Analiza ryzyka zawodowego w przemysle

Tabl.3. Dane do wyznaczenia współczynnika absorpcji liniowej
(µ) stali 50H
Pierwiastek
Fe
C
Mn
Si
Cr
µ/ρ
[cm2/g]
66,4
0,008
57,2
117
463
ρ
[g/cm3]
7,87
2,27
7,47
2,328
7,17
um
0,9765
0,0050
0,0065
0,0025
0,0095
Na podstawie danych zawartych w tabl.3 wartość
µ badanej stali: µ = 545,283 [cm-1].
Graficznie można głębokość absorpcji promieniowania FeKα przedstawić jak na rys. 7.
t [µm]
Charakterystyczny rozkład mikrotwardości wskazuje na kompozytową strukturę warstwy wierzchniej –
występują wzajemnie przeplatające się obszary o
wysokiej i niskiej twardości.
W strefie przypowierzchniowej występuje struktura
dendrytyczna.
Na bazie pomiarów dyfraktometrycznych można
stwierdzić w tej strefie występowanie dwóch twardych
struktur: martenzytu i chromitu.
Przedstawione wyniki badań wskazują, iż stal nie
tylko można odpowiednio utwardzić, lecz jednocześnie
wytworzyć powłokę antykorozyjną, ponieważ chromit
jest związkiem typu spinelu, o dobrych własnościach antykorozyjnych.
Tematyka pozostaje otwarta i jednocześnie istnieje
potrzeba przeprowadzania dalszych badań, m.in. w
zakresie analizy odporności na korozję wytworzonej
warstwy, jak również zbadania właściwości wytrzymałościowych elementów maszyn z daną powłoką.
1.
2.
3.
Θ
4.
5.
Rys. 7. Głębokość wnikania promieni rentgena FeKα
6.
Wnioski
Przeprowadzono naświetlanie stali 50H wiązką
laserową i dokonano pomiarów mikrotwardości oraz
analizy mikrostruktury ukonstytuowanej warstwy wierzchniej.
7.
8.
Jeleńkowski J., Wesołowski K.: Ćwiczenia z rentgenowskiej analizy strukturalnej. PWN, Warszawa 1971
Breczko T., Likchachev W.: Wybrane zagadnienia z materiałoznawstwa. Wydawnictwo UW-M, Olsztyn 2000
Berger W., Breczko T. i in.: Laboratorium materiałoznawstwa. Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, 2005
Lenczyk D.: Rentgenowskie pomiary tensora naprężenia.
Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 1998
Lenczyk D.: Dyfraktometria rentgenowska w badaniach
stanów naprężenia i własności sprężystych materiałów
polikrystalicznych. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 1995
Dulej W.W.: Laser Processing and Analysis of Materials.
Plenum-Press, New York, 1983
Kusiński J.: Lasery i ich zastosowanie w inżynierii
materiałowej. Kraków 2000
Polański Z.: Planowanie doświadczeń w technice. PWN,
Warszawa, 1984
Analiza ryzyka zawodowego w przemysle
Józef Puchajda
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
In 1996, certain amendments were introduced to
the Polish Labour Code. Their aim was to conform the
regulations of the labour law to the requirements by the
European Union . The amendments introduced a range
of the regulations concerning work safety, the assesment of occupational risk and the management of work
safety. As a result of the change, the notion of occupational risk has been introduced to the Polish law.
The assessment and analysis of occupational risk
in poultry industry has been shown on the basis of research carried out in the year 2006 in some of the most
120
modern and biggest poultry firms in northern Poland.
The technology of production applied in those firms
results in the occurrence of such harmful and dangerous factors as:
a) dangerous factors that may results in injuries,
b) chemical factors,
c) physicalfactors/noise,microclimate, lighting, electromagnetic field, industrial dust/.
d) biological factors.
