Raport o stanie rynku pocztowego za rok 2012

Transkrypt

Raport o stanie rynku pocztowego
za rok 2012
Warszawa, maj 2013 r.
1. Wprowadzenie ............................................................................................................... 3
2. Podstawy prawne regulujące funkcjonowanie rynku usług pocztowych .................. 6
2.1. Prawo krajowe .........................................................................................................6
2.2. Prawo europejskie ...................................................................................................6
3. Struktura podmiotowa rynku usług pocztowych......................................................... 8
3.1. Istota rynku usług pocztowych .................................................................................8
3.2. Podmioty krajowego rynku usług pocztowych ..........................................................9
3.2.1 Organy państwa....................................................................................................9
3.2.2. Rola i zadania organu regulacyjnego ..................................................................10
3.2.3. Operatorzy pocztowi ...........................................................................................11
4. Analiza funkcjonowania rynku usług pocztowych .....................................................19
4.1. Analiza działalności operatora publicznego w 2012 roku........................................19
4.2. Analiza działalności operatorów niepublicznych w 2012 roku.................................26
4.3. Analiza porównawcza działalności operatorów niepublicznych i operatora
publicznego w latach 2006-2012............................................................................35
5. Wnioski..........................................................................................................................48
Spis tabel ............................................................................................................................51
Spis wykresów....................................................................................................................51
Załącznik – wyniki kontroli działalności pocztowej .........................................................53
Urząd Komunikacji Elektronicznej
2
Niniejszy raport został sporządzony zgodnie z art. 43 ust. 6 ustawy z dnia 23 listopada
2012 r. – Prawo pocztowe (Dz.U. z 2012 r. poz. 1529) na podstawie informacji uzyskanych
od operatorów pocztowych zgodnie z art. 44 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r.
– Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1159, z późn. zm.) w związku z art. 185
ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe. Przepisy te obligowały operatorów
pocztowych do przedłożenia Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej sprawozdań
z działalności pocztowej prowadzonej w 2012 roku. Sprawozdanie przedstawił operator
świadczący powszechne usługi pocztowe (Poczta Polska S.A.) oraz 153 innych operatorów.
Działalnością pocztową w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo
pocztowe, obowiązującej do końca 2012 roku, było wykonywanie działalności gospodarczej,
polegającej na świadczeniu usług pocztowych w obrocie krajowym lub zagranicznym1.
1.
Wprowadzenie
Rynek usług pocztowych w Polsce w ostatnich latach stopniowo ewoluował w kierunku
otwierania się na konkurencję i tworzenia jednego z ważnych ogniw wewnętrznego rynku
Unii Europejskiej. Systematycznie zmniejszał się obszar usług zastrzeżonych dla operatora
publicznego i zarazem zwiększała się konkurencja rynkowa.
Nowe możliwości i warunki sprzyjające wzrostowi konkurencji zostały stworzone przede
wszystkim dzięki unijnym regulacjom prawnym. Tzw. III Dyrektywa pocztowa z 2008 roku
wyznaczyła termin pełnego otwarcia wspólnego rynku do 31 grudnia 2010 roku i określiła
zasady jego funkcjonowania w warunkach pełnej liberalizacji. Polska skorzystała
z możliwości przesunięcia terminu wdrożenia tej dyrektywy do końca 2012 roku.
W 2012 roku, poza Pocztą Polską S.A., do rejestru operatorów pocztowych wpisanych było
267 podmiotów, według stanu na koniec 2012 roku, wobec 247 zarejestrowanych w 2011
roku. Należy przy tym zaznaczyć, że nie wszyscy operatorzy, którzy uzyskali wpis, faktycznie
prowadzą działalność. Operatorów działających w 2012 roku było 153. Ich liczba jest więc od
3 lat stabilna, ponieważ w 2011 działalność prowadziło 154 operatorów, natomiast w 2010
– 152.
Głównym graczem na rynku pocztowym nadal pozostaje Poczta Polska. Jest ona aktualnie
jedynym podmiotem dysponującym infrastrukturą niezbędną do świadczenia usług
pocztowych o charakterze powszechnym. Powszechne usługi pocztowe stanowią nadal
najbardziej istotną pozycję wśród usług realizowanych przez Pocztę Polską. W tej grupie
usług najbardziej znaczącą pozycją są przesyłki listowe nierejestrowane. Potwierdzeniem
tego są dane za 2012 rok, w którym operator publiczny zrealizował w obrocie krajowym
i zagranicznym ponad 2,0 mld usług pocztowych (powszechne usługi pocztowe, umowne
usługi pocztowe, w tym kurierskie), co przełożyło się na ponad 4,7 mld zł przychodu. W tej
liczbie usług było niemal 1,4 mld powszechnych usług pocztowych, które wygenerowały
prawie 4,0 mld zł przychodu, z czego ponad 1,2 mld stanowiły przesyłki listowe, z których
przychód wyniósł ponad 3,2 mld zł.
Operatorzy niepubliczni zrealizowali w 2012 roku ogółem (w obrocie krajowym
i zagranicznym) prawie 3,2 mld usług pocztowych (przesyłki z korespondencją, przesyłki
1
Z uwagi na fakt, że niniejsze opracowanie dotyczy roku 2012 posłużono się w nim terminologią stosowaną
w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe, która obowiązywała do końca 2012 roku. Jeśli w raporcie
jest mowa o „ustawie Prawo pocztowe” lub „Prawie pocztowym”, to należy przez to rozumieć ustawę z dnia
12 czerwca 2003 r. Jeśli natomiast zachodziła konieczność odwołania się do nowej ustawy, tj. ustawy z dnia
23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe, wyraźnie zaznaczano, że chodzi o nową ustawę.
3
reklamowe, paczki, druki bezadresowe), co przełożyło się na prawie 1,6 mld zł przychodu.
Analiza danych przedstawionych przez ww. operatorów wskazuje m.in., że w obrocie
krajowym największy udział pod względem wolumenu mają druki bezadresowe (90,9%),
które jednak nie odgrywają znaczącej roli w przychodach (8,9%). Głównym źródłem
przychodów operatorów niepublicznych są paczki – w obrocie krajowym generują one
ok. 60,5% przychodów, a w obrocie zagranicznym ok. 72,5%. Należy jednak zaznaczyć, że
w sprawozdaniach z działalności pocztowej w latach 2008-2012 część operatorów nie
wykazała danych o działalności w obszarze paczek. W obowiązującym do końca 2012 roku
stanie prawnym operatorzy ci prezentowali stanowisko, że tego typu usługi były przez nich
świadczone w oparciu o przepisy Prawa przewozowego, a nie Prawa pocztowego, gdzie
paczka pocztowa jest zdefiniowana jako usługa operatora publicznego. W związku z tym
dane o usługach paczkowych świadczonych przez operatorów niepublicznych są w latach
2008-2012 niepełne i przez to nieporównywalne do lat poprzednich. Z uwagi na sposób
zdefiniowania paczki pocztowej w Prawie pocztowym, Prezes UKE nie miał prawnych
możliwości wyegzekwowania tych danych.
Z analizy wolumenu usług zrealizowanych w 2012 roku w poszczególnych segmentach rynku
przez wszystkich operatorów wynika, że Poczta Polska jest zdecydowanie dominującym
podmiotem w obszarze przesyłek z korespondencją oraz przesyłek reklamowych (jej udziały
wyniosły odpowiednio 86,9% i 90,7%). W segmencie paczek i innych usług umownych
znaczący udział w wolumenie (53,5%) posiadali operatorzy niepubliczni, ale – jak już
zaznaczano – udział ten w latach 2008-2012 jest znacznie zaniżony. W obszarze druków
bezadresowych zdecydowaną przewagę mieli operatorzy niepubliczni (91,0% wolumenu).
Należy jednak podkreślić, że działalność w tym ostatnim obszarze może być prowadzona
bez wpisu do rejestru operatorów pocztowych, więc UKE nie dysponuje pełnymi danymi
w tym zakresie i należy przypuszczać, że faktyczna struktura tego rynku była inna (ze
znacznie mniejszym udziałem Poczty Polskiej). Podobnie do przedstawionej powyżej
struktury wolumenu kształtowała się struktura przychodów operatorów w poszczególnych
segmentach rynku.
Na podstawie uzyskanych w ostatnich latach danych o liczbie operatorów niepublicznych
oraz liczbie przesyłek należy stwierdzić, że po okresie dynamicznych zmian rynek pocztowy
zaczął się stabilizować. Można przypuszczać, że do spowolnienia tempa jego rozwoju
przyczyniła się decyzja o przesunięciu terminu pełnej liberalizacji rynku pocztowego
w Polsce, jak również sytuacja makroekonomiczna kraju.
Znaczenie otwarcia rynku dla jego rozwoju należy rozpatrywać przede wszystkim
w kontekście wielkości obszaru zastrzeżonego, czyli tej części rynku która była
zarezerwowana dla operatora publicznego. Obszar zastrzeżony, obejmujący od 2006 roku
przesyłki do 50 g, stanowił ponad 70% całego rynku usług pocztowych (bez uwzględnienia
druków bezadresowych) i generował ok. 50% przychodów. Warto zwrócić uwagę, że
zarówno wielkość wolumenu w tym obszarze, jak i wartość przychodów w latach 2006-2012
utrzymywała się na stałym poziomie.
Z tej atrakcyjnej części rynku pocztowego dotychczas korzyści czerpał przede wszystkim
operator publiczny. Obszar zastrzeżony ustanowiony był bowiem w celu finansowania
obowiązku świadczenia powszechnych usług pocztowych. Należy jednak pamiętać, że
nadawcami tych najlżejszych przesyłek są przede wszystkim duże przedsiębiorstwa (banki,
operatorzy telekomunikacyjni, przedsiębiorstwa energetyczne i gazowe itp.) i przesyłki te
zawierają rachunki, faktury, rozliczenia etc. Ponieważ tego rodzaju dokumenty coraz częściej
są wysyłane za pomocą środków komunikacji elektronicznej, ten segment rynku będzie się
stopniowo zmniejszał i tracił na atrakcyjności.
Znacznie większy potencjał rozwojowy ma obszar tradycyjnych usług paczkowych oraz usług
kurierskich. Jednak trudno było go oceniać, ponieważ w obowiązującym do końca 2012 roku
Prawie pocztowym pojęcia były na tyle nieprecyzyjne, że praktycznie co roku występowało
zjawisko „przesunięcia” części usług pocztowych do sektora usług przewozowych. Nasilenie
4
tego zjawiska stwierdzono już w 2008 roku. Dotyczyło to w szczególności usług paczkowych,
ponieważ definicja paczki pocztowej w Prawie pocztowym określała ją jako usługę operatora
publicznego, którym była Poczta Polska.
Ważnym od kilku lat zagadnieniem pozostawała sytuacja operatora publicznego, ściślej jego
przygotowanie do funkcjonowania na zliberalizowanym rynku pocztowym. Kwestia ta była
istotna, ponieważ jest to największy gracz na rynku usług pocztowych i kształt tego rynku
w dużym stopniu zależy zarówno od decyzji organów państwa wobec operatora publicznego,
jak i działań podjętych przez to przedsiębiorstwo. Biorąc pod uwagę fakt, że przesunięcie
terminu pełnej liberalizacji polskiego rynku pocztowego na 1 stycznia 2013 roku
podyktowane było przede wszystkim potrzebą umożliwienia operatorowi publicznemu
dostosowania się do nowej sytuacji rynkowej, operator ten powinien był wykorzystać
uzyskany w ten sposób czas na rozwiązanie istotnych dla niego problemów. Ocena, czy to
się udało, będzie możliwa w kolejnych latach funkcjonowania tego operatora na w pełni
zliberalizowanym rynku.
Istotnym zadaniem dla organów państwa było uchwalenie nowego Prawa pocztowego, nie
tylko z uwagi na konieczność wdrożenia postanowień III Dyrektywy pocztowej do 31 grudnia
2012 roku, ale także ze względu na potrzebę uporządkowania otoczenia prawnego, w którym
działają operatorzy pocztowi (np. unormowania kwestii takich pojęć jak paczka pocztowa czy
usługa kurierska). Nowa ustawa, która została uchwalona 23 listopada 2012 roku, powinna
stanowić bardziej precyzyjne ramy prawne dla funkcjonowania rynku pocztowego w Polsce
i zapewniać operatorom warunki do uczciwego konkurowania na wolnym już rynku,
a konsumentom dostęp do usług pocztowych o wysokiej jakości i przystępnych cenach.
5
2.
Podstawy prawne regulujące funkcjonowanie rynku
usług pocztowych
2.1. Prawo krajowe
Prezes UKE, jako organ regulacyjny dla rynku usług pocztowych w Polsce działał w 2012
roku, na podstawie dwóch aktów prawnych:
•
•
ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800,
z późn. zm.),
ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz.
1159, z późn. zm.).
W roku 2012 nie były wprowadzane zmiany do krajowych regulacji w zakresie rynku
pocztowego. Natomiast w dniu 23 listopada 2012 roku przyjęta została nowa ustawa Prawo
pocztowe, opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 29 grudnia 2012 r. pod poz. 1529. Jej
datę wejścia w życie określono na 1 stycznia 2013 roku.
2.2. Prawo europejskie
Aktami regulującymi rynek pocztowy Unii Europejskiej w 2012 roku były trzy Dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady:
•
•
•
Dyrektywa 97/67/WE z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych reguł rozwoju rynku
wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług
(tzw. I Dyrektywa pocztowa),
Dyrektywa 2002/39/WE z dnia 10 czerwca 2002 r. zmieniająca Dyrektywę 97/67/WE
w zakresie dalszego otwarcia na konkurencję wspólnotowych usług powszechnych
(tzw. II Dyrektywa pocztowa),
Dyrektywa 2008/6/WE z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniająca Dyrektywę 97/67/WE
w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych
Wspólnoty (tzw. III Dyrektywa pocztowa).
Dyrektywy określają status prawny i zakres funkcjonowania niezależnych organów
regulacyjnych w państwach członkowskich, jak również zawierają obligatoryjne
postanowienia, które kraje członkowskie UE powinny implementować do swojego porządku
prawnego. Głównymi celami określonymi przepisami ww. dyrektyw jest zapewnienie
świadczenia powszechnych usług pocztowych w ramach UE, a także ustalenie zasad
taryfowych i przejrzystości rachunków na potrzeby świadczenia usług powszechnych oraz
ustanawianie norm jakości i systemu zapewniającego zgodność z normami. Jednym
z ważniejszych celów polityki pocztowej UE jest pogodzenie dążenia do przeprowadzenia
kontrolowanej liberalizacji rynku usług pocztowych z zagwarantowaniem konsumentom
wysokiej jakości usług pocztowych, w tym zapewnieniem świadczenia usługi powszechnej po
przystępnych cenach z trwałą gwarancją jej świadczenia.
III Dyrektywa pocztowa określiła datę 31 grudnia 2010 roku jako termin wprowadzenia przez
państwa członkowskie w życie przepisów krajowych, wykonawczych i administracyjnych
niezbędnych do jej wykonania. Na zasadzie odstępstwa takie państwa członkowskie jak:
6
Czechy, Grecja, Cypr, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Węgry, Malta, Polska, Rumunia i Słowacja
mogły przesunąć termin wdrożenia dyrektywy do dnia 31 grudnia 2012 roku i utrzymać usługi
zastrzeżone dla operatora(-ów) świadczącego(-ych) usługę powszechną. Polska skorzystała
z możliwości przesunięcia tego terminu i wdrożenia nowych przepisów z dniem 1 stycznia
2013 roku.
W związku z powyższym już w 2008 roku podjęte zostały prace nad implementacją do
polskiego porządku prawnego postanowień III Dyrektywy pocztowej. Prace te były
kontynuowane w latach 2009-2012. Zostały one zakończone przyjęciem wspomnianej już
ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz.U. z 2012 r., poz. 1529).
7
3.
Struktura podmiotowa rynku usług pocztowych
3.1. Istota rynku usług pocztowych
Uczestnikami rynku pocztowego w 2012 roku były:
•
•
•
•
podmioty świadczące usługi pocztowe na podstawie stosownych uprawnień (operatorzy
prowadzący działalność na podstawie zezwolenia lub wpisu do rejestru), wśród których
specjalne miejsce zajmuje Poczta Polska jako podmiot ustawowo obowiązany do
świadczenia powszechnych usług pocztowych (operator publiczny),
konsumenci usług pocztowych (indywidualni i instytucjonalni),
organy władzy ustawodawczej (Sejm i Senat),
organy administracji publicznej, które pełnią funkcję wykonawczą (minister właściwy ds.
łączności) i regulacyjną (Prezes UKE).
Między tymi podmiotami zachodzi szereg zależności: operatorzy dysponują określonymi
zasobami, które wykorzystują do świadczenia usług i osiągania z tego tytułu przychodów,
jednocześnie konkurując ze sobą, konsumenci realizują swoje potrzeby w zakresie usług
pocztowych oczekując ich dostępności terytorialnej i cenowej oraz wysokiej jakości,
natomiast organy administracji publicznej stoją na straży prawidłowości funkcjonowania
rynku pod kątem zachowań konkurencyjnych operatorów oraz stopnia zaspokojenia potrzeb
konsumentów. Podmioty działające na rynku w 2012 roku funkcjonowały w jego czterech
obszarach:
1) zastrzeżonym dla
operatora publicznego
obejmującym wykonywanie usług pocztowych polegających
na:
• przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu w obrocie
krajowym przesyłek z korespondencją, przesyłek
reklamowych i innych przesyłek nadanych w sposób
uniemożliwiający sprawdzenie zawartości o masie
nieprzekraczającej granicy wagowej 50 g,
• przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu w obrocie
zagranicznym przesyłek o masie nieprzekraczającej granicy
wagowej 50 g,
• przyjmowaniu i doręczaniu w obrocie krajowym
i zagranicznym przesyłek z korespondencją, o ile w procesie
przyjmowania lub doręczania stają się one przesyłkami
o masie nieprzekraczającej granicy wagowej 50 g;
2) wymagającym
uzyskania zezwolenia
obejmującym wykonywanie działalności pocztowej w zakresie
przyjmowania, przemieszczania i doręczania w obrocie krajowym
i zagranicznym:
• przesyłek dla ociemniałych,
• przesyłek z korespondencją do 2000 g z wyłączeniem:
o przesyłek o których mowa art. 47 ust. 1 pkt 1 lit. a i pkt 2,
z zastrzeżeniem art. 47 ust. 2 i 4 ustawy Prawo pocztowe,
o przesyłek przyjmowanych, przemieszczanych
i doręczanych w sposób inny niż określony dla
powszechnych usług pocztowych;
3) wymagającym wpisu
obejmującym wykonywanie działalności pocztowej
do rejestru operatorów niewymagającej zezwolenia;
8
pocztowych
4) całkowicie wolnym
dotyczącym działalności pocztowej polegającej na przyjmowaniu,
przemieszczaniu i doręczaniu druków bezadresowych.
Rynek usług pocztowych w Polsce do końca 2012 roku podlegał procesowi stopniowej
liberalizacji przy zauważalnym wzroście konkurencji. Liberalizacja rynku pocztowego
postępowała poprzez znaczące zmniejszenie obszaru zastrzeżonego dla operatora
publicznego w zakresie przesyłek listowych według kryterium wagowego i cenowego (art. 47
ust. 2 i ust. 4 Prawa pocztowego).
Kryterium wagowe:
Kryterium cenowe:
I etap
od dnia wejścia w życie ustawy do 30 kwietnia 2004 roku
do 500 g
5-krotność opłaty2
II etap
od 1 maja 2004 do 31 grudnia 2005 roku
do 350 g
3-krotność opłaty
III etap
od 1 stycznia 2006 roku do 31 grudnia 2012 roku
do 50 g
2,5-krotność opłaty
Wspominana już wcześniej ustawa uchwalona dnia 23 listopada 2012 roku ostatecznie
zniosła obszar zastrzeżony. A zatem jej wejście w życie od 1 stycznia 2013 roku oznacza
pełne otwarcie rynku pocztowego w Polsce.
