Sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Ocena barier i trudności

Sektor małych i średnich przedsiębiorstw.
Ocena barier i trudności prowadzenia działalności gospodarczej
w Polsce.
Opracował:
Bartosz Niedzielski
Kraków 2005
Jedną z podstawowych cech gospodarki wolnorynkowej jest dominująca
przewaga prywatnej własności oraz znacząca rola, jaką odgrywa sektor małych i
średnich przedsiębiorstw (MSP) w gospodarce. Sektor MSP w Polsce podobnie jak w
krajach wysokorozwiniętych odgrywa ważną rolę społeczną i gospodarczą. Funkcja
społeczna sektora małych i średnich przedsiębiorstw odnosi się przede wszystkim do
łagodzenia,
różnego
rodzaju,
napięć
społecznych
powstających
w
wyniku
przekształceń własnościowych w gospodarce. Szczególnie widoczne było to w latach
1990-1997. Polska gospodarka, bowiem w tamtym okresie była poddana silnym
przemianom ekonomiczno-społecznym. Funkcja gospodarcza sektora MSP wiąże
się, nade wszystko z wysokim wskaźnikiem absorpcji siły roboczej, ale także ze
wzrostem technologii, innowacyjności i konkurencyjności samych przedsiębiorstw. W
roku 1995 liczba zarejestrowanych przedsiębiorstw wynosiła niewiele ponad 2,0
mln.1 i z roku na rok rosła, aby w 2004 roku osiągnąć poziom około 3,6 mln.
Sektor MSP stanowi, zatem niezwykle ważną część polskiej gospodarki.
Ponad 99% wszystkich firm zarejestrowanych obecnie w Polsce, to małe i średnie
przedsiębiorstwa. Jeśli przyjrzymy się głębiej samej strukturze sektora MSP,
zauważymy
dość
duże
rozdrobnienie.
Udział
mikroprzedsiebiorstw
(firmy
zatrudniające od 0 do 9 osób) stanowi około 96% struktury całego sektora MSP.
Firmy zatrudniające od 10 do 49 osób, a więc tak zwane małe przedsiębiorstwa
stanowią około 3,9%. Średnie firmy, które zatrudniają już od 50 do 249 osób,
stanowią niespełna 1% struktury sektora MSP. Można, więc pokusić się o
1
„Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku”, Ministerstwo Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej, Warszawa 02.2003, s.24
stwierdzenie, że tak naprawdę mikroprzedsiębiorstwa stanowią siłę napędową i są
głównym odzwierciedleniem dynamiki przyrostu i rozwoju całego sektora MSP w
Polsce. Wpływają także w sposób istotny na kreowanie jednego z najważniejszych
wskaźników makroekonomicznych kraju, jakim jest PKB. Cały sektor MSP wytwarza
połowę polskiego PKB (od 97r. obserwujemy permanentny wzrost udziału sektora
MSP w tworzeniu PKB polskiej gospodarki) i absorbuje ponad 2/3 siły roboczej
krajowego rynku pracy. Charakteryzuje się też, wysoką dynamika wzrostu, chociaż
należy powiedzieć, iż obecnie nie jest ona tak zadowalająca, jak miało to miejsce w
latach 1990-2000. Struktura branżowa sektora małych i średnich przedsiębiorstw w
Polsce obejmuje niemal całą gospodarkę. Najwięcej firm działa w sekcji handlu i
napraw, stanowią one około 40% wszystkich firm. W sekcji budownictwa,
nieruchomości, wynajmu, nauki oraz innych usług związanych z prowadzeniem
działalności gospodarczej, wskaźnik ten waha się między 12 a 15 %. Najmniej jest
firm, które w swojej działalności skupiają się na oferowaniu usług z zakresu
transportu i łączności.