The assessments of the occupational risk in the
poultry firms has been made according to a method
based on the collection of control lists and current
regulations. Because of a high number of work places
in the firm,the method applied allows for a fast and
precise assessment and a simple means of results documentation. In order to assess the occupational risk connected with each particular job, a detailed analysis of
the work process carried out at each post should be
conducted. Special attention should be paid to the
actions performed, to the machinery, utensils and tools,
materials and substances, to the way the work and the
work place are organised, as well as to the protective
and safety measures. 165 work places in the production
and subsidiary departments have undergone the assessment of the occupational risk.
Zgodnie z obowiązującą w Polsce definicją (Dziennik Ustaw z dnia 28 listopada 2002 rok) za wypadek
przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.
Jednym z najważniejszym kierunku badań nad
wypadkami przy pracy jest problem zmęczenia. Zazwyczaj mówi się o zmęczeniu fizycznym i psychicznym.
Każdy z tych rodzajów charakteryzują pewne ogólne zespoły objawów. Zmęczenie fizyczne objawia się zmianami
w układzie krążenia i funkcji wentylacyjnej płuc.
Zmęczenie psychiczne charakteryzuje się przede
wszystkim takimi zaburzeniami jak: zminejszenie stopnia
koncentracji, spowolnienie i osłabienie myślenia, pogorszenie koncentracji wzrokowo-ruchowej. Typowym objawem w wahaniach poziomu uwagi są tzw. ,,blokowania” czyli chwilowe jakby ,,wyłączenia się” danej
osoby z pracy. W czasie takiego blokowania nie pojawia
się reakcja na bodziec, chociaż sam sygnał bywa zauważalny (zob. Puchajda 1986 a, 1986 b, 2002).
W celu ograniczenia niekorzystnego działania na
organizm człowieka tych procesów oraz innych niepożądanych zdarzeń nastąpiła w 1977 roku w Polsce nowelizacja Kodeksu Pracy. Zmiana ta również zmierza do
dostosowania przepisów prawa pracy do wymogów stawianych przez Unię Europejską (Smoliński 1977 s.7).
Nowelizacja wprowadziła do kodeksu szereg zapisów
dotyczących bezpieczeństwa pracy, oceny ryzyka zawodowego i zarządzania bezpieczeństwm pracy.
Na skutek zmiany Kodeksu Pracy wprowadzono
do polskiego prawa pojęcie ryzyka zawodowego.
Zgodnie z definicją określoną w rozporzadzeniu Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 września 1997roku w
sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dziennik Ustaw Nr.129, poz.844) przez ryzyko
zawodowe należy rozumieć prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności
wystąpienie u pracowników niepożądanych skutków
zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobie wykonywanej
pracy.
Pracodawca zgodnie z art.226 Kodeksu Pracy
(Dziennik Ustaw Nr.24 poz.110) ma obowiązek dokonania oceny ryzyka zawodowego występującego na
stanowiskach pracy w jego zakładzie. Jest również zobowiązany poinformować każdego z pracowników o
poziomie tego ryzyka na stanowisku oraz wskazania na
środki ograniczające poziom zagrożeń występujących w
zakładzie. Ocena ryzyka zawodowego ma na celu
przeprowadzenie szczegółowej analizy procesu pracy,
która pozwoli na wykrycie zagrożeń. Służy to rozpoznaniu istniejących niebezpieczeństw, ich analizie a przede
wszystkim wprowadzeniu środków poprawiających
warunki pracy i ograniczających szkodliwy wpływ procesu pracy na pracownika (Skuza 1998 s.8). Wiąże się to
bezpośrednio z poprawą środowiska pracy i końcowym
wynikiem finansowym firmy poprzez ograniczenie dni
absencji spowodowanych wypadkami przy pracy.Ponadto
z przyczyn społecznych niezmiernie istotne jest dokumentowanie ryzyka zawodowego, liczby wypadków przy
pracy i chorób zawodowych.
Teren badań.