3.2. Podmioty krajowego rynku usług pocztowych
3.2.1 Organy państwa
Rolą Sejmu i Senatu jest stanowienie prawa, a więc określanie za pomocą przepisów
ustawowych ram prawnych dla funkcjonowania rynku pocztowego. Rząd, reprezentowany
przez ministra właściwego ds. łączności, którym jest Minister Administracji i Cyfryzacji,
tworzy politykę gospodarczą państwa w stosunku do rynku usług pocztowych. Prezes UKE
posiada natomiast kompetencje regulacyjne i kontrolne na rynku pocztowym.
2
Opłaty za przyjęcie, przemieszczenie i doręczenie przesyłki listowej stanowiącej przesyłkę najniższego
przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora
publicznego obowiązującego w danym czasie odpowiednio w obrocie krajowym i zagranicznym
(art. 47 ust. 2 Prawa pocztowego).
9
3.2.2. Rola i zadania organu regulacyjnego
Funkcje organu regulacyjnego w zakresie rynku pocztowego można podzielić na
regulacyjne, kontrolne, mediacyjne i inspiracyjne. Przy wykonywaniu swoich zadań,
określonych Prawem pocztowym, Prezes UKE kieruje się nadrzędnym celem, który jest
zgodny z dyrektywami UE, czyli nadzorem i kontrolą rynku przechodzącego kolejne etapy
liberalizacji, przy stałym monitorowaniu poziomu jakości usług oraz utrzymaniu zasad
uczciwej konkurencji.
Wykonując funkcję regulacyjną, Prezes UKE oddziałuje na strukturę podmiotową rynku usług
pocztowych poprzez posiadane kompetencje do wydawania zezwoleń na wykonywanie
działalności pocztowej oraz dokonywania wpisu do rejestru działalności regulowanej, jak
również prawo do cofania oraz ograniczania zakresu zezwoleń oraz wydawania decyzji
o zakazie wykonywania działalności pocztowej objętej wpisem do rejestru.
Głównym zadaniem kontrolnym regulatora jest stały nadzór nad przestrzeganiem przepisów
prawa przez operatorów oraz zapewnianie odpowiedniego poziomu jakości świadczenia
usług pocztowych, w tym usług powszechnych.
Podstawowym zadaniem Prezesa UKE w realizacji funkcji mediacyjnej jest rozstrzyganie
sporów cywilnoprawnych pomiędzy konsumentami i operatorami w postępowaniach
mediacyjnych, z zachowaniem bezstronności i zasady równego traktowania stron. Funkcja
mediacyjna organu regulacyjnego przejawia się także w działalności Stałego polubownego
sądu konsumenckiego przy Prezesie UKE.
Funkcję inspiracyjną regulator wykonuje głównie poprzez stałe i aktywne uczestnictwo
w pracach legislacyjnych oraz przedkładanie własnych propozycji rozwiązań prawnych
dostosowujących ustawodawstwo do zmieniających się warunków na krajowym
i międzynarodowym rynku usług pocztowych.
Strategia regulacyjna w zakresie rynku usług pocztowych
W 2012 roku w ramach prac nad Strategią Prezesa UKE3 opracowano również jej elementy
odnoszące się do rynku usług pocztowych. Prace nad Strategią przebiegały równolegle do
prac legislacyjnych, których głównym celem było przygotowanie rynku pocztowego do pełnej
liberalizacji, poprzez stworzenie warunków do jego harmonijnego rozwoju, wprowadzenie
zasad wolnej, uczciwej konkurencji oraz zapewnienie sprawnej organizacji rynku,
gwarantującej świadczenie usługi powszechnej na wysokim poziomie, po przystępnych
cenach oraz wysoki poziom zadowolenia konsumentów z usług pocztowych.
W ramach analizy SWOT zidentyfikowane zostały następujące szanse rozumiane jako
uwarunkowania i czynniki, które rokują pozytywny wpływ na rynek pocztowy:
•
•
•
•
•
•
poprawa standardów działalności pocztowego operatora publicznego,
zwiększenie dostępności usług pocztowych,
zwiększona efektywność wykorzystania elementów infrastruktury pocztowej,
rozwój pocztowych usług „hurtowych”,
konwergencja usług pocztowych i elektronicznych,
możliwość
wykorzystania
doświadczeń
innych
Państw
Członkowskich
w implementacji zasad konkurencji.
Na podstawie przeprowadzonej analizy sformułowano również wyzwania, jakie stoją
w najbliższych latach przed Prezesem UKE. Są to:
3
Dokument został opublikowany dnia 27 listopada 2012 roku: http://www.uke.gov.pl/strategia-regulacyjna-doroku-2015-8802.
10
•
•
•
•
•
odpowiedni dobór zakresu i narzędzi regulacyjnych do zmieniających się
uwarunkowań w poszczególnych segmentach rynku,
poprawa jakości i przystępności cenowej usług,
zapewnienie wdrożenia nowych rozwiązań regulacyjnych i zasad konkurencji,
analiza segmentów rynku i zaprojektowanie odpowiednich narzędzi regulacyjnych,
zapewnienie przejrzystości regulacji dla wszystkich uczestników rynku.
W tym kontekście wyznaczono następujący cel strategiczny na okres do 2015 roku
– „zapewnienie skutecznego otwarcia rynku na konkurencję”. W jego ramach zaplanowano
takie działania jak:
•
•
•
•
•
przygotowanie uczestników rynku do wprowadzenia zasad konkurencji w nowym
stanie prawnym,
wdrożenie mechanizmu kalkulacji kosztu netto świadczenia usług powszechnych,
podniesienie poziomu ochrony praw konsumentów,
dbałość o przystępność cenową usług powszechnych (przy pomocy modelu pricecap),
monitorowanie i egzekwowanie od operatorów wysokiej jakości ich usług.
Prace nad projektem ustawy Prawo pocztowe
W 2012 roku UKE brał udział w prowadzonych przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji
pracach nad projektem ustawy Prawo pocztowe, w szczególności poprzez przedstawianie
uwag i propozycji brzmienia przepisów a także udział w posiedzeniach Sejmu i Senatu,
podczas których prezentował stanowisko wobec proponowanych poprawek do projektu
ustawy.
W 2012 roku, na prośbę Ministerstwa, UKE prowadził także prace nad projektami 5 aktów
wykonawczych do projektowanej ustawy. Opracowywane były rozporządzenia dotyczące
rachunkowości regulacyjnej, kalkulacji kosztu netto, kontroli cen z wykorzystaniem modelu
price cap, wzoru wniosku o wpis lub zmianę wpisu do rejestru, wzorów formularzy
sprawozdawczych dla operatorów pocztowych.
3.2.3. Operatorzy pocztowi
W roku 2012 w rejestrze operatorów pocztowych znajdowało się 268 podmiotów (stan na
31 grudnia 2012 roku), w tym: Poczta Polska jako operator publiczny, 3 operatorów
niepublicznych posiadających zezwolenia, 263 operatorów niepublicznych działających na
podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych, 1 operator niepubliczny posiadający
zarówno zezwolenie, jak i wpis do rejestru.
Poza Pocztą Polską prowadzenie działalności, jak już wcześniej zaznaczono, zadeklarowało
jedynie 153 operatorów, którzy złożyli stosowne sprawozdania.
Operator publiczny świadczący powszechne usługi pocztowe
Wykonywanie zadań operatora publicznego powierzono Poczcie Polskiej, na mocy
art. 46 ust. 2 ustawy Prawo pocztowe.
Podstawę prawną działalności operatora publicznego w 2012 roku stanowiły:
11
•
•
•
•
•
•
ustawa z dnia 5 września 2008 r. o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa
użyteczności publicznej „Poczta Polska” (Dz.U. Nr 180, poz. 1109),
Statut Spółki Akcyjnej Poczta Polska,
ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (t.j. Dz.U. z 2002 r.
Nr 171, poz. 1397, z późn. zm.),
ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037,
z późn. zm.),
ustawa Prawo pocztowe,
akty wykonawcze wydane na podstawie ustawy Prawo pocztowe, a także innych ustaw.
Sposób wykonywania przez Pocztę Polską zadań operatora publicznego określała ustawa
Prawo pocztowe. Podstawowym obowiązkiem było świadczenie na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej w sposób ciągły i jednolity, w obrocie krajowym i zagranicznym,
usług pocztowych o charakterze powszechnym, polegających na:
•
•
•
przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu:
o przesyłek listowych do 2000 g, w tym przesyłek poleconych i przesyłek
z zadeklarowaną wartością,
o paczek pocztowych do 10 000 g, w tym z zadeklarowaną wartością,
o przesyłek dla ociemniałych;
doręczaniu nadesłanych z zagranicy paczek pocztowych do 20 000 g;
realizowaniu przekazów pocztowych.
Na mocy art. 47 ww. ustawy Poczcie Polskiej, jako operatorowi publicznemu, przysługiwała
wyłączność świadczenia usług pocztowych (tzw. zastrzeżonych), polegających na:
•
•
•
przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu w obrocie krajowym:
o
przesyłek z korespondencją,
o
przesyłek reklamowych,
o
przesyłek innych niż ww., nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie
zawartości o masie nieprzekraczającej granicy wagowej usług zastrzeżonych;
przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu w obrocie zagranicznym przesyłek o masie
nieprzekraczającej granicy wagowej usług zastrzeżonych;
przyjmowaniu i doręczaniu w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek
z korespondencją, o ile w procesie przyjmowania lub doręczania stają się one
przesyłkami o masie nieprzekraczającej granicy wagowej usług zastrzeżonych.
W związku z tym, że polski rynek usług pocztowych stopniowo zbliżał się do pełnej
liberalizacji, operator publiczny powinien być właściwie przygotowany do działania na
konkurencyjnym rynku. Dlatego też w 2005 roku kierownictwo państwowego
przedsiębiorstwa użyteczności publicznej „Poczta Polska” zainicjowało proces jego
reorganizacji, a minister właściwy ds. łączności pełniący nadzór właścicielski rozpoczął
działania legislacyjne zmierzające do komercjalizacji, które zostały sfinalizowane we
wrześniu 2009 roku (p.p.u.p. „Poczta Polska” przekształcono w Pocztę Polską S.A.).
Rok 2012 był ostatnim rokiem przed pełną liberalizacją rynku. Był to czas dla operatora
publicznego na ostatnie przygotowania, m.in. na wprowadzenie odpowiednio
przygotowanego systemu Rachunku Kosztów Działań (ang. Activity Based Costing), który
umożliwia liczenie kosztów bez konieczności wykorzystywania w tak dużym zakresie jak
dotychczas badań statystycznych i kluczy rozliczeniowych, wpływających na jakość
i prawidłowość rachunków. System ten jest także źródłem informacji o rzeczywistych
kosztach każdej świadczonej przez operatora publicznego usługi.
Jeszcze na początku III etapu liberalizacji rynku pocztowego sytuacja finansowa operatora
publicznego była na tyle dobra, że umożliwiała podjęcie stosowych działań naprawczych.
W sprawozdaniach finansowych operatora publicznego za lata 2004-2008 odnotowano
niewielki, ale stały wzrost przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów.
Było to w kolejnych latach odpowiednio: 6049 mln zł, 6132 mln zł, 6290 mln zł, 6518 mln zł,
12
6754 mln zł. Został on zahamowany w latach 2009-2011, kiedy przychody te wyniosły
odpowiednio: 6736 mln zł, 6434 mln zł oraz 6252 mln zł. Udział przychodów z usług
powszechnych w przychodach ogółem kształtował się w tych latach na podobnym poziomie
(ok. 70-80%). W okresie 2004-2007 wynik finansowy netto był dodatni. Było to odpowiednio:
102 mln zł, 200 mln zł, 124 mln zł i 61 mln zł. Lata 2008-2009 zakończyły się stratami
– odpowiednio w wysokości 215 mln zł i 191 mln zł. Natomiast w latach 2010-2011 operator
ponownie wygenerował zysk netto w wysokości odpowiednio 52 mln zł oraz 104 mln zł.
Przeprowadzona przez UKE w 2012 roku weryfikacja sposobu prowadzenia przez Pocztę
Polską ksiąg rachunkowych i rachunku kosztów za 2011 rok wykazała, na podstawie analizy
kosztów jednostkowych, że usługi powszechne traktowane łącznie były rentowne, podobnie
jak w roku 2010.
Powyższe wskazuje, że dotychczasowa stopniowa liberalizacja rynku usług pocztowych nie
spowodowała pogorszenia sytuacji finansowej operatora publicznego i – jak widać
z przytoczonych danych – dodatni wynik finansowy został utrzymany do 2007 roku, czyli
przez I i II etap liberalizacji, aż do drugiego roku III etapu. Zagrożeniem dla stabilności
sytuacji finansowej Poczty Polskiej stały się przede wszystkim niepokoje wśród pracowników
spowodowane niezadowalającym poziomem wynagrodzeń oraz warunkami pracy.
W listopadzie 2006 roku rozpoczął się spór zbiorowy zakończony porozumieniem
z 13 września 2007 roku, zgodnie z którym Poczta Polska miała przeznaczyć w 2007 roku na
wzrost najniższych wynagrodzeń dodatkowe środki w wysokości 50 mln zł. W grudniu
2007 roku jedna z działających w przedsiębiorstwie organizacji związkowych wysunęła
kolejny postulat o podwyżki płac w wysokości 800 zł, a w marcu 2008 roku w spór zbiorowy
weszły kolejne organizacje związkowe. Spełnienie żądań pracowników w całości
oznaczałoby 1,1 mld zł straty Poczty Polskiej na koniec 2008 roku. W dniu 26 maja
2008 roku większość organizacji związkowych podpisała porozumienie kończące spór
i ustalono wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w przedsiębiorstwie od
1 sierpnia 2008 roku. W efekcie rok 2008 zakończył się wspomnianą wcześniej stratą
w wysokości 215 mln zł.
Operatorzy niepubliczni
Rejestr operatorów pocztowych prowadzony przez Prezesa UKE składa się z dwóch części
– pierwszej dotyczącej operatorów posiadających zezwolenia, gdzie na koniec 2012 roku
znajdowało się 5 przedsiębiorców (Poczta Polska, 3 operatorów, którzy nie złożyli
oświadczenia o zakresie wykonywanej działalności pocztowej, 1 operator, który złożył
oświadczenie, że wykonuje działalność podlegającą zezwoleniu), natomiast w części drugiej
znajdowało się 265 operatorów (Poczta Polska oraz 264 operatorów działających na
podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych).
Ogółem w rejestrze operatorów pocztowych znajdowało się, według stanu na koniec 2012
roku, 268 podmiotów, w tym:
•
•
•
•
Poczta Polska (w części I i II rejestru),
3 operatorów niepublicznych posiadających zezwolenia,
263 operatorów niepublicznych działających na podstawie wpisu do rejestru operatorów
pocztowych,
1 operator niepubliczny posiadający zarówno zezwolenie, jak i wpis do rejestru.
W 2012 roku do Prezesa UKE wpłynęło:
•
•
48 wniosków o wpis do rejestru operatorów pocztowych (47 rozpatrzono pozytywnie,
1 wniosek pozostawiono bez rozpoznania),
25 wniosków o wykreślenie z rejestru operatorów pocztowych,
13
•
•
•
11 wniosków o umieszczenie znaków opłaty pocztowej w wykazie prowadzonym przez
Prezesa UKE,
11 wniosków o zawieszenie wykonywania działalności pocztowej,
1 wniosek o rozszerzenie obszaru działalności objętej wnioskiem o wpis do rejestru
operatorów pocztowych.
2 podmioty zostały wykreślone z rejestru operatorów pocztowych z urzędu na skutek
stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania działalności pocztowej (podmioty zostały
wcześniej wykreślone z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej).
Na przestrzeni lat 1996-2012 nastąpił prawie 18-krotny wzrost liczby operatorów
niepublicznych (z 15 do 267 operatorów). Największy procentowy przyrost w stosunku do
roku poprzedzającego zanotowano w 2002 (o 73%) oraz 2004 roku (o 55%). Spadek tempa
wzrostu liczby operatorów niepublicznych może wynikać z przesunięcia terminu pełnej
liberalizacji polskiego rynku usług pocztowych. Zwraca bowiem uwagę fakt, że w 2006 roku,
kiedy kwestia terminu liberalizacji nie była jeszcze przesądzona (rozważany był wówczas rok
2009), do Prezesa UKE wpłynęło 76 wniosków o wpis do rejestru, podczas gdy w kolejnych
latach wniosków było niemal o połowę mniej (42 w roku 2007 i 39 w roku 2008). Jeśli
natomiast chodzi o liczbę wykreśleń z rejestru, to w 2006 roku wykreślono 25 podmiotów,
w 2007 roku – 38, w 2008 roku – 22, w 2009 roku – 23, w 2010 roku – 28, w 2011 roku
– 36, natomiast w 2012 roku - 26.
Tabela 1. Liczba zarejestrowanych operatorów niepublicznych w latach 1996-2012 (stan na
31 grudnia każdego roku)
Rok
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Liczba
Wzrost
zarejestrowanych
w stosunku do
operatorów
roku poprzedniego
15
17
+2
13%
18
+1
6%
21
+3
17%
21
0%
30
+9
43%
52
+22
73%
58
+6
12%
90
+32
55%
113
+23
26%
157
+44
39%
164
+7
4%
182
+18
11%
209
+27
15%
244
+35
17%
247
+3
1%
267
+20
8%
14
Wykres 1. Liczba zarejestrowanych operatorów niepublicznych w latach 1996-2012 (stan na
31 grudnia każdego roku)
300
244
250
247
267
209
200
157
164
182
150
113
90
100
52
50
15
17
18
21
21
58
30
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Nie wszyscy zarejestrowani operatorzy podejmują jednak działalność pocztową. Najwięcej
działających podmiotów było w województwie mazowieckim (62), dolnośląskim (15),
małopolskim (12) oraz śląskim (12). W pozostałych województwach liczba działających
operatorów nie przekraczała 11. Poza trzema przypadkami wykorzystania wszystkich
uzyskanych wpisów do rejestru operatorów pocztowych w województwach: lubuskim (4)
podkarpackim (4) oraz świętokrzyskim (3), największy stopień wykorzystania uzyskanych
wpisów obserwujemy w województwach: wielkopolskim (prawie 92%), kujawsko-pomorskim
(83%) oraz mazowieckim (ponad 79%). Warto podkreślić, że województwa: lubuskie,
podkarpackie, świętokrzyskie czy kujawsko-pomorskie charakteryzują się stosunkowo
wysoką stopą bezrobocia. W pozostałych województwach stopień wykorzystania wpisów
oscyluje wokół wartości ogólnopolskiej (ok. 72%) lub jest od niej znacznie niższy
– w województwach: lubelskim, opolskim, podlaskim, śląskim oraz warmińsko-mazurskim
jest to 50%.
Tabela 2. Liczba zarejestrowanych i działających
w poszczególnych województwach w 2012 roku
Województwo
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
POLSKA
operatorów
niepublicznych
Liczba operatorów
Stopień wykorzystania
wpisów
zarejestrowanych działających
21
15
71,43%
6
5
83,33%
4
2
50,00%
4
4
100,00%
13
9
69,23%
16
12
75,00%
78
62
79,49%
2
1
50,00%
4
4
100,00%
2
1
50,00%
13
7
53,85%
24
12
50,00%
3
3
100,00%
2
1
50,00%
12
11
91,67%
7
4
57,14%
211
153
72,51%
15
Wykres 2. Liczba zarejestrowanych i działających
operatorów
niepublicznych
80
70
60
50
40
30
20
10
ku
do
ja
ln
w
sk oślą
opo skie
m
or
sk
ie
lu
be
lsk
ie
lu
bu
sk
ie
łó
dz
m
k
ał
o p ie
o
ls
m
ki
az
ow e
ie
ck
i
op e
ol
po
dk skie
ar
pa
ck
ie
po
dl
as
ki
po
e
m
or
sk
ie
św ślą
w
sk
ar
ię
m
ie
to
iń
k
rz
sk
ys
oki
m
e
az
u
rs
w
za
ki
ch ielk
e
op
od
ol
ni
sk
op
om ie
or
sk
ie
0
liczba operatorów zarejestrowanych
liczba operatorów działających
Wykres 3. Stopień wykorzystania przez operatorów niepublicznych wpisów do rejestru
i stopa bezrobocia w 2012 roku
stopa
bezrobocia
100%
90%
20%
18%
80%
70%
16%
14%
60%
50%
40%
12%
10%
8%
30%
20%
6%
4%
10%
0%
2%
0%
do
ku
ja
ln
w
sk oślą
opo skie
m
or
sk
ie
lu
be
lsk
ie
lu
bu
sk
ie
łó
d
m
zk
ał
op i e
ol
m
az skie
ow
ie
ck
i
op e
ol
po
dk skie
ar
pa
c
po kie
dl
as
ki
po
e
m
or
sk
ie
śl
w
ąs
ar świ
k
ęt
m
ok i e
iń
sk
rz
oys
m
a z ki e
ur
w
za
sk
ie
ch ielk
op
od
ol
ni
sk
op
om ie
or
sk
i
PO e
LS
KA
stopień
w ykorzystania
w pisów
stopień wykorzystania wpisów
stopa bezrobocia w III kw. 2012
Źródło: opracowanie własne UKE (dane na temat stopy bezrobocia: GUS – Informacja
o sytuacji społeczno-gospodarczej województw Nr 3/2012).
