program ochrony środowiska dla gminy konstancin
Transkrypt
program ochrony środowiska dla gminy konstancin
GMINA KONSTANCIN-JEZIORNA PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY KONSTANCIN- JEZIORNA NA LATA 2006 - 2013 Konstancin-Jeziorna, czerwiec 2006 r. Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Wykonano na zlecenie: URZĘDU MIASTA I GMINY KONSTANCIN-JEZIORNA Wykonawca: Arcadis Ekokonrem Sp. z o.o. 50-512 Wrocław ul. Tarnogajska 18 Główni autorzy opracowania: Wanda Zaworska-Matuga Katarzyna Kobiela Magdalena Kosiba Marcin Moczulski Jarosław Zarzycki 2 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” w 1. WSTĘP .................................................................................................................................................5 1.1. Podstawa prawna i forma realizacji zamówienia .........................................................................5 1.2. Ogólna charakterystyka obszaru opracowania ............................................................................5 1.3. Metodyka tworzenia "Programu ..." ............................................................................................6 1.4. Koncepcja struktury "Programu .." ..............................................................................................6 1.5. Zawartość dokumentu "Programu ..."..........................................................................................7 2. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ......................................................................................9 2.1. Wprowadzenie .............................................................................................................................9 2.2. Uwarunkowania zewnętrzne ........................................................................................................9 2.2.1 Zasady polityki ekologicznej..................................................................................................9 2.2.2 Uwarunkowania wynikające ze "Strategii zrównoważonego rozwoju powiatu piaseczyńskiego ."...........................................................................................................................10 2.2.3. Program ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego...............................................11 2.3. Uwarunkowania wewnętrzne .....................................................................................................11 2.3.1. Strategia rozwoju gminy Konstancin -Jeziorna...................................................................11 2.3.2 "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy” .............12 2.4. Priorytety ochrony środowiska w gminie..................................................................................12 2.5. Nadrzędny cel Programu i jego znaczenie dla rozwoju gminy..................................................13 3. CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM ...........................................................14 3.1. Przyszłościowy rozwój gminy w kontekście ochrony środowiska.............................................14 3.1.1. Wprowadzenie.....................................................................................................................14 3.1.2. Funkcje uzdrowiskowe oraz turystyka i rekreacja...............................................................15 3.1.3. System transportowy............................................................................................................20 3.1.4. Rolnictwo.............................................................................................................................21 3.1.5. Przemysł i usługi..................................................................................................................22 3.2. Edukacja ekologiczna (EE) ........................................................................................................23 3.2.1. Stan wyjściowy....................................................................................................................23 3.2.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji ...........................................24 3.2.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 – 2009.....................................26 3.2.4. Wskaźniki monitorowania celów ........................................................................................26 4. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO...................29 4.1. Jakość wód i stosunki wodne (W) .............................................................................................29 4.1.1. Stan wyjściowy ...................................................................................................................29 4.1.2. Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji .............................................35 4.1.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 - 2009 .....................................36 4.1.4. Wskaźniki monitorowania celów ........................................................................................36 4.2. Ochrona powietrza atmosferycznego (P) ...................................................................................39 4.2.1. Stan wyjściowy ...................................................................................................................39 4.2.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji.............................................45 4.2.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 - 2009 .....................................47 4.2.4. Wskaźniki monitorowania celów ........................................................................................48 4.3. Ochrona przed hałasem (H)........................................................................................................52 4.3.1. Stan wyjściowy ...................................................................................................................52 4.3.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji ............................................53 4.3.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009........................................54 4.3.4. Wskaźniki monitorowania celów ........................................................................................55 4.4. Pola elektromagnetyczne (PE)....................................................................................................56 4.4.1. Stan wyjściowy ...................................................................................................................56 4.4.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji ............................................57 4.4.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 – 2009.....................................57 4.4.4. Wskaźniki monitorowania celów ........................................................................................58 4.5. Poważne awarie (AW) ...............................................................................................................58 4.5.1. Stan wyjściowy....................................................................................................................58 3 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4.5.2. Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji.............................................59 4.5.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 - 2009 .....................................59 4.5.4. Wskaźniki monitorowania celów ........................................................................................59 5. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY .....................................................................................................................60 5.1. Ochrona przyrody i krajobrazu (PK) .........................................................................................60 5.1.1. Stan wyjściowy ...................................................................................................................60 5.1.2. Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji ............................................65 5.1.3. Wskaźniki monitorowania celów.........................................................................................66 5.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów (L) ..............................................................................66 5.2.1. Stan wyjściowy....................................................................................................................66 5.2.2. Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji ............................................66 5.2.3. Wskaźniki monitorowania celów ........................................................................................67 5.3. Ochrona gleb (GL) .....................................................................................................................68 5.3.1. Stan wyjściowy....................................................................................................................68 5.3.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji.............................................68 5.3.3. Wskaźniki monitorowania celów ........................................................................................69 5.4. Ochrona zasobów kopalin (ZK) .................................................................................................70 5.4.1. Stan wyjściowy ..................................................................................................................70 5.4.2. Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji ............................................71 5.4.3. Wskaźniki monitorowania celów.........................................................................................71 6. MONITORING REALIZACJI ROGRAMU ....................................................................................75 6.1. Wprowadzenie............................................................................................................................75 6.2. Instrumenty polityki ochrony środowiska..................................................................................75 6.2.1. Instrumenty prawne.............................................................................................................75 6.2.2. Instrumenty finansowe ........................................................................................................77 6.2.3. Instrumenty społeczne ........................................................................................................78 6.2.4. Instrumenty strukturalne......................................................................................................79 6.3. Upowszechnianie informacji o środowisku................................................................................80 6.4. Organizacja zarządzania środowiskiem......................................................................................80 6.4.1. Ogólne zasady zarządzania środowiskiem .........................................................................80 6.4.2. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska ..................................................................82 6.4.3. Monitoring wdrażania Programu.........................................................................................84 6.4.4. Harmonogram wdrażania Programu....................................................................................84 7. ASPEKTY FINANSOWE WDRAŻANIA PROGRAMU ...............................................................85 7.1. Wprowadzenie............................................................................................................................85 7.2. Źródła finansowania przedsięwzięć na rzecz ochrony środowiska............................................85 7.3. Koszty wdrażania „Programu...” w latach 2006-2009................................................................86 7.4. Prognoza podziału kosztów wg źródeł finansowania.................................................................87 WYJAŚNIENIA SKRÓTÓW …………………………………………………………………..……..88 WYKORZYSTANE MATERIAŁY ………………………………………………………..…………89 4 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 1.WSTĘP 1.1. Podstawa prawna i forma realizacji zamówienia Obowiązek sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska, którego częścią składową jest gminny plan gospodarki odpadami wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (art. 17.1) i ustawy z 27 kwietnia 2001r o odpadach1. (art. 14.). "Program Ochrony Środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013" został przygotowany w ramach Umowy nr RO 8/2006 z dnia 1 marca 2006 r. zawartej pomiędzy Gminą Konstancin-Jeziorna a Arcadis Ekokonrem Sp. z o.o. z Wrocławia, na opracowanie projektu "Programu ochrony środowiska wraz z Planem gospodarki odpadami dla gminy Konstancin - Jeziorna na lata 2006 - 2013", łącznie z "Regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Konstancin-Jeziorna". Zamówienie zostało zrealizowane w postaci trzech odrębnych dokumentów, którymi są: -Program2 ochrony środowiska dla gminy Konstancin - Jeziorna na lata 2006 - 2013. -Plan3 gospodarki odpadami dla gminy Konstancin - Jeziorna na lata 2006 - 2013. -Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Konstancin - Jeziorna. Biorąc powyższe pod uwagę, dalsza część niniejszego dokumentu dotyczy "Programu ochrony środowiska...". Nie zawarto w nim zagadnienia gospodarki odpadami, gdyż znajduje się ono w dokumencie pt.: ”Plan gospodarki odpadami...”. 1.2. Ogólna charakterystyka obszaru opracowania Gmina miejsko-wiejska Konstancin–Jeziorna położona jest w województwie mazowieckim w kierunku południowym od centrum Warszawy. Jest jedną z sześciu gmin powiatu piaseczyńskiego. Graniczy z dwiema innymi miejsko-wiejskimi gminami powiatu – gminą Piaseczno od zachodu i gminą Góra Kalwaria od południa. Wschodnią granicę gminy wyznacza rzeka Wisła poprzez którą sąsiaduje ona z trzema gminami miejskimi powiatu otwockiego – Józefów, Otwock i Karczew. Od północy gmina Konstancin–Jeziorna graniczy z miastem stołecznym Warszawa, z dzielnicami Ursynów i Wilanów. W skład gminy wchodzi miasto Konstancin-Jeziorna oraz 24 sołectwa, w większości położone na wschód od miasta.Według danych4 na dzień 31.12. 2005 r. gmina zajmuje obszar 7 869 ha (1 700 ha to teren miasta, pozostały obszar – część wiejska). Jej populacja liczy 22 794 mieszkańców, w tym 16 413 osób zamieszkuje w mieście (ok. 72 %). Gęstość zaludnienia wynosi 290 os./km 2 (952 os./km2 w obrębie miasta i 104 os./km2 na terenach wiejskich). Miasto Konstancin-Jeziorna jest siedzibą gminy, a zarazem centrum administracyjno - usługowym dla mieszkańców gminy. Konstancin – Jeziorna jako jednostka osadnicza pełni funkcję mieszkaniową, w niewielkim stopniu także przemysłową, a przede wszystkim w formie zaplecza miasta Warszawy funkcję uzdrowiskową oraz turystyczno-rekreacyjną. Jako uzdrowisko gmina spełnia swoją rolę nie tylko na skalę lokalną czy regionalną, ale nawet w wymiarze ogólnokrajowym. 1 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129 poz. 902) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późn. zm.) W dalszej części dokumentu mówiąc o Programie mamy na myśli „Program ochrony środowiska” 3 W dalszej części dokumentu mówiąc o Planie mamy na myśli „Plan gospodarki odpadami” 4 Dane uzyskane z UMiG Konstancin-Jeziorna 2 5 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Architektura krajobrazu części miejskiej zdominowana jest przez zabudowę willową i letniskową. Duży jest także udział zabudowy zabytkowej stanowiącej cenne dziedzictwo kulturowe gminy. Geograficznie gmina leży na pograniczu dwóch jednostek (mezoregionów) – Równiny Warszawskiej i Doliny Środkowej Wisły, stanowiących centralną część makroregionu Niziny Środkowomazowieckiej. Równina Warszawska jest płaską zdenudowaną powierzchnią akumulacji lodowcowej rozciągniętą południkowo na długości około 50 km od Warszawy po ujście Pilicy. Wysokości bezwzględne w obrębie równiny kształtują się najczęściej pomiędzy 100,0 a 110,0 m n.p.m. Na wschodzie równina łagodnie opada przechodząc w Dolinę Środkowej Wisły. Na terenie gminy Konstancin – Jeziorna wyraźny skłon doliny przebiega wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 724 pomiędzy wsią Obory a gminą Góra Kalwaria. Większość wsi w obrębie gminy położona jest na tarasie rzeki Wisły. Lewobrzeżna część doliny, stanowiąca dużą część terenu gminy ma tutaj zmienną szerokość od 2 do 5 km. Średnia jej wysokość to około 90 m n.p.m. Koryto Wisły zabezpieczone jest wałami przeciwpowodziowymi. 1.3. Metodyka tworzenia "Programu ..." Zgodnie z wymaganiami ustawy „Prawo ochrony środowiska” i „Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” przy opracowywaniu programu przeprowadzono szereg konsultacji z przedstawicielami instytucji i organizacji włączonych w zagadnienia ochrony środowiska i rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. W procesie otwartego planowania wykorzystane zostały : • bieżące konsultacje ze specjalistami lokalnymi, przedstawicielami Urzędu Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna, • warsztaty robocze organizowane w ramach prac nad programem ochrony środowiska (z udziałem organizacji pozarządowych i mieszkańców gminy), • przedstawienie projektu Programu Ochrony Środowiska społeczności lokalnej oraz instytucjom włączonym w jego realizację celem weryfikacji założonych celów oraz zadań. 1.4. Koncepcja struktury "Programu .." Koncepcja struktury gminnego programu ochrony środowiska, podobnie jak i programu powiatowego, oparta jest głównie na zapisach dwóch dokumentów, którymi są: 1.Ustawa z 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska. Ustawa definiuje ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Zgodnie z ustawą (Art.14 ust.1 Poś), program ochrony środowiska opracowany na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności: • cele ekologiczne, • priorytety ekologiczne, • rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. 2.Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”. W pracach nad Programem wykorzystano również "Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym", które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. Kierując się powyższymi zapisami, niniejszy Program zawiera: • Cele ekologiczne średniookresowe do 2013 roku wraz z kierunkami działań, ujęte w trzech blokach tematycznych. Są to: a)zagadnienia o charakterze systemowym: przyszłościowy rozwój gminy w kontekście ochrony środowiska, edukacja ekologiczna; 6 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” b)poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego5: zasoby wodne (w tym racjonalne użytkowanie wody i ochrona przed powodzią), powietrze atmosferyczne, hałas, pola elektromagnetyczne, poważne awarie; c)ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody: przyroda i krajobraz, lasy, gleby, zasoby kopalin. Cele ekologiczne zostały poprzedzone charakterystyką stanu wyjściowego. • Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 – 2009. • Monitoring realizacji Programu. • Aspekty finansowe wdrażania Programu. Należy podkreślić, że „Program...” ma otwartą formułę co oznacza, że w przypadku zmiany wymagań prawnych, pojawiania się nowych problemów, bądź nie wykonania niektórych przedsięwzięć w terminach przewidzianych w tym Programie, dokument Programu opracowany w 2006 roku, będzie cyklicznie aktualizowany (co 4 lata), natomiast lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w najbliższych czterech latach będzie weryfikowana co dwa lata (na przełomie 2007/2008) 1.5. Zawartość dokumentu "Programu ..." Dokument "Programu...", oprócz niniejszego Rozdziału 1, w którym przedstawiono podstawę prawną opracowania, ogólną charakterystykę gminy, metodykę prac i koncepcję struktury Programu, zawiera następujące rozdziały: Rozdział 2. Rozdział 3. Rozdział 4 Rozdział 5 Założenia wyjściowe Programu. Rozdział ten ujmuje uwarunkowania Programu, gminne priorytety w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, nadrzędny cel Programu i jego znaczenie dla rozwoju gminy. Cele i zadania o charakterze systemowym: przyszłościowy rozwój gospodarczospołeczny gminy w kontekście ochrony środowiska, edukacja ekologiczna. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: jakość wód i stosunki wodne (w tym racjonalne korzystanie z wody i ochrona przed powodzią), ochrona powietrza atmosferycznego, hałas, pola elektromagnetyczne, poważne awarie. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody: ochrona przyrody i krajobrazu, ochrona i zrównoważony rozwój lasów, ochrona gleb, ochrona zasobów kopalin. Dla zagadnień ujętych w rozdziale 4 i w rozdziale 5 zdefiniowano cele średniookresowe i kierunki działań do 2013 roku, listę przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2006 – 2009 oraz wskaźniki realizacji celów, przy pomocy których będzie oceniana efektywność realizacji Programu. Podobnie opracowano zagadnienie edukacji ekologicznej, ujęte w rozdziale 3. Rozdział 6 Monitoring realizacji Programu: instrumenty zarządzania środowiskiem, organizacja zarządzania Programem (cykliczna ocena realizacji Programu, w tym harmonogram procesu wdrażania Programu). Rozdział 7 Aspekty finansowe wdrażania Programu: koszty wdrożenia przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2006 – 2009 (wg dziedzin ochrony środowiska) oraz udział potencjalnych źródeł finansowania w ogólnych kosztach realizacji Programu. Schematyczny układ Programu przedstawia rycina 1. 5 Zagadnienie gospodarki odpadami ujęto w odrębnym dokumencie pt. Plan Gospodarki Odpadami 7 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Rycina 1 Układ "Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006 - 2013" Rozdział 1 Rozdział 2 Rozdziały 3, 4 i 5 Wstęp Założenia wyjściowe Programu Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego Cele i zadania o charakterze systemowym Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody Rozdziały 6 i 7 Monitoring realizacji Programu 8 Aspekty finansowe Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 2. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU 2.1. Wprowadzenie Program ochrony środowiska opiera się na uwarunkowaniach zewnętrznych wynikających z polityki ekologicznej Państwa, województwa i powiatu oraz uwarunkowaniach wewnętrznych wynikających z aktualnego stanu środowiska rozpatrywanego w kontekście wymagań prawnych oraz stanu rozwoju społecznego-gospodarczego gminy i przyszłościowych planów rozwojowych w tym zakresie. 2.2. Uwarunkowania zewnętrzne 2.2.1 Zasady polityki ekologicznej Program ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna, podobnie jak program wojewódzki i program powiatowy, oparty jest na zasadach polityki ekologicznej państwa. Oprócz zasady zrównoważonego rozwoju6 jako nadrzędnej uwzględniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzujących, m.in.: - Zasadę prewencji i przezorności oznaczającą zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń, co w praktyce oznacza, że odpowiednie działania powinny być podejmowane wcześniej niż pojawi się problem. Zasada ta wykorzystuje przede wszystkim: -planowanie przestrzenne jako instrument zapobiegania potencjalnym konfliktom na styku sfery gospodarczej, społecznej i przyrodniczej, -zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń, stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), recykling, systemy zarządzania środowiskowego. -W odniesieniu do zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska nadal będzie stosowana. -Zasadę "zanieczyszczający płaci” odnosząca się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowisko, a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. -Zasadę zintegrowanego podejścia do ochrony środowiska jako całości tj. integracji rozwoju społeczno-gospodarczego gminy z ochroną środowiska. -Zasadę oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych. Zasoby naturalne są najważniejszą zmienną w koncepcji zrównoważonego rozwoju. Istotne jest oszczędne korzystanie z zasobów nieodnawialnych, ale duże znaczenie ma także oszczędne korzystanie z zasobów odnawialnych (drewno, czysta woda i czysta gleba). W tym zakresie szczególne miejsce zajmuje edukacja ekologiczna mieszkańców i przekazywanie informacji nt. oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych. -Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska i gospodarki komunalnej, a następnie do oceny osiągniętych wyników w kontekście minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. -Zasadę dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie zgodnie z zapisami ustawy – Prawo ochrony środowiska. 6 Zrównoważony rozwój oznacza taki rozwój, który zaspokaja potrzeby współczesnych, nie ograniczając możliwości realizacji potrzeb przyszłych pokoleń. 9 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 2.2.2 Uwarunkowania wynikające ze "Strategii zrównoważonego rozwoju powiatu piaseczyńskiego ." Strategia rozwoju powiatu piaseczyńskiego7 definiuje wizję rozwoju powiatu, a więc stan jakim powinien cechować się powiat w 2015 roku. Strategia rozwoju powiatu piaseczyńskiego jest spójna ze strategią rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego kraju oraz województwa mazowieckiego. Nadrzędnym celem strategii rozwoju powiatu jest prowadzenie polityki równoważenia rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego powiatu w ramach złożonego układu osadniczego (Obszar Metropolitalny Warszawy) w celu poprawy warunków życia mieszkańców, kształtowania ładu przestrzennego oraz trwałego zachowania walorów przyrodniczych i kulturowych. Wizji rozwoju powiatu piaseczyńskiego zostały podporządkowane cele operacyjne i zadania z nich wynikające. W niniejszym programie wykorzystano zapisy dotyczące celów oraz niektórych kierunków działań: Cel operacyjny: powiatu A. Poprawa stanu sanitarnego i wzmocnienie kondycji przyrodniczej. Kierunki: (1) Przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy w jednostkach osadniczych (2) Analiza możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii (3) Wspieranie proekologicznej gospodarki leśnej (4) Promowanie działań prowadzących do zwiększenia różnorodności biologicznej i naturalności obszarów użytkowanych rolniczo (5) Podejmowanie działań na rzecz utworzenia nowych obszarów chronionych. Cel operacyjny: B. Usprawnienie komunikacji – zbiorowej i indywidualnej. Kierunki: (1) Modernizacja układu dróg powiatowych – przebudowa drogi nr 1316 Konstancin – Piaseczno – Łoziska; przebudowa drogi w ciągu ul. Chylickiej w Konstancinie –Jeziornie (2) Uruchomienie Szybkiej Kolei Miejskiej na bocznicy kolejowej Konstancina (3) Dostosowanie dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych do potrzeb komunikacji autobusowej (zatoki autobusowe, wiaty, chodniki na dojściach itp.). Cel operacyjny: C. Rozwój rekreacji i turystyki dla mieszkańców powiatu i Warszawy. Kierunki: (1) Utworzenie Centrum Turystyki w Konstancinie-Jeziornie (2) Budowa Centrum Rekreacyjno-Uzdrowiskowego w Konstancinie-Jeziornie obejmującego m.in. Park Zdrojowy i Tężnię Solankową (3) Dostosowanie istniejącej bazy turystyczno-rekreacyjnej do wymogów ochrony środowiska. Cel operacyjny: D. Zapewnienie mieszkańcom dostępności do usług ponadpodstawowych oraz wysokiego ich standardu. Kierunki: (1) Dalsze remonty i modernizacje placówek oświatowych (2) Realizacja programów naprawczych publicznego domu pomocy społecznej w Konstancinie-Jeziornie (3) Wspieranie rozbudowy bazy sportowej i rekreacyjnej. 7 Dokument pt. "Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu piaseczyńskiego” Piaseczno 2003r. 10 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 2.2.3. Program ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego Istotnym dokumentem nadrzędnym w stosunku do "Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin - Jeziorna" jest powiatowy program ochrony środowiska, który pozostaje w podobnej zależności z wojewódzkim programem ochrony środowiska. Powiatowy program ochrony środowiska definiuje następujące priorytety: Priorytet 1 Poprawa jakości wód powierzchniowych. Priorytet 2 Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, szczególnie na terenach miejskich i intensywnej zabudowy. Priorytet 3 Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego. Priorytet 4 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej ochrony środowiska, zwłaszcza w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. Priorytet 5 Utworzenie spójnego systemu przyrodniczego powiatu. Priorytet 6 Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa powiatu poprzez zintegrowany system edukacji ekologicznej. Priorytet 7 Ochrona przed poważnymi awariami i zagrożeniami naturalnymi. Dla tych priorytetów zostały sformułowane cele i kierunki działań, które zostały wykorzystane w niniejszym dokumencie gminnego programu. Dla przejrzystości zgodności przyjętej strategii ochrony środowiska gminy Konstancin-Jeziorna ze strategią powiatowego programu ochrony środowiska, w ramach każdego omawianego zagadnienia podano odniesienie do powiatowego programu ochrony środowiska. 2.3. Uwarunkowania wewnętrzne 2.3.1. Strategia rozwoju gminy Konstancin -Jeziorna Dla potrzeb niniejszego Programu wykorzystano cele operacyjne i zadania przypisane dwóm celom strategicznym (wg zapisów "Strategii .." cel A i cel C). Są to: A.Wykreowanie Konstancina-Jeziorny na nowoczesne uzdrowisko o randze krajowej i europejskiej przy wykorzystaniu unikatowych zasobów przyrodniczych i kulturowych oraz położenia w sąsiedztwie Warszawy. I. Poprawa stanu sanitarnego: 1. Poprawa jakości wód powierzchniowych i płytkich wód podziemnych. 2. Poprawa czystości powietrza atmosferycznego. 3. Przeciwdziałanie degradacji i zaśmiecaniu powierzchni ziemi. 4. Wspieranie działań mających na celu poprawę stanu środowiskowych warunków życia wokół obiektów szczególnie uciążliwych (głównie w rejonie zakładów papierniczych Metsa Tissue). 5. Monitorowanie zagrożeń związanych z funkcjonowaniem Elektrociepłowni Siekierki, Spółki TDP Sp. z o.o. Piaseczno ul. Generała Okulickiego 7/9 (dawnych zakładów Thomson w Piasecznie), składowiska odpadów komunalnych Łubna. 6. Likwidowanie źródeł skażenia azbestem. 11 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 7. Zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska, w tym ochrona przed powodzią terenów zagrożonych w dolinach Wisły i Jeziorki. II. Ochrona i wzmocnienie walorów przyrodniczych: 1. Wzmacnianie kondycji ekologicznej lasów i ich odporności na degradację. 