Analiza ryzyka zawodowego w przemysle
Transkrypt
Analiza ryzyka zawodowego w przemysle
Tabl.3. Dane do wyznaczenia współczynnika absorpcji liniowej (µ) stali 50H Pierwiastek Fe C Mn Si Cr µ/ρ [cm2/g] 66,4 0,008 57,2 117 463 ρ [g/cm3] 7,87 2,27 7,47 2,328 7,17 um 0,9765 0,0050 0,0065 0,0025 0,0095 Na podstawie danych zawartych w tabl.3 wartość µ badanej stali: µ = 545,283 [cm-1]. Graficznie można głębokość absorpcji promieniowania FeKα przedstawić jak na rys. 7. t [µm] Charakterystyczny rozkład mikrotwardości wskazuje na kompozytową strukturę warstwy wierzchniej – występują wzajemnie przeplatające się obszary o wysokiej i niskiej twardości. W strefie przypowierzchniowej występuje struktura dendrytyczna. Na bazie pomiarów dyfraktometrycznych można stwierdzić w tej strefie występowanie dwóch twardych struktur: martenzytu i chromitu. Przedstawione wyniki badań wskazują, iż stal nie tylko można odpowiednio utwardzić, lecz jednocześnie wytworzyć powłokę antykorozyjną, ponieważ chromit jest związkiem typu spinelu, o dobrych własnościach antykorozyjnych. Tematyka pozostaje otwarta i jednocześnie istnieje potrzeba przeprowadzania dalszych badań, m.in. w zakresie analizy odporności na korozję wytworzonej warstwy, jak również zbadania właściwości wytrzymałościowych elementów maszyn z daną powłoką. 1. 2. 3. Θ 4. 5. Rys. 7. Głębokość wnikania promieni rentgena FeKα 6. Wnioski Przeprowadzono naświetlanie stali 50H wiązką laserową i dokonano pomiarów mikrotwardości oraz analizy mikrostruktury ukonstytuowanej warstwy wierzchniej. 7. 8. Jeleńkowski J., Wesołowski K.: Ćwiczenia z rentgenowskiej analizy strukturalnej. PWN, Warszawa 1971 Breczko T., Likchachev W.: Wybrane zagadnienia z materiałoznawstwa. Wydawnictwo UW-M, Olsztyn 2000 Berger W., Breczko T. i in.: Laboratorium materiałoznawstwa. Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, 2005 Lenczyk D.: Rentgenowskie pomiary tensora naprężenia. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 1998 Lenczyk D.: Dyfraktometria rentgenowska w badaniach stanów naprężenia i własności sprężystych materiałów polikrystalicznych. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 1995 Dulej W.W.: Laser Processing and Analysis of Materials. Plenum-Press, New York, 1983 Kusiński J.: Lasery i ich zastosowanie w inżynierii materiałowej. Kraków 2000 Polański Z.: Planowanie doświadczeń w technice. PWN, Warszawa, 1984 Analiza ryzyka zawodowego w przemysle Józef Puchajda Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie In 1996, certain amendments were introduced to the Polish Labour Code. Their aim was to conform the regulations of the labour law to the requirements by the European Union . The amendments introduced a range of the regulations concerning work safety, the assesment of occupational risk and the management of work safety. As a result of the change, the notion of occupational risk has been introduced to the Polish law. The assessment and analysis of occupational risk in poultry industry has been shown on the basis of research carried out in the year 2006 in some of the most 120 modern and biggest poultry firms in northern Poland. The technology of production applied in those firms results in the occurrence of such harmful and dangerous factors as: a) dangerous factors that may results in injuries, b) chemical factors, c) physicalfactors/noise,microclimate, lighting, electromagnetic field, industrial dust/. d) biological factors. The assessments of the occupational risk in the poultry firms has been made according to a method based on the collection of control lists and current regulations. Because of a high number of work places in the firm,the method applied allows for a fast and precise assessment and a simple means of results documentation. In order to assess the occupational risk connected with each particular job, a detailed analysis of the work process carried out at each post should be conducted. Special attention should be paid to the actions performed, to the machinery, utensils and tools, materials and substances, to the way the work and the work place are organised, as well as to the protective and safety measures. 