynku pozbiorczego,
czyli w miesiącach grudzień – styczeń.
Plon marchwi nasiennej wynosił od 3,62 do 4,58 dt/ha. Nie stwierdzono wpływu
dokarmiania roślin na plon nasion marchwi, natomiast stwierdzono wpływ metody uprawy na
tę cechę. Z uprawy konwencjonalnej uzyskano istotnie wyższy plon nasion o większej masie
1000 sztuk. Średnia zwyżka plonu z prawy konwencjonalnej wynosiła 20 % w stosunku do
ekologicznej. W skali krajowej plon dla tego gatunku waha się w szerokich granicach od 3
do 10 t/ha w zależności od warunków i rejonu uprawy.
Nasiona marchwi ze wszystkich obiektów charakteryzowały się bardzo wysoką
energią kiełkowania co może świadczyć o ich dobrym wigorze. Zdolność kiełkowania nasion
marchwi wynosiła od 66,5 do 76,3% w zależności od badanego obiektu. Nasiona z uprawy
ekologicznej miały gorsze parametry jakości i zdrowotności niż z konwencjonalnej. Uzyskały
średnio o
7% niższą zdolność kiełkowania, miały więcej siewek chorych i nasion
niekiełkujących bez objawów chorobowych. Według zaleceń ISTA zdolność kiełkowania
marchwi powinna wynosić co najmniej 65%, a więc wszystkie badane próby mieściły się w
wymaganych parametrach kiełkowania.
Opryskiwanie roślin preparatami chemicznymi dało najlepszy efekt, jeśli chodzi o
zwalczanie zmieników. W uprawie konwencjonalnej 86% nasion miało zdrowy
nieuszkodzony zarodek, 6% było z zarodkiem uszkodzonym, a 8% bez zarodka. Ochrona
prowadzona przy użyciu NeemAzal T/S, preparatu dozwolonego w niektórych krajach UE do
stosowania w gospodarstwach ekologicznych zwiększyła procent nasion nieuszkodzonych o
5,3% w stosunku do kontroli. Należy zaznaczyć, że częste deszcze występujące w okresie
nalatywania i żerowania zmieników ograniczały liczbę zabiegów oraz/lub spłukiwały
naniesiony wcześniej środek, którego trwałość jest niższa niż syntetycznego insektycydu.
Wdrożenia prowadzone w gospodarstwach ekologicznych
16
W roku 2010 po raz kolejny wprowadzano nowe odmiany fasoli do uprawy w
gospodarstwach ekologicznych, a także sprawdzano na ile można poprawić wschody roślin
poprzez optymalizację terminu siewu. Prace prowadzono w dwóch gospodarstwach
ekologicznych na Lubelszczyźnie w miejscowości Zarzeka oraz Kozodawy.
Zarzeka. Gospodarstwo o powierzchni 18 ha, użytki orne 16 ha, gleba klasy IV. Od 2004 roku
posiada certyfikat AgroBioTest. Uprawiane są zboża, gryka, strączkowe, warzywa
korzeniowe, kapusta i ogórki. W 2010 wysiano 6 ha fasoli na suche nasiona. Dotychczas w
gospodarstwie uprawiano dwie odmiany fasoli Red Kidney oraz Bomba. We wdrożeniu
zaproponowano nieznane rolnikowi odmiany o białych nasionach Aura, czerwonych Augusta
i czarnych Nigeria. Sprawdzano gęstość i termin siewu odmian fasoli. Nasiona wysiewano 24
maja oraz 1 czerwca.
Najlepiej wschodziły odmiany o nasionach czarnych (Nigeria) 73,6% i czerwonych
(Augusta) 65,9%, a najgorzej fasola o nasionach białych (Aura) 40,1 %. Wschodzące rośliny
tej ostatniej odmiany były najbardziej uszkodzone przez śmietki – 31,3 % siewek miało
zniszczone wierzchołki wzrostu i
hypokotyl. Najmniej uszkodzeń wystąpiło o odmiany
Nigeria 5,1 %. Dane te potwierdzają wcześniejsze wyniki uzyskane w Skierniewickich, gdzie
obserwowano podobną reakcję odmian. Po siewie fasoli spadł deszcz a następnie przez 28 dni
nie było opadów. Sucha i upalna pogoda panowała z przerwami przez 4 tygodnie. W takich
warunkach rośliny traciły wigor, zrzucały kwiaty i zawiązki strąków. Na przełomie lipca i
sierpnia wystąpiły długotrwałe deszcze w wyniku czego część roślin zregenerowała się i
zaczęła kwitnąć, a część miała dojrzewające strąki. Chłody i deszcze w pierwszej dekadzie
sierpnia spowodowały porażenie strąków przez choroby dlatego rolnik zdecydował się zaorać
część plantacji. Lepsze wyniki uzyskano z siewu w drugim terminie. Opady, które wystąpiły
w okresie kwitnienia korzystnie wpłynęły na rozkrzewianie roślin i zawiązywanie strąków.