Ocenę i analizę ryzyka zawodowego przedstawiono na przykładzie badań w jednym z najbardziej
nowoczesnych i największych zakładów drobiarskich w
Polsce. Technologia produkcji zastosowana w tych zakładach powoduje, że występują tu następujące rodzaje
rodzaje czynników niebezpiecznych i szkodliwych: a)
czynniki niebezpieczne-urazowe, b) czynniki chemiczne,
c) czynniki fizyczne (hałas, mikroklimat, oświetlenie, pole elektromagnetyczne, pyły przemysłowe), d) czynniki
biologiczne.
Proces produkcyjny zmusza pracowników wielokrotnie w ciągu zmiany roboczej do przemieszczenia
się.Wynika to z potrzeby przejść pomiędzy stanowiskami
pracy w celu dokonania niezbędnych czynności transportowych, obsługowych, konserwacyjnych, naprawczych,
wykonywania poleceń służbowych, itp. Rodzaj produkcji
powoduje,że pod względem obciążenia psychofizycznego
pracowników możemy podzielić na trzy grupy. Do
pierwszej z nich zaliczamy osoby zatrudnione w produkcji. W tej części załogi występuje obciążenie dynamiczne podczas pracy, związane z wykonywaniem szerokiego zakresu ruchu kończyn górnych, dolnych i całego
tułowia. Stanowiskami pracy, na których występują
największe obciążenia dynamiczne są: stanowisko zawieszania drobiu żywego, stanowiska linii elementowania
drobiu,itd. Druga grupę stanowią pracownicy umysłowi.
Trzecia część załogi to kierownicy wydziałów, mistrzowie i brygadziści. Narażeni są oni zarówno na
obciążenie dynamiczne jak również obciążenie umysłowe.
Metodyka badań.
Ocenę ryzyka zawodowego dokonano wykorzystując niektóre tezy metody zaproponowanej przez
W.Leszczyńskiego(1999). Metodę tę poddano zmianom i
modyfikacjom.Związane to było z występowaniem na
jednym stanowisku pracy kilku czynników uciążliwych i
szkodliwych. Sposób oceny oparty jest na zbiorze list
kontrolnych i aktualnie obowiązujących przepisach. Ze
względu na dużą liczbę stanowisk pracy w zakładzie,
pozwala ona na szybkie i dokładne dokonanie oceny oraz
łatwy sposób jej dokumentacji.
Aby dokonać oceny ryzyka zawodowego przy
wykonywaniu określonej pracy konieczna jest identyfikacja czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych oraz ewentualnych zagrożeń,
jakie powodują te czynniki. W tym celu konieczne jest
121
dokonanie szczegółowej analizy procesu pracy realizowanego na określonym stanowisku. Należy przy tym
zwrócić szczególną uwagę na wykonywane czynności,
maszyny,urządzenia oraz narzędzia, materiały, substancje, organizację pracy i stanowiska pracy,stosowane
środki ochronne i zabezpieczające.
Następną czynnością przy ustalaniu listy czynników środowiska pracy występujących przy określonej
pracy jest dokonanie oceny stopnia ich szkodliwości dla
zdrowia, uciążliwości i niebezpieczeństwa jakie stwarzają
dla pracownika. Podstawą prawną do takiej czynności są
w szczególności:
– najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia
czynników szkodliwych dla zdrowia(określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17
czerwca 1998r. Dz.Ust.Nr.79;
– klasyfikacja substancji chemicznych określona
w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społeczne z
dnia 21 sierpnia 1997r. w sprawie substancji chemicznych stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia
(Dz. Ust.Nr.105 i 1990r. Nr.26);
– przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące określonego rodzaju pracy;
– Polskie Normy określające wymagania z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy;
– dokumenty uzyskane od producenta (dostawcy)
określonych materiałów;
– karty charakterystki substancji niebezpiecznych.