Działalność gospodarcza w sektorze pocztowym prowadzona jest przez niepublicznych
operatorów w różnych formach organizacyjno-prawnych, co obrazuje poniższe zestawienie.
16
Najczęściej występującą w 2012 roku formą funkcjonowania niepublicznych operatorów
pocztowych była działalność gospodarcza prowadzona przez osoby fizyczne (87 podmiotów)
i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (44 podmioty).
Tabela 3. Formy organizacyjno-prawne operatorów niepublicznych w 2012 roku
działalność gospodarcza osoby fizycznej
sp. z o.o.
spółka cywilna
S.A.
inna (spółdzielnia, sp. komandytowa)
Razem
Liczba operatorów
87
44
13
5
4
153
Podmioty prowadzące w 2012 roku działalność pocztową charakteryzowały się znacznym
zróżnicowaniem wartości zaangażowanego kapitału. Sporządzone zestawienie wskazuje, że
największa grupa podmiotów to takie, w których wartość kapitału nie przekracza 50 tys. zł
(40 podmiotów). Informacja ta nie była jednak obligatoryjnym elementem sprawozdania
z działalności pocztowej i duża grupa operatorów jej nie przekazała. Były to przede
wszystkim osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, więc uzyskane od nich
dane powiększyłyby dwa pierwsze przedziały poniższego zestawienia.
Tabela 4. Wartość kapitału u operatorów niepublicznych działających w 2012 roku
ponad 10 mln
ponad 1 mln do 10 mln
ponad 100 tys. do 1 mln
ponad 50 tys. do 100 tys.
ponad 10 tys. do 50 tys.
do 10 tys.
brak danych
Razem
Liczba operatorów
7
8
14
7
21
19
77
153
Operatorzy niepubliczni, w przeciwieństwie do Poczty Polskiej, która ma obowiązek
świadczenia usług w obrocie krajowym i zagranicznym, mogą świadczyć swoje usługi na
terenie kraju, zagranicy (albo kraju i zagranicy), bądź tylko lokalnie (na terenie województwa,
powiatu, jednej miejscowości lub nawet jej części). Z informacji zawartych w sprawozdaniach
wynika, że spośród 153 operatorów działających w 2012 roku:
•
•
•
•
63 prowadziło działalność lokalnie, w tym: 23 na obszarze województwa, 16 na terenie
powiatu, 14 w ramach miasta, 10 na innym obszarze o charakterze lokalnym,
37 – na obszarze krajowym,
41 – na obszarze krajowym i zagranicznym,
12 – wyłącznie w obrocie zagranicznym.
17
Wykres 4. Zasięg działania operatorów niepublicznych w 2012 roku
8%
15%
27%
kraj
kraj i zagranica
zagranica
województwo
powiat
miasto
inny
10%
41%
9%
7%
24%
W odniesieniu do rynkowego obszaru działania operatorów niepublicznych na terenie kraju
– w 49 sprawozdaniach z działalności pocztowej w 2012 roku wykazano, że działalność była
prowadzona wyłącznie w obszarze przesyłek z korespondencją, a w 18 – wyłącznie
w obszarze paczek. Działalność jednocześnie w obszarze przesyłek z korespondencją
i paczek wykazało 35 operatorów, natomiast 15 operatorów działało dodatkowo w obszarze
przesyłek reklamowych. Liczbę operatorów działających w poszczególnych obszarach rynku
krajowego prezentuje poniższe zestawienie.
Tabela 5. Obszary działania operatorów niepublicznych w obrocie krajowym w 2012 roku
Korespondencja
Przesyłki
reklamowe
Paczki
Druki
bezadresowe
Razem
Liczba
operatorów
49
35
18
15
6
5
3
2
2
2
2
1
1
141
Jak pokazują powyższe zestawienia, większość operatorów prowadzi swoją działalność
lokalnie i specjalizuje się w usługach w wybranych obszarach rynku. Tylko spółki należące
do Grupy Integer.pl S.A. (InPost Sp. z o.o. oraz Integer.pl S.A.), działając na terenie kraju we
wszystkich ww. obszarach aspirują do pozycji, jaką ma Poczta Polska, jako operator
publiczny działający na terenie całego kraju i oferujący pełen wachlarz usług. Należy jednak
pamiętać, że operatorzy niepubliczni, nawet tacy jak InPost, tj. mający krajowy zasięg
działania, skupiają się na świadczeniu usług w dużych ośrodkach miejskich i pomiędzy takimi
ośrodkami, a więc nie jest to krajowy zasięg działania w takim rozumieniu, jak w przypadku
Poczty Polskiej, która świadczy swoje usługi także na obszarach wiejskich.
18
4.
Analiza funkcjonowania rynku usług pocztowych
4.1. Analiza działalności operatora publicznego w 2012 roku
Operatorem publicznym, obowiązanym do wykonywania swoich zadań w sposób określony
w ustawie Prawo pocztowe, do końca 2012 roku była Poczta Polska. Jednocześnie w 2012
roku była ona największym operatorem pocztowym działającym na polskim rynku.
Zakres wykonywanej działalności pocztowej
W 2012 roku
w szczególności:
•
•
•
•
przedmiotem
działalności
pocztowej
operatora
publicznego
były
powszechne usługi pocztowe w obrocie krajowym: przesyłki listowe nierejestrowane,
przesyłki listowe rejestrowane (w tym przesyłki polecone, przesyłki z zadeklarowaną
wartością), paczki pocztowe o masie do 10 kg (w tym z zadeklarowaną wartością),
przesyłki reklamowe, przesyłki dla ociemniałych, przekazy pocztowe,
powszechne usługi pocztowe w obrocie zagranicznym: przesyłki listowe nierejestrowane,
przesyłki listowe rejestrowane (w tym przesyłki polecone, przesyłki z zadeklarowaną
wartością), paczki pocztowe o masie do 20 kg (w tym z zadeklarowaną wartością),
przekazy pocztowe, worki M, cekogramy (druki dla ociemniałych), przesyłki masowe,
niepowszechne (tzw. umowne) usługi pocztowe w obrocie krajowym: przesyłki
zawierające obowiązkowe egzemplarze biblioteczne, przesyłki aglomeracja, przesyłki
hybrydowe, przesyłki listowe masowe, przesyłki reklamowe masowe, paczki pocztowe
PLUS (o masie 10-30 kg, w tym z zadeklarowaną wartością), przesyłki na warunkach
szczególnych (w tym polecone i z zadeklarowaną wartością), E-Przesyłki, przesyłki
pobraniowe (z przekazaniem kwoty pobrania na rachunek bankowy albo na wskazany
adres; w tym z zadeklarowaną wartością), przesyłki gabarytowe, przesyłki biznesowe,
paczki pocztowe dedykowane, telegramy pocztowe, usługi kurierskie Pocztex, druki
bezadresowe,
niepowszechne (tzw. umowne) usługi pocztowe w obrocie zagranicznym: consignment,
usługi kurierskie EMS.
Sprzedaż usług pocztowych
W omawianym okresie operator publiczny zrealizował ponad 2,0 mld usług pocztowych
(powszechne usługi pocztowe oraz umowne usługi pocztowe, w tym kurierskie), co
przełożyło się na ponad 4,7 mld zł przychodu.
Zdecydowaną większość usług pocztowych, zarówno jeśli chodzi o wolumen, jak
i przychody, stanowiły powszechne usługi pocztowe. Poczta Polska zrealizowała prawie
1,4 mln tego typu usług, co przełożyło się na prawie 4,0 mld zł przychodu. Ich udział
w wolumenie sprzedanych usług pocztowych wyniósł ok. 68,2%, a w przychodach – niemal
84,4%. Istotną pozycją były także umowne usługi pocztowe, jednak bardzo duży udział
w wolumenie miały tu druki bezadresowe (jednocześnie nieodgrywające większej roli
w przychodach).
19
Wykres 5. Usługi pocztowe Poczty Polskiej w obrocie krajowym i zagranicznym – struktura
według wolumenu i przychodów
100%
15,64%
90%
80%
31,75%
70%
60%
50%
84,36%
40%
30%
68,25%
20%
10%
umowne usługi pocztowe
powszechne usługi pocztowe
0%
wg wolumenu
wg przychodów
Analiza danych ilościowych i wartościowych dotyczących obrotu generowanego przez
operatora publicznego w segmencie usług powszechnych pokazuje, że:
•
•
•
•
88,1% wszystkich usług powszechnych realizowanych było w postaci przesyłek
listowych; obrót ten w konsekwencji wygenerował 80,3% przychodów uzyskanych ze
sprzedaży usług powszechnych,
przesyłki reklamowe stanowiły 6,7% wolumenu usług powszechnych i Poczta Polska
uzyskała z nich 3,1% przychodu realizowanego na wszystkich usługach powszechnych,
przekazy pocztowe mają 3,9% udziału w wolumenie powszechnych usług pocztowych,
ale generują prawie 2,5-krotnie większy odsetek przychodów uzyskiwanych z usług
powszechnych (ok. 9,3%),
paczki pocztowe, pomimo że stanowią zaledwie 1,3% wolumenu usług powszechnych,
generują 7,3% przychodów z tej grupy usług.
Wykres 6. Powszechne usługi pocztowe w obrocie krajowym i zagranicznym – struktura
według wolumenu
75,73%
12,37%
4,15%
3,87%
przesyłki listowe w obszarze
zastrzeżonym
niezastrzeżonym
przesyłki reklamowe w obszarze
zastrzeżonym
niezastrzeżonym
przekazy pocztowe
1,34%
paczki pocztowe
2,53%
5,21%
0,01%
przesyłki dla ociemniałych
20
Wykres 7 Powszechne usługi pocztowe w obrocie krajowym i zagranicznym – struktura
według przychodów
18,25%
62,02%
1,77%
1,37%
9,32%
16,59%
zastrzeżonym
niezastrzeżonym
zastrzeżonym
niezastrzeżonym
przekazy pocztowe
7,27%
paczki pocztowe
0,00%
przesyłki dla ociemniałych
Analiza danych ilościowych i wartościowych dotyczących obrotu generowanego przez
operatora publicznego w segmencie przesyłek listowych realizowanych w ramach
powszechnych usług pocztowych wskazuje, że 63,6% wszystkich przesyłek listowych
realizowanych było w postaci przesyłek nierejestrowanych (tzw. zwykłych) i obrót ten
wygenerował 43,9% przychodów uzyskanych z przesyłek listowych. Należy dodać, że 81,5%
wszystkich nierejestrowanych przesyłek listowych to przesyłki ekonomiczne w obrocie
krajowym, które wygenerowały 72,9% przychodów uzyskanych z nierejestrowanych
przesyłek listowych.
Wykres 8. Przesyłki listowe Poczty Polskiej realizowane w ramach powszechnych usług
pocztowych w obrocie krajowym i zagranicznym – struktura według wolumenu i przychodów
100%
0,08%
0,26%
90%
80%
36,28%
55,89%
70%
60%
50%
40%
30%
63,64%
43,85%
20%
z zadeklarowaną wartością
polecone
nierejestrowane
10%
0%
wg wolumenu
wg przychodów
21
Placówki pocztowe
Według stanu na koniec 2012 roku Poczta Polska świadczyła swoje usługi w 8459
placówkach pocztowych. 4060 placówek zlokalizowanych było na terenach miejskich,
natomiast 4399 – na terenach wiejskich. W tej liczbie było 3701 placówek prowadzonych
przez agentów pocztowych.
Od kilku lat obserwowana jest tendencja zmniejszania przez Pocztę Polską liczby placówek.
Spadek został zahamowany w 2007 roku, kiedy liczba placówek wzrosła, ale w latach
2008-2010 była nadal zmniejszana. Natomiast w latach 2011-2012 liczba ta wzrosła
– przybyło odpowiednio 18 i 76 placówek.
Wykres 9. Liczba placówek Poczty Polskiej w latach 2006-2012
9000
8000
7000
6000
4037
4068
3947
3842
3855
4004
4060
4516
4624
4542
4536
4510
4379
4399
5000
4000
3000
2000
miasto
1000
wieś
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Ogólnopolska sieć placówek pocztowych umożliwiająca dotarcie do wszystkich, także
potencjalnych, klientów jest ogromnym atutem Poczty Polskiej w porównaniu do innych
operatorów działających na polskim rynku. Tak rozległa sieć pocztowa mogłaby być dla
operatora publicznego dodatkowym istotnym źródłem przychodów w chwili udostępnienia jej
innym operatorom, pod warunkiem prawidłowego skalkulowania kosztów i ustalenia opłat za
dostęp na odpowiednim poziomie. Jednak w sytuacji, kiedy Poczta Polska nie umożliwiała
innym operatorom pocztowym dostępu do swojej sieci i w związku z tym nie czerpała z tego
korzyści, utrzymanie sieci w całości obciążało koszty przedsiębiorstwa i zmuszało do działań
reorganizacyjnych, np. przekształcania nierentownych urzędów pocztowych w agencje.
W 2009 roku wymagania dotyczące rozmieszczenia placówek na terenie kraju zostały
ograniczone. Zmieniono wówczas § 44 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia
9 stycznia 2004 r. w sprawie warunków wykonywania powszechnych usług pocztowych
(Dz.U. Nr 5, poz. 34, z późn. zm.) dotyczący wymagań co do rozmieszczenia placówek
pocztowych operatora publicznego. Zmiany te polegały na tym, że:
•
•
•
ustalono, że jedna stała placówka operatora, licząc średnio w skali kraju, powinna
przypadać na 7000 mieszkańców na terenie miast (wcześniej nie było określone, że ma
to być placówka stała),
jedna placówka operatora, licząc średnio w skali kraju, powinna przypadać na 85 km2
powierzchni na obszarach wiejskich (wcześniej był to obszar 65 km2),
w każdej gminie, z zastrzeżeniem dotyczącym gmin wiejskich liczących poniżej 5000
mieszkańców, powinna być uruchomiona co najmniej jedna stała placówka operatora;
22
•
wcześniej nie było określone, że ma to być placówka stała i nie było zastrzeżenia
dotyczącego gmin wiejskich liczących poniżej 5000 mieszkańców,
dopuszczono objęcie gminy wiejskiej liczącej poniżej 5000 mieszkańców obszarem
działania stałej placówki operatora znajdującej się na terenie sąsiedniej gminy lub
uruchomienie placówki ruchomej, pod warunkiem że lokalizacja taka zapewni
sprawniejszą obsługę klientów zamieszkałych na terenie obsługiwanym przez tę
placówkę i lokalizację uzgodniono z właściwym wójtem (burmistrzem, prezydentem
miasta) – wcześniej dotyczyło to gmin poniżej 2500 mieszkańców i nie było określone,
że ma to być placówka stała.
Zmiany wprowadzone w 2009 roku przy jednoczesnym pozostawieniu wymogu utrzymania
stałej liczby placówek (8240) stwarzały tylko teoretyczną możliwość zmniejszenia liczby
placówek na nierentownych obszarach wiejskich. W praktyce przepis określający liczbę
placówek uniemożliwiał racjonalizację sieci placówek, ponieważ zmuszał Pocztę Polską, aby
w miejsce każdej likwidowanej placówki (np. wiejskiej), tworzyła inną placówkę (np. miejską),
niezależnie od stopnia zapotrzebowania na usługi na danym obszarze.
W ustawie z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe przyjęto rozwiązanie polegające na
rezygnacji z ustalania liczby placówek pocztowych. W gestii ministra właściwego ds.
łączności pozostawiono ustalenie rozporządzeniem jedynie sposobu ich rozmieszczenia.
Wartości parametrów osiągniętych przez Pocztę Polską na koniec 2012 roku w odniesieniu
do minimalnych wymagań w zakresie dostępności do sieci placówek pocztowych,
określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków wykonywania
powszechnych usług pocztowych, przedstawiono w tabeli poniżej.
Tabela 6. Spełnienie przez Pocztę Polską warunków dostępności powszechnych usług
pocztowych.
Kryterium dostępności
według rozporządzenia MI
Na terenie kraju powinno być uruchomionych
co najmniej 8240 placówek operatora
rozmieszczonych z uwzględnieniem
występującego na danym obszarze
zapotrzebowania na usługi.
Jedna stała placówka operatora, licząc średnio
w skali kraju, powinna przypadać na 7000
mieszkańców na terenie miast.
Jedna placówka operatora, licząc średnio
w skali kraju, powinna przypadać na 85 km2
powierzchni na obszarach wiejskich.
W każdej gminie powinna być uruchomiona co
najmniej jedna stała placówka operatora.
Dopuszcza się objęcie gminy wiejskiej liczącej
poniżej 5000 mieszkańców obszarem działania
stałej placówki operatora znajdującej się na
terenie sąsiedniej gminy lub uruchomienie
placówki ruchomej, pod warunkiem że:
1) lokalizacja taka zapewni sprawniejszą
obsługę klientów zamieszkałych na terenie
obsługiwanym przez tę placówkę,
Stopień spełnienia
na 31.12.2012
Kryterium spełnione – 8459 placówek
pocztowych (urzędów pocztowych, filii
urzędów pocztowych i agencji pocztowych)
oraz 13 punktów pocztowych, które nie są
brane pod uwagę przy wyliczaniu
wskaźników dostępności do sieci placówek.
Kryterium spełnione – średni wskaźnik
wynosi 5700 mieszkańców przypadających
na jedną placówkę.
Kryterium spełnione – średni wskaźnik
wynosi 66,18 km2 powierzchni przypadającej
na jedną placówkę.
Kryterium spełnione – w przypadku 11
gmin placówki są w miejscowościach
będących siedzibami władz tych gmin, ale
położonych poza obszarem gminy.
Kryterium spełnione.
23
Kryterium dostępności
według rozporządzenia MI
2) lokalizację taką uzgodniono z właściwym
wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta).
Placówki operatora powinny być czynne
we wszystkie dni robocze, co najmniej 5 dni
w tygodniu, a jeżeli w tygodniu przypada dzień
ustawowo wolny od pracy, liczba ta może być
odpowiednio niższa.
Stopień spełnienia
na 31.12.2012
Kryterium spełnione – placówki są czynne
we wszystkie dni robocze. W dniach
ustawowo wolnych od pracy obsługę
klientów zapewniają placówki dyżurujące.
Źródło: Sprawozdanie z działalności pocztowej za 2012 rok sporządzone przez Pocztę
Polską.
Spełnienie ww. warunków dostępności stawianych operatorowi publicznemu stanowiło duże
obciążenie dla Poczty Polskiej i jednocześnie pozostawało trudne dla innego operatora, który
byłby ewentualnie zainteresowany uzyskaniem statusu operatora publicznego.
Nadawcze skrzynki pocztowe
Według stanu na koniec 2012 roku Poczta Polska była w posiadaniu 35 989 skrzynek
nadawczych będących w eksploatacji, w tym:
•
•
15 015 skrzynek w miastach,
20 974 skrzynki na wsi.