2. Ochrona i odtwarzanie ekologicznych funkcji dolin rzecznych. 3. Utrzymywanie i zwiększanie różnorodności biologicznej obszarów użytkowanych rolniczo. 4. Pielęgnacja i wzbogacanie zieleni urządzonej na terenach zurbanizowanych. 5. Współudział w opracowaniu planów ochrony Chojnowskiego Parku Krajobrazowego i obszaru Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły. III. Rozwój funkcji uzdrowiskowej. IV. Rozwój różnorodnych form turystyki i rekreacji. V. Promocja Konstancina-Jeziorny jako nowoczesnego uzdrowiska. VI. Podnoszenie świadomości ekologicznej oraz zwiększenie aktywności mieszkańców i władz gminy w sferze przyrodniczej. C.Usprawnienie komunikacji indywidualnej i zbiorowej w obrębie gminy oraz w relacji do Warszawy i sąsiednich gmin. I. Zwiększenie pojemności i przepustowości układu drogowego. II. Podniesienie atrakcyjności komunikacji zbiorowej. 2.3.2 "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy” W dokumencie przyjęto, że wiodącą funkcją w rozwoju przestrzennym i gospodarczym gminy jest funkcja uzdrowiskowa wraz z towarzyszącymi jej funkcjami: -usługową (w tym związaną z obsługą turystyki i rekreacji), -mieszkaniową, -rolniczą, -produkcyjną. Władze gminy w swoich działaniach dążą do zachowania tych funkcji i ich zrównoważonego rozwoju. Uznanie funkcji uzdrowiskowej za dominującą w rozwoju przestrzennym i gospodarczym gminy wymaga utrzymania na odpowiednim poziomie wszystkich obiektów i urządzeń uzdrowiska, przestrzegania warunków ochrony strefy uzdrowiskowej, a także wyeliminowania/zminimalizowania uciążliwości występujących na obszarze gminy (np. hałas, zanieczyszczenia powietrza). 2.4. Priorytety ochrony środowiska w gminie Analiza aktualnego stanu środowiska oraz tendencji zmian w zakresie poszczególnych komponentów środowiska i uciążliwości oraz zagrożeń przyszłego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, przy jednoczesnym uwzględnieniu wymagań w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych pozwala na zdefiniowanie priorytetów ochrony środowiska w gminie Konstancin-Jeziorna. Są to: - Poprawa jakości wód powierzchniowych i płytkich wód podziemnych. - Zmniejszenie emisji komunikacyjnej zanieczyszczeń do powietrza na terenie miasta Konstancin-Jeziorna oraz dalsze zmniejszanie emisji niskiej, zwłaszcza na terenach wiejskich 12 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 (w tym korzystanie z niekonwencjonalnych źródeł energii). - Zmniejszenie uciążliwości związanych z hałasem drogowym na terenie miasta. - Przeciwdziałanie degradacji i zaśmiecaniu powierzchni ziemi. - Ochrona i wzmocnienie walorów przyrodniczych gminy, zwłaszcza w kontekście rozwoju funkcji uzdrowiskowej gminy. - Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców i przyjezdnych. 2.5. Nadrzędny cel Programu i jego znaczenie dla rozwoju gminy Naczelną zasadą przyjętą w Programie jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiającą harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Zatem, nadrzędny cel "Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna" można sformułować następująco: Rozwój gminy Konstancin-Jeziorna jako wzorcowej gminy ekologicznej, wykorzystującej różnorodność walorów środowiska przyrodniczego oraz położenia, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju Cel ten jest zgodny z misją rozwoju gminy8 oraz nadrzędnym celem powiatowego programu ochrony środowiska9. Posiadanie "Programu ...." daje wiele korzyści dla władz gminy w sferze zarządzania środowiskiem. Najważniejsze z nich to: • Program, a przede wszystkim proces jego tworzenia, powinien mobilizować władze gminy, podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe oraz szereg innych instytucji i organizacji do wspólnego precyzowania problemów, sposobu ich rozwiązywania oraz wyboru priorytetów w działaniach na rzecz ochrony środowiska, • Program może zintensyfikować współpracę wewnętrzną (między poszczególnymi wydziałami Urzędu Miejskiego w Konstancinie-Jeziornej) oraz współpracę zewnętrzną z sąsiednimi gminami, Starostwem Powiatowym w Piasecznie i podmiotami gospodarczymi oraz społecznością lokalną, • Program ochrony środowiska stanowi podstawę do podejmowania decyzji w zakresie działań i przedsięwzięć inwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska w skali gminy, • Posiadanie programu ujmującego szerszą perspektywę często jest warunkiem otrzymania środków finansowych (zwłaszcza zagranicznych) na duże projekty inwestycyjne, • Program jest podstawą dalszego doskonalenia systemu zarządzania środowiskiem w gminie. 8 Misja: harmonizowanie rozwoju społeczno-gospodarczego i zagospodarowania przestrzennego gminy oraz poprawa jakości życia mieszkańców z uwzględnieniem roli Konstancina-Jeziorny jako nowoczesnego uzdrowiska, łączącego lecznictwo uzdrowiskowe i rehabilitację z profilaktyką uzdrowiskową. 9 Dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju powiatu piaseczyńskiego i zwiększenie jego atrakcyjności poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, ładu przestrzennego i infrastruktury technicznej. 13 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 3. CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM Praktyczna realizacja celów określonych w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (rozdz.4.) oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody (rozdz.5.) w znacznym stopniu zależy od działań o charakterze systemowym, które są elementem równoważenia rozwoju gminy Konstancin-Jeziorna i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Istotnym wsparciem procesu wdrażania programu są dzialania zmierzające do zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców gminy i przyjezdnych turystów. 3.1. Przyszłościowy rozwój gminy w kontekście ochrony środowiska 3.1.1. Wprowadzenie Fundamentem właściwego kształtowania środowiska naturalnego jest rozwój społeczno-gospodarczy danego obszaru, bowiem na stan środowiska wpływa, w różnym stopniu, każda z dziedzin gospodarki. Dokładna analiza zagrożeń środowiska wynikających z prognozowanego rozwoju społecznogospodarczego gminy pozwala na podjęcie działań minimalizujących te zagrożenia, a także właściwie ukierunkować rozwój poszczególnych sektorów gospodarki. Przyszłościowy rozwój gminy uwarunkowany jest takimi czynnikami jak: - stan środowiska (jakość wód, powietrza, itp.), - stan infrastruktury technicznej ochrony środowiska, - występowanie obszarów i obiektów cennych przyrodniczo i krajobrazowo, - jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej, - dotychczasowe zagospodarowanie i uzbrojenie terenu gminy, - dostępność komunikacyjna, - usytuowanie gminy (bliskość większych miast, terenów przemysłowych). Biorąc pod uwagę specyfikę gminy Konstancin-Jeziorna skupiono się przede wszystkim na rozwoju funkcji uzdrowiskowych gminy oraz turystyki i rekreacji, a także systemu transportowego. Omówiono także kwestie rozwoju rolnictwa oraz przemysłu i usług. Poszczególne dziedziny przedstawiono wg następującego schematu: - Stan wyjściowy. - Zagrożenia środowiska z tytułu rozwoju danej dziedziny. - Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji. 14 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 3.1.2. Funkcje uzdrowiskowe oraz turystyka i rekreacja 3.1.2.1. Stan wyjściowy W 1917 r. dawne letnisko „Konstancya” otrzymało status osady uzdrowiskowej Konstancin. Naturalne właściwości lecznicze Konstancina-Jeziorny związane są ze szczególnym położeniem miasta na obszarze borów mieszanych z ich specyficznym mikroklimatem oraz obecności leczniczych wód. Złoże lecznicze stanowi solanka jodowo-żelazisto-bromkowo-potasowa wykorzystywana w postaci naturalnych inhalacji i zabiegów wodnych. Na terenie uzdrowiska Konstancin-Jeziorna funkcjonują dwa ośrodki leczniczo-uzdrowiskowe: Centrum Rehabilitacji im. Prof. Mariana Weissa „STOCER” Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej oraz Uzdrowisko Konstancin - Zdrój Sp. z o.o.. Na terenie gminy Konstancin-Jeziorna znajdują się dwie placówki wchodzące w skład STOCERU, są to: Szpital z siedzibą przy ul. Wierzejewskiego 12 i Ośrodek Ortopedyczno- Rehabilitacyjny dla Dzieci i Młodzieży z siedziba przy ul. Długiej 40/42. W skład wymienionych ośrodków wchodzą liczne szpitale, poradnie i przychodnie specjalistyczne. Na terenie placówki przy ulicy Wierzejewskiego 12 znajdują się następujące przychodnie specjalistyczne: - Ambulatorium Chirurgii Urazowej, - Poradnia Rehabilitacji Narządu Ruchu, - Poradnia Zaopatrzenia Ortopedycznego, - Poradnia Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej, - Poradnia Psychologiczna, - Ośrodek Chirurgii Jednego Dnia, - Pracownia EKG, - Pracownia USG, - Pracownia EMG, - Pracownia środków Pomocniczych . Na terenie placówki przy ulicy Długiej 40/42 znajdują się następujące przychodnie specjalistyczne: - Poradnia Rehabilitacyjno - Ortopedyczna dla Dzieci i Młodzieży, - Poradnia Rehabilitacji Narządu Ruchu dla Dzieci, - Poradnia Zaopatrzenia Ortopedycznego dla Dzieci, - Poradnia Zaburzeń i Wad Rozwojowych Dzieci, - Poradnia Wad Postawy, - Poradnia Preluksacyjna . Do Uzdrowiska Konstancin - Zdrój Sp. z o.o. należą następujące placówki: - SZPITAL UZDROWISKOWY REHABILITACJI NEUROLOGICZNEJ w Konstancinie-Jeziornie, ul. Sue Ryder 37, - SZPITAL UZDROWISKOWY REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ pod patronatem Instytutu Kardiologii w Konstancinie-Jeziornie ul. Gąsiorowskiego 8, - SZPITAL UZDROWISKOWY REHABILITACJI UKŁADU ODDECHOWEGO 'PRZY ŹRÓDLE” w Konstancinie-Jeziornie, ul. Sienkiewicza 2, - SZPITAL UZDROWISKOWY REHABILITACJI ONKOLOGICZNEJ „FRASZKA” w Konstancinie-Jeziornie, ul. Piotra Skargi 18, 15 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 - SZPITAL UZDROWISKOWY WIELOPROFILOWY rehabilitacji w zakresie narządu ruchu i chorób układu oddechowego w Konstancinie-Jeziornie, ul. Wierzejewskiego 15, - Przychodnia Uzdrowiskowa i Zakład Przyrodoleczniczy "Biały Dom " 05-510 Konstancin - Jeziorna ul. Mostowa 5. W celu ochrony warunków naturalnych, niezbędnych do prowadzenia i rozwijania funkcji uzdrowiskowych oraz kształtowania czynników środowiskowych Rada Miejska Konstancina -Jeziorny dnia 3 kwietnia 2006 roku uchwaliła tymczasowy statut. Statut tymczasowy obowiązuje w okresie przejściowym (nie dłuższym niż 3 lata), po upływie którego uchwalony zostanie docelowy statut uzdrowiska. Jednak wymaga to wcześniejszego opracowania operatu uzdrowiskowego potwierdzającego uprawnienia gminy do utrzymania statutu uzdrowiska bądź do jego ponownego uzyskania. Gmina Konstancin-Jeziorna przystąpiła do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego strefy „A” uzdrowiska i terenów przyległych (art. 38 ust. 2. Ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych, Dz. U. Nr 167 poz. 1399). W statucie wyodrębnione zostały trzy strefy ochrony uzdrowiskowej „A”, „B” i „C”, w stosunku do których określono zakazy i nakazy odnośnie zagospodarowania przestrzennego. Strefa „A” obejmuje teren o powierzchni ok. 350 ha w graniach o następującym przebiegu: - ul. Matejki na całej długości; - ul. Sobieskiego do ul. Od Lasu; - ul. Od Lasu; - drogi leśne wyznaczające fragment Lasu Chojnowkiego Parku Krajobrazowego na odcinku od ul. Od Lasu do ul. Wrzosowej; - ul. Wrzosowa do ul. Granicznej; - ul. Graniczna do ul. Jaśminowej; - ul. Jaśminowa do ul. Cedrowej; - ul. Cedrowa do ul. Deotymy; - ul. Deotymy do ul. Moniuszki; - ul. Moniuszki do ul. Prusa; - ul. Prusa do ul. Granicznej; - ul. Graniczna do ul. Szpitalnej; - ul. Szpitalna do ul. Kościelnej; - ul. Kościelna do rzeki Jeziorki; - fragment rzeki Jeziorki. Strefa „B” ochrony uzdrowiskowej obejmuje teren o powierzchni ok. 1050 ha umiejscowiony od granic strefy „A” do granic o następującym przebiegu: - ul. Głowackiego na całej długości; - granica administracyjna gminy od ul. Głowackiego do ul. Warszawskiej; - ul. Warszawska do ul. Mirkowskiej; - ul. Mirkowska do ul. Wojska Polskiego; - ul. Wojska Polskiego do granicy miasta; - droga prowadząca na południe do Obór; - granica rezerwatu Łęgi Oborskie; - granica zespołu pałacowo-parkowego w Oborach; - ul. Literatów w kierunku północnym do granicy administracyjnej miasta; - granica administracyjna miasta do wschodniej granicy rezerwatu Skarpa Oborska; - granica rezerwatu w kierunku południowym do drogi nr 01306; - droga nr 01306 do ul. Wilanowskiej; - ul. Od Lasu na odcinku od ul. Wilanowskiej do ul. Sobieskiego; - od skrzyżowania ul. Sobieskiego z ul. Od Lasu wspólna granica strefy „A” i strefy „B” ochrony uzdrowiska do ul. Chylickiej; - ul. Chylicka w kierunku południowym do ul. Gościniec; 16 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 - ul. Gościniec do północnej granicy administracyjnej sołectwa Czarnów; - granica administracyjna sołectwa Czarnów do granicy administracyjnej gminy; - granica administracyjna gminy do ul. Wierzbnowskiej; - ul. Wierzbnowska na całej długości; - granica administracyjna gminy (ul. Piaskowa, Dworska, Broniewskiego, rzeka Jeziorka, ul. Śniadeckich) od krańca ul. Wierzbnowskiej do skrzyżowania ul. Śniadeckich i ul. Głowackiego. Strefa „C” ochrony uzdrowiskowej obejmuje teren o powierzchni 6 469 ha i usytuowana jest pomiędzy strefą „B” ochrony uzdrowiskowej a granicami gminy i pokrywa się z nimi na całej długości. W celu zapewnienia prawidłowej działalności lecznictwa uzdrowiskowego określone zostały szczególne działania zabronione w strefach „A” , „B” i „C” ochrony uzdrowiskowej. W strefie A są to czynności, które są sprzeczne z zasadami ochrony środowiska przyrodniczego (w tym ochrony jakości surowców leczniczych), ochrony przed hałasem i innymi uciążliwościami, odpowiedniej organizacji handlu i usług oraz zasadami określającymi wymagania sanitarne na tym obszarze. Dodatkowo w strefie „A” zakazane są wszystkie czynności wymienione jako zabronione dla stref „B” i „C”. W strefie B należy rozpatrywać planowane działania pod kątem ochrony środowiska przyrodniczego i jakości surowców leczniczych. Istotna jest także odpowiednia organizacja handlu i usług. Na terenie strefy C nie zezwala się na lokalizowanie nowych uciążliwych obiektów budowlanych i zakładów przemysłowych, nieplanowany wyręb drzew, prowadzenie działań powodujących niekorzystną zmianę stosunków wodnych oraz prowadzenie działań, które mogą mieć niekorzystny wpływ na fizjografię uzdrowiska i jego założenia przestrzenne lub właściwości lecznicze klimatu. W poszczególnych strefach ochrony uzdrowiskowej przyjmuje się, że wskaźniki terenów zielonych i minimalna powierzchnia nowowydzielanych działek o przeznaczeniu pod zabudowę będą regulowane ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; przyjmuje się, że będą one nie mniejsze niż: -w strefie „A” gdzie odbywa się lecznictwo uzdrowiskowe udział terenów zielonych powinien wynosić co najmniej 75% powierzchni strefy; -w strefie „B”, która stanowi otulinę strefy „A” udział terenów zielonych powinien wynosić co najmniej 55% powierzchni strefy. Gmina Konstancin-Jeziorna posiada liczne walory kulturowe i przyrodniczo-krajobrazowe, które sprzyjają rozwojowi turystyki i rekreacji na jej terenie. Baza turystyczno-rekreacyjna obejmuje różnego rodzaju obiekty turystyczno-rekreacyjne, prywatne domy letniskowe i zaplecze gastronomiczne. W gminie Konstancin-Jeziorna obiekty turystyczne wykorzystywane są także do pełnienia funkcji uzdrowiskowych. W skład podstawowej bazy turystycznej gminy wchodzą (wg „Raportu o stanie gminy KonstancinJeziorna”, 2005 r.): -13 obiektów noclegowych na terenie miasta (hotele i pensjonaty) oraz liczne dostępne pokoje noclegowe, -16 obiektów gastronomicznych na terenie miasta (z czego 5 w obrębie Centrum Handlowego „Stara Papiernia”), -szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe. Ciekawymi obiektami turystycznymi są obszary przyrodnicze - przede wszystkim Lasy Chojnowskie i Słomczyńskie, objęte ochroną rezerwatową enklawy roślinności naturalnej w rejonach skarpy wiślanej i na wyspach w korycie Wisły, oraz Park Zdrojowy z tężnią i inhalatorium i zespoły zabytkowych willi na terenie miasta. Przez gminę Konstancin-Jeziorna prowadzą dwie ścieżki rowerowe o charakterze przyrodniczohistorycznym: „Szlakiem rezerwatów oborskich” (długość 16 km) i „Szlakiem Stephana” (długość 17 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 17,8 km). Leśna trasa „Główny szlak Lasów Chojnowskich” prowadząca przez Chojnowski Park Krajobrazowy oraz Konstancin-Jeziornę (głównie tereny willowe) dostępna jest cały rok i jest przystosowana do turystyki pieszej, rowerowej i narciarstwa śladowego. Przez gminę KonstancinJeziorna przebiega szlak łączący osiedle Kabaty z miejscowością Czersk, długości około 45 km oraz szlak łączący osiedle Kabaty i Górę Kalwarię, biegnący przez miejscowość Konstancin i osiedle Obory, a następnie wzdłuż biegu Wisły. Budynki, zespoły budowlane i obiekty z terenu gminy przedstawiające dużą wartość historyczną wpisane zostały do rejestru zabytków i podlegają ochronie konserwatorskiej. Najczęściej są to: wille (głównie pochodzące z 1 poł. XIX w ), dwory, pałac, budynki mieszkalne i przemysłowo-usługowe, kościoły, kapliczki, cmentarze i parki. Według danych z 2003 r. na terenie gminy znajdowało się ok. 220 obiektów objętych ochroną konserwatorską, w tym 45 wpisanych do rejestru zabytków. Cały obszar gminy objęty jest dwoma strefami ochrony konserwatorskiej: - strefą ochrony konserwatorskiej układu urbanistycznego (strefa od północy ograniczona rzeką Jeziorką, od północnego –wschodu - ulicą Literatów, od południowego-wschodu - ulicą Od Lasu, od południa – granicą rezerwatu „Obory”, od zachodu – ulicą Deotymy), - strefą ochrony zespołu budowlanego (w jej skład wchodzi obszar Parku Zdrojowego i obszar układu urbanistycznego z wyłączeniem niewielkiej części północno-wschodniej). Na obszarze tzw. starego Konstancina strefa ochrony konserwatorskiej obejmuje m.in.: 32 zespoły willowo-ogrodowe i willowo-leśne, kościół p.w. Wniebowzięcia NMP i wieżę ciśnień. Ochroną poprzez ewidencję objęte są Osada Fabryczna oraz dwór i park dworski w Skolimowie10. Dodatkowo na terenach wiejskich znajdują się m.in. obiekty wpisane do Rejestru Zabytków: zespoły dworsko-parkowe w Bielawie i Oborach, park dworski w zespole dworsko-parkowym w Turowicach (w ewidencji zabytków) oraz obiekty podlegające ochronie konserwatorskiej: dworek w Okrzeszynie, oficyna, browar, obora i czworak w Oborach, spichlerz w Łyczynie-Parceli, dwór, kaplica i most w Turowicach. W gminie występują także tereny stref objętych ochroną archeologiczną ze względu na znajdujące się tam stanowiska ze śladami osad i cmentarzy datowanych na epoki starożytności i średniowiecza. 3.1.2.2. Główne zagrożenia środowiska z tytułu rozwoju turystyki i rekreacji oraz funkcji uzdrowiskowej - Dzikie zagospodarowanie obszarów cennych przyrodniczo w tym dolin rzek (rz. Wisła i rz. Jeziorka). - Niszczenie środowiska leśnego i walorów przyrodniczych poprzez wzrastającą liczbę turystów, szczególnie zmotoryzowanych. - Niszczenie walorów środowiska kulturowego. 3.1.2.3. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji Wykreowanie Konstancina-Jeziorny na nowoczesne uzdrowisko o randze krajowej i europejskiej oraz dalszy rozwój turystyki i rekreacji przy wykorzystaniu unikatowych zasobów przyrodniczych i kulturowych zgodnie z zasadami ochrony środowiska Rozwój turystyki i rekreacji jest ściśle powiązany z rozwojem funkcji uzdrowiskowej gminy (rozwojem bazy uzdrowiskowej i leczniczej). Podnoszenie standardu usług w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego i rehabilitacji, a także dalszy rozwój turystyki uzdrowiskowej, stanowią szansę dla rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Pomocne w tym zakresie będzie opracowywanie programu rozwoju bazy uzdrowiskowej, leczniczej i turystyczno-rekreacyjnej. 10 Źródło „Raport o stanie gminy Konstancin-Jeziorna”, Warszawa 2005 r. 18 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 Kierunki działań 1.Opracowanie programu rozwoju i promocji bazy uzdrowiskowej, leczniczej i turystycznorekreacyjnej. 2.Pełne wyposażenie strefy uzdrowiskowej w sieć wodociągową i kanalizacyjną, zmniejszenie emisji niskiej i komunikacyjnej, ochrona przed hałasem itp. 3.Rozpoznanie możliwości wykorzystania podziemnych wód mineralnych, termalnych oraz złóż borowiny do celów leczniczych oraz rekreacyjnych. 4.Budowa parkingów dla kuracjuszy i turystów na obrzeżach miasta od strony Warszawy oraz dogodnego dojścia do Parku Zdrojowego i zabytkowej części miasta. 