165 work places in the production and subsidiary departments have undergone the assessment of the occupational risk. Zgodnie z obowiązującą w Polsce definicją (Dziennik Ustaw z dnia 28 listopada 2002 rok) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Jednym z najważniejszym kierunku badań nad wypadkami przy pracy jest problem zmęczenia. Zazwyczaj mówi się o zmęczeniu fizycznym i psychicznym. Każdy z tych rodzajów charakteryzują pewne ogólne zespoły objawów. Zmęczenie fizyczne objawia się zmianami w układzie krążenia i funkcji wentylacyjnej płuc. Zmęczenie psychiczne charakteryzuje się przede wszystkim takimi zaburzeniami jak: zminejszenie stopnia koncentracji, spowolnienie i osłabienie myślenia, pogorszenie koncentracji wzrokowo-ruchowej. Typowym objawem w wahaniach poziomu uwagi są tzw. ,,blokowania” czyli chwilowe jakby ,,wyłączenia się” danej osoby z pracy. W czasie takiego blokowania nie pojawia się reakcja na bodziec, chociaż sam sygnał bywa zauważalny (zob. Puchajda 1986 a, 1986 b, 2002). W celu ograniczenia niekorzystnego działania na organizm człowieka tych procesów oraz innych niepożądanych zdarzeń nastąpiła w 1977 roku w Polsce nowelizacja Kodeksu Pracy. Zmiana ta również zmierza do dostosowania przepisów prawa pracy do wymogów stawianych przez Unię Europejską (Smoliński 1977 s.7). Nowelizacja wprowadziła do kodeksu szereg zapisów dotyczących bezpieczeństwa pracy, oceny ryzyka zawodowego i zarządzania bezpieczeństwm pracy. Na skutek zmiany Kodeksu Pracy wprowadzono do polskiego prawa pojęcie ryzyka zawodowego. Zgodnie z definicją określoną w rozporzadzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 września 1997roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dziennik Ustaw Nr.129, poz.844) przez ryzyko zawodowe należy rozumieć prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niepożądanych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobie wykonywanej pracy. Pracodawca zgodnie z art.226 Kodeksu Pracy (Dziennik Ustaw Nr.24 poz.110) ma obowiązek dokonania oceny ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach pracy w jego zakładzie. Jest również zobowiązany poinformować każdego z pracowników o poziomie tego ryzyka na stanowisku oraz wskazania na środki ograniczające poziom zagrożeń występujących w zakładzie. Ocena ryzyka zawodowego ma na celu przeprowadzenie szczegółowej analizy procesu pracy, która pozwoli na wykrycie zagrożeń. Służy to rozpoznaniu istniejących niebezpieczeństw, ich analizie a przede wszystkim wprowadzeniu środków poprawiających warunki pracy i ograniczających szkodliwy wpływ procesu pracy na pracownika (Skuza 1998 s.8). Wiąże się to bezpośrednio z poprawą środowiska pracy i końcowym wynikiem finansowym firmy poprzez ograniczenie dni absencji spowodowanych wypadkami przy pracy.Ponadto z przyczyn społecznych niezmiernie istotne jest dokumentowanie ryzyka zawodowego, liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Teren badań. Ocenę i analizę ryzyka zawodowego przedstawiono na przykładzie badań w jednym z najbardziej nowoczesnych i największych zakładów drobiarskich w Polsce. Technologia produkcji zastosowana w tych zakładach powoduje, że występują tu następujące rodzaje rodzaje czynników niebezpiecznych i szkodliwych: a) czynniki niebezpieczne-urazowe, b) czynniki chemiczne, c) czynniki fizyczne (hałas, mikroklimat, oświetlenie, pole elektromagnetyczne, pyły przemysłowe), d) czynniki biologiczne. Proces produkcyjny zmusza pracowników wielokrotnie w ciągu zmiany roboczej do przemieszczenia się.Wynika to z potrzeby przejść pomiędzy stanowiskami pracy w celu dokonania niezbędnych czynności transportowych, obsługowych, konserwacyjnych, naprawczych, wykonywania poleceń