Jednocześnie, w swoim sprawozdaniu z działalności pocztowej, operator publiczny
oświadczył, że wszystkie nadawcze skrzynki pocztowe spełniały wymogi określone
w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 24 września 2003 r. w sprawie nadawczych
skrzynek pocztowych (Dz.U. Nr 177, poz. 1730). Ponadto były one opróżniane co najmniej
raz dziennie w każdy dzień roboczy.
Według danych otrzymanych z Poczty Polskiej, procentowy udział nadawczych skrzynek
pocztowych umieszczonych w sposób i w miejscu umożliwiającym korzystanie z nich osobie
niepełnosprawnej, poruszającej się za pomocą wózka inwalidzkiego, w ogólnej liczbie
nadawczych skrzynek pocztowych instalowanych w miejscowym obszarze pocztowym, jest
zgodny z wymogami rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków
wykonywania powszechnych usług pocztowych. Wszystkie wymieniane oraz nowo
zainstalowane nadawcze skrzynki pocztowe umieszczane są w sposób umożliwiający
korzystanie z nich osobom niepełnosprawnym.
Zatrudnienie w Poczcie Polskiej
Na przestrzeni 2012 roku stan zatrudnienia u operatora publicznego zmniejszył się z 92 833
do 91 373 osób, czyli o 1,6%. Znaczny odsetek (ok. 77%) stanowią pracownicy, którzy
w największym stopniu mają do czynienia z bezpośrednim wykonywaniem usług pocztowych
(obsługa klienta, opracowywanie przesyłek, ich transport oraz doręczanie).
24
Reklamacje i skargi
Reklamacje powszechnych usług pocztowych
W roku 2012 Poczta Polska przyjęła do rozpatrzenia 187 855 reklamacji dotyczących
powszechnych usług pocztowych. Liczba złożonych reklamacji była o 2382 wyższa, jednak
z powodów formalnych, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia
13 października 2003 r. w sprawie reklamacji powszechnej usługi pocztowej w zakresie
przesyłki rejestrowanej i przekazu pocztowego (Dz.U. Nr 138, poz. 1795, z późn. zm.),
reklamacje te zostały uznane za niewniesione. W 2012 roku rozpatrzonych zostało 175 748
spraw (148 235 dotyczących obrotu krajowego i 27 513 dotyczących przesyłek nadanych
w Polsce za granicę), a w toku rozpatrywania było 9725 spraw (4028 dotyczących obrotu
krajowego i 5697 związanych z obrotem zagranicznym).
Biorąc pod uwagę przyczyny wniesienia reklamacji powszechnych usług pocztowych
w obrocie krajowym, to wśród wniesionych reklamacji było:
•
•
•
137 400 reklamacji dotyczących utraty (zaginięcia) przesyłek i przekazów pocztowych,
1626 reklamacji dotyczących ubytku albo uszkodzenia zawartości przesyłek,
13 237 reklamacji wniesionych z innych przyczyn.
Natomiast wśród reklamacji dotyczących powszechnych usług pocztowych w obrocie
zagranicznym było:
•
•
•
25 668 reklamacji dotyczących utraty (zaginięcia) przesyłek i przekazów pocztowych,
340 reklamacji dotyczących ubytku albo uszkodzenia zawartości przesyłek,
7202 reklamacje wniesione z innych przyczyn.
Reklamacje uwzględnione w liczbie 29 231 stanowiły zaledwie 15,8% ogólnej liczby
reklamacji wniesionych do powszechnych usług pocztowych w 2012 roku. Odrzucono
146 517 reklamacji, czyli 79,0% wniesionych reklamacji.
Reklamacje umownych usług pocztowych
W 2012 roku Poczta Polska przyjęła do rozpatrzenia 11 416 reklamacji dotyczących
umownych usług pocztowych. Liczba złożonych reklamacji była o 535 wyższa, jednak
z powodów formalnych reklamacje te zostały uznane za niewniesione. W 2012 roku
rozpatrzono 10 544 spraw, w toku rozpatrywania były 872.
Biorąc pod uwagę przyczyny wniesienia reklamacji umownych usług pocztowych, to wśród
wniesionych reklamacji było:
•
•
•
•
3086 reklamacji dotyczących utraty (zaginięcia) przesyłek, niewykonania usługi druk
bezadresowy lub telegram pocztowy,
1652 reklamacje dotyczące ubytku albo uszkodzenia zawartości przesyłek, nienależytego
wykonania usługi druk bezadresowy,
1516 reklamacji dotyczących opóźnienia,
5162 reklamacje wniesione z innych przyczyn.
Reklamacje uwzględnione w liczbie 4494 stanowiły zaledwie 39,4% ogólnej liczby reklamacji
wniesionych do umownych usług pocztowych w 2012 roku. Odrzucono 6050 reklamacji, czyli
53,0% wniesionych.
Skargi z tytułu opóźnionego doręczenia przesyłek listowych
Skargi i wnioski wpływające w roku 2012 do jednostek organizacyjnych Poczty Polskiej były
przyjmowane, ewidencjonowane i rozpatrywane w oparciu o niżej wymienione akty prawne:
25
ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego,
ustawa Prawo pocztowe,
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji
przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków,
Uchwała nr 311/2011 Zarządu Poczty Polskiej S.A. z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie
Instrukcji w sprawie organizacji przyjmowania, rozpatrywania oraz załatwiania skarg
i wniosków w Poczcie Polskiej S.A.
W roku 2012 zarejestrowano 435 skarg na opóźnione doręczenie przesyłek złożonych
i rozpatrzonych w trybie art. 48a ustawy Prawo pocztowe. Za uzasadnione uznano
154 skargi, odrzucono 224, natomiast 57 rozpatrzono w inny sposób.
4.2. Analiza działalności operatorów niepublicznych w 2012 roku
Zakres wykonywanej działalności pocztowej
Niepubliczni operatorzy pocztowi oferują bardzo szeroki wachlarz usług. Doręczanie
przesyłek, w zależności od preferencji klientów, może odbywać się w trybie przyspieszonym
(ekspresowym), bądź standardowym. Wybór określonej opcji znajduje odzwierciedlenie
w wysokości opłaty. Szybsza przesyłka oznacza wyższą cenę. Podobnie wzrost dystansu,
na jaki jest dostarczana przesyłka, powoduje wzrost ceny.
Na rynku funkcjonują także podmioty oferujące usługi o cechach zbliżonych do
powszechnych usług pocztowych realizowanych przez operatora publicznego. Z uwagi na
charakter i cenę mogą one stanowić substytut dla usług Poczty Polskiej, ale nie są one
dostępne na terenie całego kraju.
Z uwagi na brak w Prawie pocztowym obowiązującym do końca 2012 roku definicji
odpowiadających poszczególnym rodzajom usług pocztowych (np. brak było definicji usługi
pocztowej z wartością dodaną – kurierskiej, czy też ekspresowej, nie było także de facto
ogólnej definicji paczki pocztowej, ponieważ istniejąca definicja określała tę usługę jako
świadczoną wyłącznie przez operatora publicznego – por. art. 3 pkt 13 ww. ustawy) trudno
było wyodrębnić rynek usług podobnych do powszechnych oraz usług o wartości dodanej.
Można było jedynie dokonać próby takiej segmentacji na podstawie obserwacji rynku,
a zwłaszcza jego rozwoju od 2006 roku. Wówczas działalność w obrocie krajowym
rozpoczęły takie podmioty jak InPost oraz PAF Operator Pocztowy (obecnie już
niedziałający4), a następnie Polska Grupa Pocztowa, których usługi są najbardziej zbliżone
swym charakterem do powszechnych usług pocztowych, a ponadto są dostępne w coraz
większej liczbie placówek, zlokalizowanych głównie na terenach miejskich. Trzeba
zaznaczyć, że InPost świadczy także usługi z wartością dodaną, natomiast PGP nie ma tego
typu usług w swojej ofercie. Podobną działalność sukcesywnie rozwija kilku innych
operatorów, którzy w początkach swojej działalności kojarzeni byli głównie z segmentem
druków bezadresowych. Jeśli chodzi o usługi z wartością dodaną, to ich świadczeniem
w obrocie krajowym i zagranicznym zajmują się przede wszystkim tzw. „firmy kurierskie”
działające na polskim rynku od wielu lat (takie jak np. UPS Polska, DHL Express, czy TNT
Express Worldwide). Funkcjonują też liczni operatorzy świadczący usługi lokalnie w trybie
zbliżonym do usług powszechnych lub oferujący usługi charakteryzujące się wartością
dodaną (np. gwarantowanym terminem doręczenia, czy bezpośrednim odbiorem od nadawcy
i bezpośrednim doręczeniem adresatowi). Często operatorami tymi są osoby fizyczne
4
PAF Operator Pocztowy nie przedstawił sprawozdania z działalności pocztowej w roku 2009, w roku 2010
uzyskano informację, że trwa postępowanie upadłościowe i podmiot zaprzestał prowadzenia działalności.
26
prowadzące działalność gospodarczą, które zajmują się obsługą przesyłek listowych
jednego, czy kilku klientów instytucjonalnych (np. zakładów energetycznych) na podstawie
stosownych umów.
W niniejszym opracowaniu, w oparciu o dane z lat 2006-2012, dokonano próby podziału
rynku usług pocztowych świadczonych przez operatorów niepublicznych na trzy grupy.
Został on zaprezentowany w dalszej części opracowania (por. tabela 21). Z uwagi na
wspomniany brak podstaw prawnych do dokonania takiej segmentacji ma ona charakter
orientacyjny.
Sprzedaż usług pocztowych
W 2012 roku operatorzy niepubliczni sprzedali prawie 3,2 mld usług, z czego zdecydowaną
większość w obrocie krajowym. Uzyskali z tego tytułu przychody w wysokości prawie
1,6 mld zł, z czego ponad 77% w obrocie krajowym. W obrocie krajowym największy udział
pod względem wolumenu miały druki bezadresowe (ok. 91%), które jednak nie odgrywały
znaczącej roli w przychodach operatorów (ok. 9%). Obrót zagraniczny stanowił znikomą
część wolumenu, ale generował ponad 22% przychodów ogółem.
Tabela 7. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie krajowym i zagranicznym
Wolumen
tys. szt.
%
Obrót krajowy
Obrót zagraniczny
przesyłki wychodzące
przesyłki przychodzące
Razem
3 152 420,4
3766,8
1876,4
1890,5
3 156 187,2
Obrót krajowy
Obrót zagraniczny
przesyłki wychodzące
przesyłki przychodzące
Razem
287 637,0
3766,8
1876,4
1890,5
291 403,9
Przychody
tys. zł
%
z drukami bezadresowymi
99,88% 1 218 479,7 77,36%
0,12%
356 555,7 22,64%
0,06%
227 337,5 14,43%
0,06%
129 218,1
8,20%
100,00% 1 575 035,4 100,00%
bez druków bezadresowych
98,71% 1 110 559,7 75,70%
1,29%
356 555,7 24,30%
0,64%
227 337,5 15,50%
0,65%
129 218,1
8,81%
100,00% 1 467 115,3 100,00%
Największą rolę na rynku pocztowym wśród operatorów niepublicznych odgrywało
15 podmiotów. Uwzględniając druki bezadresowe podmioty te łącznie generowały: 99,40%
całego wolumenu przesyłek i 93,38% ogólnej wartości przychodów.
Warto zwrócić uwagę, że kilku liderów rankingu według wolumenu przesyłek to operatorzy
zajmujący się w 2012 roku wyłącznie drukami bezadresowymi. Przy pominięciu druków
bezadresowych zestawienie wiodących podmiotów ulega zmianie i na czołowe pozycje
wysuwają się najbardziej znani operatorzy, którzy albo wcale nie zajmowali się w 2012 roku
drukami bezadresowymi, albo działalność ta była jedynie uzupełnieniem działalności
związanej z korespondencją, przesyłkami reklamowymi i paczkami. A zatem pomijając druki
bezadresowe podmioty te łącznie generowały – 97,58% wolumenu przesyłek i 95,37%
wartości przychodów.
27
1.
Dystrybucja Polska Sp. z o.o.
TNT Express Worldwide (Poland) Sp. z o.o.
2.
INTEGER.pl S.A.
Kolportaż Rzetelny Sp. z o.o.
General Logistics Systems Poland Sp. z o.o.
3.
4.
ABC Direct Contact Sp. z o.o.
InPost Sp. z o.o.
5.
I.D. MARKETING S.A.
K-EX Sp. z o.o.
6.
InPost Sp. z o.o.
DHL Express (Poland) Sp. z o.o.
7.
4 PRINT Sp. z o.o.
UPS Polska Sp. z o.o.
8.
SKY POST AND LOGISTIC Sp. z o.o.
9.
ABC-DC Daniel Cierpioł
Federal Express Poland Sp. z o.o.
10.
Polska Grupa Pocztowa S.A.
11.
INTEGER.pl S.A.
12.
Opek Sp. z o.o.
13.
K-EX Sp. z o.o.
Kolportaż Rzetelny Sp. z o.o.
14.
Target BPO Sp. z o.o.
PZ POLAMER Sp. z o.o.
15.
VIVA XPRESS LOGISTICS (POLSKA) Sp. z o.o.
Obrót
zagraniczny
Druki
bezadresowe
Paczki
Przesyłki
reklamowe
Według wartości przychodów
Przesyłki z
korespondencją
Obrót
zagraniczny
Druki
bezadresowe
Paczki
Według wolumenu przesyłek
Przesyłki
reklamowe
lp.
Przesyłki z
korespondencją
Tabela 8. Ranking wiodących operatorów niepublicznych, wraz z obszarami ich działalności, z uwzględnieniem rynku druków bezadresowych
Opek Sp. z o.o.
3 137 282,4 tys. szt.
1 470 827,8 tys. zł
28
1.
InPost Sp. z o.o.
2.
3.
Opek Sp. z o.o.
4.
Opek Sp. z o.o.
InPost Sp. z o.o.
5.
K-EX Sp. z o.o.
K-EX Sp. z o.o.
6.
7.
8.
9.
10.
PZ POLAMER Sp. z o.o.
11.
SPEEDMAIL Sp. z o.o.
VIVA XPRESS LOGISTICS (POLSKA) Sp. z o.o.
12.
I.D. MARKETING S.A.
DELTA CITY Dorota Błaszczyk, Michał Błaszczyk s.c.
13.
SIÓDEMKA S.A.
14.
Lande Sp z o.o.
X-PRESS COURIERS Sp. z o.o.
15.
SIÓDEMKA S.A.
Obrót
zagraniczny
Paczki
Przesyłki
reklamowe
Według wartości przychodów
Przesyłki z
korespondencją
Obrót
zagraniczny
Paczki
Według wolumenu przesyłek
Przesyłki
reklamowe
lp.
Przesyłki z
korespondencją
Tabela 9. Ranking wiodących operatorów niepublicznych, wraz z obszarami ich działalności, bez uwzględnienia rynku druków bezadresowych
284 348,3 tys. szt.
1 399 219,5 tys. zł
29
Analizując powyższe zestawienia trzeba jednak zauważyć, że nie wszyscy operatorzy
przekazali dane o działalności w obszarze paczek, a niektórzy z nich w rzeczywistości tego
typu działalność prowadzą (np. DHL Express, UPS, czy DPD). Natomiast nie ujmowali jej
w sprawozdaniach z działalności pocztowej, ponieważ stali na stanowisku, że tego rodzaju
usługi są przez nich świadczone w oparciu o przepisy Prawa przewozowego, a nie Prawa
pocztowego. Podejście takie było zaprezentowane w sprawozdaniach części operatorów za
2008 rok i utrzymane zostało także w kolejnych latach (2009-2012). Można przypuszczać, że
miało to pewien związek z opublikowanymi w tym czasie na stronie internetowej ministra
właściwego ds. łączności założeniami do nowego Prawa pocztowego, gdzie jednym
z rozpatrywanych wariantów finansowania obowiązku świadczenia powszechnej usługi
pocztowej był fundusz kompensacyjny tworzony ze składek operatorów świadczących usługi
wchodzące w zakres usługi powszechnej. Operatorzy prawdopodobnie chcieli w ten sposób
uniknąć ewentualnego zakwalifikowania ich do grupy, która w przyszłości podlegałaby
obowiązkowi wnoszenia wpłat na fundusz kompensacyjny. Oznacza to, że wolumen
przesyłek operatorów niepublicznych w segmencie paczek może być znacznie większy niż to
wynika ze sprawozdań. Według ostrożnych szacunków liczba paczek świadczonych przez
operatorów niepublicznych, która „uciekła” z rynku pocztowego w 2008 roku z uwagi na
zakwalifikowanie ich jako przesyłki przewozowe, oscylowała w granicach 40 mln sztuk.
W kolejnych latach liczba ta mogła być większa z uwagi na dynamiczny rozwój handlu
elektronicznego. W celu uzyskania rzeczywistego obrazu rynku konieczna była więc zmiana
definicji zawartych w dotychczasowym Prawie pocztowym.
W nowej ustawie Prawo pocztowe uchwalonej dnia 23 listopada 2012 roku zawarta została
definicja przesyłki kurierskiej5 oraz nowa definicja paczki pocztowej, która nie zawiera
elementu podmiotowego6, a także definicja usług wchodzących w zakres usług
powszechnych7. W ustawie tej przewidziano również upoważnienie dla ministra właściwego
ds. łączności do określenia w drodze rozporządzenia wzoru formularza służącego do
przedkładania Prezesowi UKE sprawozdania z działalności pocztowej. Uporządkowanie
pojęć oraz ustalenie formy przekazywania sprawozdań ułatwi gromadzenie danych od
operatorów pocztowych, co przełoży się na jakość dokonywanych analiz rynku.
Szczegółowe wartości odnośnie do poszczególnych rodzajów usług świadczonych przez
operatorów niepublicznych w podziale na podstawowe przedziały wagowe w obrocie
krajowym i zagranicznym (bez druków bezadresowych) prezentują poniższe wykresy.
Analiza przedstawionych tam danych wskazuje przede wszystkim, że głównym źródłem
przychodów w obrocie krajowym były paczki (66,4%). W obrocie zagranicznym także
największą rolę odgrywały paczki – i to zarówno pod względem wolumenu
(51,3% wszystkich przesyłek), jak i wartości przychodów uzyskiwanych przez operatorów
(72,5%).
5
Przesyłka kurierska to przesyłka listowa będąca przesyłką rejestrowaną lub paczka pocztowa, przyjmowana,
sortowana, przemieszczana i doręczana w sposób łącznie zapewniający: bezpośredni odbiór przesyłki pocztowej
od nadawcy, śledzenie przesyłki pocztowej od momentu nadania do doręczenia, doręczenie przesyłki pocztowej
w gwarantowanym terminie określonym w regulaminie świadczenia usług pocztowych lub w umowach
o świadczenie usług pocztowych, doręczenie przesyłki pocztowej bezpośrednio do rąk adresata lub osoby
uprawnionej do odbioru, uzyskanie pokwitowania odbioru przesyłki pocztowej w formie pisemnej lub
elektronicznej (por. art. 3 pkt 9 nowej ustawy).
6
Paczka pocztowa to przesyłka rejestrowana, niebędąca przesyłką listową, o masie do 20 000 g i określonych
w ustawie wymiarach (por. art. 3 pkt 4 nowej ustawy).
7
Usługi wchodzące w zakres usług powszechnych to usługi pocztowe obejmujące przesyłki listowe i paczki
pocztowe, o wadze i wymiarach określonych dla usług powszechnych, oraz przesyłki dla ociemniałych,
nieświadczone przez operatora wyznaczonego w ramach obowiązku świadczenia usług powszechnych; do usług
wchodzących w zakres usług powszechnych nie zalicza się usług pocztowych polegających na przyjmowaniu,
sortowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek kurierskich (por. art. 3 pkt 30 nowej ustawy).