Większość firm wchodzących w skład sektora MSP zlokalizowanych jest w
pobliżu dużych miast i rozbudowanych aglomeracji miejskich. Bliskość odpowiednich
rynków zbytu, rozbudowanej infrastruktury oraz wykwalifikowanej siły roboczej, jest
nadal niepodważalnym i decydującym czynnikiem, którym kierują się przedsiębiorcy
przy wyborze lokalizacji dla prowadzenia własnego biznesu. Dlatego też większość
firm zlokalizowana dziś jest w województwach: mazowieckim, wielkopolskim, śląskim,
dolnośląskim, a także małopolskim. Można, zatem pokusić się o stwierdzenie, że
mamy do czynienia z pewnego rodzaju „ szokiem asymetrycznym”. Wynika on z
faktu, iż od dłuższego już czasu pewne regiony naszego kraju rozwijają się
zdecydowanie szybciej niż inne. Położenie danego regionu czy województwa w
pobliżu
dużego
ośrodka
miejskiego
czy
akademickiego
ma
automatyczne
przełożenie na poziom, tempo oraz dynamikę jego rozwoju. Pobożnym życzeniem
wydaje się być myślenie, że kiedykolwiek ilość firm zarejestrowanych w
województwie np. mazowieckim będzie, choć w połowie taka sama, jak w
województwie lubelskim.
Rząd jednak przy pomocy posiadanych instrumentów może te różnice
niwelować i łagodzić negatywne skutki powstające w wyniku dysproporcji. Może to
czynić, choćby nawet przez aktywną politykę regionalną, która ukierunkowana będzie
na stymulowanie przedsiębiorczości i wspieranie wszelkich działań mających na celu
dynamiczny rozwój danego obszaru. Tylko przemyślana, stabilna i długofalowa
strategia rządu, w odniesieniu do obszarów mniej rozwiniętych, może być gwarantem
ich przyszłego rozwoju. Rozwój regionu to rozwój firm na jego terenie, a co za tym
idzie szeroko rozumianej przedsiębiorczości. Potrzebne są, zatem konkretne
rozwiązania ze strony władz rządowych, albowiem werbalne zapewnienia niczego już
de facto nie zmienią, a co bardziej prawdopodobne mogą tylko pogłębić istniejące
różnice rozwojowe.
Sektor małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce boryka się z różnymi
problemami, lista barier, na jakie napotykają przedsiębiorstwa i ich właściciele, w
bezpardonowej grze rynkowej jest długa. Niezadowolenie i wzburzenie, musi budzić
fakt, iż lista problemów z roku na rok się powtarza. Na tej podstawie można, zatem
domniemywać, że działania przedstawicieli organów rządowych, są daleko
niewystarczające i tak naprawdę nic się nie zmienia od kilku już lat.
Wśród najpoważniejszych czynników ograniczających rozwój i działanie sektora
MSP, można wymienić:
•
Brak odpowiedniej ilości środków finansowych na modernizację i rozwój firm
(ponad 90% firm z sektora MSP w Polsce, finansuję swój rozwój w oparciu o
środki własne)
•
Brak dostępu do kredytów bankowych (nowo powstałe firmy mają problemy z
uzyskaniem kredytów bankowych, ze względu na brak historii kredytowej i
niski w związku z tym, wskaźnik wiarygodności, wypłacalności firmy)
•
Wysokie oprocentowanie kredytów bankowych
•
Skomplikowane procedury administracyjne
•
Wysokie podatki2 oraz mało przejrzysty system fiskalny państwa
•
Brak odpowiedniej strategii i polityki rządu w zakresie rozwoju i wspierania
sektora MSP
•
Brak porządku, korupcja, złodziejstwo oraz praktyki monopolistyczne3
•
Brak odpowiedniej infrastruktury
2
Podczas konferencji „Konkurencyjność sektora MSP 2005”, która odbyła się 21 marca 2005 r. w Sejmie RP, w
przytoczonych wynikach z przeprowadzonych badań w sektorze MSP, 86% badanych zadeklarowała, że wysokie podatki są
barierą ograniczającą rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce.
3
„Bariery działalności gospodarczej w Polsce”, Rynki Zagraniczne, nr. 40-41,s.3, Warszawa 2005.