5.Przestrzeganie zapisów „Statutu Uzdrowiska” w zakresie warunków zagospodarowania terenu. 6.Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska w odniesieniu do nowo powstających obiektów turystycznych i rekreacyjnych. 7.Zagospodarowanie turystyczno-rekreacyjne obszarów nadwiślańskich (m.in. zorganizowanie ośrodków wodnych nad rzeką Jeziorką i Wisłą, wytyczenie ścieżek przyrodniczych, szlaków pieszych i rowerowych, budowa parkingów, punktów gastronomicznych, wypożyczalni sprzętu). 8.Wspieranie działalności organizacji turystycznych, klubów jeździeckich i innych organizacji prowadzących działalność turystyczno-krajoznawczą (w tym powołanie Ośrodka Informacji Turystycznej). 9.Edukacja ekologiczna mieszkańców gminy i przyjezdnych. 19 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 3.1.3. System transportowy 3.1.3.1. Stan wyjściowy Ruch drogowy skoncentrowany jest głównie na drogach wojewódzkich (nr 724 Warszawa Konstancin-Jeziorna – Góra Kalwaria i nr 721 Piaseczno - Konstancin-Jeziorna ) i drogach powiatowych relacji Konstancin-Jeziorna – Baniocha i Konstancin-Jeziorna – Piaseczno. Droga 721 przeprowadza ruch drogowy (w dużej mierze samochody ciężarowe) od Jeziornej w kierunku zachodnim - do Radomia, Katowic, Poznania. Układ drogowy gminy Konstancin-Jeziorna można podzielić na podstawowy i uzupełniający. Ogólna długość podstawowego układu drogowego gminy wynosi 86,50 km, z czego drogi wojewódzkie – 32,00 km, powiatowe – 48,50 km oraz drogi gminne – 6,00 km. Uzupełniający układ dróg stanowi około 265 km dróg gminnych, z których 157 km posiada nawierzchnię twardą. Na obszarze gminy około 80% dróg posiada nawierzchnię asfaltową. Niezadowalający jest jednak stan nawierzchni tych dróg (ubytki, koleiny, łaty itp.). Duże znaczenie w transporcie pasażerskim ma komunikacja autobusowa obejmująca swoim zasięgiem większość dróg układu podstawowego. Jednak czynniki takie jak: konkurencja komunikacji samochodowej indywidualnej, małe częstotliwości ruchu i zły stan taboru sprawiają, że liczba przewozów pasażerskich liniami autobusowymi spada. Na terenie gminy nie ma linii kolejowej ruchu pasażerskiego. 3.1.3.2. Główne zagrożenia środowiska z tytułu rozwoju systemu transportowego - Emisja zanieczyszczeń powietrza. - Emisja hałasu komunikacyjnego. - Awarie transportowe. - Degradacja terenów cennych przyrodniczo. - Zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych. 3.1.3.3. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji Rozwój systemu transportowego uwzględniającego rozwiązania nie naruszające statusu uzdrowiska i zmniejszające lub eliminujące ujemny wpływ transportu na środowisko Kierunki działań 1.Zwiększenie pojemności i przepustowości układu drogowego z zachowaniem wymagań ochrony środowiska, w tym: wdrożenie płynnej regulacji ruchu w obszarach o jego największym natężeniu, podjęcie działań w kierunku budowy obwodnicy miasta, poprawa stanu istniejących dróg, ulic i chodników poprzez ich przebudowę/modernizację (z uwzględnieniem udogodnień dla niepełnosprawnych), działania techniczne zabezpieczające mieszkańców przed nadmiernym hałasem (zieleń izolacyjna, ekrany akustyczne itp.) 2.Podniesienie atrakcyjności komunikacji zbiorowej, w tym: budowa drogowoautobusowego połączenia gminy z końcową stacją metra „Kabaty” na Ursynowie, dostosowanie dróg wojewódzkich i powiatowych do potrzeb komunikacji autobusowej (m.in. zatoczki autobusowe, wiaty itp.), budowa parkingów systemu „park and ride” oraz przebudowa dróg gminnych na odcinkach dojazdowych do tych parkingów, uruchomienie Szybkiej Kolei Miejskiej w relacji Warszawa – Piaseczno - Konstancin-Jeziorna. 20 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 3.1.4. Rolnictwo 3.1.4.1. Stan wyjściowy Ze względu na rosnącą urbanizację terenów wiejskich zmniejsza się rola rolnictwa w gminie. Użytki rolne z gminie zajmują powierzchnię 5 304 ha, co stanowi ok. 67% ogólnej powierzchni gminy (na terenach wiejskich gminy użytki rolne stanowią ok. 81% powierzchni ogółem, na terenach miejskich ok. 19%) Gmina należy do Regionu Nadwiślańskiego i posiada korzystne warunki glebowe do produkcji rolnej. Użytki rolne o najlepszych właściwościach agrarnych (klasy bonitacyjne I, II, IIIa, IIIb i IVa) występują w gminie na terenach wschodnich: pas wzdłuż Wisły sięgający w głąb gminy aż do miasta na północy i miejscowości Cieciszew na południu. Należy nadmienić, że użytki rolne klasy I i II zajmują jednak niewielkie powierzchnie i są zlokalizowane na terenie miejscowości Czernidła i Bielawa. Średni wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie wynosi 74,7 pkt. (wg IUNG w Puławach). Na obszarze gminy dominującą formą jest rolnictwo indywidualne. W gminie największe znaczenie ma produkcja zbożowa, istotne są także uprawy warzywnicze i sadownicze. Dominuje uprawa zbóż 44% powierzchni zasiewów (głównie pszenica, żyto, jęczmień i pszenżyto), ziemniaków (18%), roślin przemysłowych i pastewnych. Znaczące uprawy zbóż i ziemniaków są prowadzone także przez SGGW. Uprawą zbóż w 2002 r. zajmowało się 380 gospodarstw indywidualnych, ziemniaków – 411 a roślin pastewnych – 45. Hodowla zwierząt ma mniejsze znaczenie. Na 100 ha użytków rolnych przypada w gminie średnio 17 zwierząt gospodarskich. Pod względem struktury obszarowej pola uprawne są rozproszone i dominują gospodarstwa o małej powierzchni – przeciętna powierzchnia gospodarstwa w gminie to 3,9 ha. W gminie są 942 gospodarstwa, z czego 652 o powierzchni powyżej 1 ha11. 3.1.4.2. Główne zagrożenia środowiska z tytułu rozwoju rolnictwa - Spływ zanieczyszczeń obszarowych powstałych np. w wyniku niewłaściwego składowania gnojowicy i obornika. - Odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych, np. przeterminowane środki ochrony roślin i opakowania po nich. - Niewłaściwa kultura rolna sprzyjająca erozji. 3.1.4.3. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji Rozwój rolnictwa ukierunkowanego na rolnictwo ekologiczne w powiązaniu z rozwojem gospodarstw agroturystycznych Kierunki działań 1. Edukacja rolników w zakresie wdrażania „Kodeksu dobrych praktyk rolniczych”. 2. Rozwój rolnictwa ekologicznego i zachowanie tradycyjnych metod gospodarowania. 3. Rozwój gospodarstw agroturystycznych. 11 Źródło: „Raport o stanie gminy Konstancin-Jeziorna”, Warszawa 2005 r. 21 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 3.1.5. Przemysł i usługi 3.1.5.1. Stan wyjściowy Ze względu na dobrze rozwiniętą funkcję uzdrowiskową gminy Konstancin – Jeziorna oraz uwarunkowania sprzyjające prowadzeniu gospodarki rolnej w wiejskiej części gminy działalność przemysłowa nie znalazła tutaj warunków do dynamicznego rozwoju. Nieliczne zakłady przemysłowe skupione są w przemysłowych dzielnicach Jeziorna Nowa i Jeziorna Fabryczna w północnej części miasta. W prowadzonej działalności produkcyjnej dominuje branża wyrobów papierniczych i wyrobów z tworzyw sztucznych. W kilku największych zakładach produkcyjnych działających na terenie gminy wg danych z roku 2005 zatrudnionych jest około 700 pracowników12 . Największym zakładem przemysłowym w gminie jest Metsä Tissue S.A. funkcjonująca wcześniej pod nazwą Warszawskie Zakłady Papiernicze (WZP). Na terenie gminy znajdują się ponadto mniejsze zakłady przemysłowe takie jak Konstans Sp. z o.o., Betts Poland Sp. z o.o., Karoplast Sp. z o.o., zakład dystrybucji wody mineralnej EDEN SPRINGS Sp. z o.o. w Konstancinie – Jeziornie czy Browar „Konstancin” Sp. z o.o. w miejscowości Obory. Inne niewielkie obiekty produkcyjno-usługowe lub magazynowe służące działalności przemysłowej, przetwórczej lub rolniczej na skale lokalną to ferma Goździe we wsi Łyczyn – Parcela, stacja paliw zlokalizowana na terenie byłej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, betoniarnia i zabudowania nieczynnej fermy w miejscowości Borowina, obiekty magazynowe w Turowicach oraz baza maszynowa Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Oborach. W gminie funkcjonuje relatywnie duża liczba firm prywatnych prowadzących działalność w sektorze usług, w tym w ochronie zdrowia, obsłudze nieruchomości, ubezpieczeniach, hotelarstwie i gastronomii. 3.1.5.2. Główne zagrożenia środowiska z tytułu rozwoju działalności gospodarczej - Emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do powietrza. - Odprowadzanie ścieków. - Odpady. - Degradacja powierzchni ziemi. - Zużywanie zasobów naturalnych. - Emisja hałasu. 3.1.5.3. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji Rozwój przedsiębiorstw sektora usług oraz utrzymanie funkcjonowania obecnych zakładów przemysłowych z zachowaniem wymogów ochrony środowiska Kierunki działań 1. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do środowiska (pyły i gazy, ścieki, odpady). 2. Wprowadzanie systemów zarządzania środowiskowego, także w sektorze usług. 