30
Wykres 10. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie krajowym bez druków
bezadresowych – struktura według wolumenu i przychodów
100%
90%
0,27%
0,40%
4,45%
1,78%
15,28%
80%
70%
66,37%
60%
50%
40%
przesyłki z korepondencją i reklamowe
w obszarze zastrzeżonym
niezastrzeżonym
paczki
79,99%
30%
20%
31,45%
10%
przesyłki z korespondencją
w obszarze niezastrzeżonym
0%
wg wolumenu
wg przychodów
Wykres 11. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie zagranicznym
100%
0,46%
– struktura
0,40%
2,72%
0,25%
90%
80%
70%
51,33%
72,47%
60%
50%
przesyłki z korepondencją i reklamowe
w obszarze zastrzeżonym
40%
30%
20%
niezastrzeżonym
45,48%
26,88%
10%
0%
wg wolumenu
wg przychodów
paczki
w obszarze niezastrzeżonym
Struktura podmiotowa rynku operatorów niepublicznych
Jak już wcześniej wspomniano, segmentacja rynku usług pocztowych w Polsce była do
końca 2012 roku utrudniona ze względu na brak odpowiednich pojęć w Prawie pocztowym.
Jednak obserwując rozwój rynku od 2006 roku można było wyróżnić trzy grupy podmiotów
funkcjonujących na rynku:
•
•
tzw. „firmy kurierskie” działające na polskim rynku od wielu lat (Opek, X-press Couriers,
UPS Polska, GLS Poland, Siódemka, DPD Polska, DHL Express, TNT Express
Worldwide, Viva Xpress Lolgistics, Federal Express, K-EX), które świadczą w obrocie
krajowym i zagranicznym usługi z wartością dodaną,
operatorzy, którzy świadczą w obrocie krajowym usługi o charakterze zbliżonym do
powszechnych usług pocztowych (InPost i Polska Grupa Pocztowa, do 2008 roku także
PAF Operator Pocztowy),
31
•
pozostali operatorzy, którzy w większości świadczą usługi lokalnie w trybie zbliżonym do
usług powszechnych, bądź charakteryzujące się wartością dodaną.
Ww. grupom podmiotów przyporządkowano wolumeny zrealizowanych usług pocztowych
oraz uzyskane przychody z działalności pocztowej w obrocie krajowym i zagranicznym
w latach 2006-2012. Nie uwzględniono przy tym druków bezadresowych, ponieważ – jak się
wydaje – zdeformowałoby to obraz rynku.
Na podstawie wykresów nr 12 i 13 można stwierdzić, że operatorzy, którzy od 2006 roku
rozpoczęli działalność w segmencie usług zbliżonych charakterem do powszechnych
zdobywają coraz większy udział w rynku pocztowym. W roku 2008 ten udział zwiększył się
znacznie, ale w dużej mierze w sposób sztuczny przez to, że operatorzy z pierwszej grupy
dużą część swoich usług zakwalifikowali jako przewozowe, a nie pocztowe i nie ujawnili ich
w swoich sprawozdaniach. Taka sytuacja powtórzyła się także w latach 2009-2012.
bez druków bezadresowych w latach 2006-2012
Wolumen (tys. szt.)
OPEK, X-press,
UPS, GLS,
Siódemka, DPD,
DHL, TNT, Viva
Xpress, Federal
Express,
8
K-EX
PAF, InPost,
PGP
inni
Razem
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
51 492,8
60 791,7
30 791,8
35 627,4
41 426,1
46 157,2
49 928,0
1256,3
14 340,7
35 859,5
87 497,3
153 862,6
199 337,2
224 427,1
8794,5
4489,2
10 548,5
18 772,5
12 852,0
15 414,2
17 048,7
61 543,6
79 621,6
77 199,8
141 897,3
208 140,8
260 908,5
291 403,9
Przychody (tys. zł)
OPEK, X-press,
UPS, GLS,
Siódemka, DPD,
DHL, TNT, Viva
Xpress, Federal
Express,
K-EX
PAF, InPost,
PGP
inni
Razem
2006
2007
2008
2009
1 270 809,8
1 500 224,2
832 530,1
866 122,7
1258,5
15 155,2
38 999,3
40 587,3
40 983,0
1 312 655,6
1 556 362,3
2010
2011
2012
940 065,8
1 093 576,0
1 162 923,5
105 242,1
147 697,9
179 695,7
213 187,9
55 319,8
70 853,7
92 955,1
97 689,0
91 000,4
926 849,2
1 042 218,5
1 180 718,8
1 370 960,7
1 467 115,3
8
Dane prezentowane w niniejszym opracowaniu, a także w opracowaniu z roku 2012 różnią się od danych
w opracowaniach z lat ubiegłych z uwagi na uwzględnienie danych Federal Express Poland Sp. z o.o. (operator
działający tylko w obrocie zagranicznym) oraz K-EX Sp. z o.o. (operator wpisany do rejestru w 2010 roku,
wcześniej działający jako Kolporter S.A.).
32
Wykres 12. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie krajowym i zagranicznym
bez druków bezadresowych – struktura według wolumenu w latach 2006-2012
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
6,17%
5,91%
5,85%
61,66%
73,92%
76,40%
77,02%
25,11%
19,90%
17,69%
17,13%
2009
2010
2011
2012
5,64%
14,29%
13,23%
13,66%
2,04% 18,01%
46,45%
83,67%
76,35%
39,89%
20%
10%
0%
2006
2007
2008
inni
PAF, InPost, PGP
OPEK, X-press, UPS, GLS, Siódemka, DPD, DHL, TNT, Viva Xpress, Federal Express, K-EX
Wykres 13. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie krajowym i zagranicznym
bez druków bezadresowych – struktura według przychodów w latach 2006-2012
100%
3,09%
2,63%
0,10%
5,97%
0,97%
4,21%
90%
80%
6,80%
7,87%
7,13%
6,20%
10,10%
12,51%
13,11%
14,53%
83,10%
79,62%
79,77%
79,27%
70%
60%
50%
40%
30%
96,81%
96,39%
89,82%
20%
10%
0%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
inni
PAF, InPost, PGP
OPEK, X-press, UPS, GLS, Siódemka, DPD, DHL, TNT, Viva Xpress, Federal Express, K-EX
Placówki operatorów niepublicznych
Operatorzy pocztowi działający w 2012 roku dysponowali łącznie 5923 placówkami, z czego
2869 było prowadzonych przez agentów (według danych na koniec 2012 roku). Jednak
ponad
95% wszystkich placówek operatorów niepublicznych należy do grupy 15 największych
operatorów.
Z poniższego zestawienia wynika, że największą grupę (55%) stanowią operatorzy
posiadający jedną placówkę. Najczęściej są to osoby fizyczne prowadzące działalność
gospodarczą.
33
Tabela 11. Liczba placówek operatorów niepublicznych (stan na 31.12.2012)
brak placówek
1 placówka
od 2 do 5 placówek
od 6 do 10 placówek
ponad 1 000 placówek
operatorzy, którzy zakończyli działalność przed 31.12.2012
Razem
Liczba operatorów
25
83
16
3
11
4
2
3
1
5
153
Zatrudnienie u operatorów niepublicznych
Operatorzy niepubliczni według stanu na koniec 2012 roku zatrudniali 32 544 osoby. Jednak,
jak wskazuje poniższe zestawienie stan zatrudnienia w poszczególnych przedsiębiorstwach
jest bardzo zróżnicowany. Na rynku funkcjonuje 14 dużych podmiotów zatrudniających 250
i więcej pracowników. Jednak w większości przypadków liczba zatrudnionych jest mniejsza
niż 50 osób, a stosunkowo dużą grupę stanowią operatorzy działający jednoosobowo.
Tabela 12. Liczba zatrudnionych u operatorów niepublicznych (stan na 31.12.2012)
jednoosobowa działalność
od 2 do 9 osób
od 10 do 49 osób
od 50 do 249 osób
od 250 do 6 000 osób
brak danych
operatorzy, którzy zakończyli działalność przed 31.12.2012
Razem
Liczba operatorów
17
69
31
16
14
1
5
153
Jeśli chodzi o formę zatrudnienia u operatorów niepublicznych w 2012 roku, to
z przedstawionych informacji wynika, że:
•
•
•
12 228 osób było zatrudnionych na podstawie umów o pracę,
2687 osób wykonywało swoje zadania w ramach umów agencyjnych,
17 629 osób było zatrudnionych w innej formie (uwzględniono w tej liczbie także osoby
prowadzące własną działalność gospodarczą).
Reklamacje
W 2012 roku klienci zareklamowali 96 144 usługi operatorów niepublicznych, w tym:
34
•
•
•
•
•
45 559 reklamacji dotyczyło opóźnień w doręczeniu,
25 998 reklamacji dotyczyło uszkodzeń przesyłek,
12 591 reklamacji dotyczyło przypadków niedoręczenia przesyłek,
5385 reklamacji dotyczyło zaginięć przesyłek,
6611 reklamacji dotyczyło innych przyczyn.
Spośród zgłoszonych reklamacji większość została uwzględniona (53 056, co stanowi
ok. 55,2% ogółu spraw). Odrzucono 41 462 (ok. 43,1%), natomiast na koniec 2012 roku
w trakcie wyjaśniania pozostawało 1626 reklamacji (ok. 1,7%).
4.3. Analiza porównawcza działalności operatorów niepublicznych
i operatora publicznego w latach 2006-2012
W niniejszej części przeprowadzona została analiza porównawcza działalności operatorów
niepublicznych i operatora publicznego w latach 2006-2012. Okres objęty analizą był ważny
dla rozwoju polskiego rynku usług pocztowych z uwagi na dwie istotne zmiany, jakie zaszły
na tym rynku w 2006 roku. Nie tylko – jak już wcześniej wspomniano – pojawili się wówczas
na rynku operatorzy niepubliczni świadczący usługi podobne do powszechnych usług
pocztowych, ale także obniżona została do 50 g granica obszaru zastrzeżonego dla
operatora publicznego. Tak ustalony obszar zastrzeżony funkcjonował przez 7 lat. Został
zniesiony całkowicie od 1 stycznia 2013 roku, tj. z wejściem w życie ustawy z dnia 23
listopada 2012 roku – Prawo pocztowe.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że w niniejszej części opracowania wszystkie dane dotyczą
łącznie obrotu krajowego i zagranicznego. Ponadto w przypadku Poczty Polskiej
zdecydowano się na wyłączenie z wolumenu usług oraz przychodów z działalności
pocztowej przekazów pocztowych i telegramu pocztowego z uwagi na fakt, że tego typu
usługi nie znajdują odpowiedników u operatorów niepublicznych.
Wolumeny przesyłek w obrocie krajowym i zagranicznym
Na podstawie danych zamieszczonych w sprawozdaniach z działalności pocztowej
operatorów ustalono, że w 2012 roku w obrocie krajowym i zagranicznym – nie
uwzględniając druków bezadresowych – wolumen przesyłek pocztowych wyniósł ponad
2 mld szt. W porównaniu z rokiem 2011 spadł więc nieznacznie, bo o ok. 0,8%. Natomiast
z uwzględnieniem druków bezadresowych wolumen przesyłek wyniósł ponad 5,1 mld szt.,
nastąpił więc stosunkowo istotny spadek w stosunku do poprzedniego roku o ok. 10,4%.
Do 2011 roku widoczny był wzrost ilościowego udziału operatorów niepublicznych
w rynku przesyłek pocztowych łącznie z drukami bezadresowymi. Tendencja ta została
zahamowana w 2012 roku i operator publiczny odzyskał niewielką część rynku. Nadal
utrzymuje się jednak stosunkowo niewielki, ale systematyczny wzrost udziału operatorów
niepublicznych w wolumenie usług bez druków bezadresowych. Byłby on prawdopodobnie
zdecydowanie wyższy, gdyby nie omawiane już przesunięcie części przesyłek do sektora
usług przewozowych.
Na podstawie danych za lata 2006-2012 można stwierdzić, że struktura wolumenowa rynku
usług pocztowych w obrocie krajowym i zagranicznym ulega stopniowym zmianom na
korzyść operatorów niepublicznych, którzy sukcesywnie przejmują część rynku obsługiwaną
do tej pory przez Pocztę Polską.
35
Tabela 13. Wolumeny przesyłek pocztowych w obrocie krajowym i zagranicznym w latach
2006-2012
Wolumen (mln szt.)9
2006
5090,5
2007
5193,3
2008
5410,7
2009
5360,0
2010
5597,4
2011
5749,8
2012
5150,9
1802,1
1994,3
2002,5
2011,3
2018,8
2018,7
2001,8
Wykres 14. Przesyłki pocztowe w obrocie krajowym i zagranicznym w latach 2006-2012
– struktura według wolumenu
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
operatorzy niepubliczni
10%
Poczta Polska
bez druków
bezadresowych
z drukami
bezadresowymi
bez druków
bezadresowych
z drukami
bezadresowymi
bez druków
bezadresowych
z drukami
bezadresowymi
bez druków
bezadresowych
z drukami
bezadresowymi
bez druków
bezadresowych
z drukami
bezadresowymi
bez druków
bezadresowych
z drukami
bezadresowymi
bez druków
bezadresowych
z drukami
bezadresowymi
0%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Powyższy wykres wskazuje, że:
•
•
przy pominięciu druków bezadresowych – proporcja ilościowego udziału Poczty Polskiej
i operatorów niepublicznych w rynku usług pocztowych nie ulega drastycznej zmianie
(można jedynie przypuszczać, że większe zmiany pojawią się z chwilą uwolnienia rynku
oraz uporządkowania kwestii pojęć, np. definicji paczki pocztowej),
przy uwzględnieniu druków bezadresowych udział Poczty Polskiej w wolumenie
zmniejszał się w bardziej widoczny sposób, chociaż w 2012 roku nastąpił niewielki wzrost
tego udziału.
Wolumen przesyłek na rynku po wyłączeniu druków bezadresowych utrzymuje się od 2006
roku na podobnym poziomie z niewielką tendencją wzrostową10. Natomiast przy
uwzględnieniu druków bezadresowych, jakkolwiek niewielka tendencja wzrostowa jest nadal
widoczna, to liczba przesyłek w ostatnim roku znacznie spadła, co jest spowodowane przede
wszystkim zmniejszeniem liczby druków bezadresowych o ok. 582 mln szt., a więc aż
o 15,6% w porównaniu do roku 2011.
9
W przypadku Poczty Polskiej w liczbie przesyłek pocztowych uwzględniono usługi powszechne (bez przekazów
pocztowych) oraz usługi umowne (bez telegramu pocztowego). Tam, gdzie uwzględniono druki bezadresowe
zostało to zaznaczone.
10
Zrezygnowano z wyznaczania linii trendów na kolejne lata z uwagi na diametralną zmianę warunków
rynkowych, jaka nastąpiła z początkiem 2013 roku (likwidacja obszaru zastrzeżonego dla operatora publicznego).
36
Wykres 15. Przesyłki pocztowe w obrocie krajowym i zagranicznym – trend dla wolumenu
ogółem
mln szt.
5749,8
6000
5410,7
5193,3
5360,0
5597,4
5000
5150,9
5090,5
4000
3000
1994,3
2002,5
2011,3
2007
2008
2009
2018,8
2018,7
2001,8
2011
2012
2000
1802,1
1000
0
2006
rzeczywista liczba przesyłek
linia trendu liczby przesyłek
2010
rzeczywista liczba przesyłek z drukami bezadresowymi
linia trendu liczby przesyłek z drukami bezadresowymi
Wolumeny przesyłek w obszarze zastrzeżonym i niezastrzeżonym w obrocie
krajowym i zagranicznym
W 2012 roku wolumen przesyłek w obszarze zastrzeżonym nieznacznie obniżył się
(o ok. 3,6%), a wzrósł w obszarze niezastrzeżonym (o ok. 6,5%). Przy czym w obszarze
niezastrzeżonym wzrost nastąpił przede wszystkim dzięki zwiększonemu wolumenowi usług
zrealizowanych przez operatorów niepublicznych (wzrost o ok. 11,9%). Wolumen usług
w obszarze niezastrzeżonym operatora publicznego zwiększył się bowiem w tym samym
czasie nieznacznie (o ok. 1,7%).
Tabela 14. Wolumeny przesyłek pocztowych w obszarze zastrzeżonym i niezastrzeżonym
w obrocie krajowym i zagranicznym bez druków bezadresowych w latach 2006-2012
obszar zastrzeżony
obszar niezastrzeżony
Razem
Wolumen (mln szt.)11
2008
2009
2010
1558,5 1539,7 1501,2
2006
1376,2
2007
1567,9
425,9
426,4
444,1
471,6
1802,1
1994,3
2002,5
2011,3
2011
1470,6
2012
1417,8
517,6
548,1
584,0
2018,8
2018,7
2001,8
Proporcje usług świadczonych w obszarach zastrzeżonym i niezastrzeżonym, jakie
charakteryzowały w latach 2006-2012 operatora publicznego oraz operatorów
niepublicznych zaprezentowano na poniższym wykresie. Wynika z niego, że w strukturze
usług operatora publicznego nadal dominowały usługi z obszaru zastrzeżonego. Natomiast
u operatorów niepublicznych udział przesyłek z obszaru zastrzeżonego pozostawał do końca
2012 roku znikomy.
11
W przypadku Poczty Polskiej w obszarze niezastrzeżonym uwzględniono usługi powszechne (bez przekazów
pocztowych) oraz usługi umowne (bez druków bezadresowych i telegramu pocztowego).
37
Wykres 16. Przesyłki pocztowe w obszarze zastrzeżonym i niezastrzeżonym w obrocie
krajowym i zagranicznym – struktura według wolumenu
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
obszar niezastrzeżony
10%
obszar zastrzeżony
Poczta
Polska
operatorzy
niepubliczni
Poczta
Polska
operatorzy
niepubliczni
Poczta
Polska
operatorzy
niepubliczni
Poczta
Polska
operatorzy
niepubliczni
Poczta
Polska
operatorzy
niepubliczni
Poczta
Polska
operatorzy
niepubliczni
Poczta
Polska
operatorzy
niepubliczni
0%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Wykres 17. Przesyłki pocztowe w obszarze zastrzeżonym w obrocie krajowym
i zagranicznym – trend dla wolumenu ogółem
mln szt.
2000
1750
1567,9
1558,5
1539,7
1501,2
1470,6
1500
1250
1417,8
1376,2
1000
750
500
250
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
38
Wykres 18. Przesyłki pocztowe w obszarze niezastrzeżonym w obrocie krajowym
mln szt.
584,0
600
517,6
548,1
500
425,9
426,4
471,6
444,1
400
300
200
100
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Przychody z działalności pocztowej w obrocie krajowym i zagranicznym
W 2012 roku przychody z działalności w sektorze pocztowym kształtowały się na poziomie
ponad 5,8 mld zł, a łącznie z drukami bezadresowymi – ponad 5,9 mld zł. Porównanie tych
wartości wskazuje, że liczba druków bezadresowych, które w widoczny sposób „poprawiają”
statystykę ilościową, nie ma decydującego wpływu na przychody operatorów.
Na podstawie danych z lat 2006-2012 można stwierdzić, że przychody ogółem z działalności
pocztowej utrzymują się na podobnym poziomie z nieznaczną tendencją wzrostową, która
jednak wynika prawdopodobnie z zaniżonej wartości rynku w latach 2008-2012. Można
przypuszczać, że gdyby nie nastąpiło przesunięcie usług do sektora przewozowego, to
wartość rynku pocztowego w 2008 roku i w latach kolejnych byłaby wyższa niż w 2007
i wyznaczona na wykresie linia trendu byłaby wyraźnie rosnąca.
Tabela 15. Przychody z działalności pocztowej w obrocie krajowym i zagranicznym w latach
2006-2011
Przychody (mln zł)12
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
5559,4 5802,3 5462,7 5766,7 5760,6 5906,4 5932,3
5352,2 5620,4 5293,6 5614,8 5616,1 5764,5 5801,6
12
W przypadku Poczty Polskiej uwzględniono przychody z usług powszechnych (bez przekazów pocztowych)
oraz usług umownych (bez telegramu pocztowego). Tam, gdzie uwzględniono druki bezadresowe, zostało to
zaznaczone.
39
Wykres 19. Struktura przychodów na rynku usług pocztowych w obrocie krajowym
i zagranicznym wraz z drukami bezadresowymi
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
Poczta Polska
0%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Wykres 20. Trend dla przychodów ogółem z działalności pocztowej w obrocie krajowym
i zagranicznym
mln szt.