służbowych, itp. Rodzaj produkcji powoduje,że pod względem obciążenia psychofizycznego pracowników możemy podzielić na trzy grupy. Do pierwszej z nich zaliczamy osoby zatrudnione w produkcji. W tej części załogi występuje obciążenie dynamiczne podczas pracy, związane z wykonywaniem szerokiego zakresu ruchu kończyn górnych, dolnych i całego tułowia. Stanowiskami pracy, na których występują największe obciążenia dynamiczne są: stanowisko zawieszania drobiu żywego, stanowiska linii elementowania drobiu,itd. Druga grupę stanowią pracownicy umysłowi. Trzecia część załogi to kierownicy wydziałów, mistrzowie i brygadziści. Narażeni są oni zarówno na obciążenie dynamiczne jak również obciążenie umysłowe. Metodyka badań. Ocenę ryzyka zawodowego dokonano wykorzystując niektóre tezy metody zaproponowanej przez W.Leszczyńskiego(1999). Metodę tę poddano zmianom i modyfikacjom.Związane to było z występowaniem na jednym stanowisku pracy kilku czynników uciążliwych i szkodliwych. Sposób oceny oparty jest na zbiorze list kontrolnych i aktualnie obowiązujących przepisach. Ze względu na dużą liczbę stanowisk pracy w zakładzie, pozwala ona na szybkie i dokładne dokonanie oceny oraz łatwy sposób jej dokumentacji. Aby dokonać oceny ryzyka zawodowego przy wykonywaniu określonej pracy konieczna jest identyfikacja czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych oraz ewentualnych zagrożeń, jakie powodują te czynniki. W tym celu konieczne jest 121 dokonanie szczegółowej analizy procesu pracy realizowanego na określonym stanowisku. Należy przy tym zwrócić szczególną uwagę na wykonywane czynności, maszyny,urządzenia oraz narzędzia, materiały, substancje, organizację pracy i stanowiska pracy,stosowane środki ochronne i zabezpieczające. Następną czynnością przy ustalaniu listy czynników środowiska pracy występujących przy określonej pracy jest dokonanie oceny stopnia ich szkodliwości dla zdrowia, uciążliwości i niebezpieczeństwa jakie stwarzają dla pracownika. Podstawą prawną do takiej czynności są w szczególności: – najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia(określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998r. Dz.Ust.Nr.79; – klasyfikacja substancji chemicznych określona w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społeczne z dnia 21 sierpnia 1997r. w sprawie substancji chemicznych stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia (Dz. Ust.Nr.105 i 1990r. Nr.26); – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące określonego rodzaju pracy; – Polskie Normy określające wymagania z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy; – dokumenty uzyskane od producenta (dostawcy) określonych materiałów; – karty charakterystki substancji niebezpiecznych. Określając poziom ryzyka zawodowego na określonym stanowisku pracy należy w pierwszej kolejności dokonać ocen cząstkowych, tzn. ocenić ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa, jakie stwarzają poszczególne czynniki występujące przy wykonywaniu pracy. SPOSÓB OKREŚLENIA RYZYKA Rodzaj ryzyka: A. RYZYKO DLA ZDROWIA Poziom ryzyka akceptowalny: 1. znikome: czynniki szkodliwe dla zdrowia nie występują bądż występują poniżej oznaczalności; 2. małe: a) współczynnik narażenia nie 0,5 , b) sporadyczny kontakt z czynnikami biologicznymi. Konieczna redukcja ryzyka: 1. średnie: a) współczynnik narażenia od 0,5 do 1,0, b) częsty kontakt z czynnikami bilogicz nymi; 2.duże : a) współczynnik narażenia powyżej 1,0 lub kontakt z czynnikami rakotwórczymi, b) stała praca z czynnikami biologicznymi zakażnymi; 3.bardzo duże: a)występuje przekroczenie czynników rakotwórczych lub współczynnik nara żenia przekracza 1,5, b) występują przypadki zakażenia bakteriami. Rodzaj ryzyka: B. RYZYKO ZWIĄZANE Z UCIAŻLIWOŚCIĄ PRACY . Poziom ryzyka akceptowalny. 