czytaj PDF - Endokrynologia Pediatryczna

Myśliwiec M. i inni – Ocena poziomu witaminy D3 u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1
Vol. 7/2008 Nr 4(25)
Endokrynologia Pediatryczna
Pediatric Endocrinology
Ocena poziomu witaminy D3 u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1
Evaluation of Vitamin D3 Levels in Healthy Children and with Newly Diagnosed
Type 1 Diabetes Mellitus
Małgorzata Myśliwiec, 1Agnieszka Brandt, 1Joanna Bautembach-Minkowska, 1Anna Balcerska,
Leszek Szewczyk
1
2
Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku
Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
1
2
Adres do korespondencji:
dr med. Małgorzata Myśliwiec, Oddział Diabetologii Kliniki Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii
Medycznej w Gdańsku, ul. Dębinki 7, 80-952 Gdańsk; tel.: (058) 349-28-90, fax: (058) 349-28-98;
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: cukrzyca typu 1, witamina D3
Key words: Diabetes Mellitus type 1, witamin D3
STRESZCZENIE/ABSTRACT
Wstęp. Doniesienia ostatnich lat sugerują, iż witamina D3 może stanowić również istotny czynnik patogenetyczny
w rozwoju cukrzycy typu 1. Celem pracy była ocena poziomu witaminy 25(OH)D3 u dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 i analiza zależności pomiędzy jej poziomem a wybranymi parametrami klinicznymi i biochemicznymi. Materiał i metody. Badaniami objęto 21 dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 w wieku 8,6±5,6 lat (grupa 1). Grupę kontrolną stanowiło 17 zdrowych dzieci (grupa 2) dobranych pod względem wieku i płci. U wszystkich
badanych dzieci oznaczono poziom HbA1c, C-peptydu, 25(OH)D3, parahormonu (PTH), fosfatazy alkalicznej, wapnia całkowitego i fosforu oraz miano przeciwciał przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego. Wyniki. Dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 charakteryzowały się statystycznie znamiennym wyższym poziomem HbA1c
(p < 0,001) oraz poziomem przeciwciał przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego (p < 0,001), istotnie niższym
poziomem witaminy 25(OH)D3 (p < 0.001) i C-peptydu (p = 0,01) w surowicy krwi w porównaniu do grupy dzieci zdrowych. Natomiast nie wykazano różnic znamiennie statystycznych pomiędzy grupami w zakresie wieku, BMI,
poziomu PTH, wapnia całkowitego, fosforu oraz fosfatazy alkalicznej. W grupie 1 u 52% badanych pacjentów wykazano deficyt witaminy D3 (< 10 ng/ml). Natomiast w grupie 2 u żadnego dziecka nie wykazano poziomu witaminy
D3 poniżej 10 ng/ml. Ponadto w grupie 1 stwierdzono statystycznie znamienną ujemną korelację pomiędzy wiekiem
pacjenta w momencie ujawnienia się cukrzycy typu 1 (r = -0,51; p < 0,05), dobowym zapotrzebowanie na insulinę
(r = -0,44; p < 0,05) a poziomem witaminy 25(OH)D3. Wnioski. U dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 występuje istotnie niższy poziom witaminy 25(OH)D3 w odniesieniu do grupy dzieci zdrowych. Przeprowadzone badania w grupie dzieci chorych na cukrzycę typu 1 sugerują istnienie związku pomiędzy poziomem witaminy 25(OH)D3,
23
Praca oryginalna
Endokrynol. Ped., 7/2008;4(25):23-30
a wiekiem ujawnienia się choroby oraz dobowym zapotrzebowaniem na insulinę przez poszczególnych chorych.
Endokrynol. Ped. 7/2008;4(25):23-30.
