Rogers sms

Problemy ZarzÈdzania, vol. 14, nr 1 (57), t. 1: 192 – 211
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym
handlu elektronicznym
Nadesïany: 02.22.15 | Zaakceptowany do druku: 23.02.16
Grzegorz Szymañski*
Dynamiczny rozwój handlu internetowego wb Polsce determinuje wzrost konkurencyjnoĂci detalicznego
sektora e-commerce. Menedĝerowie e-sklepów, podÈĝajÈc za oczekiwaniami klientów, wprowadzajÈ wiele
innowacji. JednÈ zbistotniejszych barier wzrostu zakupów online jest brak zaufania spowodowany obawÈ
ob bezpieczeñstwo transakcji, ze szczególnym uwzglÚdnieniem etapu pïatnoĂci. Ewolucja róĝnych form
pïatnoĂci kreowana jest przez chÚÊ zwiÚkszenia bezpieczeñstwa oraz szybkoĂci realizacji transakcji, które
sÈ traktowane jako kluczowe parametry powstajÈcych innowacji wb obszarze pïatnoĂci internetowych.
Natomiast gïównymi kierunkami zmian, jakie moĝna wskazaÊ na podstawie wyników badañ zb ostatnich
lat, jest wzrost popularnoĂci pïatnoĂci mobilnych oraz akceptacja szybkich przelewów internetowych,
ab takĝe zmniejszajÈca siÚ znacznie liczba transakcji realizowanych za pobraniem przy odbiorze towaru.
Sïowa kluczowe: pïatnoĂci internetowe, handel internetowy, internetowy handel detaliczny.
The Development of Online Payment in Polish Retail E-Commerce
Submited: 02.22.15 | Accepted: 23.02.16
The dynamic development of e-commerce in Poland determines the increase in competitiveness of the
e-commerce sector. Managers of e-stores are implementing many innovations as ab result of customer
expectations. One of the most significant barriers to the development of e-commerce is the lack of
confidence, which is due to the concern about the security of transactions, especially in the payment
stage. The evolution of payment is driven by the desire to increase safety and speed of execution venues
that are considered important parameters of new innovations in the field of online payment. The main
directions of the changes that can be identified based on recent years’ results include the increase
in popularity of mobile payments and acceptance of high-speed internet money transfers as well as
ab significantly decreasing number of cash-on-delivery transactions.
Keywords: online payment, e-commerce, retail e-commerce.
JEL: M37
*
Grzegorz Szymañski – dr, Politechnika ’ódzka, Wydziaï Organizacji ibZarzÈdzania, Katedra Systemów
ZarzÈdzania ib Innowacji.
Adres do korespondencji: Politechnika ’ódzka, ul. Wólczañska 215, 93-005 ’ódě; e-mail:
[email protected].
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
1. Wprowadzenie
Technologie informatyczne ib telekomunikacyjne byïy wykorzystywane
wbsektorze bankowym zanim rozpowszechniï siÚ Internet. Pierwsze wdroĝenia
ibwykorzystania dotyczyïy dziaïalnoĂÊ wbzakresie zaplecza banku, abnastÚpnie
stopniowo udostÚpniane byïy wbobszarze kontaktu zbklientami (Kisiel, 2005,
s. 80). Sukces przedsiÚbiorstw dziaïajÈcych wb sektorze bankowym zaleĝy
obecnie od zdolnoĂci wdraĝania innowacji oraz podÈĝania za oczekiwaniami klientów (Bakalarczyk, 2006, s. 5). IstotÈ konkurencyjnoĂci sektora
bankowego jest umiejÚtnoĂÊ przetrwania ib funkcjonowania wb warunkach
konkurencji rynkowej (Gorynia ib ’aěniewska, 2010, s. 50). Wzrost konkurencyjnoĂÊ banków wynika ze wciÈĝ rozszerzajÈcej siÚ ekspansji Ăwiatowych
koncernów, która determinuje wĂród pozostaïych przedsiÚbiorstw bankowych dziaïania kreujÈce umiejÚtnoĂci utrzymania siÚ na rynku produktów
bankowych. KonkurencyjnoĂÊ jest zjawiskiem zïoĝonym ibrelatywnym, moĝe
byÊ interpretowana równieĝ jako umiejÚtnoĂÊ do konkurowania. Powinna
byÊ analizowana jako system skorelowanych ze sobÈ czterech elementów
konkurencyjnych: potencjaïu, przewagi, instrumentów oraz pozycji (Stankiewicz, 2000, s. 96). Jednym zb kluczowych elementów wpïywajÈcych na
konkurencyjnoĂÊ wspóïczesnego sektora bankowego jest przystosowanie do
potrzeb klientów, ze szczególnym uwzglÚdnieniem narzÚdzi elektronicznych.
Celem niniejszego opracowania jest identyfikacja determinant wpïywajÈcych na rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym sektorze
e-commerce oraz wskazanie istniejÈcych kierunków zmian. Postawiono takĝe
hipotezÚ, ĝe najpopularniejszym kierunkiem zmian zachodzÈcym wspóïczeĂnie wĂród internetowych pïatnoĂci sektora e-commerce sÈ aplikacje mobilne.
Mimo iĝ definicyjnie e-commerce obejmuje procesy zwiÈzane ze sprzedaĝÈ
produktów, ich dystrybucjÈ ibpromocjÈ za pomocÈ Ărodków elektronicznych,
to ze wzglÚdu na dominujÈcy udziaï Internetu, wb niniejszym opracowaniu
pojÚcia e-commerce, e-handel oraz handel internetowy bÚdÈ rozpatrywane
jako równoznaczne (KÚpa, Tomasik ib Dobrzyñski, 2012, s. 20).
2. BankowoĂÊ elektroniczna
Technologie informatyczne ib telekomunikacyjne byïy wykorzystywane
wb sektorze bankowym zanim rozpowszechniï siÚ Internet. Pierwsze wdroĝenia ib wykorzystania dotyczyïy dziaïalnoĂÊ wb zakresie zaplecza banku,
ab nastÚpnie stopniowo udostÚpniane byïy wb obszarze kontaktu zb klientami
(Kisiel, 2005 s. 80). Elektroniczne usïugi bankowe moĝna podzieliÊ na dwie
kategorie: komunikacjÚ oraz realizacjÚ transakcji (Rabonĉu, 2009, s. 49).
Elektroniczna komunikacja pozwala ze strony banku na informowanie elektronicznego odbiorcy obindywidualnych parametrach jego konta bankowego,
gïównie obsaldzie, historii konta oraz przyszïych pïatnoĂciach, oraz umoĝliwia dostÚp do ogólnych informacji ob dziaïalnoĂci ib funkcjonalnoĂci banku.
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
193
Grzegorz Szymañski
Druga kategoria obejmuje wszelkie dziaïania klientów zwiÈzane zb czÚĂciÈ
transakcyjnÈ, która wydaje siÚ znacznie istotniejszÈ determinantÈ wpïywajÈcÈ
na wzrost konkurencyjnoĂci konkretnego banku.
BankowoĂÊ elektroniczna jest zdefiniowana jako sposób przeprowadzania operacji bankowych spoza fizycznego miejsca funkcjonowania banku.
Ogólnie idea bankowoĂci elektronicznej ib jej zakres sprowadzajÈ siÚ do
teleinformatycznego wspomagania procesów ïÈcznoĂci pomiÚdzy: klientami,
kontrahentami, instytucjami parabankowymi lub ich skïadowymi elementami organizacyjnymi oraz innymi instytucjami sfery finansowej ab bankami
(Chmielarz, 2005, s. 13; Gkoutzinis, 2010, s. 8). Natomiast bankowoĂÊ internetowa stanowi wÚĝsze ujÚcie bankowoĂci elektronicznej, gdzie do komunikacji ib transferu procesów bankowych wykorzystuje siÚ medium Internetu
(rysunek 1). Innymi metodami komunikacji bankowej jest takĝe bankowoĂÊ
domowa oraz powszechnie stosowane bankomaty.
bankowość
elektroniczna
internaktywna
telewizja
bankowość
internetowa
bankomaty
urządzenia
mobilne
komputer
osobisty
bankowość
domowa
bankowość
telefoniczna
komputer
osobisty
audio
videotekst
Rys. 1. Metody komunikacji oraz urzÈdzenia dostÚpu wbbankowoĂci elektronicznej. ½ródïo:
A.b Gkoutzinis. (2010). Internet Banking and the Law in Europe, Regulation Financial
Integration and Electronic Commerce. Cambridge University Press, s. 8.