1. znikome :a)wydatek energetyczny nie przekracza dla mężczyzn 476 kcal a dla kobiet 275 kcal, b) pozycja przy pracy siedząca z możliwością zmiany na stojąco i poruszania się; 2. małe: a) wydatek energetyczny nie przekracza dla mężczyzn 714 kcal a dla kobiet 476 kcal, b) pozycja przy pracy siedząca z możliwością zmiany na stojącą bez możliwości poruszania się. Konieczna redukcja ryzyka: 122 1. średnie: a) wydatek energetyczny nie przekracza dla mężczyzn 1190 kcal a dla kobiet 785 kcal b) pozycja przy pracy siedząca ; 2.duże:a)wydatek energetyczny nie przekracza dla mężczyzn 1904 kcal a dla kobiet 1190 kcal b) pozycja przy pracy stojąca, c) przeciążenie psychiczne; 3. bardzo duże: a) wydatek energetyczny przekracza dla mężczyzn 1904 kcal a dla kobiet 1190 kcal, b) pozycja przy pracy wymuszona (pochylona, na kolanach, w przysiadzie). Rodzajryzyka: C. RYZYKO ZAWODOWE Poziom ryzyka akceptowalny. 1.znikome:a) uraz niemożliwy lub bardzo mało prawdopodobny; 2.małe:a) prawdopodobny uraz – bardzo rzadko (nie częściej niż raz w roku). Konieczna redukcja ryzyka: 1. średnie:a) prawdopodobieństwo lekkiego wypadku z czasową niezdolnością do pracy (nie więcej niż dwa razy w roku); 2. duże: a) prawdopodobieństwo lekkiego wypadku z czasową niezdolnością do pracy (nie częściej niż dwa razy w kwartale); 3. bardzo duże: a) prawdopodobieństwo wypadku ciężkiego lub śmiertelnego, b) albo częściej niż raz w kwartale wypadku lekkiego. Przy określaniu ryzyka zawodowego w/w metodą należy przyjąć najwyższy poziom określony dla poszczególnych rodzajów ryzyka. Tak więc w przypadku jeśli ryzyko dla zdrowia dla zdrowia zostało określone jako małe, ryzyko związane z uciążliwością w pracy jako średnie, a ryzyko wypadkowe jako duże to ogólny poziom ryzyka zawodowego należy przyjąć jako duży. Poziom ryzyka znikomy i mały uznaje się za akceptowalny, natomiast w przypadku gdy w wyniku dokonanej oceny okaże się że ryzyko jest wyższe niż małe niezbędne jest określenie sposobów zmniejszenia redukcji ryzyka. Redukcję ryzyka dokonuje się następującymi sposobami: – określenie specjalnej metody wykonywania określonych czynności w sposób nie powodujący występowania ryzyka; – wyposażenie pracownika w sprzęt pomiarowy pozwalający ocenić zagrożenie w danym momencie, bądż stosowanie urządzeń sygnalizujących wysoki poziom zagrożeń; – zmniejszenie czasu ekspozycji na działanie określonego czynnika; – zastosowanie odpowiednich środków ochrony zbiorowej; – wyposażenie pracownika w skuteczne środki ochrony indywidualnej. W celu przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego konieczne jest określenie obciążenia fizycznego na podstawie wydatku energetycznego. Obciążenie fizyczne, wyrażone w postaci wydatku energetycznego stanowi najbardziej powszechną klasyfikację pod względem jej częstości. Spośród metod określających wydatek energetyczny wybrano najczęściej stosowaną chronometrażową Lehmanna. Nie jest ona uciążliwa dla osób badanych i nie powoduje zakłóceń w procesie pracy. Jednocześnie błąd w ocenie jest niewielki i możliwy do zaakceptowania w badaniach o charakterze praktycznym. Na podstawie tej metody w oparciu o pozycję ciała w procesie pracy(siedząca, klęcząca, stojąca, stojąca pochylona, chodzenie, chodzenie po wzniesieniu)oraz rodzaju pracy (praca palców, dłoni i przedramienia, praca jednego ramienia, praca obu ramion, praca całego ciała), można ocenić wielkość wydatku energetycznego oddzielnie dla kobiet i mężczyzn. Przy ocenie ryzyka zawodowego konieczna jest analiza pomiarów czynników występujących w środowisku pracy. Pomiary tych czynników wykonuje się w badanym zakładzie na biężąco, a ich wyniki przechowuje 40 lat. Wnioski. Analizie poddano wszystkie stanowiska pracy ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk na wydziałach produkcyjnych tj.wydziale obróbki drobiu (66 stanowisk), dzielenia drobiu (21 stanowisk), przetwórstwa (25 stanowisk), garmażeryjnym(10 stanowisk), utrzymanie ruchu(16 stanowisk), pracy chronionej(10 stanowisk), magazynie wyrobów gotowych (po 10 stanowisk). Łącznie badaniom poziomu ryzyka poddano 166 stanowisk. Na 