Background. Recent years studies have suggested that vitamin D3 may play significant role in pathogenesis and
development of diabetes mellitus type 1. The aim of the study was to estimate vitamin 25(OH)D3 levels in children
with new-onset diabetes mellitus type 1 and to evaluate relationship between its levels and chosen clinical and
biochemical parameters. Materials and methods. The study comprised 21 children with newly diagnosed diabetes
mellitus type 1 aged 8,6±5,6 years (group 1). Control group included 17 healthy children (group 2) in adequate to
group 1 age and gender. In all children HbA1c, C-peptide, 25(OH)D3, parathormone (PTH), alkaline phosphatase,
total calcium, phosphorus levels and glutamic acid decarboxylase antibodies were measured. Results. In children with
newly diagnosed diabetes type 1 there were found statistically significant higher HbA1c (p < 0,001) and glutamic acid
decarboxylase antibodies levels and statistically significant lower vitamin 25(OH)D3 and (p < 0,001) C-peptide levels
(p = 0,01) than in healthy children. There were not significant differences between group 1 and 2 in age, BMI, PTH,
total calcium, phosphorus and alkaline phosphatase levels. In 52% of patients from group 1 there was indicated vitamin
25(OH)D3 deficit (< 10 ng/ml). In group 2 none child had vitamin 25(OH)D3 level lower than 10 ng/ml. Furthermore
in group 1 there was seen statistically significant negative correlation between diabetes type 1 onset age (r = -0,51;
p < 0,05), daily insulin requirement (r = -0,44; p < 0,05) and vitamin 25(OH)D3 levels. Conclusions. In children with
newly diagnosed diabetes type 1 there were observed significant lower vitamin 25(OH)D3 levels in comparison with
healthy children. Realized studies in children with diabetes type 1 have suggested existence of association between
vitamin 25(OH)D3 levels and diabetes diagnosed age and daily insulin requirement in each patient. Pediatr. Endocrinol.
7/2008;4(25):23-30.
Wstęp
Patogeneza cukrzycy typu 1 nie jest dotychczas
w pełni wyjaśniona. Wiele danych przemawia za
udziałem kompleksu czynników środowiskowych
i genetycznych w przełamaniu tolerancji na własne
antygeny i wzbudzeniu komórkowej oraz humoralnej odpowiedzi autoimmunologicznej na niektóre
struktury komórek β trzustki [1]. Wśród czynników
środowiskowych istotną rolę w patogenezie cukrzycy typu 1 odgrywają infekcje wirusowe i bakteryjne, białka zwierzęce i roślinne w diecie niemowląt
oraz chemikalia, barwniki i konserwanty stosowane
w produktach żywnościowych [2, 3]. Coraz więcej
doniesień naukowych z ostatnich lat wskazuje na
związek pomiędzy częstością występowania chorób o podłożu autoimmunologicznym, w tym cukrzycy typu 1, a poziomem 25(OH)D3 w surowicy
krwi, długością geograficzną i czasem ekspozycji
na światło słoneczne [4, 5, 6, 7].
Największy odsetek chorych na cukrzycę typu 1
notuje się w Finlandii i innych krajach skandynawskich. Populacja polska jeszcze do 1998 roku należała
do krajów o niskiej zapadalności na cukrzycę typu 1.
W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił w Polsce dynamiczny wzrost zachorowań na cukrzycę typu 1, co powoduje stopniowe przesuwanie Polski w klasyfikacji
zapadalności na tę chorobę na poziom średni [8]. Potwierdzeniem tego stwierdzania są opublikowane
w 2007 roku wyniki badań epidemiologicznych dotyczących zapadalności na cukrzycę typu 1 w populacji
24
wieku rozwojowego w województwie pomorskim
[9]. Udokumentowano, iż w okresie od 1998 do 2006
roku wystąpił prawie 2-krotny wzrost wskaźnika zapadalności na cukrzycę typu 1 w grupie dzieci do 15.
roku życia. Szczególnie niepokojący jest w ostatnich
latach dynamiczny wzrost zachorowań wśród dzieci najmłodszych w wieku od 0 do 4 lat [9, 10]. Porównując wskaźniki zapadalności na cukrzycę typu
1 wśród dzieci w poszczególnych rejonach świata,
wysunięto podejrzenie udziału niedoboru witaminy
D3 w patogenezie cukrzycy typu 1. Zarówno klimat,
jak i położenie Polski oraz znaczny niedobór w diecie pokarmów bogatych w witaminę D3, umieszczają
nasz kraj w grupie państw zagrożonych hipowitaminozą D3. Zostało to potwierdzone w ogólnopolskich badaniach wykonanych wśród populacji dzieci polskich przez Instytut Żywności i Żywienia [11].
U ponad 90% dzieci w Polsce stwierdzono występowanie przewlekłych niedoborów witaminy D3
w diecie.
Odkrycie specyficznych receptorów dla 1 alfa
25(OH)D3 (VDR – vitamin D receptor) na wielu
różnych komórkach potwierdza wcześniejsze przypuszczenie o znacznie szerszym spektrum działania witaminy D3 niż znane dotychczas oddziaływanie na gospodarkę wapniowo-fosforanową [12].