7000
5802,3
6000
5000
5766,7
5760,6
5906,4
5932,3
2011
2012
5462,7
5559,4
4000
3000
2000
1000
0
2006
2007
2008
rzeczywiste przychody
2009
2010
Udziały operatorów w poszczególnych segmentach rynku
Na potrzeby niniejszej analizy dokonano podziału rynku przesyłek pocztowych na cztery
segmenty: przesyłki z korespondencją, paczki i inne usługi umowne13, przesyłki reklamowe
oraz druki bezadresowe.
Analizując wolumeny usług zrealizowanych w ww. segmentach rynku można stwierdzić, że
Poczta Polska była dominującym operatorem w obszarze przesyłek z korespondencją oraz
przesyłek reklamowych (jej udziały w 2012 roku wyniosły odpowiednio 86,9% i 90,7%).
13
W przypadku Poczty Polskiej w przesyłkach z korespondencją uwzględniono przesyłki listowe realizowane
w ramach usługi powszechnej oraz przesyłki listowe realizowane jako tzw. usługi umowne (przesyłki aglomeracja,
przesyłki hybrydowe, przesyłki listowe masowe), natomiast w paczkach i innych usługach umownych
uwzględniono paczki pocztowe (w tym z zadeklarowaną wartością) oraz usługi umowne (bez przesyłek
aglomeracja, przesyłek hybrydowych, przesyłek listowych masowych, przesyłek reklamowych masowych, druków
bezadresowych oraz telegramu pocztowego).
40
W segmencie paczek zmniejszyła swoją przewagę na rzecz operatorów niepublicznych,
którzy w 2012 roku zajęli 53,5% obszaru tego rynku. Jednak biorąc pod uwagę, że w 2007
roku udział operatorów niepublicznych wynosił tu 53,9%, a także pamiętając
o niedoszacowaniu rynku paczek w latach 2008-2012, należy przypuszczać, że udział
Poczty Polskiej jest znacznie mniejszy, niż wynika to z zaprezentowanych danych.
Operatorzy niepubliczni opanowali także aż 91% rynku druków bezadresowych. Jednak
należy wziąć pod uwagę, że działalność w tym ostatnim obszarze może być prowadzona bez
wpisu do rejestru operatorów pocztowych, więc UKE nie dysponuje pełnymi danymi w tym
zakresie i faktyczna struktura tego rynku jest prawdopodobnie inna (ze znacznie mniejszym
udziałem Poczty Polskiej).
Tabela 16 (cz. I). Usługi w poszczególnych segmentach rynku w obrocie krajowym
i zagranicznym w latach 2006-2012
Wolumeny (mln szt.)
Przesyłki
z korespondencją
Paczki i inne
usługi umowne
Przesyłki
reklamowe
Druki
bezadresowe
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
1537,19
1693,34
1731,44
1765,79
1784,08
1793,01
1777,55
98,86
107,71
79,69
79,23
78,72
81,54
85,83
165,93
193,15
191,32
166,18
155,96
144,04
138,29
3288,44
3198,99
3408,15
3348,74
3578,55
3731,16
3149,13
Tabela 16 (cz. II).
Przychody (mln zł)
Przesyłki
z korespondencją
Paczki i inne
usługi umowne
Przesyłki
reklamowe
Druki
bezadresowe
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
3404,29
3367,00
3640,25
3860,57
3899,90
3972,33
3980,61
1743,65
2018,69
1381,61
1501,24
1506,72
1590,31
1639,62
204,29
234,68
271,74
252,97
209,45
201,84
181,34
207,17
181,89
169,08
151,90
144,57
141,90
130,73
W podobny sposób kształtuje się struktura przychodów z usług w wyodrębnionych
segmentach rynku – Poczta Polska była zdecydowanym liderem w obszarze przesyłek
z korespondencją oraz przesyłek reklamowych (jej udziały w 2012 roku wyniosły
odpowiednio 88,7% i 88,5%). W segmencie paczek udział operatorów niepublicznych był
większy i wyniósł 60,7%, przy czym w latach 2008-2012 jest znacznie zaniżony. W obszarze
druków bezadresowych większość przychodów była generowana przez operatorów
niepublicznych, których udział w 2012 roku wyniósł 82,6%.
41
90,4%
93,0%
92,3%
91,0%
9,6%
7,0%
7,7%
9,0%
72,2%
85,8%
61,4%
7,5%
9,3%
7,8%
92,5%
90,7%
7,4%
92,2%
2,6%
92,6%
0,5%
99,5%
97,4%
99,2%
53,5%
46,5%
47,2%
52,0%
48,0%
38,6%
53,9%
33,9%
46,1%
0,8%
13,1%
54,7%
86,9%
45,3%
8,9%
11,6%
91,1%
88,4%
5,6%
2,6%
97,4%
80%
94,4%
90%
99,6% 0,4%
100%
98,8% 1,2%
Wykres 21. Udziały w poszczególnych segmentach rynku w obrocie krajowym
i zagranicznym – struktura według wolumenu w latach 2006-2012
paczki i inne usługi umowne
przesyłki reklamowe
2012
2011
2007
2006
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
0%
2010
10%
2008
14,2%
20%
2009
30%
27,8%
40%
38,6%
50%
52,8%
66,1%
60%
61,4%
70%
Poczta Polska
druki bezadresowe
83,6%
84,4%
83,3%
82,6%
16,4%
15,6%
16,7%
17,4%
11,5%
88,5%
77,2%
10,6%
89,4%
60,5%
10,7%
89,3%
51,6%
9,5%
4,8%
90,5%
2,6%
97,4%
95,2%
3,6%
60,7%
39,3%
96,4%
59,5%
40,5%
47,8%
52,2%
54,9%
48,2%
68,1%
51,8%
31,9%
89,8%
11,3%
8,5%
10,2%
91,5%
68,8%
7,8%
80%
88,7%
6,8%
93,2%
92,2%
90%
96,9%
100%
31,2%
5,2%
3,1%
94,8%
i zagranicznym – struktura według przychodów w latach 2006-2012
70%
20%
22,8%
30%
48,4%
40%
39,5%
50%
45,1%
60%
10%
paczki i inne usługi umowne
przesyłki reklamowe
2011
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
0%
Poczta Polska
druki bezadresowe
Liczba przesyłek pocztowych przypadająca na 1 mieszkańca kraju (wskaźnik
postażu)
Wskaźnik postażu w 2012 roku to około 133 przesyłki przypadające na 1 mieszkańca, czyli
nieco mniej niż w roku 2011. Wskaźnik obliczony z wyłączeniem druków bezadresowych od
2007 roku pozostaje na podobnym poziomie i wynosi ok. 52 przesyłki przypadające na
1 mieszkańca.
42
Tabela 17. Liczba przesyłek w obrocie krajowym i zagranicznym w przeliczeniu na
1 mieszkańca Polski w latach 2006-2012
2006
Wolumen przesyłek (mln szt.)
Liczba przesyłek na 1
mieszkańca
2007
2008
2009
2010
2011
2012
1802,1 1994,3 2002,5 2011,3 2018,8 2018,7 2001,8
47,3
52,3
52,5
52,7
52,9
52,8
51,9
Wolumen przesyłek (mln szt.)
Liczba przesyłek na 1
mieszkańca14
5090,5 5193,3 5410,7 5360,0 5597,4 5749,8 5150,9
133,5
136,2
142,0
140,6
146,6
150,5
133,7
Źródło: opracowanie własne UKE (liczba ludności w III kw. każdego roku według danych
GUS – Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej województw: Nr 3/2006, 3/2007,
3/2008, 3/2009, 3/2010, 3/2011 i 3/2012).
Wykres 23. Liczba przesyłek w obrocie krajowym i zagranicznym w przeliczeniu na
liczba sztuk na 1
mieszkańca
160
140
120
142,0
136,2
133,5
150,5
146,6
140,6
133,7
100
80
60
40
47,3
52,3
52,5
52,7
52,9
52,8
51,9
20
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Zatrudnienie w sektorze pocztowym
W latach 2006-2009 w sektorze pocztowym następował powolny, lecz stały wzrost
zatrudnienia. Został on zahamowany w latach 2010-2012 z powodu redukcji zatrudnienia
dokonywanych przez Pocztę Polską. Zatrudnienie u operatorów niepublicznych zwiększa się
każdego roku.
14
Według danych GUS liczba mieszkańców Polski wynosiła w roku: 2006 – 38 132 000, 2007 – 38 116 000,
2008 – 38 115 900, 2009 – 38 153 400, 2010 – 38 186 900, 2011 – 38 200 000.
43
Tabela 18. Liczba zatrudnionych w sektorze pocztowym w latach 2006-2012
2006
2007
2008
101 146
100 423
dynamika
-
operatorzy
niepubliczni
dynamika
Poczta
Polska
Razem
2009
2010
2011
2012
100 994
98 769
98 087
94 087
91 373
99,29%
100,57%
97,80%
99,31%
95,92%
97,12%
17 964
21 246
25 484
28 696
29 278
30 840
32 544
-
118,27%
119,95%
112,60%
102,03%
105,34%
105,53%
119 110
121 669
126 478
127 465
127 365
124 927
123 917
-
102,15%
103,95%
100,78%
99,92%
98,09%
99,19%
dynamika
Wykres 24. Struktura zatrudnienia w sektorze pocztowym w latach 2006-2012
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Poczta Polska
2006
2007 2008
2009
2010 2011
2012
Placówki operatorów pocztowych
W całym kraju według stanu na koniec 2012 roku działało 14 382 placówki (łącznie
operatorów niepublicznych i operatora publicznego), z czego większość na terenach
miejskich (9734). Na obszarach wiejskich dostęp do usług pocztowych zapewnia Poczta
Polska (4399 placówek), a liczba placówek operatorów niepublicznych jest tam znikoma
(249). Ci ostatni skupiają bowiem swoją działalność w miastach, gdzie istnieje znacznie
większy popyt na usługi pocztowe, a koszty ich świadczenia są niższe, niż w przypadku
obszarów wiejskich.
Tabela 19. Liczba miejskich i wiejskich placówek operatorów pocztowych (stan na
31.12.2012)
Poczta Polska
Razem
Miasto
4060
5674
9734
Wieś Razem
8459
4399
5923
249
4648 14 382
44
Wykres 25. Placówki operatorów pocztowych (stan na 31.12.2012) – struktura w podziale na
miejskie i wiejskie
249
(2%)
4060
(28%)
5674
(39%)
4399
(31%)
Poczta Polska - miasto
Poczta Polska - wieś
operatorzy niepubliczni - miasto
operatorzy niepubliczni - wieś
Rozkład placówek w poszczególnych województwach nie jest równomierny. Najwięcej
placówek zlokalizowanych jest w województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim,
a najmniej w opolskim, lubuskim i podlaskim. Przeliczając liczbę ludności w poszczególnych
województwach na liczbę działających tam placówek (łącznie Poczty Polskiej i operatorów
niepublicznych) można stwierdzić, że najlepszy dostęp do usług pocztowych mają
mieszkańcy województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego oraz świętokrzyskiego.
Jednak trzeba zaznaczyć, że są to województwa o stosunkowo niskiej liczbie mieszkańców,
co w istotny sposób wpływa na wysoki wskaźnik dostępności. Najwięcej osób na 1 placówkę
przypada natomiast w województwach: podkarpackim, małopolskim oraz wielkopolskim. Przy
czym dwa ostatnie charakteryzują się stosunkowo dużą liczbą mieszkańców.
Tabela 20. Liczba placówek operatorów pocztowych w poszczególnych województwach
(stan na 31.12.2012)
Liczba placówek
operatorów
Poczty
niepublicznych
Polskiej
dolnośląskie
469
632
kujawsko-pomorskie
305
449
lubelskie
271
559
lubuskie
135
268
łódzkie
438
507
małopolskie
492
614
mazowieckie
949
942
opolskie
124
239
podkarpackie
201
481
podlaskie
163
361
pomorskie
330
499
śląskie
1025
837
świętokrzyskie
233
307
215
443
wielkopolskie
398
824
zachodniopomorskie
175
497
POLSKA
5923
8459
Województwo
razem
1101
754
830
403
945
1106
1891
363
682
524
829
1862
540
658
1222
672
14 382
Liczba
mieszkańców
na 1 placówkę
2648
2782
2613
2539
2676
3029
2799
2789
3122
2290
2758
2482
2362
2207
2831
2563
2679
Źródło: opracowanie własne UKE (liczba ludności w III kw. 2012 według danych GUS
– Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej województw Nr 3/2012).
45
Wykres 26. Liczba placówek operatorów pocztowych w poszczególnych województwach
(stan na 31.12.2012)
zachodniopomorskie
497
175
wielkopolskie
824
warmińsko-m azurskie
398
443
215
233
307
świętokrzyskie
837
śląskie
pomorskie
1 025
499
podlaskie
330
361
podkarpackie
163
481
opolskie
201
124
239
mazowieckie
942
małopolskie
949
492
614
łódzkie
507
lubuskie
lubelskie
438
135
268
559
kujawsko-pomorskie
271
449
dolnośląskie
Poczta Polska
305
632
0
100
200 300
469
400
500
600
700 800
900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900
Wykres 27. Liczba mieszkańców przypadających na 1 placówkę operatora pocztowego
w 2012 roku
zachodniopomorskie
wielkopolskie
świętokrzyskie
śląskie
pomorskie
podlaskie
podkarpackie
opolskie
mazowieckie
małopolskie
łódzkie
lubuskie
lubelskie
kujawsko-pomorskie
dolnośląskie
2563
2831
2207
2362
2482
2758
2290
3122
2789
2799
3029
2676
2539
2613
2782
2648
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
Reklamacje usług pocztowych
W 2012 roku klienci zareklamowali ponad 293 tys. usług pocztowych, z czego prawie
197 tys. to usługi Poczty Polskiej. Biorąc pod uwagę stosunek liczby reklamacji do wolumenu
zrealizowanych usług (łącznie z drukami bezadresowymi, jednak bez uwzględnienia:
przesyłek listowych nierejestrowanych oraz przesyłek reklamowych, ponieważ jako usługi
nierejestrowane nie podlegają one reklamacjom), można stwierdzić, że w 2012 roku
w Poczcie Polskiej zostało zareklamowanych ok. 0,02% usług, a u operatorów
niepublicznych odsetek ten wyniósł ok. 0,003% ogółu usług (z uwzględnieniem druków
bezadresowych, które mają znaczący udział w całym wolumenie usług).
Poniższy wykres wskazuje, że u operatorów niepublicznych odsetek reklamacji uznanych był
stosunkowo wysoki – ponad 55% reklamacji zostało u nich uwzględnionych, podczas gdy
w Poczcie Polskiej współczynnik ten wyniósł niewiele ponad 17%.
46
Wykres 28. Reklamacje usług Poczty Polskiej i operatorów niepublicznych – struktura
według sposobu rozpatrzenia
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
5,4%
1,7%
43,1%
77,5%
55,2%
w toku
odrzucone
uwzględnione
17,1%
Poczta Polska
47
5.
Wnioski
Struktura podmiotowa polskiego rynku usług pocztowych, po okresie dynamicznego wzrostu
liczby operatorów niepublicznych, weszła w fazę stabilizacji. Poniższe zestawienie i wykres
wskazują, że od 2006 roku większość wskaźników charakteryzujących rynek – liczba
zarejestrowanych i działających operatorów niepublicznych, wolumen realizowanych przez
nich usług oraz wolumen usług na rynku pocztowym ogółem – wykazywały tendencje
wzrostowe. Tempo tego wzrostu wyraźnie jednak spadło w roku 2011. Natomiast spadek
wolumenu przesyłek, jaki zanotowano w roku 2012, wynikał przede wszystkim ze znacznego
spadku liczby druków bezadresowych, która zmniejszyła się o 582 mln szt. Liczba innych
przesyłek pocztowych spadła bowiem nieznacznie (por. tabela nr 13 oraz wykres nr 15).
Tabela 21. Wybrane wielkości charakteryzujące rynek pocztowy w Polsce w latach
2006-2012
liczba zarejestrowanych
operatorów niepublicznych
liczba działających operatorów
niepublicznych
wolumen przesyłek operatorów
niepublicznych – mld szt.
(wraz z drukami bezadresowymi)
wolumen przesyłek ogółem
– mld szt.(wraz z drukami
bezadresowymi)
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
157
164
182
209
244
247
267
91
100
106
125
152
154
153
2,1
2,4
3,0
3,2
3,5
3,7
3,2
5,1
5,2
5,4
5,4
5,6
5,7
5,2
Wykres 29. Wybrane wielkości charakteryzujące rynek pocztowy w Polsce w latach
2006-2012
liczba
operatorów
mld szt.
300
6
250
5
200
4
zarejestrowani operatorzy
niepubliczni
150
3
100
2
50
1
0
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
działający operatorzy
niepubliczni
wolumen przesyłek
operatorów niepublicznych
wolumen przesyłek ogółem
2012
Można przypuszczać, że do spowolnienia tempa rozwoju rynku pocztowego przyczyniła się
decyzja o przesunięciu terminu jego pełnej liberalizacji w Polsce, ponieważ wielu operatorów
liczyło na otwarcie rynku już w 2009 roku.
48
Kwestia otwarcia rynku ma kluczowe znaczenie dla jego rozwoju, dlatego powinna być
rozpatrywana w kontekście wielkości obszaru zastrzeżonego, czyli tej części rynku, która
była zarezerwowana dla operatora publicznego i po otwarciu rynku może być przedmiotem
walki konkurencyjnej. Jak wynika z przedstawionej poniżej tabeli i wykresów, obszar
zastrzeżony stanowił w latach 2006-2012 ponad 70% całego rynku usług pocztowych (bez
uwzględnienia druków bezadresowych) i generował około 50% przychodów. Zarówno
wielkość wolumenu, jak i wartość przychodów w tym okresie utrzymywała się zatem na
stałym poziomie, co oznacza, że ta część rynku jest dla przedsiębiorców atrakcyjna.
Głównym beneficjentem korzyści z działalności w tym dość stabilnym obszarze rynku
pozostawał jednak operator publiczny, którego udział w ogólnym wolumenie tych przesyłek
w 2012 roku wyniósł 99,94%, a w przychodach – 99,79%. Było to zgodne z intencją
ustawodawcy, który ustanowił obszar zastrzeżony w celu finansowania nałożonego na
operatora publicznego obowiązku świadczenia powszechnych usług pocztowych. Należy
jednak pamiętać, że najlżejsze przesyłki są nadawane przede wszystkim przez dużych
przedsiębiorców (banki, operatorów telekomunikacyjnych, przedsiębiorstwa energetyczne
i gazowe itp.) i są to głównie rachunki, faktury, rozliczenia, informacje reklamowe etc., które
na coraz większą skalę są wysyłane w formie elektronicznej. A to oznacza, że ten segment
rynku będzie się stopniowo zmniejszał i tracił na atrakcyjności.
Tabela 22. Przesyłki pocztowe w obszarze zastrzeżonym na tle ogółu przesyłek bez druków
bezadresowych w latach 2006-2012
Wolumeny (mln szt.)
w obszarze
zastrzeżonym
ogółem
Przychody (mln zł)
w obszarze
zastrzeżonym
ogółem
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
1376,2
1567,9
1558,5
1539,7
1501,2
1470,6
1417,8
1802,1
1994,3
2002,5
2011,3
2018,8
2018,7
2001,8
2689,3
2736,7
2838,2
2964,8
2960,2
2981,9
2862,3
5352,2
5620,4
5293,6
5614,8
5616,1
5764,5
5801,6
Wykres 30. Liczba przesyłek w obszarze zastrzeżonym na tle ogólnej liczby przesyłek
pocztowych bez druków bezadresowych w latach 2006-2012
mln szt.