BankowoĂÊ internetowa moĝe byÊ klasyfikowana ze wzglÚdu na wykorzystywane urzÈdzenia dostÚpu na: bankowoĂÊ poprzez komputer osobisty,
urzÈdzenia mobilne oraz telewizjÚ interaktywnÈ. NajpopularniejszÈ jest
dostÚp poprzez komputer osobisty, gdzie wykorzystywana jest przeglÈdarka
internetowa. Druga metoda, która wb ostatnim czasie dynamicznie zyskuje
na popularnoĂci, opiera siÚ na telefonach komórkowych, smartfonach oraz
wszelkich urzÈdzeniach mobilnych, gdzie istniejÈ dwie moĝliwoĂci komunikacji – poprzez przeglÈdarkÚ internetowÈ oraz aplikacje mobilne. Aĝ 41%
internautów uĝywa bankowoĂci mobilnej, wedïug badania AdTrends, znacznie chÚtniej korzystajÈ zb takiego rozwiÈzania klienci wb wieku do 45 lat,
czÚĂciej takĝe mÚĝczyěni (46%) niĝ kobiety (36%) (IR 2014).
Wedïug najnowszego raportu ZwiÈzku Banków Polskich (ZBP), uwzglÚdniajÈcego stan na 31.12.2014 r., Ărednia liczba klientów indywidualnych oraz
194
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
MSP zbdostÚpem do bankowoĂci internetowej (BI) stale wzrasta (tabelab1).
Trend ten Ăwiadczy ob szybko rozwijajÈcej siÚ bankowoĂci internetowej
zarówno wĂród spoïeczeñstwa, jak ibsektora biznesowego. Zjawisko popularyzacji BI potwierdzajÈ teĝ inne raporty ibopracowania (Polasik, 2013, s. 142).
Wyszczególnienie
2013
2014
IV kwartaï I kwartaï
Zmiana
2014
2014
2014
IV 2013/
II kwartaï III kwartaï IV kwartaï
/IV 2014
Liczba klientów indywidu21 862 018 22 434 952 23 224 456 24 391 001 25 120 718
alnych zbdostÚpem do BI
Liczba klientów MSP zbdostÚpem do BI
1 905 189
1 974 295
2 012 560
2 053 665
2 068 169
14,91%
8,55%
Tab. 1. Zmiany liczby indywidualnych klientów zb dostÚpem do bankowoĂci internetowe
wb latach 2013–2014. ½ródïo: ZBP. (2015). Raport BankowoĂÊ internetowa ib pïatnoĂci
bezgotówkowe, IV kwartaï 2014 r., http://zbp.pl/public/repozytorium/wydarzenia/images/
marzec_2015/konf/Netbank_Q4_2014v3.pdf (12.04.2015).
Rozwój bankowoĂci internetowej wynika zb wielu istotnych korzyĂci
zarówno dla konsumentów, jak ibsamych przedsiÚbiorstw. WĂród determinant
intensyfikujÈcych popularnoĂÊ konsumenckÈ naleĝy wskazaÊ: niskie koszty
prowadzonych operacji, moĝliwoĂÊ bieĝÈcej kontroli, skrócenie czasu obsïugi
oraz wiÚkszÈ wygodÚ korzystania. Natomiast instytucje bankowe zyskujÈ
poprzez zmniejszenie kosztów staïych ib zmiennych, moĝliwoĂÊ agregacji
danych ob klientach, tañszy, szybki ib szeroki kanaï komunikacji zb konsumentami oraz skrócenie czasu obsïugi wpïywajÈce na wydajnoĂÊ (JanczykStrzaïa, 2011, s. 396). Kluczowe bariery bankowoĂci internetowej wbPolsce,
moĝna podzieliÊ na trzy grupy: technologiczno-ekonomiczne, spoïecznobehawioralne oraz instytucjonalno-prawne. Identyfikacja cech najbardziej
hamujÈcych wspóïczesny rozwój wskazuje na: istniejÈce nawyki klientów,
obawÚ ob niewystarczajÈce bezpieczeñstwo oraz wciÈĝ niedostatecznÈ infrastrukturÚ technicznÈ (Polasik, 2005, s. 59).
W turbulentnym Ărodowisku finansów istotnymi determinantami wpïywajÈcymi na wzrost konkurencyjnoĂci podmiotów bankowych jest marka oraz
wdraĝane innowacje. Prawdopodobnie wzrost popularnoĂci danej instytucji
jest skorelowany ze wzrostem liczby oferowanych produktów oraz ich atrakcyjnoĂci rynkowej wynikajÈcej przewaĝnie zbzadowolenia klientów. Czynniki
te juĝ od wielu lat sÈ najistotniejszymi czynnikami projektowanych strategii
rozwoju podmiotów finansowych (Heffernan, 1996, s. 310–317). Innowacja
wbsektorze bankowym to nie tylko nowe produkty, ale takĝe wykorzystywane
kanaïy dystrybucji, wdraĝane technologie, narzÚdzia ib metody komunikacji
zb jednostkami gospodarczymi (Ziemba, 2012, s. 170).
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
195
Grzegorz Szymañski
Podczas wdraĝania innowacji wbinstytucjach bankowych jednym zbwielu
czynników jest podÈĝanie za oczekiwaniami klientów. W ostatnich latach
dynamiczny rozwój handlu internetowego wymusiï wprowadzenie innowacji
ĂciĂle zwiÈzanych zb pïatnoĂciami wb sektorze e-commerce, wĂród których
najbardziej innowacyjne rozwiÈzania to pïatnoĂci mobilne oraz online (Harasim, 2012).
3. Rozwój pïatnoĂci wb detalicznym sektorze e-commerce
E-commerce zostaï zdefiniowany jako ogóï dziaïañ zwiÈzanych zb prowadzeniem ibpromowaniem dziaïalnoĂci handlowej za poĂrednictwem Ărodków ICT (Information and Communication Technologies). PodeĂcie to ĂciĂle
koreluje zbinterpretacjÈ wprowadzonÈ przez ¥wiatowa Organizacja Handlu
(WTO), która charakteryzuje e-commerce jako produkcjÚ, reklamÚ, sprzedaĝ
ib dystrybucjÚ produktów poprzez sieci teleinformatyczne. Duĝa konkurencyjnoĂÊ sektora e-commerce staïa siÚ katalizatorem kreowanych innowacji
wdraĝanych wbcaïym procesie transakcji handlowej, poczynajÈc od innowacji
marketingowych, poprzez procesowe iborganizacyjne, abna technologicznych
koñczÈc. Proces zakupowy wbhandlu internetowym nie róĝni siÚ znaczÈco od
procesu na rynku tradycyjnym, gdzie moĝna wyróĝniÊ poszczególne etapy:
odczuwanie potrzeby zakupu, poszukiwanie informacji, ocena alternatyw
wyboru, decyzja ob zakupie oraz obsïuga pozakupowa. Innowacje zwiÈzane
zbsystemem pïatnoĂci majÈ za zadanie maksymalnie uïatwiÊ klientom proces
zapïaty zarówno pod kÈtem formy, szybkoĂci, jak ib bezpieczeñstwa.
IstniejÈce modele e-commerce wb zaleĝnoĂci od podmiotów rozróĝniajÈ
obszary: B2C (Business to Customer), B2B (Business to Business), C2B (Customer to Business), C2C (Customer to Customer), abtakĝe B2A (Business to
Administration) oraz C2A (Customer to Administration). Detaliczny handel
elektroniczny skupia siÚ na B2C, który stanowi ogóï transakcji internetowych pomiÚdzy firmami abklientami indywidualnymi. Obszar C2C obejmuje
transakcje pomiÚdzy osobami indywidualnymi, jednak zbuwagi na stosowane
formy pïatnoĂci: tradycyjny przelew lub gotówka, nie bÚdzie brany pod
uwagÚ wbrozwaĝaniach ibanalizie wyników rozwoju e-pïatnoĂci wbdetalicznym
sektorze e-commerce.
Rozwój pïatnoĂci wb detalicznym sektorze e-commerce podlega permanentnym zmianom, systematycznie ewoluuje, podÈĝajÈc za oczekiwaniami
klientów. PoczÈtkowo sklepy internetowe oferowaïy jedynie trzy podstawowe
formy pïatnoĂci: gotówka (przy odbiorze osobistym), przelew na konto oraz
pïatnoĂÊ za pobraniem przy odbiorze towaru (wykorzystujÈc usïugÚ Poczty
Polskiej). Dynamiczny rozwój handlu internetowego determinowaï intensyfikacjÚ dziaïañ innowacyjnych zwiÈzanych zb pïatnoĂciami.