Badania ostatnich lat wykazały, iż aktywna forma
1,25(OH) witaminy D3 z 25(OH)D3 może być produkowana nie tylko w nerce, ale także przez komórki prostaty, gruczołu sutkowego, keratynocyty, nabłonka jelitowego, wysepki trzustki [12]. Odkrycie
Myśliwiec M. i inni – Ocena poziomu witaminy D3 u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1
receptorów VDR również na komórkach układu
odpornościowego, makrofagach, komórkach dendrytycznych, limfocytach T i B potwierdziło przypuszczenie, że aktywna forma witaminy D3 ma także działanie immunomodulacyjne i może odgrywać
istotną rolę w chorobach autoimmunizacyjnych [13].
Dotychczas wykazano jej udział w etiopatogenezie
tocznia rumieniowatego układowego, stwardnieniu
rozsianym, chorobie Leśniowskiego-Crohna [14].
Doniesienia ostatnich lat sugerują, iż witamina D3
może stanowić również istotny czynnik patogenetyczny w rozwoju cukrzycy typu 1.
Cel pracy
Celem pracy była ocena poziomu witaminy 25
(OH)D3 u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 i analiza zależności pomiędzy jej poziomem a wybranymi parametrami klinicznymi
i biochemicznymi.
Materiał i metody
Badaniami objęto 21 dzieci z nowo rozpoznaną
cukrzycą typu 1 w wieku 8,6±5,6 lat leczonych na
Oddziale Diabetologii Dziecięcej Kliniki Pediatrii,
Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku, u których rozpoznano
cukrzycę typu 1 na podstawie kryteriów American
Diabetes Association [15]. Grupę kontrolną stanowiło 17 zdrowych dzieci dobranych pod względem wieku -8,41±4,59 lat i płci, u których na podstawie wywiadu, badania klinicznego oraz poziomu
C-peptydu i HbA1c wykluczono cukrzycę. Ponadto
z badań wykluczono, zarówno z grupy dzieci chorych na cukrzycę typu 1, jak i z grupy kontrolnej,
pacjentów z zaburzeniami w gospodarce wapniowo-fosforanowej oraz u których indeks masy ciała,
określony jako BMI (body mass index (kg/m2)) dla
płci i wieku wyniósł powyżej 90 centyli.
Dzieci z cukrzycą typu 1 otrzymywały insuliny humanizowane metodą intensywnej insulinoterapii. Dawka dobowa insuliny wynosiła 0,77±0,21
j/kg wagi ciała. Ponadto zebrano szczegółowy wywiad chorobowy zwracając uwagę na suplementację witaminy D3 i miejsce stałego zamieszkania.
Wszyscy badani pacjenci od urodzenia mieszkają
w województwie pomorskim i otrzymywali suplementację witaminy D jedynie do 1,5 roku życia.
Zalecany prawidłowy poziom 25(OH)D3 obejmuje przedział 30-80 ng/dl, hipowitaminoza – 20-30
ng/ml, niedobór – 10-20 ng/ml, deficyt badanej
witaminy określany jest przy poziomie od 0 do 10
ng/ml [16].
Badania biochemiczne
U wszystkich pacjentów po wyrównaniu zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej oraz uzyskaniu wyrównania dobowego profilu glikemii
w 10 dobie hospitalizacji oznaczono poziom HbA1c, C-peptydu, 25(OH)D3, wybranych parametrów
gospodarki wapniowo-fosforanowej: parahormonu
(PTH), fosfatazy alkalicznej, wapnia całkowitego
i fosforu oraz miano przeciwciał przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego. Stężenia hemoglobiny glikozylowanej (HbA1c) oznaczonego
w surowicy krwi metodą immunoturbidimetryczną
używając Unimate 3 set (Hoffmann-La Roche AG,
Basel, Switzerland). Oznaczenie poziomu 25(OH)D3
wykonano zautomatyzowaną metodą chemiluminescencji na platformie firmy DiaSorin (Liaison
25-OH D TOTAL). Z kolei poziom C-peptydu
i PTH oznaczono metodą immunochemiluminescencji, a poziom fosfatazy alkalicznej, wapnia
i fosforu metodą spektrofotometryczną.
