facts - EU-OSHA

F A C T S
E u r o p e j s k a
A g e n c j a
B e z p i e c z e ń s t w a
i
Z d r o w i a
w
52
P r a c y
ISSN 1725-7077
Włączanie problematyki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy do programów nauczania
Dobra praktyka w szkołach i szkolnictwie zawodowym
Wstęp
Zgodnie ze strategią Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia w pracy edukację i kulturę profilaktyki zidentyfikowano
jako kluczowe czynniki służące poprawie jakości pracy. Dla wsparcia tej
strategii Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
opublikowała raport pt.: Włączanie problematyki bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia w pracy do programów nauczania. Dobra praktyka w szkołach i
szkolnictwie zawodowym. Zawiera on wszechstronny przegląd
przykładów dobrej praktyki stosowanych w Europie oraz w zarysie
przedstawia etapy systematycznego włączania tych zagadnień do szkół i
szkolnictwa zawodowego. Ten numer Faktów w skrócie przedstawia
powyższy raport.
Dobra praktyka
Raport opisuje 36 przykładów dobrej praktyki, z których 14 przedstawiono
w formie studiów przypadków. Przykłady dobrej praktyki podzielono na
trzy grupy, z których każda prezentuje inny model: model „holistyczny”,
model obowiązkowego nauczania w szkole i model szkolenia na
stanowisku pracy.
Model „holistyczny”
Przykłady oparte na modelu „holistycznym” reprezentują bardziej
wszechstronne spojrzenie na bezpieczeństwo i zdrowie, obejmując stan
fizyczny, umysłowy i społeczny jednostki. Przykłady te koncentrują się na
systemie szkolnictwa jako całości i zmierzają ku poprawie warunków
pracy i nauki w szkołach.
Przykłady dobrej praktyki
„Zdrowa szkoła – standard krajowy” (Anglia) – krajowy program
mający na celu stworzenie procesu akredytacyjnego dla instytucji
edukacyjnych współpracujących z instytucjami promocji zdrowia;
„Bezpieczna szkoła” (Holandia) – inicjatywa koncentrująca się na
poprawie komunikacji w zakresie bezpieczeństwa oraz zjawiska
przemocy w szkole i jej otoczeniu; FAOS („Światło dla
bezpieczeństwa w szkole”, Grecja) – program dotyczący
opracowania wszechstronnych procedur dla oceny bezpieczeństwa
codziennego przebywania uczniów w szkole i w jej otoczeniu, poprzez
współpracę pomiędzy sektorem publicznym a prywatnym;
„Środowisko szkolne”(Szwecja) – koncepcja stworzenia środowiska
sprzyjającego pracy i nauce w szkole.
Przykłady dobrej praktyki
„Bezpieczna szkoła” (Włochy) – koncepcyjne i metodologiczne
wytyczne dla nauczycieli, instruujące w jaki sposób włączać zagadnienia
związane z bezpieczeństwem i zdrowiem do programów
nauczania;Przykłady dobrej praktyki w szkole podstawowej
(Włochy) – opracowanie i rozpowszechnianie w kraju narzędzi
dydaktycznych, w celu wypromowania kultury profilaktyki; Splaat
(„Zawsze bezpieczna zabawa”, Wielka Brytania) – program
przeznaczony dla szkół podstawowych, mający na celu podniesienie
świadomości w zakresie problematyki bezpieczeństwa pracy na
budowie oraz zebranie źródłowych materiałów edukacyjnych, które
można wykorzystać w programach nauczania w kraju; Projekt Armi:
„Ar i Mi w szkole”/„Nowe dzieciaki w pracy” (Dania) – projekt
mający na celu przekazanie wiedzy i kształtowanie postaw oraz
stworzenie pozytywnego udziału jednostki w bezpieczeństwie i
zdrowiu własnym i innych ludzi.
Model szkolenia na stanowisku pracy
Przykłady w tym modelu są związane z ostatnim, bardzo ważnym
etapem procesu nauczania, czyli przygotowaniem do przejścia od nauki
do pracy. Model ten polega na zapoznawaniu uczniów z problematyką
pracy, poszczególnymi etapami życia zawodowego i ryzykiem, z jakim
będą musieli się zmierzyć. Zagadnienia te traktowane są przekrojowo lub
ze szczególnym uwzględnieniem wybranego sektora.