WspóïczeĂnie do najpopularniejszych form pïatnoĂci wĂród klientów sektora e-commerce naleĝy zaliczyÊ na pierwszym miejscu przelew na konto,
które to rozwiÈzanie zostaïo wskazane jako najchÚtniej wykorzystywane przez
196
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
blisko 2/3 polskich sklepów internetowych (rysunek 2). NajwiÚkszÈ zaletÈ
tradycyjnego przelewu na konto, zb punktu widzenia biznesu, sÈ znacznie
niĝsze koszty obsïugi wbporównaniu zbszybkimi przelewami. Natomiast wĂród
wad moĝna wskazaÊ stosunkowo dïuĝszy czas realizacji transakcji przez banki
oraz wbniektórych przypadkach koniecznoĂÊ opïaty za zlecenie, ponoszonej
przez klientów.
2012
57
61
płatność przy odbiorze towaru
70
74
63
66
70
68
przelew na konto
2011
2010
2009
30
32
28
szybki przelew internetowy
18
płatność kartą płatniczą
0
7
8
14
10
20
40
60
80%
Rys. 2. PopularnoĂÊ wĂród klientów róĝnych form pïatnoĂci wbpolskich sklepach internetowych
wblatach 2009–2012. ½ródïo: http://www.internetstandard.pl/news/392255/eCommerce.2013.
raport.Internet.Standard.html, http://www.idg.com.pl/dokumenty/2012_07_16_-_ecommerce_
raport.pdf (12.04.2015).
Drugim czÚsto wykorzystywanym rozwiÈzaniem jest pïatnoĂÊ przy odbiorze towaru. MogÈ tutaj wystÚpowaÊ dwa warianty: pïatnoĂÊ gotówkÈ wbpunkcie odbioru oraz opïata uiszczana u kuriera wbmomencie dostawy. Z uwagi
na dynamiczny rozwój zakupów internetowych oraz zwiÚkszajÈce siÚ spoïeczne zaufanie do tej formy sprzedaĝy, odbiór osobisty towarów realizowany
jest przewaĝnie wb przypadku drogich produktów, gdzie istnieje moĝliwoĂÊ
organoleptycznego sprawdzenia kupowanego towaru. Natomiast wariant za
pobraniem wb przypadku Poczty Polskiej, podobnie jak poprzedni schemat,
pozwala na sprawdzenie, czy wysïany towar odpowiada oczekiwaniom (zob.
http://www.cennik.poczta-polska.pl/usluga,krajowy_paczka_ekstra24.html)
oraz nie wymusza na odbiorcy posiadania konta bankowego. WadÈ dla
sprzedawcy sÈ dodatkowe koszty ponoszone wb przypadku nieodbierania
produktów przez klientów, natomiast nabywca ponosi koszt wynikajÈcy
zb obsïugi pïatnoĂci przez firmÚ kurierskÈ.
Uzyskane wyniki zostaïy takĝe potwierdzone wb badaniu przeprowadzonym wb 2014 r. przez firmÚ Gemius (Gemius, 2014 s. 125), wb którym najpopularniejszymi metodami pïatnoĂci okazaïy siÚ szybkie przelewy internetowe (37%), przelewy na konto online (28%) oraz pïatnoĂÊ
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
197
Grzegorz Szymañski
przy odbiorze towaru, którÈ to opcjÚ zaznaczyïo 21% ankietowanych. Na
czwartym miejscu, zb udziaïem 7%, znalazïa siÚ pïatnoĂÊ zb uĝyciem karty
pïatniczej.
Na przestrzeni lat 2009–2012 najwiÚkszy wzrost popularnoĂci zanotowaïy szybkie przelewy internetowe, które idealnie komponujÈ siÚ zb istotnymi determinantami wpïywajÈcym na rozwój e-commerce, czyli szybkoĂciÈ
oraz bezpieczeñstwem transakcji. Obsïuga ze strony klientów jest podobna
do tradycyjnego przelewu bankowego (o ile klienci posiadajÈ internetowe
konta bankowe), abnawet jest bardziej uproszczona, gdyĝ sprowadza siÚ do
potwierdzenia przelewu, którego wszystkie dane sÈ automatycznie uzupeïniane przez system. Waĝnym dokumentem wb pïaszczyěnie bezpieczeñstwa
sÈ wydane przez Europejski Bank Centralny „Rekomendacje dotyczÈce
bezpieczeñstwa pïatnoĂci internetowych” (http://www.knf.gov.pl/Images/
Rekomendacje_bezpieczenstwo_platnosci_internetowych_tcm75-37934.
pdf), które okreĂlajÈ wspólne, minimalne wymagania dla usïug e-pïatnoĂci.
WĂród najistotniejszych czynników zostaïy wskazane: ïad korporacyjny, ocena
ryzyka, monitorowanie ib raportowanie incydentów, kontrola ib przeciwdziaïanie ryzyku, Ăledzenie (traceability), wstÚpna identyfikacja klientów, silne
uwierzytelnianie klientów, wnioskowanie obnarzÚdzia uwierzytelniajÈce i/lub
oprogramowanie oraz ich dostarczanie, ab takĝe próby logowania, wygasanie sesji, waĝnoĂÊ uwierzytelnienia, monitorowanie transakcji, edukowanie
klientów, ustalanie limitów oraz dostÚp dla klientów do informacji obstatusie
inicjacji ib wykonania pïatnoĂci. Przestrzeganie tych rekomendacji powinno
wbznacznym stopniu zmniejszyÊ ryzyko oraz zwiÚkszyÊ bezpieczeñstwo pïatnoĂci internetowych ibzaufanie do nich. Stosowane zabezpieczenia techniczne
oraz procedury ibĂwiadectwa bezpieczeñstwa stanowiÈ istotne czynniki wpïywajÈce na zaufanie klientów (Kim, Tao, Shin ibKim, 2010, s. 91; Lee, 2005,
s. 165–188).
WspóïczeĂnie najmniej popularnym wb Polsce rozwiÈzaniem jest karta
pïatnicza, która jako jedyna od 2010 r. wykazaïa regres (rysunek 2), mimo
iĝ liczba transakcji wedïug badañ NBP systematycznie wzrasta (rysunek 3),
nawet wb sektorze sprzedaĝy internetowej. Uzyskane róĝnice wb wynikach
badañ mogÈ byÊ spowodowane analizÈ róĝnych form handlu internetowego. Wyniki NBP uwzglÚdniajÈ bardzo szeroko pojÚty e-handel, natomiast
wb raporcie InternetStandard caïkowicie zostaï wykluczony sektor mobilny,
abskupiono siÚ na sklepach posiadajÈcych przede wszystkim platformy przystosowane do obsïugi poprzez urzÈdzenia stacjonarne.
M-commerce (mobile commerce) wykorzystuje bardzo czÚsto karty
pïatnicze jako jedyne akceptowalne formy pïatnoĂci. PïatnoĂci kartÈ,
podobnie jak szybkie przelewy, powinny wb najbliĝszej przyszïoĂci stanowiÊ
podstawowe formy wykorzystywane wb sektorze e-commerce. NajwiÚkszÈ
barierÈ popularyzacji kart pïatniczych wb transakcjach internetowych jest
niewiedza spoïeczeñstwa oraz obawa przed oszustwem, mimo iĝ wb Polsce, wedïug raportu NBP, wb I kwartale 2014 r. oszustwa stanowiïy jedy198
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
nie 0,003% liczby ib 0,006% wartoĂci wszystkich transakcji kartami (NBP,
2015), co wskazuje na stosunkowo duĝe bezpieczeñstwo tego rozwiÈzania.
InnÈ istotnÈ barierÈ rozwoju kart pïatniczych wb Polsce sÈ wysokie koszty
transakcji przeprowadzanych za pomocÈ terminali POS, gdyĝ od kaĝdej
operacji pobierana jest opïata intercharge oraz marĝa (Kuchciñski, 2013,
s. 113).