Analiza statystyczna
Zgodność rozkładu badanych zmiennych z rozkładem normalnym badano testem Kołmogorowa-Smirnowa. Do porównania średnich stosowano
test t-Studenta oraz test U Manna-Whitneya. Korelację badano metodą Pearsona. Za poziom istotności statystycznej w pracy przyjęto p < 0,05. Analizy danych dokonano przy pomocy programu
Statistica 7.0 firmy StatSoft Inc. licencjonowanego
dla Akademii Medycznej w Gdańsku.
Wyniki
Charakterystyka kliniczna i biochemiczna
dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 i dzieci zdrowych
Dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1
(grupa 1) charakteryzowały się statystycznie znamiennym wyższym poziomem HbA1c (p < 0,001)
oraz poziomem przeciwciał przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego (p < 0,001), istotnie niższym poziomem witaminy 25(OH)D3 (p < 0.001),
C-peptydu (p = 0,01) w surowicy krwi w porównaniu do grupy dzieci zdrowych (grupa 2). Natomiast
nie wykazano różnic znamiennie statystycznych pomiędzy grupami w zakresie wieku, BMI, poziomu
25
Praca oryginalna
7/2008;4(25):23-30
Endokrynol. Ped., 7/2008;2(23):21-32
PTH, wapnia całkowitego, fosforu oraz fosfatazy alkalicznej (Tab. 1). Poddając analizie płeć badanych pacjentów nie wykazano istotnych różnic
(p = 0,89) w zakresie poziomu witaminy 25(OH)
D3 pomiędzy dziewczętami (n = 12; 12,35±6,34)
a chłopcami (n = 9; 13,09±5,63). Ponadto w grupie
dzieci z rozpoznaniem cukrzycy typu 1 nie stwierdzono u żadnego dziecka prawidłowego poziomu
witaminy D3, a u 52% badanych pacjentów wykazano deficyt witaminy D3 (< 10 ng/ml). Natomiast w grupie dzieci zdrowych u 47% stwierdzono prawidłowy poziom witaminy D3 oraz u żadnego dziecka nie wykazano poziomu witaminy D3 poniżej 10 ng/ml.
Analiza korelacji poziomu witaminy 25(OH)D3
z parametrami klinicznymi i biochemicznymi
u dzieci z cukrzycą typu 1
W badanej grupie dzieci z cukrzycą typu 1
stwierdzono statystycznie znamienną ujemną korelację pomiędzy wiekiem pacjenta w momencie
ujawnienia się cukrzycy typu 1 (r = -0,51; p <
0,05), dobowym zapotrzebowanie na insulinę (r =
-0,44; p < 0,05), a poziomem witaminy 25(OH)D3
(Ryc. 1, 2). Natomiast nie wykazano istotnej statystycznie korelacji pomiędzy poziomem witaminy
25(OH)D3 a poziomem C-peptydu i mianem przeciwciał przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego.
Ryc. 1. Korelacja pomiędzy poziomem witaminy 25(OH)D3 a
zapotrzebowaniem na insulinę (r = -0,35; p < 0,05)
Fig. 1. Correlation between vitamin 25(OH)D3 levels and daily
insulin requirement (r = -0,35; p < 0,05)
26
Ryc. 2. Korelacja pomiędzy poziomem witaminy 25(OH)D3 a
wiekiem zachorowania na cukrzycę typu 1 (r = -0,35; p < 0,05)
Fig. 2. Corelation between witamin 25(OH)D3 levels and age at
diagnosis (r = -0,35; p < 0,05)
Dyskusja
Rozpoznanie cukrzycy typu 1 u dzieci wiąże
się z koniecznością stałej podaży insuliny, pomiaru
glikemii, możliwością wystąpienia ostrych i przewlekłych powikłań. Dlatego wciąż poszukuje się
nowych sposobów prewencji, jak i leczenia tej choroby. Doniesienia ostatnich lat wskazujące na nieznaną dotąd rolę witaminy D3 i budzą wielkie nadzieje na ochronny jej udział w rozwoju cukrzycy
typu 1 [17]. Przeprowadzone badania własne jednoznacznie wskazują na niedobór witaminy D3 u dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1. Wykazano,
iż średni poziom 25-hydroksywitaminy D3 w grupie badanych pacjentów wynosił 12,82 ng/ml i był
istotnie niższy w porównaniu do grupy dzieci zdrowych (30,48 ng/ml). U ponad 50% dzieci chorych
na cukrzycę typu 1 stwierdzono deficyt witaminy
25(OH)D3, poniżej 10 ng/ml.