Określając poziom ryzyka zawodowego na określonym stanowisku pracy należy w pierwszej kolejności
dokonać ocen cząstkowych, tzn. ocenić ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa, jakie stwarzają poszczególne
czynniki występujące przy wykonywaniu pracy.
SPOSÓB OKREŚLENIA RYZYKA
Rodzaj ryzyka: A. RYZYKO DLA ZDROWIA
Poziom ryzyka akceptowalny:
1. znikome: czynniki szkodliwe dla zdrowia nie
występują bądż występują poniżej oznaczalności;
2. małe: a) współczynnik narażenia nie 0,5 , b)
sporadyczny kontakt z czynnikami biologicznymi.
Konieczna redukcja ryzyka:
1. średnie: a) współczynnik narażenia od 0,5 do
1,0, b) częsty kontakt z czynnikami bilogicz nymi;
2.duże : a) współczynnik narażenia powyżej 1,0
lub kontakt z czynnikami rakotwórczymi, b) stała praca z
czynnikami biologicznymi zakażnymi;
3.bardzo duże: a)występuje przekroczenie czynników rakotwórczych lub współczynnik nara żenia przekracza 1,5, b) występują przypadki zakażenia bakteriami.
Rodzaj ryzyka: B. RYZYKO ZWIĄZANE Z
UCIAŻLIWOŚCIĄ PRACY .
Poziom ryzyka akceptowalny.
1. znikome :a)wydatek energetyczny nie przekracza dla mężczyzn 476 kcal a dla kobiet 275 kcal, b)
pozycja przy pracy siedząca z możliwością zmiany na
stojąco i poruszania się;
2. małe: a) wydatek energetyczny nie przekracza
dla mężczyzn 714 kcal a dla kobiet 476 kcal, b) pozycja
przy pracy siedząca z możliwością zmiany na stojącą bez
możliwości poruszania się.
Konieczna redukcja ryzyka:
122
1. średnie: a) wydatek energetyczny nie przekracza dla mężczyzn 1190 kcal a dla kobiet 785 kcal b)
pozycja przy pracy siedząca ;
2.duże:a)wydatek energetyczny nie przekracza dla
mężczyzn 1904 kcal a dla kobiet 1190 kcal b) pozycja
przy pracy stojąca, c) przeciążenie psychiczne;
3. bardzo duże: a) wydatek energetyczny przekracza dla mężczyzn 1904 kcal a dla kobiet 1190 kcal,
b) pozycja przy pracy wymuszona (pochylona, na
kolanach, w przysiadzie).
Rodzajryzyka: C. RYZYKO ZAWODOWE
Poziom ryzyka akceptowalny.
1.znikome:a) uraz niemożliwy lub bardzo mało
prawdopodobny;
2.małe:a) prawdopodobny uraz – bardzo rzadko
(nie częściej niż raz w roku).
Konieczna redukcja ryzyka:
1. średnie:a) prawdopodobieństwo lekkiego wypadku z czasową niezdolnością do pracy (nie więcej niż
dwa razy w roku);
2. duże: a) prawdopodobieństwo lekkiego wypadku z czasową niezdolnością do pracy (nie częściej niż
dwa razy w kwartale);
3. bardzo duże: a) prawdopodobieństwo wypadku
ciężkiego lub śmiertelnego, b) albo częściej niż raz w
kwartale wypadku lekkiego.
Przy określaniu ryzyka zawodowego w/w metodą
należy przyjąć najwyższy poziom określony dla poszczególnych rodzajów ryzyka. Tak więc w przypadku
jeśli ryzyko dla zdrowia dla zdrowia zostało określone
jako małe, ryzyko związane z uciążliwością w pracy jako
średnie, a ryzyko wypadkowe jako duże to ogólny poziom ryzyka zawodowego należy przyjąć jako duży.