2 205
2014
142 445
1 741
2013
123 858
1 532
2012
111 401
1 405
2011
97 581
1 110
2010
84 763
691
2009
75 066
603
2008
66 606
693
2007
2006
2005
2004
53 351
334
sprzedzaż w Internecie
41 538
208
terminale PO
32 340
224
25 492
0
50 000
100 000
150 000
Rys. 3. Liczba transakcji (w mln) kartami pïatniczymi wb Polsce wb latach 2004–2014
wbpodziale na terminale ibsprzedaĝ internetowÈ. ½ródïo: NBP. (2015). Karty pïatnicze (dane
wg agentów rozliczeniowych): Liczba akceptantów, liczba punktów handlowo-usïugowych,
liczba urzÈdzeñ akceptujÈcych oraz liczba ibwartoĂÊ transakcji bezgotówkowych wbkolejnych
kwartaïach od 2003 r. Pozyskano z: http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemplatniczy/karty_
platnicze.html (5.05.2015).
Rozwój szybkich przelewów internetowych oraz eskalacja ich popularnoĂci wĂród e-klientów wpïynÚïa na wzrost liczby firm obsïugujÈcych to rozwiÈzanie. WspóïczeĂnie moĝna znaleěÊ na rynku wiele rozwiÈzañ oferujÈcych
substytucyjne systemy pïatnoĂci, wĂród których najpopularniejszy wbpolskim
sektorze handlu internetowego jest PayU, wykorzystywany wb ponad 40%
e-sklepów (rysunek 4). SwojÈ popularnoĂÊ system PayU zawdziÚcza gïównie
portalowi aukcyjnemu Allegro, od kiedy to wb2005 r. zostaï tam wprowadzony
jako jedno zb moĝliwych rozliczeñ pïatniczych. Obecnie PayU koncentruje
siÚ na ofercie dla sklepów internetowych. Drugim popularnym systemem
jest PayPal (okoïo 25% e-sklepów), którego najistotniejszÈ zaletÈ jest moĝliwoĂÊ pïatnoĂci wbwielu walutach, miÚdzy innymi wbzïotych polskich, euro,
dolarach USA, ab nawet japoñskich jenach. Nie bez znaczenia jest takĝe
uznana marka ib globalny zasiÚg, gdyĝ system dostÚpny jest wb ponad 190
krajach. Na dalszych miejscach znajdujÈ siÚ pïatnoĂci online Dotpay oraz
DialCom znane jako Przelewy24.pl.
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
199
Grzegorz Szymañski
43
45
46
PayU S.A. (Platnosci.pl)
32
36
2012
28
24
22
26
nie wspólpracowaliśmy z żadną z firm
30
2011
23
26
PayPal Polska Sp. z o.o. (PayPal.pl)
22
2010
15
10
11
17
17
Dotpay S.A. (Dotpay.pl)
2009
11
9
2008
11
11
DialCom24 Sp. z o.o. (Przelewy24.pl)
9
6
4
0
10
20
30
40
50%
Rys. 4. PopularnoĂÊ firm obsïugujÈcych pïatnoĂci internetowe wb latach 2008–2012
wb polskim sektorze e-commerce. ½ródïo: http://www.internetstandard.pl/news/392255/
eCommerce.2013.raport.Internet.Standard.html, www.idg.com.pl/dokumenty/2012_07_16_-_
ecommerce_raport.pdf (12.04.2015).
4. Kierunki zmian wb sektorze pïatnoĂci internetowych
Aby zweryfikowaÊ postawionÈ we wstÚpie hipotezÚ dotyczÈcÈ wspóïczesnych zmian wĂród internetowych pïatnoĂci, przeprowadzono badanie ankietowe wb okresie lipiec–sierpieñ oraz badanie uzupeïniajÈce wb paědzierniku
2015 r. Respondentami byli polscy internauci, którzy wb ostatnim miesiÈcu
dokonali co najmniej jednej pïatnoĂci internetowej. Do ich identyfikacji
wykorzystano pytanie filtrujÈce wb kwestionariuszu ob charakterze rekrutacyjnym. Wybór grupy docelowej zdeterminowany byï cechami badanej
tematyki, ze szczególnym uwzglÚdnieniem aspektu komunikacji internetowej. Zastosowano dobór próby celowy wygodny, który charakteryzuje siÚ
niskimi kosztami realizacji badania oraz szybkoĂciÈ identyfikacji próby.
Przy liczbie 267 respondentów uzyskano poziom ufnoĂci 0,9. W kwestionariuszu zastosowano pytania zamkniÚte, cechujÈce siÚ znacznie wiÚkszym
wspóïczynnikiem responsywnoĂci wb porównaniu zb pytaniami otwartymi.
Pierwsze pytanie miaïo na celu klasyfikacjÚ popularnoĂci wykorzystywanych
wspóïczeĂnie metod pïatnoĂci stosowanych wb internetowych platformach
handlowych.
Otrzymane wyniki potwierdzajÈ wczeĂniej prezentowane analizy ib kierunki zmian stanowiÈce obzmniejszaniu siÚ popularnoĂci pïatnoĂci gotówkÈ
przy odbiorze towaru na rzecz pïatnoĂci internetowych (rysunek 5). Klienci
majÈ coraz wiÚksze zaufanie do bezpieczeñstwa oraz posiadajÈ wiÚkszÈ
wiedzÚ ob pïatnoĂciach internetowych, co stanowi kluczowÈ determinantÚ
200
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
rozwoju e-pïatnoĂci (electronic payment). WĂród pïatnoĂci gotówkÈ naleĝy
rozróĝniÊ zapïatÚ kurierowi przy dostawie zakupionych produktów oraz przy
odbiorze osobistym wb lokalnym punkcie sprzedaĝy. Prawie dwie trzecie
ankietowanych korzystaïo takĝe zb pïatnoĂci poprzez zintegrowane serwisy
internetowe typu DotPay, Paypal czy PayU. Wzrost popularnoĂci wb Polsce
kart kredytowych takĝe ma swoje odzwierciedlenie wbotrzymanych wynikach,
gdyĝ wb badaniu blisko jedna trzecia respondentów deklaruje dokonanie
takiej pïatnoĂci. Dopiero wbfazie poczÈtkowego wzrostu sÈ, jak siÚ wydaje,
pïatnoĂci mobilne, prawdopodobnie wynika to zb faktu jeszcze duĝej niewiedzy polskiego spoïeczeñstwa – co drugi Polak nie sïyszaï ob bankowoĂci
mobilnej, natomiast co czwarty sïyszaï, ale nie ma konkretnej wiedzy na
ten temat (Klimontowicz, 2014, s. 141).
79
przelew internetowy
64
serwis typu DotPay
58
gotówka przy odbiorze
30
karta kredytowa
12
SMS
7
aplikacje mobilne
5
płatność ratalna
5
inne
2
nie pamiętam/ nie korzystałem
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90%
Rys. 5. PopularnoĂÊ form pïatnoĂci wykorzystywanych przez klientów podczas finalizacji
transakcji handlowych wb Internecie. ½ródïo: opracowanie wïasne.
PïatnoĂci SMS nie sÈ wykorzystywane wbtradycyjnych sklepach internetowych gïównie zbpowodu wysokich prowizji zarówno dla firm obsïugujÈcych
transakcje, jak iboperatorów telefonii komórkowych, siÚgajÈcych nawet 50%
przekazywanej kwoty. MikropïatnoĂci SMS czÚĂciej obsïugujÈ potwierdzenia
udziaïu wbkonkursach, gïosowaniach, dostÚp do czÚĂci serwisów WWW oraz
innych produktów, gdzie opïata nie jest wiÚksza niĝ 10 zï. MikropïatnoĂci
to transakcje elektroniczne, wb których transferowi podlegajÈ bardzo maïe
kwoty (Szczypiorski, Zwierko ibMargasiñski, 2005, s. 175). Aplikacje mobile
wykorzystywaïo 7% ankietowanych,
Kolejne pytania (rysunki 6–11) identyfikowaïy wagi poszczególnych elementów pïatnoĂci wb skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczaïo brak znaczenia
danej cechy, 5 zaĂ to maksymalne znaczenie analizowanego czynnika przy
wyborze formy pïatnoĂci przez respondenta.
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
201
Grzegorz Szymañski
Ponad 80% respondentów wskazaïo, iĝ bezpieczeñstwo transakcji (rys.b6)
jest determinantÈ ob bardzo waĝnym dla nich znaczeniu podczas wyboru
formy pïatnoĂci przy zakupach internetowych (BanaĂ, 2014, s. 18). Pytanie
miaïo wïaĂciwie charakter retoryczny, gdyĝ pïaszczyzna bezpieczeñstwa jest
istotnym elementem wbprawie kaĝdej dziedzinie ĝycia spoïecznego, abszczególnie wb aspektach finansowych. Co prawda uzyskano jednostkowe odpowiedzi, które wskazujÈ na brak przywiÈzywania uwagi do bezpieczeñstwa
pïatnoĂci, jednak maïa ich liczba pozwala na pominiÚcie wb analizie. Bezpieczeñstwo jest pojÚciem bardzo szerokim, integrujÈcym ochronÚ danych
osobowych, szyfrowanie poïÈczeñ, udostÚpnianie haseï wb sieci oraz wiarygodnoĂÊ operatorów finansowych.