11 wydziałach występują stanowiska o bardzo dużym ryzyku zawodowym.Dotyczy to wydziałów: dzielenia, garmażerki, laboratorium, magazynów wyrobów gotowych, obróbki gęsi i indyków, przetwórstwa, utrzymania ruchu i transportu. Duży poziom ryzyka występuje na stanowiskach zlokalizowanych na wszystkich wydziałach oprócz laboratorium. Ze średnim poziomem ryzyka mamy do czynienia na stanowiskach, które są na wszystkich wydziałach z wyjątkiem garmażerki, laboratorium, magazynu centralnego i BHP. Na 3 stanowiskach pracy poziom ryzyka został określony jako mały. Znajdują się one na wydziale garmażeryjnym, obróbce indyków i gęsi. Na ponad 50% stanowisk na wydziałach:dzielenia, garmażeryjnym,obróbce gęsi i transporcie ryzyko zostało określone jako bardzo duże. Czynnikami, które są tego powodem są: hałas, wydatek energetyczny, oświetlenie, wypadkowość i obciążenie psychiczno-nerwowe. Zagrożenia związane z hałasem występują na wydziałach: dzielenia(10 stanowisk), garmażeryjnym (1 stanowisko), obróbki indyków (23 stanowiska), obróbki gęsi (21 stanowisk) oraz przetwórstwa (5 stanowisk). Wydatek energetyczny jest powodem zagrożeń na wszystkich wydziałach produkcyjnych poza przychodnią zakładową. Niedostateczne oświetlenie występuje na 1 stanowisku na wydziale dzielenia. Wypadkowość natomiast jest powodem zagrożeń na 2 wydziałach: – dzielenia (3 stanowiska) i obróbce indyków (1 stanowisko). Nadmierne obciążenie psychiczno-nerwowe występuje na wszystkich wydziałach. Największa liczba stanowisk narażonych na ten czynnik jest na wydziałach: transportu i utrzymania ruchu. Pracownicy laboratorium i przychodni poza obciążeniem psychiczno-nerwowym narażeni są na działanie mikroorganizmów(bakterii i wirusów). Nadmierne ryzyko spowodowane wypadkowością występuje na 2 wydziałach: dzielenia (14% stanowisk) i obróbki indyków (5% stanowisk). Obciążenie psychiczno-nerwowe jest powodem wystąpienia zwiększonego ryzyka zawodowego na wszystkich wydziałach. Ze szczególnie dużym obciążeniem tym czynnikiem mamy do czynienia na wydziałach: energetycznym, w kotłowni, laboratorium, magazynie wyrobów gotowych, magazynie centralnym i BHP oraz utrzymania ruchu na których to zagrożone są wszystkie stanowiska. Największą liczbę stanowią miejsca pracy o bardzo dużym ryzyku zawodowym.Jest ich 80 co stanowi 48,8% ogólnej liczby stanowisk pracy w zakładzie. Najczęstszym powodem tak wysokiego poziomu jest wydatek energetyczny, który powoduje zagrożenia na 147 stanowiskach (90% stanowisk w zakładzie). W 60 przypadkach powodem ryzyka zawodowego jest nadmierny hałas(36%stanowisk w zakładzie). Duża wypadkowość występuje na 4 stanowiskach (2,4% badanych stanowisk). Natomiast ob ciążenie psychiczno-nerwowe na 50(30% stanowisk w zakładzie). Mikroorganizmy są powodem zagrożeńna 7 stanowiskach pracy (7,4% ogólnej liczby stanowisk pracy). Duży wydatek energetyczny występuje na stanowiskach, na których pracownik wykonuje ciężką pracę fizyczną tj: praca całego ciała, chodzenie, ciągła praca kończyn górnych, praca stojąca. Szczególnie duży wydatek energetyczny jest przy pracach transportowych: transport wózków, basenów, stelaży oraz przy pracach wyładunkowo-przeładunkowych. Nadmierny hałas występuje przy obsłudze urządzeń do skubania drobiu, kutra, odkostniarki, schładzalnika. [1]. Leszczyński W.Ocena i dokumentacja ryzyka zawodowego oraz informowanie o ryzyku. Przyjaciel przy Pracy Nr.7-8 1990r. [2]. Puchajda J. Uwarunkowania bezpieczeństwa pracy w przemyśle mięsnym. Humanizacja Pracy. PAN – Ossolineum, 1986 Nr.4. [3]. Puchajda J. Zawód, praca i bezpieczeństwo pracy w przemyśle mięsnym(monografia). Olsztyn 1986 [4]. Puchajda J. Zmęczenie psychiczne człowieka w procesie pracy i jego determinanty. W: Kształcenie prozawodowe i zawodowe w kontekście integracji Europy (red. R. Gerlach). Bydgoszcz 2002 [5]. Smoliński D.Ocena ryzyka zawodowego.Gdańsk 1999. [6]. Skuza L. Co warto wiedzieć o ryzyku zawodowym, Gdańsk, 1999. 123