2500
2000
1500
1000
przesyłki w obszarze
zastrzeżonym
przesyłki ogółem bez druków
bezadresowych
500
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
49
Wykres 31. Przychody w obszarze zastrzeżonym na tle przychodów z działalności
pocztowej bez druków bezadresowych w latach 2006-2012
mln zł
6000
5000
4000
3000
2000
przesyłki w obszarze
zastrzeżonym
przesyłki ogółem bez druków
bezadresowych
1000
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Istotne znaczenie dla rozwoju rynku pocztowego ma obszar tradycyjnych usług paczkowych
oraz usług kurierskich. Jednak potencjał rozwojowy tej części rynku był trudny do oceny
w świetle zaobserwowanego w latach 2008-2012 zjawiska polegającego na przesuwaniu
przez niepublicznych operatorów pocztowych danych o wykonanych usługach do sektora
usług przewozowych. Zjawisko to występowało od 2008 roku i nie można było temu
zapobiec, ponieważ w obowiązującym do końca 2012 roku Prawie pocztowym pojęcia nie
były wystarczająco precyzyjne. Dotyczyło to w szczególności usług paczkowych, ponieważ
definicja paczki pocztowej w Prawie pocztowym określała ją jako usługę operatora
publicznego, którym była Poczta Polska. Niepełne, a przez to nieporównywalne w kolejnych
latach dane, nie dają rzeczywistego obrazu rynku, co utrudnia jego analizę. Dlatego też
konieczne było uporządkowanie kwestii takich pojęć jak paczka pocztowa czy usługa
kurierska.
Na przestrzeni całego analizowanego okresu, co podkreślano w dotychczasowych
opracowaniach na temat rynku pocztowego, istotnym zagadnieniem było odpowiednie
przygotowanie operatora publicznego do funkcjonowania na zliberalizowanym rynku usług
pocztowych. W opracowaniu sprzed 3 lat zasygnalizowano m.in. kwestię zmiany wymagań
w odniesieniu do sposobu świadczenia powszechnych usług pocztowych pod kątem
zmniejszenia związanych z tym kosztów ponoszonych przez operatora publicznego (np.
ograniczenie częstotliwości doręczeń, czy liczby placówek). Rozwiązanie problemów Poczty
Polskiej było ważne, ponieważ przedsiębiorstwo to zajmuje dominującą pozycję na rynku
usług pocztowych. Kształt tego rynku w dużym stopniu zależy zarówno od decyzji organów
państwa wobec operatora publicznego, jak i działań podejmowanych przez to
przedsiębiorstwo. W związku z tym, że decyzję o przesunięciu terminu liberalizacji rynku na
2013 rok podjęto przede wszystkim po to, aby umożliwić operatorowi publicznemu
dostosowanie się do nowej sytuacji rynkowej, to właśnie na nim spoczywała
odpowiedzialność za wykorzystanie uzyskanego w ten sposób czasu na rozwiązanie
najważniejszych problemów przedsiębiorstwa.
Priorytetowym zadaniem dla organów państwa było opracowanie i uchwalenie nowego
Prawa pocztowego. Było to podyktowane koniecznością wdrożenia III Dyrektywy pocztowej
do końca 2012 roku, a także potrzebą uporządkowania ram prawnych, w których funkcjonuje
rynek pocztowy (m.in. poprzez wprowadzenie stosownych definicji). Nowa ustawa, przyjęta
23 listopada 2012 roku, powinna zapewnić operatorom warunki do uczciwego konkurowania
na zliberalizowanym rynku, a konsumentom dostęp do usług pocztowych o wysokiej jakości
i przystępnych cenach.
50
Spis tabel
Tabela 1. Liczba zarejestrowanych operatorów niepublicznych w latach 1996-2012
(stan na 31 grudnia każdego roku)
Tabela 2. Liczba zarejestrowanych i działających operatorów niepublicznych
Tabela 3. Formy organizacyjno-prawne operatorów niepublicznych w 2012 roku
Tabela 4. Wartość kapitału u operatorów niepublicznych działających w 2012 roku
Tabela 5. Obszary działania operatorów niepublicznych w obrocie krajowym w 2012
roku
Tabela 6. Spełnienie przez Pocztę Polską warunków dostępności powszechnych usług
pocztowych
Tabela 8. Ranking wiodących operatorów niepublicznych, wraz z obszarami ich
działalności, z uwzględnieniem rynku druków bezadresowych
Tabela 9. Ranking wiodących operatorów niepublicznych, wraz z obszarami ich
działalności, bez uwzględnienia rynku druków bezadresowych
Tabela 10. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie krajowymi i zagranicznym bez
druków bezadresowych w latach 2006-2012
Tabela 11. Liczba placówek operatorów niepublicznych (stan na 31.12.2012)
Tabela 12. Liczba zatrudnionych u operatorów niepublicznych (stan na 31.12.2012)
Tabela 13. Wolumeny przesyłek pocztowych w obrocie krajowym w latach 2006-2012
Tabela 14. Wolumeny przesyłek pocztowych w obszarze zastrzeżonym
i niezastrzeżonym w obrocie krajowym i zagranicznym bez druków bezadresowych
w latach 2006-2012
Tabela 15. Przychody z działalności pocztowej w obrocie krajowymi zagranicznym
w 2012 roku
Tabela 16. Usługi w poszczególnych segmentach rynku w obrocie krajowym
i zagranicznym w latach 2006-2012
Tabela 17. Liczba przesyłek w obrocie krajowym i zagranicznym w przeliczeniu na
Tabela 18. Liczba zatrudnionych w sektorze pocztowym w latach 2006-2012
Tabela 19. Liczba miejskich i wiejskich placówek operatorów pocztowych (stan na
31.12.2012)
Tabela 20. Liczba placówek operatorów pocztowych w poszczególnych województwach
(stan na 31.12.2012)
Tabela 21. Wybrane wielkości charakteryzujące rynek pocztowy w Polsce w latach
2006-2012
Tabela 22. Przesyłki pocztowe w obszarze zastrzeżonym na tle ogółu przesyłek bez
druków bezadresowych w latach 2006-2012
14
15
17
17
18
23
27
28
29
32
34
34
36
37
39
41
43
44
44
45
48
49
Spis wykresów
Wykres 1. Liczba zarejestrowanych operatorów niepublicznych w latach 1996-2012
(stan na 31 grudnia każdego roku)
Wykres 2. Liczba zarejestrowanych i działających operatorów niepublicznych
Wykres 3. Stopień wykorzystania przez operatorów niepublicznych wpisów do rejestru
i stopa bezrobocia w 2012 roku
Wykres 4. Zasięg działania operatorów niepublicznych w 2012 roku
Wykres 5. Usługi pocztowe Poczty Polskiej w obrocie krajowym i zagranicznym –
15
16
16
18
20
51
struktura według wolumenu i przychodów
według wolumenu
według przychodów
Wykres 8. Przesyłki listowe Poczty Polskiej realizowane w ramach powszechnych usług
pocztowych w obrocie krajowym i zagranicznym – struktura według wolumenu i
przychodów
Wykres 9. Liczba placówek Poczty Polskiej w latach 2006-2012
Wykres 10. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie krajowym bez druków
bezadresowych – struktura według wolumenu i przychodów
Wykres 11. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie zagranicznym – struktura
Wykres 12. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie krajowym i zagranicznym bez
druków bezadresowych – struktura według wolumenu w latach 2006-2012
Wykres 13. Usługi operatorów niepublicznych w obrocie krajowym i zagranicznym bez
druków bezadresowych – struktura według przychodów w latach 2006-2012
Wykres 14. Przesyłki pocztowe w obrocie krajowym i zagranicznym w latach 2006-2012
– struktura według wolumenu
Wykres 15. Przesyłki pocztowe w obrocie krajowym i zagranicznym – trend dla
wolumenu ogółem
Wykres 16. Przesyłki pocztowe w obszarze zastrzeżonym i niezastrzeżonym w obrocie
krajowym i zagranicznym – struktura według wolumenu
Wykres 17. Przesyłki pocztowe w obszarze zastrzeżonym w obrocie krajowym
Wykres 18. Przesyłki pocztowe w obszarze niezastrzeżonym w obrocie krajowym
Wykres 19. Struktura przychodów na rynku usług pocztowych w obrocie krajowym
i zagranicznym (wraz z drukami bezadresowymi)
Wykres 20. Trend dla przychodów ogółem z działalności pocztowej w obrocie krajowym
i zagranicznym
i zagranicznym – struktura według wolumenu w latach 2006-2012
i zagranicznym – struktura według przychodów w latach 2006-2012
Wykres 23. Liczba przesyłek w obrocie krajowym i zagranicznym w przeliczeniu na
Wykres 24. Struktura zatrudnienia w sektorze pocztowym w latach 2006-2011
Wykres 25. Placówki operatorów pocztowych (stan na 31.12.2012) – struktura
w podziale na miejskie i wiejskie
Wykres 26. Liczba placówek operatorów pocztowych w poszczególnych
województwach w 2012 roku
Wykres 27. Liczba mieszkańców przypadających na 1 placówkę operatora pocztowego
w 2012 roku
Wykres 28. Reklamacje usług Poczty Polskiej i operatorów niepublicznych – struktura
według sposobu rozpatrzenia
Wykres 29. Wybrane wielkości charakteryzujące rynek pocztowy w Polsce w latach
2006-2012
Wykres 30. Liczba przesyłek w obszarze zastrzeżonym na tle ogólnej liczby przesyłek
pocztowych bez druków bezadresowych w latach 2006-2012
Wykres 31. Przychody w obszarze zastrzeżonym na tle przychodów z działalności
pocztowej bez druków bezadresowych w latach 2006-2012
20
21
21
22
31
31
33
33
36
37
38
38
39
40
40
42
42
43
44
45
46
46
47
48
49
50
52
Załącznik – wyniki kontroli działalności pocztowej
1.
Kontrola operatora
pocztowe
świadczącego
powszechne
usługi
W 2012 roku Prezes UKE przeprowadził kontrole Poczty Polskiej (jako operatora
publicznego świadczącego powszechne usługi pocztowe) w zakresie:
•
•
•
•
•
terminowości przebiegu na terenie kraju:
o przesyłek listowych nierejestrowanych,
o paczek pocztowych;
przystosowania placówek pocztowych do obsługi osób niepełnosprawnych;
bezpieczeństwa obrotu paczkowego;
trybu i terminu rozpatrywania reklamacji powszechnych usług pocztowych;
realizacji wymagań co do sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych i rachunku kosztów.
Terminowość przebiegu przesyłek na terenie kraju
Istotnym zagadnieniem z punktu widzenia użytkowników powszechnych usług pocztowych
jest jakość tych usług, w tym terminowość doręczeń przesyłek. Zgodnie z obowiązującymi
przepisami, Prezes UKE jest uprawniony do prowadzenia badań jakości powszechnych
usług pocztowych świadczonych przez operatora publicznego. Prowadzone badania mają na
celu stałe monitorowanie jakości tych usług oraz wywieranie wpływu na operatora
publicznego do jej podnoszenia (m.in. poprzez publikację wyników badań).
W wyniku badania terminowości doręczeń przesyłek listowych
(tzw. zwykłych) w obrocie krajowym w roku 2012 stwierdzono, że:
•
•
•
•
•
nierejestrowanych
68,5 proc. przesyłek listowych priorytetowych było doręczanych w terminie D+1,
82,8, proc. przesyłek listowych ekonomicznych było doręczanych w terminie D+3,
98,1 proc. przesyłek listowych ekonomicznych było doręczanych w terminie D+5.
Zgodnie z celami określonymi w przepisach dla przesyłek listowych priorytetowych powinno
to być odpowiednio 82 proc., 90 proc. i 94 proc., natomiast dla przesyłek listowych
ekonomicznych powinno to być odpowiednio 85 proc. i 97 proc., co oznacza, że w badanym
okresie jedynie pierwsze z celów odnoszących się zarówno do przesyłek listowych
priorytetowych (D+!) oraz do przesyłek listowych ekonomicznych (D+3) nie zostały przez
Pocztę Polską SA zrealizowane.
W
wyniku
badania
wskaźnika
przeprowadzonego
w 2012 roku stwierdzono, że:
•
•
terminowości
doręczeń
paczek
pocztowych
79,5 proc. paczek pocztowych priorytetowych było doręczanych w terminie D+1,
98,3 proc. paczek pocztowych ekonomicznych było doręczanych w terminie D+3.
Zgodnie z celami określonymi w przepisach powinno to być odpowiednio 80 proc. oraz 90
proc., co oznacza, że w badanym okresie drugi z tych celów został przez Pocztę Polską SA
zrealizowany.
53
Przystosowanie placówek pocztowych do obsługi osób niepełnosprawnych
Zgodnie z art. 56 ustawy Prawo pocztowe, operator świadczący powszechne usługi
pocztowe powinien zapewnić osobom niepełnosprawnym dostęp do świadczonych
powszechnych usług pocztowych. Dostęp ten powinien być przede wszystkim realizowany
przez odpowiednią organizację pracy placówek pocztowych umożliwiającą osobom
poruszającym się za pomocą wózka inwalidzkiego korzystanie z usług świadczonych przez
te placówki oraz przez umieszczanie nadawczych skrzynek pocztowych na wysokości
umożliwiającej swobodny wrzut korespondencji osobie siedzącej na wózku inwalidzkim.
Ponadto, placówki posiadające służbę doręczeń powinny doręczać przesyłki osobom
niepełnosprawnym oraz prowadzić obsługę tych osób w ich miejscu zamieszkania, a także
prowadzić w tym celu niezbędną dokumentację.
We wrześniu 2012 roku pracownicy Delegatur UKE przeprowadzili kontrole w 482 urzędach
pocztowych, co stanowiło ok. 6% liczby wszystkich placówek Poczty Polskiej na terenie kraju
(według danych uzyskanych od operatora na dzień 31 grudnia 2011 r. na terenie kraju
funkcjonowało 8345 placówek pocztowych, w tym 3969 placówek na obszarach miejskich
oraz 4376 na terenach wiejskich).
W obszarach miejskich kontroli poddano 321 urzędów, czyli ok. 8,1% wszystkich placówek
miejskich, natomiast w obszarach wiejskich skontrolowano 161 urzędów, co stanowiło
ok. 3,7 % wszystkich placówek wiejskich. Przeprowadzona kontrola wykazała, że znaczna
część skontrolowanych urzędów nie spełnia w pełnym zakresie kryteriów określonych
prawem.
Dostęp do nadawczej
skrzynki pocztowej
Ogłaszanie informacji w
placówkach pocztowych
Prowadzenie ewidencji
osób
niepełnosprawnych15
Przyjmowanie przesyłek
od osoby
niepełnosprawnej w
miejscu zamieszkania
2
Placówki
wiejskie
Placówki
miejskie
SUMA
Usytuowanie okienka
1
Oznakowanie okienka
Lp.
Liczba
placówek
poddanych
kontroli
Możliwość
samodzielnego wjazdu
Liczba placówek pocztowych przystosowanych w zakresie badanych kryteriów:
161
77
148
143
151
159
85
91
321
198
303
291
304
320
160
165
482
275
451
434
455
479
245
256
W skontrolowanych placówkach Poczty Polskiej, najlepiej wypełnianym obowiązkiem
w stosunku do osób niepełnosprawnych było umieszczenie na tablicach ogłoszeń
niezbędnych informacji o usługach, warunkach ich świadczenia oraz udogodnieniach,
z jakich mogą korzystać osoby niepełnosprawne. Kryterium to było spełnione w 99,4%
(98,8% dla placówek wiejskich i 99,7% dla placówek miejskich). Drugim, co do wielkości
zaobserwowanym przez kontrolerów w placówkach pocztowych udogodnieniem (94%) było
prawidłowe usytuowanie nadawczej skrzynki pocztowej. Trzecim w kolejności elementem,
spełniającym wymóg przystosowania do obsługi osób niepełnosprawnych (93,6%), było
widoczne oznakowanie okienka.
15
Prowadzenie ewidencji jak również świadczenie usług w miejscu zamieszkania dotyczy jedynie placówek
pocztowych ze służbą doręczeń.
54
Podobnie jak w latach ubiegłych, inspektorzy UKE stwierdzili, że najsłabiej wypełnianym
w kontrolowanych placówkach Poczty Polskiej obowiązkiem w zakresie ich przystosowania
do obsługi osób niepełnosprawnych było zapewnienie możliwości samodzielnego wjazdu.
Przystosowanie to stwierdzono w 275 urzędach, co stanowiło 57,1% skontrolowanych
w bieżącym roku placówek (z czego placówki w miastach przystosowanie były w ok. 62%
(198 placówek), a na wsi – ok. 48% (77 placówek).
W trakcie kontroli pracownicy UKE przeprowadzili również czynności polegające na
sprawdzeniu czy przy wejściach do urzędów pocztowych (do których niemożliwy był
samodzielny wjazd osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim) istnieje możliwość
skorzystania z urządzeń przywołujących personel placówki. Jedynym zaobserwowanym
urządzeniem stosowanym powszechnie w urzędach Poczty Polskiej jest dzwonek
elektryczny (w niektórych przypadkach bezprzewodowy). W związku z powyższym,
w kontrolowanych placówkach zbadano sprawność działania tych urządzeń oraz czas reakcji
pracowników danej placówki na jego sygnał.
Podczas kontroli stwierdzono, że jedynie w 198 placówkach miejskich oraz 77 placówkach
wiejskich istniała możliwość samodzielnego wjazdu przez osobę poruszającą się na wózku
inwalidzkim. Ponadto, spośród wszystkich skontrolowanych placówek - 104 miejskie i 65
wiejskich - posiadało czynny dzwonek pozwalający na skuteczne przywołanie pracownika
placówki. Oznacza to, że w 19 placówkach miejskich (co stanowi ok. 6% skontrolowanych
placówek miejskich) oraz w 19 placówkach wiejskich (co stanowi blisko 12%
skontrolowanych placówek wiejskich) osoby niepełnosprawne nie mogły korzystać z usług
pocztowych świadczonych przez Pocztę Polska.
Osiągnięte wyniki w latach 2003-2012 (miasto – dane w %):
Możliwość
samodzielnego
wjazdu
Oznakowanie okienka
Usytuowanie okienka
Dostęp do skrzynki
Ogłaszanie informacji
Prowadzenie
ewidencji
Przyjmowanie
przesyłek
Miasto
2007 2008
2003
2004
2005
2006
2009
2010
2011
2012
46
25
51
38
57
52
61
64
27
62
46
78
75
60
33
42
45
42
73
85
80
87
78
82
84
87
82
95
89
99
87
88
86
100
85
92
85
94
82
86
94
98
98
95
89
100
94
91
95
100
37
22
42
68
64
44
50
62
51
50
61
27
45
74
70
49
54
58
50
51
2009
2010
2011
2012
Osiągnięte wyniki w latach 2003-2012 (wieś – dane w %):
Możliwość
samodzielnego
wjazdu
Oznakowanie okienka
Usytuowanie okienka
Dostęp do skrzynki
Ogłaszanie informacji
Prowadzenie
ewidencji
Przyjmowanie
przesyłek
Wieś
2007 2008
2003
2004
2005
2006
24
14
32
18
37
34
38
31
27
48
30
60
63
51
24
38
38
38
55
76
75
77
76
77
77
78
74
86
76
96
80
79
80
98
79
91
84
96
78
86
84
98
86
89
82
99
92
89
94
99
43
20
34
71
56
57
53
55
53
53
75
28
39
74
69
59
55
63
57
57
55
Podsumowując kontrolę przeprowadzoną w 2012 roku, należy stwierdzić, że poziom
przystosowania placówek Poczty Polskiej do obsługi osób niepełnosprawnych nie poprawił
się lub poprawił się w stopniu nieznacznym w stosunku do lat ubiegłych i jest w dalszym
ciągu niewystarczający.
Bezpieczeństwo obrotu paczkowego
Zgodnie z przepisem art. 63 ustawy Prawo pocztowe Prezes UKE przeprowadził w dniach
18 i 19 kwietnia 2012 r. coroczną kontrolę bezpieczeństwa obrotu pocztowego w 16
wytypowanych węzłach ekspedycyjno-rozdzielczych Poczty Polskiej funkcjonujących na
terenach działania Delegatur UKE oraz w Dziale Niedoręczalnych Przesyłek „WNP Koluszki”.
Wszystkie jednostki Poczty Polskiej kontrolowane były w trakcie wykonywania codziennych
obowiązków, wynikających z przyjętych przez operatora publicznego procedur,
harmonogramów oraz technologii opracowywania przesyłek pocztowych.
Prowadzona od kilku lat kontrola ma przyczynić się do sukcesywnej poprawy świadczenia
usług pocztowych, w szczególności w zakresie stanu bezpieczeństwa powierzonych do
doręczania przesyłek. Jak bowiem wykazuje praktyka, szereg nieprawidłowości ma swoje
źródło w procesie opracowywania, przechowywania, a następnie przemieszczania materiału
pocztowego.