84
maksymalne znaczenie (5)
2
duże znaczenie (4)
9
średnie znaczenie (3)
małe znaczenie (2)
3
bez znaczenia (1)
3
0
20
40
60
80
100%
Rys. 6. Znaczenie bezpieczeñstwa podczas wyboru formy pïatnoĂci. ½ródïo: opracowanie
wïasne.
SzybkoĂÊ transakcji stanowi takĝe waĝny czynnik dla respondentów (rysunek 7). Jest to zwiÈzane zbczasem dostawy zakupionych produktów, który jest
barierÈ dynamiki rozwoju e-commerce. Przewaĝnie realizacja zamówienia
wbhandlu internetowym jest uruchamiana wbmomencie otrzymania pïatnoĂci
63
maksymalne znaczenie (5)
20
duże znaczenie (4)
10
średnie znaczenie (3)
małe znaczenie (2)
5
bez znaczenia (1)
2
0
10
20
30
40
50
60
70%
Rys. 7. Znaczenie szybkoĂci transakcji podczas wyboru formy pïatnoĂci. ½ródïo: opracowanie
wïasne.
202
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
przez sprzedawcÚ, co jest skorelowane zbszybkoĂciÈ caïego procesu pïatnoĂci.
Jedynie 15% ankietowanych przykïada umiarkowanÈ uwagÚ lub caïkowity
brak uwagi do elementu krótkiego czasu realizacji pïatnoĂci, pozostaïa czÚĂÊ
zauwaĝa znaczÈcÈ wartoĂÊ tego parametru, szczególnie wb przypadkach,
kiedy waĝna jest data wpïywu Ărodków finansowych na konto, ab nie data
zlecenia.
Analiza rysunku 8 sugeruje, iĝ uĝytkownicy przywiÈzujÈ takĝe wagÚ do
czynnika wbpostaci ïatwoĂci obsïugi, mimo iĝ projektujÈc system internetowych pïatnoĂci, ergonomicznoĂÊ oraz intuicyjnoĂÊ stanowiÈ istotne elementy
procesu, to sÈ one uzaleĝnione od bezpieczeñstwa. Wzrost bezpieczeñstwa bardzo czÚsto skorelowany jest zb wiÚkszym stopniem zaawansowania
ib komplikacji obsïugi. Ponad 80% respondentów deklaruje przywiÈzywanie wagi do intuicyjnoĂci systemów, co powoduje, iĝ wdraĝane innowacje
nie stanowiÈ zazwyczaj caïkowicie nowych procesów, implementowane
zmiany dotyczÈ pojedynczych elementów – innowacje ciÈgïe. Na przykïad zmiana kart kodów jednorazowych na potwierdzenia SMS lub systemy wykorzystujÈce generatory tokenów (Mayes ib Markantonakis, 2008,
s. 132).
43
maksymalne znaczenie (5)
37
duże znaczenie (4)
15
średnie znaczenie (3)
małe znaczenie (2)
3
bez znaczenia (1)
2
0
10
20
30
40
50%
Rys. 8. Znaczenie ïatwoĂci obsïugi podczas wyboru formy pïatnoĂci. ½ródïo: opracowanie
wïasne.
Kolejny rysunek (rys. 9) ukazuje, iĝ przyzwyczajenie do danej formy
pïatnoĂci jest dla respondentów umiarkowanie waĝne, oczywiĂcie jest to
wyïÈcznie wynik deklaratywny, który zbrzeczywistoĂciÈ moĝe byÊ rozbieĝny.
Sam model inercyjny wyboru pïatnoĂci wydaje siÚ istotnym elementem –
klienci zadowoleni ze stosowanego wczeĂniej systemu niezbyt chÚtnie skorzystajÈ zb nieznanej, nawet duĝo bezpieczniejszej ib szybszej formy. Wedïug
krzywej dyfuzji innowacji Rogersa (Rogers, 1962, s. 162) jedynie 2,5% potencjalnych odbiorców chÚtnie siÚga po nowoĂci, pozostaïa czÚĂÊ musi byÊ
wbmniejszym lub wiÚkszym stopniu przekonana do zmiany dotychczasowego
postÚpowania.
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
203
Grzegorz Szymañski
13
maksymalne znaczenie (5)
24
duże znaczenie (4)
37
średnie znaczenie (3)
małe znaczenie (2)
9
bez znaczenia (1)
17
0
5
10
15
20
25
30
35
40%
Rys. 9. Znaczenie przyzwyczajenia do danej formy pïatnoĂci podczas jej wyboru. ½ródïo:
opracowanie wïasne.
Porównywalne umiarkowane znaczenie dla respondentów ma innowacyjnoĂÊ rozwiÈzania (rysunek 10). Jedynie dwie trzecie grupy badanej zauwaĝa
korzyĂci zbnowoczesnych systemów e-pïatnoĂci. Analiza otrzymanych wyników
sugeruje, iĝ internetowe nowoĂci wb systemie pïatnoĂci, aby sprawnie mogïy
dyfundowaÊ wbsektorze e-commerce, powinny byÊ poprzedzane odpowiednimi
dziaïaniami marketingowymi informujÈcymi potencjalnych klientów ob zaletach ib moĝliwoĂciach ich wykorzystania, ab szczególnie potwierdzaÊ wysoki
stopieñ bezpieczeñstwa. Przykïadem moĝe byÊ analiza innowacyjnego rozwiÈzania wb postaci paczkomatów, które obecnie sÈ bardzo popularne, ab ich
sieÊ wbPolsce liczy ponad 1100 urzÈdzeñ ibobejmuje 220 miejscowoĂci. Jednak
na przekonanie odbiorców do ich skutecznoĂci ib zalet potrzeba byïo prawie
5 lat, aby moĝna byïo mówiÊ obsukcesie ibzadowalajÈcej absorpcji innowacji.
19
maksymalne znaczenie (5)
14
duże znaczenie (4)
38
średnie znaczenie (3)
małe znaczenie (2)
14
bez znaczenia (1)
14
0
10
20
30
40
50%
Rys. 10. Znaczenie innowacyjnoĂci rozwiÈzania dla danej formy pïatnoĂci podczas jej
wyboru. ½ródïo: opracowanie wïasne.
Czynnikiem równie waĝnym jak bezpieczeñstwo pïatnoĂci jest takĝe brak
dodatkowych opïat ponoszonych przez klientów. Aĝ 82% badanych (rysunekb 11) zadeklarowaïo znaczenie tej cechy, co potwierdza, iĝ najwiÚkszÈ
204
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
zaletÈ ibkatalizatorem rozwoju handlu internetowego sÈ niĝsze ceny produktów oraz mniejsze koszty caïkowite transakcji internetowych wbporównaniu
zbtradycyjnymi zakupami. Sektor e-commerce jest bardzo dynamicznie rozwijajÈcÈ siÚ gaïÚziÈ handlu, duĝa liczba istniejÈcych sklepów internetowych
spowodowana jest niewielkimi istniejÈcymi barierami wejĂcia na ten rynek
oraz wzrostem liczby klientów kupujÈcych wbsieci. IstniejÈce systemy ibformy
pïatnoĂci internetowych takĝe funkcjonujÈ na konkurencyjnej pïaszczyěnie,
wiÚkszoĂÊ dziaïajÈcych rozwiÈzañ jest darmowa zb perspektywy klientów,
ab wdroĝenie nowego pïatnego systemu bÚdzie bardzo trudne do jego spopularyzowania, co potwierdzajÈ otrzymane wyniki. Implementacja oraz
wykorzystanie danego rozwiÈzania jest opïacane przez wdraĝajÈce je przedsiÚbiorstwo, co bardzo czÚsto implikuje wzrost cen produktów wb serwisie.
Dlatego teoretyczny brak dodatkowych opïat dla klientów jest przeksztaïcany
wb praktyczne przeniesienie kosztów na inne elementy procesu zakupu, jak
ceny, koszty dostawy czy opakowania lub suplementarna opcja gwarancji.