Już badania przeprowadzone w Finlandii przez
Hyponen E. i in. [18] wykazały, iż ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 było ośmiokrotnie niższe w grupie dzieci otrzymującej regularną
suplementację witaminy D3 i trzykrotnie wyższe
u dzieci z objawami krzywicy. Obniżony poziomy
25(OH)D3 u dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą
stwierdzono również w populacji dzieci szwedzkich [19] i włoskich [20]. Badania ostatnich lat sugerują, iż efekt prewencyjny witaminy D3 może
być wynikiem immunosupresyjnych właściwości
1,25-di-hydroksyl-cholekalcyferolu, który w warunkach in vitro hamuje sekrecję cytokin produkowanych przez limfocyty Th1 (IL-12, IL-2, INF-γ) oraz
Myśliwiec M. i inni – Ocena poziomu witaminy D3 u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1
Tabela I. Parametry kliniczne i biochemiczne dzieci z cukrzycą typu 1 (grupa 1) i dzieci zdrowych (grupa 2)
Table I. Clinical and biochemical parameters in children with type 1 diabetes mellitus (group 1) and healthy group (group 2)
Parametry kliniczne i biochemiczne
Grupa 1 (n = 21)
Grupa 2 (n = 17)
p
Wiek (lata)
8,6±5,6
8,41±4,59
0,42
BMI (kg/m )
17,26±3,62
18,49±3,02
0,36
0,32±0,18*
1,68±0,32
0,01
HbA1c (%)
11,84±2,74*
4,63±0,24
< 0,001
Witamina 25(OH)D3 (ng/ml)
12,82±7,39
30,48±13,95
< 0,001
352,84(4,4-1224)
1.27(0,2-4,5)
< 0,001
33,97±16,47
33,36±15,65
0,93
Wapń całkowity (mg/dl)
9,56±0,36
9,68±0,21
0,37
Fosfor (mg/dl)
4,81±0,84
4,38±0,72
0,14
171,15±36,98
0,45
2
C-peptyd (ng/ml)
Przeciwciała anty-GAD (IU/ml)
Parahormon (pg/ml)
Fosfataza alkaliczna (U/l)
185,93±61,9
* różnica istotna statystycznie pomiędzy grupą 1 i 2
Tabela II. Liczba (%) dzieci z cukrzycą typu 1 (grupa 1) i dzieci zdrowych (grupa 2) w zależności od poziomu witaminy D3 w surowicy
krwi
Table II. Number (%) of children with type 1 diabetes mellitus (group 1) and healthy group (group 2) in dependence of vitamin D3
Liczba i % pacjentów
grupy 1 (n = 21)
Liczba i % pacjentów
grupy 2 (n = 17))
Zalecany poziom 25(OH)D3
30-80 ng/ml
0 (0%)
8 (47%)
Hipowitaminoza 25(OH)D3
21-30 ng/ml
5 (24%)
6 (35%)
Niedobór 25(OH)D3
10-20 ng/ml
5 (24%)
3 (18%)
Deficyt 25(OH)D3
<10 ng/ml
11 (52%)
0 (0%)
wpływa na proliferację limfocytów we krwi obwodowej [21], zmniejsza ekspresję cząsteczek HLA
II klasy i adhezyn międzykomórkowych [22]. Na
kluczową rolę witaminy D3 w modulowaniu funkcji
układu immunologicznego może wskazywać obecność jej receptorów (VDR, witamin D receptor) na
większości komórek immunokopetentnych, w tym
na komórkach prezentujących antygen i aktywnych
limfocytach T [13].
Wyniki badań w prezentowanej pracy oraz doniesienia innych autorów pozwalają spojrzeć szerzej na patogenezę cukrzycy typu 1. Założenie, że
jest ona między innymi konsekwencją niedoboru
witaminy D3 daje nowe możliwości terapeutyczne.
Fakt, udokumentowany w naszej pracy oraz innych autorów, iż wiek zachorowania na cukrzycę
typu 1 oraz dobowe zapotrzebowanie na insulinę
u osób już chorych jest zależne od poziomu witaminy D3, być może ujawni kierunek nowego pomysłu
terapeutycznego. Wczesne stosowanie witaminy D3
u tych osób, u których stwierdza się niski poziom
tej witaminy, być może z jednej strony pozwoli na
zmniejszenie ryzyka ujawnienia się cukrzycy typu 1
u osób predysponowanych genetycznie do tej choroby, z drugiej zaś strony pozwoli na utrzymanie
długotrwałej remisji u pacjentów z już rozpoznaną
cukrzycą typu 1.