Przykłady dobrej praktyki
Zapobieganie wypadkom wśród dzieci i młodzieży w
rolnictwie (Irlandia) – opracowanie i wdrożenie instrukcji
bezpieczeństwa opisującej zasady bezpieczeństwa i zdrowia w
gospodarstwie rolnym; Synergie (Francja) – projekt mający na celu
umożliwienie uczniom pracy w firmie, przynoszącej im korzyści
ekonomiczne i społeczne na poziomie sektora; Uczniowe dbają o
bezpieczną obsługę maszyn (Belgia) – szczególny przykład
udziału uczniów w poprawie warunków bezpieczeństwa obsługi
maszyn; Zobacz to sam (Wielka Brytania) – edukacyjny film wideo
przedstawiający konkretne przykłady ryzyka występującego na
stanowisku pracy; Młodzi ludzie chcą żyć bezpiecznie (Niemcy)
– organizacja konkursu dla uczniów szkół zawodowych; Zagadnienia
bezpieczeństwa i zdrowia jako standardowe moduły
nauczania (Włochy) – planowanie i testowanie standardowych
modułów szkoleniowych w zakresie bezpieczeństwa w szkołach i
centrach szkolenia zawodowego.
Model obowiązkowego nauczania w szkole
W tym modelu bezpieczeństwo i zdrowie są włączane do programów
nauczania w szkole i nie są ograniczone do nauczania tych zagadnień w
ramach jednego specjalnego przedmiotu. Problematykę związaną z
bezpieczeństwem i zdrowiem zintegrowano z programami nauczania i
zaprezentowano w postaci tematów przekrojowych; na wszystkich
poziomach edukacji znajdują one odzwierciedlenie w programach
różnych przedmiotów, np. na lekcjach języków obcych czy literatury.
Jak powiązać dobre praktyki z przyszłą strategią?
Korzystając z doświadczeń prezentowanych przez powyższe przykłady
dobrej praktyki, raport przedstawia projekt modelu ilustrującego
najważniejsze elementy procesu włączania zagadnień bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia do programów nauczania.
PL
h t t p : / / a g e n c y . o s h a . e u . i n t
E u r o p e j s k a
A g e n c j a
B e z p i e c z e ń s t w a
Model włączania zagadnień bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia do programów nauczania
Europejska polityka
bezpieczeństwa i zdrowia
w pracy oraz edukacji
Krajowa polityka
bezpieczeństwa i zdrowia
w pracy oraz edukacji
i
Z d r o w i a
w
P r a c y
Proces włączania zagadnień bezpieczeństwa i zdrowia w
pracy do programów nauczania
Informacja
Kontynuacja projektu
Planowanie
Proces
włączania
KULTURA PROFILAKTYKI
1. Podstawy prawne/
standardy
Ocena
Decyzja
Realizacja
2. Zaangażowanie
wszystkich partnerów
8. Ocena/reakcje
3. Bezpieczeństwo i zdrowie
w pracy jako kształcenie
ustawiczne
7. Bezpośredni związek ze
stanowiskiem pracy
6. Interaktywne i elastyczne
metody nauczania
4. Bezpieczeństwo i zdrowie w
środowisku szkolnym i w pracy
5. Szkolenia dla
instruktorów
Lokalne inicjatywy dotyczące
bezpieczeństwa i zdrowia w pracy
oraz inicjatywy edukacyjne
Krok 1: Niezbędne informacje
Zebranie niezbędnych informacji przed rozpoczęciem projektu, np.:
danych statystycznych dotyczących wypadków wśród dzieci i
młodzieży, liczby godzin lekcji bezpieczeństwa w szkole lub
warunków pracy w szkołach i innych instytucjach edukacyjnych.
Należy także uwzględnić doświadczenia z wcześniej
przeprowadzonych projektów o podobnej tematyce.