82
maksymalne znaczenie (5)
duże znaczenie (4)
6
średnie znaczenie (3)
6
małe znaczenie (2)
5
bez znaczenia (1)
1
0
20
40
60
80
100%
Rys. 11. Znaczenie braku dodatkowych opïat podczas wyboru formy pïatnoĂci. ½ródïo:
opracowanie wïasne.
Obliczona zostaïa takĝe liniowa korelacja r-Pearsona pomiÚdzy analizowanymi czynnikami wpïywajÈcymi na popularnoĂÊ pïatnoĂci internetowych
(tabela 2). Analiza otrzymanych wyników wskazuje, iĝ moĝna wnioskowaÊ
ob istnieniu zaleĝnoĂci liniowej pomiÚdzy szybkoĂciÈ transakcji ab jej bezpieczeñstwem. Uzyskany wspóïczynnik r = 0,957 wskazuje na korelacjÚ
dodatniÈ ob bardzo silnej zaleĝnoĂci. WartoĂÊ wspóïczynnika powyĝej 0,9
uzyskano takĝe pomiÚdzy bezpieczeñstwem ab brakiem dodatkowych opïat.
OsiÈgniÚta wartoĂÊ wspóïczynnika r Ăwiadczy, ĝe wraz ze wzrostem liczby
respondentów wskazujÈcych duĝe znaczenie bezpieczeñstwa wzrasta takĝe
liczba respondentów, dla których brak dodatkowych opïat jest równie istotnym parametrem przy wyborze formy pïatnoĂci internetowej. Otrzymano
takĝe wspóïczynnik r-Pearsona na poziomie 0,845, co potwierdza istnienie
dodatniej liniowej zaleĝnoĂci ob umiarkowanej sile pomiÚdzy szybkoĂciÈ
transakcji ab ïatwoĂciÈ jej obsïugi.
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
205
0,957253
SzybkoĂÊ
transakcji
0,957253
X
’atwoĂÊ obsïugi
0,665198
0,848402
X
Przyzwyczajenie
do danej formy
–0,297966
–0,22918
0,075048
X
InnowacyjnoĂÊ
rozwiÈzania
0,033727
–0,02404
–0,00629
0,814972
Brak dodatkowych opïat
0,996742
0,971866
0,700083 –0,331218 –0,017998
Brak
dodatkowych
opïat
SzybkoĂÊ
transakcji
X
Bezpieczeñstwo
transakcji
InnowacyjnoĂÊ
rozwiÈzania
Bezpieczeñstwo
transakcji
Przyzwyczajenie
do danej formy
’atwoĂÊ obsïugi
Grzegorz Szymañski
0,033727
0,996742
0,848402 –0,229183 –0,024044
0,971866
0,665198 –0,297966
0,075048 –0,006299
0,700083
0,814972 –0,331218
X
–0,017998
X
Tab. 2. Korelacja poszczególnych czynników wpïywajÈcych na popularnoĂÊ pïatnoĂci
internetowych wĂród respondentów. ½ródïo: opracowanie wïasne.
PorównujÈc istotnoĂÊ badanych determinant pïatnoĂci internetowych,
najwiÚksze znaczenie dla respondentów ma bezpieczeñstwo transakcji oraz
brak dodatkowych opïat (rysunek 12). Mniej waĝnymi czynnikami sÈ szybkoĂÊ transakcji oraz ïatwoĂÊ jej obsïugi, natomiast innowacyjnoĂÊ rozwiÈzania
wraz zbprzyzwyczajeniem do danej formy stanowiÈ wĂród analizowanych elementów najmniej wraĝliwe cechy. Wybór konkretnej formy pïatnoĂci internetowej jest takĝe bardzo czÚsto zaleĝny od oferowanych przez sprzedajÈce
przedsiÚbiorstwo modeli, które nie zawsze pokrywajÈ siÚ zb oczekiwaniami
klientów, abstanowiÈ jedynie rozwiÈzanie bÚdÈce wynikiem ekonomicznych
lub czysto praktycznych przesïanek.
bezpieczeństwo transakcji
4,6
brak dodatkowych opłat
4,6
szybkość transakcji
4,4
łatwość obsługi
4,2
innowacyjność rozwiązania
3,1
przyzwyczajenie do danej formy
3,1
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
Rys. 12. Porównanie determinant wpïywajÈcych na wybór pïatnoĂci podczas zakupów
internetowych. ½ródïo: opracowanie wïasne.
206
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
Ostatnie pytanie wbkwestionariuszu ankietowym weryfikowaïo znajomoĂÊ
wĂród polskiego spoïeczeñstwa innowacyjnych form pïatnoĂci wbinternecie.
Prawie wszyscy ankietowani znajÈ pïatnoĂÊ kartÈ kredytowÈ (rysunek 13),
ale jedynie okoïo 10% kiedykolwiek jÈ wykorzystywaïo podczas pïatnoĂci
przez Internet (rysunek 2). Moĝe to oznaczaÊ brak zaufania do tej formy
lub jedynie powierzchownÈ znajomoĂÊ zasad funkcjonowania, co potwierdzajÈ wyniki nieprzywiÈzywania zbyt duĝej wagi do innowacyjnoĂci. WĂród
wielu istotnych zalet jest szybkoĂÊ transakcji, bo tylko podczas pierwszego
uĝycia wb danym serwisie dokonywana jest walidacja danych. KartÈ moĝna
dokonywaÊ pïatnoĂci miÚdzynarodowych oraz, wykorzystujÈc opcjÚ charge
back, zwróciÊ siÚ do banku ob zwrot kwoty wb przypadku otrzymania wadliwego produktu lub jego braku. Drugim niewiele mniej popularnym sposobem pïatnoĂci sÈ aplikacje mobilne, których zaletÈ jest brak koniecznoĂci
posiadania portfela czy nawet karty kredytowej, ab wystarczy jedynie telefon komórkowy zb zainstalowanÈ odpowiedniÈ aplikacjÈ. Na poczÈtku roku
uruchomiony zostaï BLIK, polski system pïatnoĂci mobilnych dla klientów
wiÚkszoĂci polskich banków. PopularnoĂÊ systemu BLIK ma byÊ zwiÚkszona
poprzez umowÚ ze znanym integratorem internetowym DotPay, co umoĝliwi
korzystanie zb ponad 5000 e-sklepów.
95
płatność kartą kredytową
89
aplikacje mobilne
31
systemy odroczonych e-płatności
23
płatność z konta Facebook
płatność kodem QR
płatność grupowa (ze znajomymi)
płatność za potwierdzeniem 1
siatkówki oka
0
13
7
20
40
60
80
100%
Rys. 13. ZnajomoĂÊ innowacyjnych systemów pïatnoĂci wbInternecie. ½ródïo: opracowanie
wïasne.
Jedna trzecia ankietowanych zadeklarowaïa znajomoĂÊ systemu odroczonych e-pïatnoĂci. Wynik ten nie zostaï zweryfikowany empirycznie, dlatego
uzyskana wartoĂÊ wydaje siÚ zbyt wysoka. System pozwala kupujÈcym na
zapïacenie faktury lub pïatnoĂci wb póěniejszym terminie lub nawet rozïoĝenie na raty – do najpopularniejszych wb Polsce zaliczyÊ naleĝy FerBuy.
Co czwarty ankietowany sïyszaï obpïatnoĂci poprzez portal spoïecznoĂciowy
Facebook, który juĝ wb2013 r. testowaï system pïatnoĂci mobilnych. Obecnie
miÚdzy innymi Dotpay wprowadziï opcjÚ linków przekierowujÈcych ibzawierajÈcych zakodowane informacje obodbiorcy ibkwocie pïatnoĂci, które mogÈ
byÊ wykorzystywane wbportalu Facebook. Natomiast wbaplikacji Messenger
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
207
Grzegorz Szymañski
wdroĝono nowÈ funkcjonalnoĂÊ, która pozwala na wymianÚ pieniÚdzy miÚdzy znajomymi. RozwiÈzanie to opiera siÚ na przesyïaniu Ărodków pomiÚdzy kartami kredytowymi uĝytkowników. Usïuga obecnie nie jest jeszcze
dostÚpna wbPolsce, dlatego teĝ wynik 23% dla znajomoĂci tego rozwiÈzania
wb ankiecie wydaje siÚ, jak poprzednio, nieco zawyĝony.