Poziom ryzyka znikomy i mały uznaje się za akceptowalny, natomiast w przypadku gdy w wyniku dokonanej oceny okaże się że ryzyko jest wyższe niż małe
niezbędne jest określenie sposobów zmniejszenia redukcji ryzyka.
Redukcję ryzyka dokonuje się następującymi
sposobami:
– określenie specjalnej metody wykonywania określonych czynności w sposób nie powodujący występowania ryzyka;
– wyposażenie pracownika w sprzęt pomiarowy
pozwalający ocenić zagrożenie w danym momencie, bądż
stosowanie urządzeń sygnalizujących wysoki poziom
zagrożeń;
– zmniejszenie czasu ekspozycji na działanie określonego czynnika;
– zastosowanie odpowiednich środków ochrony
zbiorowej;
– wyposażenie pracownika w skuteczne środki
ochrony indywidualnej.
W celu przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego konieczne jest określenie obciążenia fizycznego
na podstawie wydatku energetycznego. Obciążenie fizyczne, wyrażone w postaci wydatku energetycznego
stanowi najbardziej powszechną klasyfikację pod względem jej częstości. Spośród metod określających wydatek
energetyczny wybrano najczęściej stosowaną chronometrażową Lehmanna. Nie jest ona uciążliwa dla osób
badanych i nie powoduje zakłóceń w procesie pracy.
Jednocześnie błąd w ocenie jest niewielki i możliwy do
zaakceptowania w badaniach o charakterze praktycznym.
Na podstawie tej metody w oparciu o pozycję ciała w
procesie pracy(siedząca, klęcząca, stojąca, stojąca pochylona, chodzenie, chodzenie po wzniesieniu)oraz rodzaju
pracy (praca palców, dłoni i przedramienia, praca jednego
ramienia, praca obu ramion, praca całego ciała), można
ocenić wielkość wydatku energetycznego oddzielnie dla
kobiet i mężczyzn.
Przy ocenie ryzyka zawodowego konieczna jest
analiza pomiarów czynników występujących w środowisku pracy. Pomiary tych czynników wykonuje się w
badanym zakładzie na biężąco, a ich wyniki przechowuje
40 lat.
Wnioski.
Analizie poddano wszystkie stanowiska pracy ze
szczególnym uwzględnieniem stanowisk na wydziałach
produkcyjnych tj.wydziale obróbki drobiu (66 stanowisk), dzielenia drobiu (21 stanowisk), przetwórstwa (25
stanowisk), garmażeryjnym(10 stanowisk), utrzymanie
ruchu(16 stanowisk), pracy chronionej(10 stanowisk),
magazynie wyrobów gotowych (po 10 stanowisk).
Łącznie badaniom poziomu ryzyka poddano 166
stanowisk. Na 11 wydziałach występują stanowiska o
bardzo dużym ryzyku zawodowym.Dotyczy to wydziałów: dzielenia, garmażerki, laboratorium, magazynów
wyrobów gotowych, obróbki gęsi i indyków, przetwórstwa, utrzymania ruchu i transportu.
Duży poziom ryzyka występuje na stanowiskach
zlokalizowanych na wszystkich wydziałach oprócz laboratorium. Ze średnim poziomem ryzyka mamy do czynienia na stanowiskach, które są na wszystkich wydziałach z wyjątkiem garmażerki, laboratorium, magazynu centralnego i BHP. Na 3 stanowiskach pracy poziom ryzyka został określony jako mały.
Znajdują się one na wydziale garmażeryjnym, obróbce indyków i gęsi. Na ponad 50% stanowisk na wydziałach:dzielenia, garmażeryjnym,obróbce gęsi i transporcie ryzyko zostało określone jako bardzo duże. Czynnikami, które są tego powodem są: hałas, wydatek energetyczny, oświetlenie, wypadkowość i obciążenie psychiczno-nerwowe.