Już w roku 1997 Baynes i in. zwrócili uwagę na
istotny związek pomiędzy niedoborem witaminy D
a rozwojem zaburzeń tolerancji glukozy oraz hiperinsulinizmu [23]. W kolejnych latach liczne prowadzone badania, ale w grupie pacjentów z cukrzycą
typu 2 wskazują jednoznacznie, iż suplementacja
27
Praca oryginalna
witaminy D korzystnie wpływa na wyrównanie
metaboliczne choroby poprzez poprawę poziomów glikemii oraz zmniejszenie insulinooporności [24-26].
Obecnie podejmowane są próby prewencji chorób o podłożu autoimmunologicznym [27] oraz regulujące wzrost, dojrzewanie i różnicowanie komórek, w tym nowotworów przewodu pokarmowego,
gruczołu piersiowego [28, 29]. W ciągu ostatnich
lat pojawiły się nieliczne jeszcze doniesienia o korzystnym wpływie witaminy D w prewencji cukrzycy typu 1 oraz w utrzymaniu aktywności komórek β
trzustki u osób z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1
[30, 31]. Badania Szewczyka i in. polegające na
włączeniu preparatów witaminy D3 u dzieci z nowo
rozpoznaną cukrzycą typu 1 pozwoliły na uzyskanie u nich ponad 2-letniej remisji choroby [32, 33].
Z kolei badania przeprowadzone przez Brekke i Ludvigssona [34] udowodniły, iż podaż witaminy D3
w okresie ciąży w postaci preparatów farmakologicznych lub zwiększonej jej podaży w pożywieniu, zmniejszyła częstość występowania przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom wysp
trzustkowych u dzieci z genetycznym obciążeniem
w kierunku cukrzycy.
Przedmiotem kolejnych badań jest ustalenie
dawkowania witaminy D3 oraz jej aktywnych metabolitów stosowanych zarówno w prewencji cukrzycy typu 1, jak i w utrzymaniu aktywności komórek β
trzustki u osób z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1.
Badania takie zostały poczynione w prewencji chorób nowotworowych [31, 35].
Liczni autorzy prac zwracają jednak uwagę, że
zarówno witamina D3, jak i jej metabolity mogą
Endokrynol. Ped., 7/2008;4(25):23-30
wywoływać bardzo szkodliwe i długotrwałe efekty
nawet przy niewielkim przedawkowaniu, szczególnie u najmłodszych dzieci [36, 37]. Z tego powodu
suplementację witaminy D3 powinno się prowadzić bardzo ostrożnie, kontrolując stężenie 25-hydroksywitaminy w surowicy oraz homeostazę gospodarki wapniowo-fosforanowej. Jak dotychczas
nie opublikowano jeszcze konkludujących wyników badań w formie zalecanych podwyższonych
dawek witaminy D3 zarówno w prewencji cukrzycy typu 1, jak i w utrzymaniu jak najdłuższej remisji
choroby u nowo zdiagnozowanych dzieci z cukrzycą typu 1. Obecnie sugerowane są dawki w bardzo
szerokich granicach od 5 do 50 μd/dobę (200-2000
IU/dobę) [38].
Wydaje się, że dalsze prowadzenie badań oraz
ogromny postęp, który dokonuje się w biologii molekularnej, niewątpliwie w niedalekiej przyszłości pozwoli nie tylko na wyjaśnienie roli witaminy
D3 w etiopatogenezie cukrzycy typu 1 u dzieci, ale
również pomoże w opracowaniu skutecznych metod prewencji i leczenia tej choroby.
Wnioski
U dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 występuje istotnie niższy poziom witaminy 25(OH)D3
w odniesieniu do grupy dzieci zdrowych.
Przeprowadzone badania w grupie dzieci chorych na cukrzycę typu 1 sugerują istnienie związku
pomiędzy poziomem witaminy 25(OH)D3 a wiekiem ujawnienia się choroby oraz dobowym zapotrzebowaniem na insulinę przez poszczególnych
chorych.
PIŚMIENNICTWO/REFERENCES
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
28
Wahlberg J., Fredriksson J., Nikolic E., Vaarala O., Ludvigsson J., The ABIS-Study Group: Environmental factors related to the induction of beta-cell autoantibodies in 1-yr-old healthy children. Pediatric Diabetes, 2005:6, 199-205.