12 Źródło: „Raport o stanie gminy Konstancin-Jeziorna”, Warszawa 2005 r. 22 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 3.2. Edukacja ekologiczna (EE) 3.2.1. Stan wyjściowy Na terenie gminy (tak jak i na terenie całego powiatu piaseczyńskiego) nie funkcjonuje spójny system edukacji ekologicznej. Działania związane z rozwijaniem świadomości ekologicznej realizowane są przez szkoły, Urząd Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna, placówki kulturalne i organizacje pozarządowe. Działania podejmowane przez władze gminne koncentrują się głównie na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach, organizowaniu spotkań przedstawicieli gminy z młodzieżą szkolną i prelekcji o tematyce ekologicznej, a także wsparciu konkursów i imprez o charakterze ekologicznym. W ramach szkolnej edukacji ekologicznej przeprowadzane są akcje takie jak: „Dzień Ziemi”, funkcjonują różnego rodzaju kółka przyrodnicze zachęcające uczniów do bliższego zapoznania ze środowiskiem. Tematyka ochrony otaczającego środowiska poruszana jest także podczas zajęć lekcyjnych. Przeprowadzane są także liczne konkursy. Szkoła podstawowa z Konstancina -Jeziornej wzięła udział w konkursie fotograficzno-plastycznym pt. „Dzikie wysypiska i natura”(zakończony w maju 2004 r.) mającym na celu zlokalizowanie miejsc niekontrolowanego składowania odpadów. W KonstancinieJeziornie pod patronatem Fundacji Nasza Ziemia realizowany jest program „Czysta gmina”, którego celem jest aktywizacja dzieci i młodzieży oraz lokalnej społeczności do działań na rzecz czystego środowiska. W ramach tego projektu odbywają się liczne konkursy na terenie gminy. Na terenie gminy z inicjatywy zakładu Metsa-Tissue, będącego jednocześnie sponsorem, realizowany jest projekt „Czyste środowisko – komfort na co dzień”. Jego realizacją zajmuje się Fundacja Nasza Ziemia wspierana przez Urząd Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna. W roku bieżącym w programie bierze udział 6 szkół podstawowych i 4 gimnazja z terenu gminy. Wszyscy uczniowie uczestniczący w jego realizacji mieli okazję odwiedzić Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Lesie i wziąć udział w warsztatach na temat lasów. Dla uczestników programu przewidziane zostały kolejne wycieczki edukacyjne, warsztaty szkolne i liczne konkursy. Dzieci i młodzież szkolna mogą wziąć udział w kilku trwających obecnie konkursach: konkursie plastycznym „Jestem Przyjacielem Ziemi”, konkursie na grafikę komputerową „Zwierzę przyszłości” i konkursie na prezentację multimedialną „Rola lasów na Ziemi”. Ogłoszony został także, skierowany do wszystkich mieszkańców gminy Konstancin-Jeziorna, konkurs fotograficzny „Kolory natury”. W marcu 2006 r. w ramach prowadzonej akcji „Czysty Konstancin” ogłoszony został przez Burmistrza konkurs dla sołectw z terenu gminy Konstancin-Jeziorna. Konkurs ma na celu zachęcenie właścicieli nieruchomości do prowadzenia właściwej gospodarki odpadami komunalnymi, selektywnej zbiórki odpadów i dbania o czystość i porządek na terenach nieruchomości. Nagrody dla sołectw (pierwsza nagroda 10 000 zł, dwie nagrody-wyróżnienia o równowartości 8 000 zł) przeznaczone zostaną w na cele przynoszące korzyści dla lokalnej społeczności i zarządzali nimi będą sołtysi. Pozaszkolna edukacja ekologiczna prowadzona jest na terenie Nadleśnictwa Chojnów przez leśników oraz pracowników Kampinoskiego Parku Narodowego. Bardzo aktywnie w dziedzinie edukacji ekologicznej działają także pracownicy Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. W Konstancinie-Jeziornie działają liczne organizacje pozarządowe, których działalność ogniskuje się na aktualnych zagadnieniach z życia Konstancina-Jeziornej dotyczących ochrony środowiska, podnoszeniu świadomości mieszkańców gminy i podejmowaniu prób usunięcia istniejących zagrożeń 23 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 ekologicznych. Wykaz tych stowarzyszeń zamieszczony jest na stronie internetowej UMiG Konstancin –Jeziorna. 3.2.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji Kształtowanie postaw i ekologicznych wartości oraz współodpowiedzialności mieszkańców gminy za stan środowiska i jego ochronę Pracując nad zmianą sposobu myślenia mieszkańców gminy, należy kontynuować prowadzone już działania z zakresu edukacji ekologicznej oraz dążyć do pozyskania coraz szerszego grona zaangażowanych. Skuteczna realizacja zadań polityki ekologicznej państwa wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywierających wpływ na sposób i intensywność korzystania ze środowiska, w tym także udziału obywateli. Podstawowym zadaniem edukacji ekologicznej jest kształtowanie całościowego obrazu relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. Edukacja ekologiczna wskazuje na zależność człowieka od środowiska i uczy odpowiedzialności za zmiany dokonywane w naturalnym środowisku. Wyróżnia się tzw. edukację formalną, która realizowana jest w szkołach wszystkich stopni oraz edukację nieformalną obejmującą wszystkie pozaszkolne rodzaje i formy kształtowania postaw proekologicznych. Edukacja formalna Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży jest istotnym zadaniem realizowanym w formalnym systemie kształcenia, w skład którego wchodzą: wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wyższe. Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół określa podstawowe zadania szkoły w zakresie nauczania, umiejętności i pracy wychowawczej uwzględniając w nich działania, które mają na celu wzrost świadomości ekologicznej uczniów. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu przedmiotów, natomiast realizacja zagadnień z tego zakresu zależna jest przede wszystkim od zaangażowania nauczycieli, od znajomości przez nich istotnych problemów z zakresu ochrony środowiska w gminie. Istotnym działaniem jest podejmowanie starań o wprowadzanie do programów nauczania w szkołach zagadnień związanych z edukacją ekologiczną, w szczególności dotyczących problemów najistotniejszych dla gminy jak np. właściwa gospodarka wodno-ściekowa, selektywna zbiórka odpadów itp. Problematyka ekologiczna pojawia się w wielu przedmiotach, natomiast podstawowym zadaniem nauczycieli, uczniów i rodziców powinno być wykorzystanie możliwości zawartych w programach, w celu wyzwolenia i utrwalenia u uczniów potrzeby życia zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju. Stosowanie przez nauczycieli metod aktywizujących i poszukujących takich jak „burza mózgów”, projekty, zajęcia terenowe oparte na bezpośrednim kontakcie uczniów z omawianą problematyką pozwala na wykształcenie w uczniach umiejętności obserwacji, logicznego myślenia, kojarzenia faktów i wyciągania wniosków. Bardzo istotne jest wyposażenie nauczycieli w odpowiednie pomoce w formie atrakcyjnie zredagowanych podręczników, broszur, folderów, filmów video oraz zestawów do ćwiczeń laboratoryjnych i terenowych. Zadaniem nauczycieli w szeroko pojętej edukacji ekologicznej jest: - kształtowanie u uczniów postawy odpowiedzialności za stan środowiska, - zachęcanie uczniów do prowadzenia własnych obserwacji, badań i analizy środowiska, - kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów zgodnie z posiadaną wiedzą, - umożliwienie dzieciom i młodzieży podejmowania praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska w ich otoczeniu. 24 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 Kierunki działań EE 1. Prowadzenie aktywnych form edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży EE 2. Zwiększenie udziału problematyki ekologicznej w szkolnych programach nauczania Edukacja nieformalna Jednym z podstawowych warunków zrównoważonego rozwoju jest włączenie do udziału w nim całego społeczeństwa. Z tego powodu konieczne jest objęcie wszechstronną edukacją ekologiczną jak największej liczby osób dorosłych czy też różnych grup zawodowych (np. rolnicy, przemysłowcy, organizatorzy turystyki). Jednym z efektywniejszych sposobów na podniesienie świadomości ekologicznej u osób dorosłych jest ich zaangażowanie w procesy decyzyjne. Wymaga to jednak podjęcia szeregu działań takich jak: informowanie społeczeństwa o stanie środowiska, działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony czy o regulacjach prawnych odnośnie uczestniczenia mieszkańców w procesach decyzyjnych dotyczących stanu środowiska. Dużą rolę w edukacji ekologicznej spełniają organy gminy. Spoczywa na nich m.in. obowiązek określania celów i form przeprowadzanej edukacji ekologicznej biorąc pod uwagę specyfikę regionu i tradycję kulturową. Organy gminy powinny także współpracować z organizacjami, instytucjami i przedstawicielami społeczności lokalnych przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej. Biorąc pod uwagę rozwijającą się na terenie gminy turystykę istotne wydaje się także objęcie edukacją ekologiczną organizatorów turystyki i wypoczynku oraz osób korzystających z usług tego typu. Aby zrealizować ten cel konieczne jest włączanie tematyki proekologicznej do programów nauczania w szkołach i uczelniach, które kształcą na kierunkach związanych z turystyką i rekreacją oraz umieszczać zapisy związane z edukacją ekologiczną w programach rozwoju turystyki. Ważną kwestią jest edukacja w miejscu pracy, ponieważ duża część osób czynnych zawodowo poprzez podejmowane decyzje ma bezpośredni wpływ na stan środowiska. Zdecydowanie największy wpływ na poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa mają media. Podkreślić należy, że istnieje ścisła zależność pomiędzy wiedzą społeczeństwa odnośnie stanu środowiska i nastawieniem do działań na rzecz jego ochrony a sposobem ukazywania problemów ekologicznych w mediach. W ostatnim czasie wzrasta znaczenie tematycznych programów publicystycznych, filmów popularnonaukowych o tematyce środowiskowej oraz reklam społecznych, które mają za zadanie promowanie działań przyjaznych dla środowiska. Ze względu na możliwość wykorzystania komputerów oraz coraz większą ich rolę w codziennym życiu duże znaczenie będą miały zagadnienia związane z edukacją ekologiczną umieszczane na stronach internetowych oraz umożliwienie kontaktu i dyskusji z mieszkańcami drogą internetową. Duże znaczenie w edukacji ekologicznej skierowanej do dorosłych mają działania pozaszkolne podejmowane przez uczniów i nauczycieli. Umożliwiają one włączenie do programu edukacji ekologicznej społeczności lokalnych, bez poparcia których żadne działania na rzecz ochrony środowiska nie mają szansy powodzenia. Działania te powinny doprowadzić do konsolidacji społeczeństwa wokół omawianych problemów. Stwarza to możliwość powstania grup nacisku, które będą w stanie wyegzekwować od władz gminy i kompetentnych urzędów podjęcie konkretnych działań służących ochronie środowiska. Badania świadomości społecznej wykazują, że media maja bardzo duży wpływ na poziom wiedzy o stanie środowiska naturalnego. Istnieje ścisła zależność pomiędzy stanem wiedzy społeczeństwa a sposobem ukazywania problemów ekologicznych w mediach. Sposób w jaki informacje są przekazywane w mediach stopniowo ulega zmianie. Coraz bardziej wzrasta znaczenie tematycznych programów publicystycznych i filmów popularnonaukowych o tematyce środowiskowej oraz tzw. reklama społeczna, która promuje działania przyjazne środowisku. W związku z powyższym, środki masowego przekazu powinny: -W odpowiedni sposób przedstawiać stan środowiska naturalnego i prezentować pozytywne przykłady działań podejmowanych na rzecz ochrony środowiska, pokazując jednocześnie skutki (również finansowe) zamierzonych i niezamierzonych działań prowadzonych w środowisku. -Promować style życia i zachowania przyjazne środowisku. -Ograniczać lansowanie cywilizacji konsumpcyjnej. 