Przeprowadzona kontrola potwierdziła fakt zainstalowania we wszystkich skontrolowanych
obiektach systemu rejestracji przesyłek (Zintegrowanego Systemu Teleinformatycznego
– ZST), co znacznie przyczyniło się do zwiększenia bezpieczeństwa obrotu paczkowego.
Ponadto stwierdzono, że system ZST został połączony z dotychczas używanym w Poczcie
Polskiej systemem Poczta 2000. Dzięki powszechnie stosowanemu systemowi do śledzenia
przesyłek oraz radiowym czytnikom, Poczta Polska posiada bazę informacji
o poszczególnych zdarzeniach w procesie świadczenia usługi pocztowej, co umożliwia
precyzyjne określenie, na jakim etapie procesu technologicznego znajduje się przesyłka
rejestrowana oraz zidentyfikowanie osób biorących w nim udział. Jednakże wdrożony system
ZST, mimo znacznego poprawienia transparentności obrotu pocztowego w zakresie paczek
pocztowych, przesyłek „Pocztex”, przesyłek listowych z zadeklarowaną wartością, przesyłek
pobraniowych oraz przesyłek poleconych z zagranicy kartowanych imiennie, nie daje
możliwości lokalizowania na poszczególnych etapach procesu opracowywania
i przemieszczania wszystkich krajowych przesyłek listowych rejestrowanych. Zgodnie
z ustaleniami kontroli, identyfikacja większości tych przesyłek jest możliwa jedynie
w punkcie nadawczym oraz oddawczym. Z systemu śledzenia przesyłek mogą również
korzystać klienci Poczty Polskiej, bowiem istotne dla klienta informacje udostępniane są
poprzez odpowiednią aplikację zamieszczoną na stronie internetowej operatora publicznego.
Niewątpliwe dodatkową wartością tego sytemu jest możliwość określenia terminowości
doręczania przesyłek.
Ponadto, przeprowadzona kontrola wykazała, że monitoring funkcjonujący w wielu węzłach
ekspedycyjno-rozdzielczych uległ znacznej poprawie w zakresie ilości zainstalowanych
kamer o lepszej rozdzielczości z możliwością zdalnego sterowania. Mimo tych pozytywnych
zmian, kontrolerzy UKE stwierdzili, że zainstalowane systemy monitoringu przemysłowego
nadal nie pokrywają swoim zasięgiem całości powierzchni, zarówno placów manewrowych,
jak i hal odpraw oraz przerobu materiału pocztowego. Według opinii Poczty Polskiej,
zainstalowane systemy kamer, biorąc pod uwagę możliwości finansowo-inwestycyjne, są na
chwilę obecną wystarczające. W ocenie UKE, należy jednak dążyć do stanu zapewniającego
możliwość monitorowania całej powierzchni wszystkich węzłów.
W dalszym ciągu problemem związanym z bezpieczeństwem obrotu jest niewystarczająca
powierzchnia magazynowo-ekspedycyjna w niektórych węzłach (dotyczy to w szczególności
mniejszych węzłów) mimo, iż w ostatnim czasie Poczta Polska oddała do użytku szereg
56
nowych i nowoczesnych centrów ekspedycyjno-rozdzielczych, które przejęły funkcje
mniejszych i mniej efektywnych jednostek. W niektórych węzłach oddziały ekspedycyjnorozdzielcze sąsiadują z obiektami innych jednostek pocztowych, które korzystają ze
wspólnych wind i ciągów komunikacyjnych. W takich obiektach zaobserwowano, że
oczekujące na wysyłkę przesyłki pocztowe znajdują w bezpośrednim sąsiedztwie ciągu
komunikacyjnego prowadzącego do pomieszczeń, z których korzystają osoby niezatrudnione
w rozdzielni.
W większości skontrolowanych węzłów (15), opracowywanie przesyłek najczęściej odbywa
się ręcznie, bez zastosowania tzw. maszyn sortujących.
Ponadto należy podkreślić, że w 10 z 16 skontrolowanych węzłów, kontrolujący nie
stwierdzili nieprawidłowości mogących znacznie obniżyć bezpieczeństwo obrotu
pocztowego.
Jednocześnie należy podkreślić, że głównymi czynnikami mającymi niekorzystny wpływ na
bezpieczeństwo i jednocześnie jakość obrotu przesyłek pocztowych były:
•
•
•
możliwość niekontrolowanego dostępu do pomieszczeń ekspedycyjno-rozdzielczych
w niektórych węzłach dla osób przebywających na terenie obiektu pocztowego,
rutynowe i niewystarczające funkcjonowanie Straży Pocztowej nie wywiązującej się
z powierzonych jej obowiązków,
niewystarczający monitoring telewizyjny.
Tryb i sposób rozpatrywania reklamacji powszechnych usług pocztowych
(2011)
Istotnym zadaniem Prezesa UKE z punktu widzenia ochrony interesów konsumentów jest
monitorowanie sposobu rozpatrywania reklamacji powszechnych usług pocztowych. W tym
celu Prezes UKE corocznie przeprowadza kontrolę, aby ustalić czy Poczta Polska rozpatruje
reklamacje powszechnej usługi pocztowej dotyczące przesyłki rejestrowanej, zgodnie
z obowiązującymi w tym zakresie uregulowaniami prawnymi, w szczególności czy są
przestrzegane przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 13 października
2003 roku w sprawie reklamacji powszechnej usługi pocztowej w zakresie przesyłki
rejestrowanej i przekazu pocztowego (Dz. U. Nr 183, poz. 1795 z późn. zm.) określające
warunki, jakim powinna odpowiadać reklamacja oraz tryb postępowania reklamacyjnego.
W roku 2012 kontrola została przeprowadzona, w dniach 19-23 listopada 2012 r. przez
wszystkie Delegatury UKE, w wytypowanych jednostkach Poczty Polskiej odpowiedzialnych
za rozpatrywanie reklamacji w pierwszej instancji.
W trakcie kontroli sprawdzono łącznie 800 przesyłek listowych rejestrowanych w obrocie
krajowym, w tym 626 listowych poleconych i 8 przesyłek listowych z zadeklarowaną
wartością oraz 135 paczek pocztowych w obrocie krajowym, w tym 31 paczek
z zadeklarowana wartością.
Najczęstszym powodem złożenia reklamacji było zaginięcie lub opóźnienie przesyłek
powyżej 14 dni (586). Drugą co do ważności przyczyną składania reklamacji, stwierdzoną
w bieżącym badaniu były przyczyny inne, takie jak: naruszenie tajemnicy korespondencji,
brak dręczenia awizo, brak zwrotnego potwierdzenia odbioru itp.
Najwięcej reklamacji zostało zakwalifikowanych jako nieuznane (536, co stanowi 67%
wszystkich skontrolowanych reklamacji). W badaniach przeprowadzanych w latach ubiegłych
liczba reklamacji nieuznanych (odrzuconych, niepodlegających dalszemu procesowi
rozpatrywania) była również największa spośród innych rodzajów kwalifikacji przyjętych
w procesie rozpatrywania reklamacji i kształtowała się na podobnym poziomie, tj. ok. 70%.
57
Poza powyższą ogólną statystyką dotyczącą wszystkich skontrolowanych reklamacji,
uzyskano dane dotyczące kompletności odpowiedzi na reklamacje udzielanych przez Pocztę
Polską oraz terminowości udzielania odpowiedzi. Należy podkreślić, że w zakresie
przekroczenia terminów na udzielenie odpowiedzi inspektorzy UKE stwierdzili 3 takie
przypadki w I instancji oraz 5 w II instancji, a w zakresie braku kompletności udzielonej
odpowiedzi 19 przypadków w II instancji.
Ponadto kontrolerzy UKE zauważyli że Poczta Polska, mimo że każda placówka pocztowa
jest obowiązana do niezwłocznego przekazania złożonej reklamacji do jednostki
I instancji, bowiem od momentu wpływu reklamacji do tej jednostki płyną wszelkie wskazane
w przepisach terminy na załatwienie sprawy, placówka pocztowa często bez uzasadnienia
zwlekała z szybkim przekazaniem dokumentów. Kontrolerzy z 8 Delegatur UKE stwierdzili
przypadki przekazywania złożonych reklamacji po upływie aż 10 i więcej dni (w skrajnym
przypadku było to 28 dni zanotowanych przez Delegaturę w Bydgoszczy).
Weryfikacja prowadzenia ksiąg rachunkowych i rachunku kosztów
Zgodnie z ustawą Prawo pocztowe Prezes UKE dokonał weryfikacji sposobu prowadzenia
przez operatora świadczącego powszechne usługi pocztowe ksiąg rachunkowych i rachunku
kosztów. W raporcie końcowym podsumowującym weryfikację zawarto:
•
•
•
•
•
ocenę stopnia realizacji przez operatora publicznego wymagań w zakresie sposobu
podziału kosztów operatora świadczącego powszechne usługi pocztowe,
analizę stopnia zaawansowania stanu wdrożenia listy zaleceń przekazanych Poczcie
Polskiej wraz z poprzednim Raportem z weryfikacji realizacji wymagań wobec
operatora świadczącego powszechne usługi pocztowe co do sposobu prowadzenia
ksiąg rachunkowych kosztów,
listę zaleceń wdrożeniowych,
ocenę, czy zachodzi subsydiowanie powszechnych usług pocztowych niebędących
usługami zastrzeżonymi z przychodów z usług zastrzeżonych,
ocenę, przygotowania przez operatora publicznego sprawozdań sporządzonych
według zaprojektowanego Modelu Księgowości Regulacyjnej.
Raport końcowy stwierdza, że:
•
•
•
Poczta Polska, jako operator mający status operatora publicznego, tj. świadczący
powszechne usługi pocztowe, prowadziła w roku 2011 księgi rachunkowe i rachunek
kosztów w sposób umożliwiający kalkulację kosztów odrębnie dla każdej z usług
obszaru zastrzeżonego oraz zbiorczo dla usług niezastrzeżonych z rozgraniczeniem
na powszechne usługi pocztowe i usługi nienależące do powszechnych usług
pocztowych, czyli zgodnie z wymogami określonymi w art. 52 ust.1 ustawy Prawo
pocztowe.
Poczta Polska w roku 2011 alokowała koszty do świadczonych usług w sposób
bezpośredni oraz pośredni i dokonywała tych alokacji w sposób określony
w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2003 r. w sprawie podziału
kosztów operatora świadczącego powszechne usługi pocztowe.
Brak w Poczcie Polskiej rachunkowości rozdzielonej powoduje, że nie ma
odpowiednich i wystarczająco wiarygodnych danych dotyczących wyników
osiąganych na poszczególnych usługach i grupach usług, by mieć podstawy dla
oceny występowania subsydiowania usług zabronionego przepisami prawa (art. 50a
ustawy Prawo pocztowe). Brak jest również jednoznacznej definicji subsydiowania
krzyżowego i sposobu jego kalkulacji. Dane ze sprawozdań finansowych za 2011 rok
wskazują na istnienie ryzyka występowania subsydiowania krzyżowego pomiędzy
niektórymi grupami usług, jednak ten typ subsydiowania nie jest zabroniony przez
ustawę Prawo pocztowe.
58
•
Konstrukcja rachunku kosztów stosowanego w roku 2011 przez Pocztę Polską
powoduje, że alokacja i przypisanie kosztów dokonane zostały nie w pełni zgodnie
z zasadą przyczynowości kosztów - jedną z podstawowych zasad alokacji
i przypisywania kosztów rekomendowanych jako najlepsze praktyki przez Europejski
Komitet ds. Regulacji Pocztowych (CERP), działający w ramach Europejskiej
Konferencji Administracji Pocztowych i Telekomunikacyjnych (CEPT). Rekomendacje
te w dalszym ciągu nie są odzwierciedlone w przepisach prawa krajowego, które
dotychczas nie definiowały i nie definiują zasad, którymi należy się kierować przy
prowadzeniu rachunku kosztów operatora publicznego.
Raport końcowy został przekazany Ministrowi Administracji i Cyfryzacji oraz Poczcie Polskiej.
Raport stanowi także źródło danych dla Komisji Europejskiej, której Prezes UKE obowiązany
jest
zgodnie
z
ustawą
Prawo
telekomunikacyjne,
przedstawiać
informacje
o systemie rachunku kosztów stosowanym przez operatora świadczącego powszechne
usługi pocztowe
2.
Kontrola operatorów nieświadczacych powszechnych usług
pocztowych oraz podmiotów, co do których istniały
przesłanki, że prowadzą działalność bez wymaganego
zezwolenia lub wpisu do rejestru operatorów pocztowych
Ważnym elementem zapewnienia ochrony praw użytkowników usług pocztowych jest
promowanie przez Prezesa UKE uczciwej konkurencji rynkowej poprzez odpowiednie
i przejrzyste zastosowanie rozwiązań regulacyjnych. W tym obszarze stałym zadaniem
Prezesa UKE jest prowadzenie kontroli działalności przedsiębiorców funkcjonujących na
rynku pocztowym polegających na:
•
•
stwierdzeniu zgodności prowadzonej działalności pocztowej z przepisami ustawy,
wykrywaniu działalności pocztowej wykonywanej bez wymaganych uprawnień
(zezwolenia lub wpisu do rejestru operatorów pocztowych).
W 2012 roku kontrolą objęto 20 operatorów nieświadczących powszechnych usług
pocztowych (działających na podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych) oraz
7 przedsiębiorców niebędących operatorami pocztowymi.
Przyczyny wszczęcia przez Prezesa UKE w 2012 roku kontroli wobec operatorów
pocztowych były następujące:
•
•
•
•
•
skargi użytkowników usług pocztowych,
skargi Poczty Polskiej dotyczące podejrzenia naruszenia obszaru zastrzeżonego dla
operatora publicznego,
nie przedłożenie Prezesowi UKE sprawozdania z działalności pocztowej
w poprzednim roku,
uzyskanie wpisu do rejestru operatorów pocztowych i brak wcześniejszej kontroli,
inne przesłanki, że operator może prowadzić działalność pocztową niezgodnie
z przepisami.
Wszczęcia kontroli wobec przedsiębiorców inicjowane natomiast były skargami
użytkowników usług i Poczty Polskiej oraz informacjami pozyskanymi ze stron internetowych.
59
Kontrole operatorów pocztowych działających na podstawie wpisu do rejestru
operatorów pocztowych
W 2012 r. czynności kontrolne zostały podjęte wobec 20 operatorów pocztowych, przy czym
w stosunku do 2 operatorów czynności kontrolne zostały przeprowadzone dwukrotnie.
Natomiast skutecznie skontrolowano 17 operatorów.
Ustalono, iż 5 operatorów nie rozpoczęło wykonywania działalności pocztowej. W związku
z tym 2 operatorów na wniosek zostało wykreślonych z rejestru operatorów pocztowych,
natomiast 2 operatorów złożyło wniosek o zawieszenie prowadzenia działalności pocztowej.
W trakcie kontroli stwierdzono, że 8 operatorów doręcza przesyłki z korespondencją o wadze
powyżej 50 g. Zostało stwierdzone, iż w 4 przypadkach przesyłki z korespondencją zawierały
elementy zwiększające ich masę, bądź przesyłki zapakowane były w cięższe koperty.
Ustalono, że nadawcy wkładają do przesyłek dociążenia w postaci tekturek, blaszek lub
notesów, albo przesyłki pakują do cięższych kopert – zazwyczaj o wadze powyżej 50 g,
w związku z czym przesyłki mają wagę powyżej 50 g.
W takiej sytuacji przyjmowane przez operatorów przesyłki z korespondencją mają wagę
większą niż 50 g, a tym samym na każdym etapie wykonywania usługi przesyłki nie można
zakwalifikować do obszaru zastrzeżonego dla operatora publicznego. Pomimo, iż uznać
można, że tego rodzaju praktyki mają na celu ominięcie ustawowych ograniczeń wagowych
i cenowych, to brak jest podstaw do stwierdzenia, że operatorzy podejmujący takie działania
naruszają przepisy art. 47 Prawa pocztowego. Nie jest bowiem możliwe wykazanie, że
obciążanie przesyłek z korespondencją jest podejmowane w sprzeczności z powołanym
przepisem, a tym samym nie wyczerpuje znamion żadnego z przypadków wydania przez
Prezesa UKE decyzji, o której mowa w art. 65 ust. 2 Prawa pocztowego.
W trakcie kontroli stwierdzono także, iż 2 operatorów za przyjęcie, przemieszczenie
i doręczenie przesyłki z korespondencją o masie do 50 g pobiera opłatę w wysokości
powyżej ustawowego minimum.
Podczas kontroli ustalono, iż 5 operatorów posiada własne placówki terenowe lub oddziały.
Skontrolowani operatorzy prowadzą działalność pocztową głównie na rynkach lokalnych lub
w nieznacznej odległości od miejsca siedziby, także w systemie „od drzwi do drzwi”.
Stwierdzono także, że 5 operatorów współpracuje z innymi podmiotami, co umożliwia
doręczanie przesyłek na terenie całego kraju. W 6 przypadkach stwierdzono, iż operatorzy
pocztowi wykonują także inną działalność gospodarczą.
Wyniki przeprowadzonej kontroli operatorów pocztowych potwierdzają dotychczasowy trend
występujący na rynku usług pocztowych. W szczególności należy wskazać, iż dominującą
tendencją jest świadczenie usług pocztowych przede wszystkim dla klientów, z którymi
operatorzy mają podpisane umowy (urzędy administracji publicznej, przedsiębiorcy).
Natomiast w znikomym zakresie usługi pocztowe w fazie nadawczej świadczone są dla
klientów indywidualnych. Świadczenie w przeważającej części usług pocztowych dla
nadawców umownych umożliwia ponadto operatorom, takie skonstruowanie stosunku
umownego, aby przesyłki z korespondencją odbierane do doręczenia miały masę powyżej
50 g. W konsekwencji opłata pobrana za nadanie przesyłki z korespondencją może być
niższa niż 4,88 zł.
60
Kontrole mające na celu wykrywanie działalności pocztowej wykonywanej bez
wymaganych uprawnień
Kontrolą w tym zakresie objętych zostało 7 przedsiębiorców wobec których istniało
podejrzenie, iż prowadzą działalność pocztową bez wymaganego wpisu do rejestru
W trakcie kontroli stwierdzono, że 3 przedsiębiorców nie wykonuje działalności pocztowej.
W przypadku jednego z grupy wskazanych przedsiębiorców czynności kontrolne zostały
podjęte w związku z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją
Prezesa UKE nakazującej wstrzymanie przez przedsiębiorcę prowadzenia działalności
pocztowej, polegającej na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek
z korespondencją bez wymaganego wpisu do rejestru operatorów pocztowych, co stanowiło
naruszenie art. 6 ust. 2 Prawa pocztowego. Po przeprowadzeniu kontroli oraz uzyskaniu
niezbędnych wyjaśnień, Prezes UKE uchylił w całości ww. decyzję i umorzył postępowanie
pierwszej instancji w całości.
Ustalono, iż 3 przedsiębiorców prowadziło działalność polegającą na pośredniczeniu
w zawieraniu umów na usługi pocztowe. Natomiast usługi wykonywane były przez
W toku przeprowadzonych kontroli stwierdzono, że 1 przedsiębiorca prowadził działalność
pocztową bez wymaganych uprawnień. W wyniku podjętych czynności kontrolnych
2 przedsiębiorców zostało wpisanych do rejestru operatorów pocztowych.
61

Raport o stanie rynku pocztowego za rok 2012

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wniosek o nadanie dostępu do informacji i zmianie adresu w celu

Lp. Rodzaj danych Dane Zawartość 1. Podstawowe dane

polski rynek pocztowy - moment przełomu

Wykaz krajów lub terytoriów oraz przewidywanych

Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Liczba osób zgłoszonych

The Market of Postal Services in Poland 2012

pełnomocnictwo pocztowe

Zakup usług pocztowych. nr sprawy

Zakres rzeczowy zamówienia pn

Likwidacja barier, na jakie napotykają osoby niepełnosprawne w