Niemniej jednak e-pïatnoĂci poprzez portal Facebook oraz systemy
zbodroczonym terminem, dziÚki deklaracji ich znajomoĂci, majÈ duĝo wiÚkszÈ szansÚ na odniesienie popularnoĂci niĝ istniejÈce ib dziaïajÈce pïatnoĂci
kodem QR, które zauwaĝyïo jedynie 13% ankietowanych. PïatnoĂÊ kodem
QR wydaje siÚ ïatwa wb obsïudze, gdyĝ istotÈ QR jest szybkoĂÊ przekazywania ibdekodowania informacji zbobrazu zawierajÈcego zaszyfrowane dane
przelewu, nie bez znaczenia jest takĝe duĝe bezpieczeñstwo rozwiÈzania
(Kieseberg ib in., 2010, s. 430–435). W praktyce samym kodem QR nie ma
moĝliwoĂci dokonania przelewu, jest to narzÚdzie wspomagajÈce uĝytkownika we wprowadzaniu danych, absam transfer musi byÊ autoryzowany przez
aplikacje mobilne lub inne narzÚdzia ib systemy internetowe.
Natomiast 7% respondentów deklaruje znajomoĂÊ niszowej internetowej pïatnoĂci grupowej, której przykïadem jest serwis eHat.me pozwalajÈcy dowolnej liczbie uĝytkowników zbieraÊ wspólnie pieniÈdze, abnastÚpnie
dokonaÊ przelewu na wybrane konto. Natomiast najmniej znanÈ pïatnoĂciÈ
jest forma zbpotwierdzeniem siatkówki oka, jednak to rozwiÈzanie znajduje
siÚ wyïÈcznie wb sferze science fiction.
5. Zakoñczenie
Dalszy rozwój pïatnoĂci internetowych moĝna szacowaÊ na podstawie
istniejÈcych trendów wynikajÈcych zb analizy porównawczej ostatnich lat.
Zdecydowanie pïatnoĂÊ przy odbiorze towaru bÚdzie coraz rzadziej wykorzystywana zbuwagi na wyĝsze koszty dostawy oraz zwiÚkszajÈce siÚ bezpieczeñstwo transakcji sektora e-commerce. UĝytecznoĂÊ tej formy moĝe byÊ
zauwaĝana jedynie wbprzypadku drogich produktów lub zakupu u sprzedawcy
zb niskÈ reputacjÈ sklepu wb celu zwiÚkszenia ochrony przed potencjalnym
oszustwem.
Natomiast pïatnoĂÊ przelewem na konto poprzez Internet bÚdzie, podobnie jak to ma miejsce od 2008 r., stabilnie utrzymywaÊ swojÈ pozycjÚ dziÚki
stosunkowo duĝemu bezpieczeñstwu transakcji. Dodatkowo istotnym czynnikiem jest dostÚp do bankowoĂci internetowej wb Polsce – ma go juĝ 66%
posiadaczy kont osobistych. A procent ten wbskali spoïeczeñstwa bÚdzie siÚ
nieustannie zwiÚkszaï, poniewaĝ obecnie aĝ 79% ludzi mïodych (25–34 lata)
posiada konto zbdostÚpem do pïatnoĂci internetowej (Koěliñski, 2013, s. 95).
NiewiadomÈ jest przyszïoĂÊ popularyzacji kart pïatniczych jako narzÚdzia
pïatniczego wbpolskim sektorze e-commerce. Mimo iĝ na przestrzeni lat znaczÈco zwiÚkszono bezpieczeñstwo tej formy, na przykïad poprzez wdroĝenie
przez Visa protokoïu 3-D Secure pozwalajÈcego na bezpiecznÈ autoryzacjÚ
208
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
kartami pïatniczymi wb Internecie (Polasik ib Maciejewski, 2009, s.b 55), to
najistotniejszÈ determinantÈ jest jednak zaufanie klientów oraz pozytywne
nastawienie do nowych technologii, które byÊ moĝe bÚdzie wzrastaÊ poprzez
upowszechnienie umiejÚtnoĂci korzystania zb niej (Kieĝel, 2013, s. 54), co
potwierdzajÈ takĝe analizy przeprowadzonego badania ankietowego.
Nie kaĝda wdroĝona innowacja zostanie zaakceptowana przez odbiorców. Do innowacyjnych rozwiÈzañ wprowadzonych na poczÈtku XXI wieku,
których uĝytecznoĂÊ rynek zweryfikowaï negatywnie, naleĝy zaliczyÊ pïatnoĂci kartÈ poprzez interaktywnÈ telewizjÚ zb wykorzystaniem odpowiednich przystawek ibrealizowanÈ za pomocÈ telewizyjnego pilota (Bury, 2002,
s.b 67), ab takĝe pïatnoĂci kodem QR, których znajomoĂÊ wskazaïo jedynie
13% ankietowanych. Natomiast rozwój szybkich pïatnoĂci internetowych
wb najbliĝszych latach powinien utrzymywaÊ duĝÈ popularnoĂÊ. Gïównymi
czynnikami stabilnoĂci tej formy powinny byÊ jej kluczowe zalety: szybkoĂÊ
realizacji, niskie koszty transakcji, stosunkowo duĝe bezpieczeñstwo, unifikacja sposobu zapïaty oraz funkcja mobilnoĂci, która umoĝliwia pïynne
przeniesienie zachowañ konsumentów zbinternetowych platform handlowych
do sektora mobilnego (Olszañski ib Piech, 2012, s. 99).
WĂród innowacji bÚdÈcych na etapie weryfikacji przez rynek znajdujÈ
siÚ takie rozwiÈzania, jak systemy RTGS (Real Time Gross Settlement), czyli
systemy przelewów miÚdzybankowych realizowanych wbczasie rzeczywistym,
SORBINET ib ELIXIR. Funkcjonuje takĝe system TARGET (Trans European Automated Real Time Gross Settlement Express Transfer), skïadajÈcy siÚ
zb 17 systemów RTGS, tj. systemów zb 12 krajów ze strefy euro oraz Danii,
Szwecji, Wielkiej Brytanii, Polski ibmechanizmu pïatniczego Europejskiego
Banku Centralnego (Perkowski, 2010, s. 55).
BiorÈc pod uwagÚ takĝe rozwój pïatnoĂci internetowych wb krajach bardziej zaawansowanych technologicznie, moĝna wnioskowaÊ, iĝ bankowoĂÊ
mobilna bÚdzie wykazywaïa siÚ wbPolsce najwiÚkszÈ dynamikÈ wzrostu wbnajbliĝszej przyszïoĂci. Wskazany kierunek zmian jest takĝe weryfikowany przez
zjawisko systematycznego wzrostu liczby urzÈdzeñ mobilnych wb kraju ib na
Ăwiecie (http://bit.ly/SDMW2015). Analiza wyników badania takĝe potwierdza duĝÈ popularnoĂÊ aplikacji mobilnych wb systemach pïatnoĂci internetowych. Nie bez znaczenia jest takĝe wiÚksze bezpieczeñstwo pïatnoĂci za
pomocÈ aplikacji wb porównaniu zb kartami pïatniczymi (Andreev, Pliskin
ib Rafaeli, 2012, s. 50–55). Innowacyjnym rozwiÈzaniem znanym wb Ăwiecie
Internetu jest takĝe waluta BitCoin, która powstaïa wb2009 r. jako zdecentralizowana waluta internetowa, zaprojektowana przez grupÚ osób ob pseudonimie Satoshi Nakamoto. BitCoin powinien byÊ traktowany jako Ărodek
wymiany, poniewaĝ gïównym celem jego nabywania jest wymiana na dobra
konsumpcyjne lub produkcyjne (Sieroñ, 2013, s. 33). PopularnoĂÊ waluty
BitCoin jest stosunkowo niewielka ib dopóki któryĂ zb krajów nie zacznie
akceptowaÊ go jako równoprawnego Ărodka walutowego, raczej nie moĝna
spodziewaÊ siÚ dalszej ekspansji.
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
209
Grzegorz Szymañski
PodsumowujÈc, dalszy rozwój pïatnoĂci internetowych wb detalicznym
sektorze e-commerce bÚdzie skupiaï siÚ wokóï najwaĝniejszych zb punktu
widzenia klientów parametrów Ărodków pïatniczych. SzybkoĂÊ przelewu,
niskie koszty transakcji, bezpieczeñstwo oraz mobilnoĂÊ ibprostota funkcjonalnoĂci bÚdÈ stanowiÊ czynniki weryfikujÈce poszczególne formy pïatnoĂci.