Viskari H., Ludvigesson J., Uibo R. et al.: Relationship between the incidence of type 1 diabetes and maternal
enterovirus antibodies: time trends and geographical variation. Diabetologia, 2005:48, 1280-1287.
Virtanen S.M., Knip M.: Nutritional risk predictors of beta cell autoimmunity and type 1 diabetes at a young age. Am. J.
Clin. Nutr., 2003:78(6), 1053-1067.
Mohr S.B, Garland C.F., Gorhan E.D., Garland F.C.: The association between ultrafiolet B irradiance, witamin D status
and incidence rates of type 1 diabetes in 51 regions wordwide. Diabetologia, 2008:51(8), 1391-1398.
Luong K., Nguyen L.T., Nguyen D.N.: The role of vitamin D in protecting type 1 diabetes mellitus. Diabetes Metab. Res.
Rev., 2005:21(4), 338-346.
Greer R.M., Rogers M.A., Bowling F.G., Buntain M.M., Haris M.: Australian children and adolescents with type 1 diabetes haven low witamin D levels. Med. J. Aust., 2007:187, 59-60.
Szewczyk L., Piekarski R.: Rola witaminy D3 w cukrzycy typu 1. Endokrynologia Pediatryczna, 2008:1(22), 65-70.
Jarosz-Chobot P., Krętowski A., Peczyńska J., Bandurska-Stankiewicz E., Urban M., Rewers M.: The parallel increase
of type 1 diabetes in two different regions of Poland: highly industralized Upper Silesia and argicultural north-eastern
regions of Podlasie and Warmia-Mazury (1989-2003). Przegląd Lekarski, 2006:63(4), 31.
Myśliwiec M. i inni – Ocena poziomu witaminy D3 u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[29]
[30]
[31]
[32]
[33]
[34]
[35]
Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Jędrzejczyk A., Malinowska E., Myśliwska J.: Increasing Incidence of Diabetes
Mellitus Type 1 in Children – the Role of Environmental Factors. Polish Journal of Environmental Studiem, 2007:(16),
109-112.
Myśliwiec M., Balcerska A., Bautembach-Minkowska J., Małecki M.T., Nazim J.: Zastosowanie osobistej pompy insulinowej u 7 tygodniowego niemowlęcia z cukrzycą noworodkową. Endokrynologia, Diabetologia i Choroby Przemiany
Materii Wieku Rozwojowego, 2006:12(4), 296-299.
Charzewska J., Weker H.: Ogólnopolskie badanie nad zawartością wapnia i witaminy D w dietach dzieci w wieku 4 lat.
Pediatr. Współcz. Gastroentero. Hepatol. Żywienie Dziecka, 2006:8, 107-109.
Bouillon R., Carmeliet G., Verlinden L.: Vitamin D and human health: lessons from vitamin D receptor null mice. Endocr.
Rev., 2008:29(6), 726-776.
Mathieu C.: Witamin D and 1,25-dihydroxyvitamin D3 as modulators in the immune system. J. Steroid. Biochem. Mol.
Biol., 2004:89, 449-452.
Bogaczewicz J., Sysa-Jędzejewska A., Arkuszewska C., Hawro T., Karczmarewicz E. et al.: Niedobór witaminy D
u chorych na toczeń rumieniowaty układowy. Dermatologia, 2008:10(3), 129-134.
American Diabetes Association: Diagnosis and Classification of Diabetes. Diabetes Care, 2003:26, 3160-3167.
Doroszko A., Gronowicz E., Niedzielska E.: Aktualne spojrzenie na zalecenia dotyczące dawkowania cholekalcyferolu.
Gastroenterologia Polska, 2008:15(4), 255-258.
Zipitis C.S., Akobeng A.K.: Witamin D supplementation in elary chilhood and risk of type 1 diabetes: a systematic
review and meta-analysis. Arch. Dis. Child., 2008:93, 512-517.
Hyponen E., Laara E., Reunanen A., Jarvelin M.R., Virtanen S.M.: Intake of vitamin D and risk of type 1 diabetes:
a birth-cohort study. Lancet, 2001:358, 1500-1503.
Pozzilli P., Manfrini S., Crino A. et al.: Low levels of 25-hydroxyvitamin D3 and 1,25-dihydroxyvitamin D3 in patients with
newly diagnosed type 1 diabetes. Horm. Metab. Res., 2005:37, 680-683.