Krok 2: Planowanie
Regionalne inicjatywy dotyczące
bezpieczeństwa i zdrowia w pracy
oraz inicjatywy edukacyjne
Niniejszy model wywodzi się z ekoholistycznego modelu szkół
promujących zdrowie i pokazuje kluczowe czynniki zewnętrzne, które
wpływają na proces włączania zagadnień bezpieczeństwa i zdrowia do
programów nauczania oraz elementy wewnętrzne, warunkujące
promocję tego zagadnienia do programów szkół i innych instytucji
edukacyjnych.
Poniższy model oparty jest na analizie sześciostopniowego procesu
włączania zagadnień bezpieczeństwa i zdrowia w pracy do programów
nauczania.
Dalsze informacje
Pierwszym krokiem wdrożenia modelu do europejskiej polityki
bezpieczeństwa i zdrowia w pracy oraz edukacji było seminarium
zorganizowane podczas kadencji włoskiej prezydencji UE pt.: Włączenie
zagadnień bezpieczeństwa i zdrowia w pracy do programów nauczania –
pracownicy przyszłości, w październiku 2003 r. w Rzymie. Uczestnicy
seminarium wyrazili zgodne przekonanie o potrzebie stworzenia
europejskiej strategii włączania tych zagadnień do programów nauczania
i szkolenia (Deklaracja rzymska). Z tekstem Deklaracji rzymskej można
zapoznać się na stronie internetowej: http://europe.osha.eu.int/good_
practice/sector/ osheducation/rome.stm.
Jedna z sekcji strony internetowej Agencji – http://education.osha.eu.int
– jest poświęcona szczegółowym informacjom związanym z
bezpieczeństwem i zdrowiem w pracy oraz nauczaniem.
Agencja opublikowała w Internecie, pod adresem: http://
agency.osha.eu.int/publications/reports, raport pt. Włączanie zagadnień
bezpieczeństwa i zdrowia w pracy do programów nauczania. Przykłady
dobrej praktyki w szkołach i w szkolnictwie zawodowym, 2004.
Z wyprzedzeniem należy określić partnerów projektu. Pomocne
będzie już zdobyte doświadczenie oraz funkcjonujące struktury
organizacyjne, np. sieci promocji zdrowia, współpraca z władzami
zajmującymi się bezpieczeństwem i zdrowiem oraz ich ośrodkami
szkoleniowymi. Należy także poszukać wszelkich możliwych źródeł
finansowania.
Krok 3: Podejmowanie decyzji
Po wykonaniu pierwszych dwóch kroków jesteśmy gotowi do
podjęcia decyzji o przeprowadzeniu pilotażowego studium projektu.
Należy zdefiniować jego cel ogólny i zadania oraz stworzyć plan
działania z konkretnymi terminami i podziałem obowiązków.
Krok 4: Realizacja
W fazie realizacji powodzenie projektu w dużym stopniu zależy od
następujących czynników: świadomości bezpieczeństwa i zdrowia
jako nieodłącznego elementu kształcenia ustawicznego, zrozumienia
definicji bezpieczeństwa i zdrowia w szerszym sensie obejmującym
wymiar fizyczny, psychiczny i społeczny jednostki, bezpośredniego
związku zagadnień edukacyjnych ze stanowiskiem pracy oraz
zaangażowania w opracowanie programu i zakresu materiału
doświadczonej kadry nauczycielskiej.
Krok 5: Ocena
Ocena powinna być nieodłącznym etapem projektu. Działania
wynikające z oceny powinny udoskonalać proces włączania.
Dodatkowo należy przeprowadzić ocenę wyników projektu
odnośnie możliwości jego kontynuacji oraz wykorzystania przez inne
instytucje, a także przeniesienia do innych warunków kulturowych.
Krok 6: Kontynuacja projektu
Opracowanie planu promocji przed zakończeniem projektu oraz
planów aktywnej kontynuacji.
© Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy. Powielanie jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. Printed in Belgium, 2004
h t t p : / / a g e n c y . o s h a . e u . i n t
F a c t s
TE-58-04-336-PL-C
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Gran Vía, 33, E-48009 Bilbao
tel.: (34) 944 79 43 60, faks: (34) 944 79 43 83
E-mail: [email protected]