Analiza literatury oraz wyników badania pozwalajÈ pozytywnie zweryfikowaÊ postawionÈ hipotezÚ, czyli najpopularniejszym kierunkiem zmian wĂród
internetowych pïatnoĂci sektora e-commerce sÈ aplikacje mobilne, zwïaszcza wb transakcjach detalicznych. IstotnÈ wadÈ przeprowadzonego badania
jest forma deklaratywna ankiety, co pokazaïy wyniki uzyskane wb pytaniu
dotyczÈcym znajomoĂci poszczególnych innowacyjnych rozwiÈzañ pïatnoĂci.
Kolejnym etapem badania istniejÈcych kierunków zmian wb internetowych
pïatnoĂciach mogïoby byÊ badanie przeprowadzone na funkcjonujÈcej platformie sektora e-commerce, gdzie klienci mieliby do wyboru szeroki wachlarz
pïatnoĂci, zawierajÈcy zarówno sprawdzone rozwiÈzania przelewów internetowych, jak ibinnowacyjne formy zapïaty zbwykorzystaniem portalu FB, kodów
QR, abnawet pïatnoĂci grupowych, waluty BitCoin oraz modeli zbodroczonÈ
pïatnoĂciÈ. Wyniki uzyskane wbten sposób stanowiïyby wiarygodniejsze ěródïo analizy niĝ deklaracje wbkwestionariuszu ankietowym. Niemniej jednak
przytoczone wyniki ib analizy mogÈ stanowiÊ istotne przesïanki do dalszych
badañ na pïaszczyěnie pïatnoĂci internetowych wb Polsce, ze szczególnym
uwzglÚdnieniem pïatnoĂci mobilnych.
Bibliografia
Andreev, P., Pliskin, N. ib Rafaeli, S. (2012). Drivers and Inhibitors of Mobile-Payment
Adoption by Smartphone Users. International Journal of E-Business Research, 8 (3).
Bakalarczyk, S. (2006). Innowacje bankowe. ’ódě: Wydawnictwo Politechniki ’ódzkiej.
BanaĂ, J. (2014). PïatnoĂci zbliĝeniowe ib perspektywy ich rozwoju. Studia Ekonomiczne,
186.
Bury, A. (2002). Karty pïatnicze wb Polsce. Warszawa: CeDeWu.
Chmielarz, W. (2005). Systemy elektronicznej bankowoĂci. Warszawa: Difin.
Gemius. (2014). E-commerce wb Polsce 2014. Pozyskano z: http://www.infomonitor.pl/
download/e-commerce-w-polsce-2014.pdf.
Gkoutzinis, A. (2010). Internet Banking and the Law in Europe, Regulation Financial
Integration and Electronic Commerce. Cambridge: Cambridge University Press.
Gorynia, M. ib’aěniewska, E. (2010). Kompendium wiedzy obkonkurencyjnoĂci. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Harasim, J. (2012). Determinanty upowszechniania siÚ innowacji pïatniczych. Annales
Universitatis Mariae Curie-Skïodowska, 46 (4).
Heffernan, S. (1996). Modern Banking in Theory and Practice. New York: John Wiley
and Sons.
IR. (2014). AdTrends sierpieñ 2014 – aplikacje bankowe. Pozyskano z: http://ircenter.com/
adtrends-sierpien-2014-aplikacje-bankowe.
Janczyk-Strzaïa, E. (2011). Rozwój ibprzyszïoĂÊ bankowoĂci elektronicznej wbPolsce. Zeszyty
Naukowe Wyĝszej Szkoïy Bankowej we Wrocïawiu, (25/201).
KÚpa, L., Tomasik, P. ib Dobrzyñski, S. (2012). Bezpieczeñstwo systemu e-commerce, czyli
jak bez ryzyka prowadziÊ biznes wb internecie. Gliwice: Helion.
210
DOI 10.7172/1644-9584.57.12
Rozwój pïatnoĂci internetowych wb polskim detalicznym handlu elektronicznym
Kieseberg, P., Leithner, M., Mulazzani, M., Munroe, L., Schrittwieser, S., Sinha, M.
ibWeippl, E. (2010). QR Code Security. Referat wygïoszony na: The 8th International
Conference on Advances in Mobile Computing and Multimedia.
Kieĝel, M. (2013). PïatnoĂci bezgotówkowe wbPolsce wbkontekĂcie rozwoju spoïeczeñstwa
informacyjnego ib gospodarki opartej na wiedzy. W: G. Woěniak (red.), NierównoĂci
spoïeczne abwzrost gospodarczy. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Kim, C., Tao, W., Shin, N. ib Kim, K.S. (2010). An Empirical Study of Customers’ Perceptions of Security and Trust in E-payment Systems. Electronic Commerce Research
and Applications, 9.
Kisiel, M. (2005). Internet ab konkurencyjnoĂÊ banków wb Polsce. Warszawa: CeDeWu.
Klimontowicz, M. (2014). Rynek pïatnoĂci mobilnych wb Polsce – stan ib perspektywy
rozwoju. Annales Universitatis Mariae Curie-Skïodowska, 48 (3).
Koěliñski, T. (2013). Zwyczaje pïatnicze Polaków. NBP. Pozyskano z: http://www.nbp.pl/
systemplatniczy/zwyczaje_platnicze/zwyczaje_platnicze_Polakow.pdf.
Kuchciñski, A. (2013). Rynek kart pïatniczych wb Polsce. Kwartalnik Naukowy Uczelni
Vistula, 4 (38).
Lee, T. (2005). The Impact of Perceptions of Interactivity on Customer Trust and Transaction Intentions in Mobile Commerce. Journal of Electronic Commerce Research, 6 (3).
Mayes, K. ib Markantonakis, K. (2008). Smart Cards, Tokens, Security and Applications.
Springer Science & Business.
NBP. (2015). Karty pïatnicze (dane wg agentów rozliczeniowych): Liczba akceptantów, liczba
punktów handlowo-usïugowych, liczba urzÈdzeñ akceptujÈcych oraz liczba ib wartoĂÊ
transakcji bezgotówkowych wbkolejnych kwartaïach od 2003 r. Pozyskano z: http://www.
nbp.pl/home.aspx?f=/systemplatniczy/karty_platnicze.html (5.05.2015).
Olszañski, M. ibPiech, K. (red). (2012). E-biznes – innowacje wbusïugach. Teoria, praktyka,
przykïady. Warszawa: PARP.
Perkowski, P. (2010). Rozliczenia miÚdzybankowe wb Polsce za pomocÈ nowoczesnych systemów RTGS. Poznañ: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej wb Poznaniu.
Polasik, M. (2005). Rozwój bankowoĂci elektronicznej wbPolsce – wbĂwietle badañ ankietowych. Bank ib Kredyt, (8).
Polasik, M. (2013). Wykorzystanie elektronicznych kanaïów dystrybucji usïug bankowych
wb Polsce. Copernican Journal of Finance & Accounting, 2 (1).
Polasik, M. ib Maciejewski, K. (2009). Innowacyjne usïugi pïatnicze wb Polsce ib na Ăwiecie.
NBP.
RÆbonĉu, C.I. (2009). Electronic Banking Services in Economy Based on Knowledge.
Analele UniversitÆĉii Constantin Brâncuąi din Târgu Jiu, Seria Economie, (1).
Rogers, E.M. (1962). Diffusion of Innovations. New York: Free Press.
Sieroñ, A. (2013). Czym jest Bitcoin? Acta Unversitatis Wratislaviensis, Ekonomia Wroclaw
Economic Review, 19 (4).
Stankiewicz, M.J. (2000). Istota ib sposoby oceny konkurencyjnoĂci przedsiÚbiorstwa.
Gospodarka Narodowa, (7–8).
Szczypiorski, K., Zwierko, A. ibMargasiñski, I. (2005). Micropayments with Privacy: AbNew
Proposal for E-commerce. W: K. Saeed ibJ. PejaĂ (red.), Information Processing and
Security Systems. Springer.
ZBP. (2015). Raport BankowoĂÊ internetowa ib pïatnoĂci bezgotówkowe, IV kwartaï 2014 r.
Pozyskano z: http://zbp.pl/public/repozytorium/wydarzenia/images/marzec_2015/konf/
Netbank_Q4_2014v3.pdf (12.04.2015).
Ziemba, M. (2012). Innowacje wbpolskim sektorze bankowym – rozwój bankowoĂci elektronicznej. Folia Oeconomica, (266).
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (57), t. 1, 2016
211