Munns C., Zacharin M.R., Rodda C.P. et al.: Prevention and treatment of infant and childhood vitamin D deficiency in
Australia and New Zealand: a consensus statement. Med. J. Aust., 2006:185, 268-272.
Gregori S., Giarratana N., Smiroldo S., Uskokovic M., Adorini L.: A 1α25-dihydroxyvitamin D3 analog enhances
regulatory T-cell and arrests autoimmune diabetes in NOD mice. Diabetes, 2002:51, 1367-1374.
Van Halteren A.G., Tysma O.M., van Etten E., Mathieu C., Roep B.O.: 1 alpha, 25-dihydroxyvitamin D3 or analogue
treated dendritic cell modulate human autoreactive T cells via the selective induction of apoptosis. J. Autoimmun.,
2004:23, 233-239.
Baynes K.C., Boucher B.J., Feskens E.J., Kromhout D.: Vitamin D, glucose tolerance and insulinaemia in elderly men.
Diabetologia, 1997:40(3), 344-347.
Chiu K.C., Chu A., Go V.L. Saad M.F.: Hypovitaminosis D is associated with insulin resistance and beta cell dysfunction.
Am. J. Clin. Nutr., 2004:79(5), 820-825.
Borissova A.M., Tankova T., Kirilov G., Dakovska L., Kovacheva R.: The effect of vitamin D3 on insulin secretion and
peripheral insulin sensitivity in type 2 diabetic patients. Int. J. Clin. Pract., 2003:57(4), 258-261.
Hahn S., Haselhorst U., Tan S., Quadbeck B., Schmidt M., Roesler S. et al.: Low serum 25-hydroxyvitamin D
concentrations are associated with insulin resistance and obesity in women with polycystic ovary syndrome. Exp. Clin.
Endocrinol. Diabetes, 2006:114(10), 577-583.
Arnon Y., Amital H., Shoenfeld Y. Vitamin D and autoimmunity: New aetiological and therapeutic considerations. Annals
of the Rheumatic Diseases, 2007:66(9), 1137-1142.
Garland C.F., Garland F.C., Gorham E. et al.: The role of vitamin D in cancer prevention. Am. J. Public. Health., 2006:96,
252-261.
Holick M.F.: Vitamin D, Important for prevention of osteoporosis, cardiovascular heart disease type 1 diabetes,
autoimmune diseases, and some cancers. Southern Medical. J., 2005:98, 1024-1027.
Riachy R., Vandewalle B., Moerman E., Belaich, S., Lukowiak, B., Gmyr V. et al.: 1,25-Dihydroxyvitamin D3 protects
human pancreatic islets against cytokine-induced apoptosis via down-regulation of the Fas receptor. Apoptosis.,
2006:11(2), 151-159.
Holick M.F.: The vitamin D epidemic and its health consequences. J. Nutr., 2005:135, 2739-2748.
Szewczyk L., Azab Y., Bury A., Piekarski R.: Próba ochrony komórek beta po zdiagnozowaniu cukrzycy typu 1.
Endokrynol. Pediatr., 2006:5, 35-39.
Piekarski R., Azab Y., Bury A., Szewczyk L.: The use of prophylactic dose of alfacalcidol maintains remission regardless
of children’s age in a new onset type 1 diabetes – 2 years observation. Diabetologia, 2008:51, suppl. 1, 54.
Brekke H.K., Ludvigsson J.: Vitamin D supplementation and diabetes-related autoimmunity in the ABIS study. Pediatr.
Diabetes., 2007:8, 11-14.
Matieu C., Adorini L.: The coming of age of 1,25-dihydroxyvitamin D3 analogs as immunomodulatory agents. Trends.
Mol. Med., 2002:8, 174-179.
29
Praca oryginalna
Endokrynol. Ped., 7/2008;4(25):23-30
[36] Chambellan-Tison C., Horen B., Plat-Wilson G.: Severe hypercalcemia due to vitamin D intoxical. Arch. Pediatr.,
2007:14, 1328-1332.
[37] Hathcock J.N., Shao A., Vieth R., Heaney R.: Risk assessment for vitamin D. Am. J. Clin. Nutr., 2007:85, 6-18.
[38] Greer F.R.: 25-hydroksyvitamin D: functional outcomes in infants and young children. Am. J. Clin. Nutr., 2008:88(2),
529-533.
30