Taka pogoda nie sprzyjała żerowaniu zmieników, ale też nie pozwalała na dosychanie
dojrzałych strąków fasoli. W efekcie zbiór przeprowadzono na początku października. W
tabeli 24 zawarto dane odnośnie wysokości i struktury plonu.
Mimo późnego terminu zbioru 20-30% nasion nie dojrzało, a te które dojrzały miały
nasiona mniejsze niż zwykle. Dotyczy to zwłaszcza odmian o nasionach kolorowych. W
strukturze plonu spory udział stanowiły nasiona z plamami zwłaszcza u odmiany o białych
nasionach (42,3%). Niewiele też było nasion ospowatych 1-3,5 %. Stosunkowa mały udział w
plonie ogólnym stanowiły nasiona zdrowe 52,1 do 64,7% czyli znacznie mniej niż w roku
2009. Reasumując należy stwierdzić, że zastosowane terminy siewu zapewniły dobre
wschody fasoli. Jednak susza panująca podczas rozrastania się roślin i kwitnienia, a następnie
17
deszcze w okresie formowania i dojrzewania strąków wpłynęły na spadek wysokości i jakości
plonu. Najlepiej w tych niekorzystnych warunkach rozwijała się odmiana Nigeria, która
wcześniej nie była uprawiana w tym gospodarstwie.
Kozodawy. Gospodarstwo o powierzchni 8,9 ha, użytki rolne 7, 7 ha, gleba klasy I i II
czarnoziem. Struktura upraw: zboża 3 ha (jęczmień jary), 3 ha fasola Red Kidney, 1,7 ha
dynia Hokkaido. Fasolę Red Kidney, wysiewano 24 kwietnia i 12 maja. We wdrożeniu
zaproponowano odmiany Aura, Augusta i Nigeria, z których dwie ostatnie nie były znane w
gospodarstwie. Zaproponowano też późniejszy termin siewu, a mianowicie 22 maja.
Rośliny wszystkich badanych odmian fasoli
w Kozodawach wschodziły bardzo
dobrze. Odsetek zdrowych roślin wynosił 88.4 do 92,3%. Najwięcej uszkodzeń
spowodowanych żerowaniem śmietek wystąpiło u odmiany o białych nasionach. Wysiana we
wcześniejszym terminie na innym polu odmiana Red Kidney z powodu słabych wschodów i
dużych uszkodzeń siewek została zaorana i wysiana ponownie w późniejszym terminie.
Plon fasoli w Kozodawach wahał się od 1,06 do 2,37 t/ha w zależności od odmiany.
Najlepiej plonowała odmiana Nigeria o czarnych nasionach, a najgorzej odmiana Augusta o
nasionach czerwonych. Struktura plonu była bardzo korzystna. Zdrowe nasiona stanowiły od
77,8% do 96% plonu ogólnego. Najmniej korzystną strukturę przedstawiał plon fasoli białej,
gdzie znaleziono 11,8 % nasion z
plamami i 3,7% ospowatych. Pozostałe odmiany o
kolorowych nasionach miały bardzo wysoki udział nasion zdrowych w plonie ogólnym i
znikomy odsetek chorych i uszkodzonych.
Warunki pogodowe w Kozodawach nie były sprzyjające dla rozwoju roślin. Po
wschodach panował długi okres suszy i upałów, który ciągnął się z małymi przerwami do
końca lipca. Mimo to dobre warunki glebowe sprzyjały krzewieniu roślin i wytworzeniu
sporej liczby strąków. Zaproponowany późniejszy termin siewu okazał się bardzo korzystny,
a nowa odmiana Nigeria zachęciła gospodarza do siewu w przyszłym roku.
18