Coraz większa liczba przedsiębiorców jest doskonale świadoma tego, że w
biznesie nie ma i nie może być sentymentów, firma mało elastyczna, nie reagująca
na zmiany w otoczeniu musi prędzej czy później upaść - bo takie są nieubłagane i
żelazne prawa wolnego rynku. Dziś, aby prowadzić przedsiębiorstwo, które będzie
się rozwijać potrzebna jest nie tylko kreatywność i innowacyjność w działaniu, ale
także wiedza (ang. knowledge on time). Pozwala ona, bowiem przedsiębiorcy w
sposób bardziej precyzyjny prowadzić, prognozować oraz planować rozwój i
modernizacje środków własnych, co ma bezpośredni niemal wpływ, na istnienie firmy
i poziom jej konkurencyjności na wymagającym rynku.
Powyższe stwierdzenia, odnośnie istnienia szeregu barier w tworzeniu i rozwoju
nowych firm w Polsce, odzwierciedlają wnioski, jakie płyną z raportu, który został
przedstawiony w I kwartale bieżącego roku przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy4.
W raporcie tym czytamy, że w skali 5 – punktowej, gdzie 1 oznacza małą istotność
bariery a 5 - bardzo dużą istotność bariery, przestępczość, złodziejstwo, brak
porządku otrzymują 3,41, praktyki monopolistyczne – 3,40 i dostępność do informacji
o regulacjach prawnych prowadzenia własnej działalności gospodarczej – 3,39 5.
Kolejną rzeczą jest korupcja – 3,34, wysokość obciążeń podatkowych – 3,33,
niepewność zasad polityki gospodarczej -3,32 oraz niestabilna sytuacja ekonomiczna
– 3,13 6. Wszystkie wyżej wskazane i wymienione czynniki są w sposób jednakowy
4
Raport nt. barier działalności gospodarczej, został przygotowany dla Ministerstwa Gospodarki i Pracy na zlecenie Komisji
Europejskiej, przy wsparciu FIAS – Foreign Investment Advisory Service of World Bank Group.
5
Rynki Zagraniczne, „Bariery działalności gospodarczej w Polsce”, nr. 40-41, s.3, Warszawa 2005
6
Ibidem s. 6
odczuwane, zarówno przez przedsiębiorców polskich, jak i zagranicznych, którzy
prowadzą swoją działalność gospodarczą w Polsce.
Podsumowując można by rzec, że stopień barier utrudniających rozpoczęcie,
bądź też prowadzenie już rozpoczętej działalności gospodarczej, jest niezwykle
wysoki. Polska, a przede wszystkim polski rząd ma jeszcze dużo do zrobienia w tym
zakresie. Do najpilniejszych zadań, przed jakimi stoi polski rząd, należy uproszczenie
polskiego systemu podatkowego, który jest zbyt skomplikowany a przez to mało
czytelny i przejrzysty. Powinno również dążyć się, w sposób znacznie bardziej
zdecydowany, do ograniczenia obciążeń fiskalnych dla nowo powstających firm.
Takie działania pozwolą, bowiem na zwiększenie dynamiki rozwoju sektora MSP i w
długim okresie przyczynią się zarówno do: zwiększenia wskaźnika PKB w naszym
kraju, jaki i spadku wysokiej stopy bezrobocia. Potrzebne są także zmiany w zakresie
możliwości pozyskiwania kredytów inwestycyjnych od banków komercyjnych.
Ograniczony, bowiem dostęp do gotówki hamuje rozwój przedsiębiorstw, przez co
skazuje je na „wegetacje” a w skrajnej formie doprowadza nawet do upadku firmy.
Pocieszający jednak jest fakt, iż Polska jako pełnoprawny członek Unii
Europejskiej, posiada doskonałe możliwości, gdy idzie o wykorzystanie programów
unijnych skierowanych i dedykowanych dla sektora MSP. Środki dostępne z
funduszy unijnych są coraz częściej i chętniej wykorzystywane przez polskie
przedsiębiorstwa. W najbliższym okresie około 30% polskich przedsiębiorstw z
sektora MSP, deklaruje chęć sięgnięcia po pieniądze dostępne w ramach unijnych
programów, funduszy i subsydiów. To szansa na rozwój dla wielu polskich
przedsiębiorstw.