Zagrożenia związane z hałasem występują na wydziałach: dzielenia(10 stanowisk), garmażeryjnym (1 stanowisko), obróbki indyków (23 stanowiska), obróbki gęsi
(21 stanowisk) oraz przetwórstwa (5 stanowisk).
Wydatek energetyczny jest powodem zagrożeń na
wszystkich wydziałach produkcyjnych poza przychodnią
zakładową. Niedostateczne oświetlenie występuje na 1
stanowisku na wydziale dzielenia. Wypadkowość natomiast jest powodem zagrożeń na 2 wydziałach:
– dzielenia (3 stanowiska) i obróbce indyków (1
stanowisko).
Nadmierne obciążenie psychiczno-nerwowe występuje na wszystkich wydziałach. Największa liczba
stanowisk narażonych na ten czynnik jest na wydziałach:
transportu i utrzymania ruchu. Pracownicy laboratorium i
przychodni poza obciążeniem psychiczno-nerwowym
narażeni są na działanie mikroorganizmów(bakterii i
wirusów).
Nadmierne ryzyko spowodowane wypadkowością
występuje na 2 wydziałach: dzielenia (14% stanowisk) i
obróbki indyków (5% stanowisk).
Obciążenie psychiczno-nerwowe jest powodem
wystąpienia zwiększonego ryzyka zawodowego na
wszystkich wydziałach. Ze szczególnie dużym obciążeniem tym czynnikiem mamy do czynienia na wydziałach: energetycznym, w kotłowni, laboratorium,
magazynie wyrobów gotowych, magazynie centralnym i
BHP oraz utrzymania ruchu na których to zagrożone są
wszystkie stanowiska.
Największą liczbę stanowią miejsca pracy o
bardzo dużym ryzyku zawodowym.Jest ich 80 co stanowi
48,8% ogólnej liczby stanowisk pracy w zakładzie. Najczęstszym powodem tak wysokiego poziomu jest wydatek energetyczny, który powoduje zagrożenia na 147 stanowiskach (90% stanowisk w zakładzie). W 60 przypadkach powodem ryzyka zawodowego jest nadmierny
hałas(36%stanowisk w zakładzie). Duża wypadkowość
występuje na 4 stanowiskach (2,4% badanych stanowisk).
Natomiast ob ciążenie psychiczno-nerwowe na 50(30%
stanowisk w zakładzie). Mikroorganizmy są powodem
zagrożeńna 7 stanowiskach pracy (7,4% ogólnej liczby
stanowisk pracy).
Duży wydatek energetyczny występuje na stanowiskach, na których pracownik wykonuje ciężką pracę
fizyczną tj: praca całego ciała, chodzenie, ciągła praca
kończyn górnych, praca stojąca. Szczególnie duży
wydatek energetyczny jest przy pracach transportowych:
transport wózków, basenów, stelaży oraz przy pracach
wyładunkowo-przeładunkowych. Nadmierny hałas występuje przy obsłudze urządzeń do skubania drobiu, kutra,
odkostniarki, schładzalnika.
[1]. Leszczyński W.Ocena i dokumentacja ryzyka zawodowego
oraz informowanie o ryzyku. Przyjaciel przy Pracy Nr.7-8
1990r.
[2]. Puchajda J. Uwarunkowania bezpieczeństwa pracy w przemyśle mięsnym. Humanizacja Pracy. PAN – Ossolineum, 1986
Nr.4.
[3]. Puchajda J. Zawód, praca i bezpieczeństwo pracy w przemyśle mięsnym(monografia). Olsztyn 1986
[4]. Puchajda J. Zmęczenie psychiczne człowieka w procesie
pracy i jego determinanty. W: Kształcenie prozawodowe i zawodowe w kontekście integracji Europy (red. R. Gerlach).
Bydgoszcz 2002
[5]. Smoliński D.Ocena ryzyka zawodowego.Gdańsk 1999.
[6]. Skuza L. Co warto wiedzieć o ryzyku zawodowym,
Gdańsk, 1999.
123