25 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013 -Podejmować dążenia mające na celu odkomercjalizowanie mediów w zakresie upowszechniania wiedzy o środowisku. Kierunki działań: EE 3. Informowanie mieszkańców gminy o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony EE 4. Prowadzenie działań w zakresie edukacji ekologicznej wśród lokalnej społeczności na terenach cennych pod względem przyrodniczym EE 5. Realizacja treści ekologicznych przez środki masowego przekazu, instytucje kultury i wypoczynku EE 6. Opracowywanie materiałów/wydawnictw w zakresie edukacji ekologicznej EE 7. Współpraca władz lokalnych ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego, zakładami pracy i pozarządowymi organizacjami w celu wykorzystania różnorodnych form edukacji ekologicznej EE 8. Kształtowanie prospołecznego modelu gminy i podejmowanie działań zmierzających do integracji społeczeństwa gminy w oparciu o lokalne wspólnoty (np. szkoły, ośrodki sportowe, OSP, domy kultury itp.). 3.2.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 – 2009 Cele krótkoterminowe zostały zdefiniowane dla dwóch zagadnień, tj. edukacji formalnej i nieformalnej. Poszczególne przedsięwzięcia (Tabela 1) zostały przypisane konkretnym kierunkom działań (zachowując odpowiednią numerację). 3.2.4. Wskaźniki monitorowania celów Poniżej w tabeli 2 przedstawiono propozycje wskaźników monitorowania celów w zakresie edukacji ekologicznej. Tabela 2. Wskaźniki monitorowania celów w zakresie edukacji ekologicznej. WSKAŹNIKI DO WDROŻENIA Liczba przeprowadzonych akcji edukacyjnych (szt./rok) Liczba młodzieży uczestniczącej w akcjach ekologicznych, np. sprzątaniu świata (os./rok) Ilość odbytych szkoleń dla rolników (szt./rok) Ilość przeszkolonych rolników (os./rok) Ilość rozprowadzonych informatorów edukacyjnych (szt./rok) 26 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 1. Edukacja ekologiczna - przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań EE 1.Prowadzenie aktywnych form edukacji ekologicznej wśród młodzieży EE 2.Zwiększenie udziału problematyki ekologicznej w szkolnych programach nauczania. EE 3.Informowanie mieszkańców gminy o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony EE 4. Prowadzenie działań w zakresie edukacji ekologicznej wśród lokalnej społeczności na terenach cennych pod względem przyrodniczym Opis przedsięwzięcia Dofinansowywanie akcji ekologicznych np. Dzień Ziemi, Sprzątanie Świata Dofinansowywanie udziału dzieci szkół podst. i gimn. w konkursach i olimpiadzie ekologicznej Prowadzenie zajęć dydaktycznych dla dzieci i młodzieży szkolnej z zakresu edukacji leśnej Organizowanie konkursów i wystaw pokonkursowych, spotkań przyrodniczych, wystaw przyrodniczych, imprez i akcji z zakresu edukacji ekologicznej Wprowadzanie do programów szkolnych zagadnień związanych z edukacją ekologiczną ze szczególnym uwzględnieniem problemów występujących na terenie gminy (np. niska emisja, gospodarka wodnościekowa, gospodarka odpadami) Systematyczna weryfikacja danych nt. stanu środowiska w gminie i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony (np. na stronach internetowych gminy) Organizowanie otwartych konkursów dla mieszkańców gminy mających na celu propagowanie i zachęcanie do segregacji odpadów, ochrony przyrody, korzystania z proekologicznych nośników energii itp. Organizowanie grupowych wycieczek dla mieszkańców gminy mających na celu zwiedzanie terenów najcenniejszych pod względem przyrodniczym, w połączeniu z pogadankami nt. ochrony przyrody Jednostki realizujące Ogółem w latach 2006 – 2009 UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna Nadleśnictwa szkoły UMiG KonstancinJeziorna Szkoły 2006 2007 2008 Potencjalne źródła finansowania 2009 4 1 1 1 4 1 1 1 b.d. b.d. b.d. b.d. 4 1 1 1 b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. UMiG KonstancinJeziorna 40 10 10 10 UMiG KonstancinJeziorna Nadleśnictwa b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. Szkoły 28 1 Budżet gminy, GFOŚiGW, 1 Budżet gminy, sponsorzy b.d. 1 Budżet gminy, sponsorzy, GFOŚiGW 10 Budżet gminy, sponsorzy, GFOŚiGW b.k.d. Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 1 cd. Edukacja ekologiczna - przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań EE 5. Realizacja treści ekologicznych przez środki masowego przekazu, instytucje kultury i wypoczynku Opis przedsięwzięcia Wydawanie ulotek informacyjnych nt. proekologicznych zachowań konsumenckich, oszczędzania wody i energii, korzystania z publicznych środków transportu, segregacji odpadów, itp. Jednostki realizujące Ogółem w latach 2006 – 2009 2006 2007 UMiG KonstancinJeziorna 2008 2009 Potencjalne źródła finansowania GFOŚiGW RAZEM KOSZTY W LATACH 2006-2009 28 - 52 tys. PLN Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO 4.1. Jakość wód i stosunki wodne (W) 4.1.1. Stan wyjściowy 4.1.1.1. Wody podziemne Zdecydowaną większość zasobów wód podziemnych na obszarze gminy stanowi czwartorzędowe piętro wodonośne, występujące w ośrodku porowym zbudowanym głównie z utworów piaszczystych i piaszczysto-żwirowych. Piętro to wykształcone zostało w wyniku akumulacji osadów pochodzenia lodowcowego oraz rzecznego. Główny poziom wodonośny tworzą piaski międzymorenowe zlodowacenia środkowopolskiego w znacznej części przykryte warstwą glin zwałowych lub iłów i mułków zastoiskowych. Miąższość czwartorzędowego piętra wodonośnego zmienia się z reguły od 20 do 40 m. Zwierciadło wód piętra czwartorzędowego występuje na zmiennej głębokości, w dolinie Jeziorki z reguły poniżej 5 m ppt. na terenach wysoczyznowych średnio 15-50 m. ppt. Generalnie rzędne zwierciadła maleją w kierunku północno-wschodnim zgodnie z ukształtowaniem powierzchni terenu i dominującym kierunkiem przepływu wód powierzchniowych. O stopniu zanieczyszczenia wód podziemnych decydują głównie głębokość położenia zwierciadła i naturalna izolacja warstwy wodonośnej. Na terenie gminy stopień ten jest relatywnie wysoki w ocenie piętra wodonośnego na terenie całego powiatu piaseczyńskiego i jego okolic. Istotny wpływ na taki stan ma bliskość doliny Wisły kształtującej stosunki wodne w regionie. Wschodnia część gminy Konstancin-Jeziorna położona jest w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 222 Dolina rzeki środkowa Wisła (Warszawa-Puławy). Zbiornik rozciąga się na obszarze ok. 2000 km2 pomiędzy Puławami a Wyszogrodem. Jego średnie zasoby dyspozycyjne to ok. 600 tys. m3/d. Jest to najbardziej zasobny zbiornik w Paśmie równinnym (wg Klasyfikacji A.S. Kleczkowskiego) i jeden z najbardziej zasobnych w Polsce. Praktycznie nie posiada on naturalnej izolacji chroniącej wody przed zanieczyszczeniami z powierzchni ziemi. Średnia głębokość ujęć wód w obrębie zbiornika to 60 m. Obszary Wysokiej Ochrony ustanowione głównie w środkowej i południowej części zbiornika, w tym także na terenie gminy Konstancin-Jeziorna stanowią około 80 % jego powierzchni. Obszary Najwyższej Ochrony występujące w części centralnej i północnej to łącznie około 20 % GZWP. Cały obszar gminy obejmuje ponadto Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 215A Subniecka Warszawska (część centralna), wydzielony w obrębie GZWP Nr 215 Niecka Warszawska. Jest to zbiornik trzeciorzędowy o charakterze porowym obejmujący ponad 17 tys. km2 powierzchni w centralnej części województwa mazowieckiego, pomiędzy Ciechanowem, Radomiem, Płockiem i Siedlcami. Rejon Warszawy i północne obrzeża gminy Konstancin – Jeziorna stanowią Obszar Najwyższej Ochrony zbiornika. Jest to jeden z większych zbiorników w Polsce, posiada natomiast przeciętne zasoby dyspozycyjne. Krajowa sieć monitoringu wód podziemnych obejmuje dwa punkty monitoringu wód podziemnych w rejonie Konstancina – Jeziorny. Oba zlokalizowane są w obrębie struktur tworzących GZWP Nr 215A. Pierwszy położony na terenie miasta służy monitoringowi wód wgłębnych trzeciorzędowego piętra wodonośnego. Wyniki badań wody z roku 2004 wykazały IV klasę jakości 13 (wody niezadowalającej jakości), o czym zadecydowały stężenia amoniaku i żelaza ogólnego. Drugie stanowisko zlokalizowane jest w Powsinie na północnych obrzeżach gminy. Monitorowane są tam 13 Zgodnie z pięciostopniową klasyfikacją wprowadzoną w 2004 roku 29 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” wody czwartorzędowego piętra wodonośnego. W 2004 roku stężenie azotynów decydowało o IV klasie jakości (wody niezadowalającej jakości). W związku z faktem, że w 2004 roku nastąpiła zmiana w klasyfikacji i prezentowaniu stanu wód podziemnych – nie jest możliwe porównanie stanu tych wód z poprzednimi latami. W ramach monitoringu lokalnego natomiast prowadzone są badania jakości wód podziemnych i powierzchniowych w rejonie ujęć „Warecka”, „Nowe Wierzbno” i „Grapa”. W roku 2005 pobrano i poddano analizie laboratoryjnej próby wód podziemnych piętra czwartorzędowego z dziewięciu piezometrów w sąsiedztwie ujęcia Nowe Wierzbno, jednego piezometru w sąsiedztwie ujęcia Warecka, trzech prywatnych studni kopanych w rejonie obu ujęć, studni wierconych na obu ujęciach, a także z rzeki Małej w przekroju zlokalizowanym w pobliżu ujęć. Na podstawie wyników badań w większości prób pobranych z piezometrów stwierdzono złą (klasa V/wody złej jakości – cztery próby) lub niezadowalającą jakość wód (klasa IV/wody niezadowalającej jakości – trzy próby) (wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód, Dz. U. 2004 nr 32 poz. 284). Woda w dwóch próbach spełniała normy klasy III (wody zadowalającej jakości) i w jednym tylko przypadku normy klasy II (wody dobrej jakości). Przekroczenie norm dotyczyło zazwyczaj kilku wskaźników, głównie manganu, amoniaku, azotynów i azotanów. Stwierdzono także dość wyraźną tendencję pogarszania jakości wód podziemnych w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej. We wszystkich przypadkach prób ze studni kopanych stwierdzono przekroczenia norm w zakresie stężeń manganu, amoniaku i azotanów, w niektórych także odczynu pH. W próbach pobranych ze studni na ujęciach przekroczone były dopuszczalne stężenia żelaza i manganu, a także normy wskaźnika mętności. Wyraźnie lepszą jakość stwierdzono w przypadku wód pobranych w rejonie ujęcia „Grapa”, gdzie wykorzystano do tego celu sześć piezometrów i studnię na ujęciu. W trzech próbach z piezometrów woda spełniała normy II klasy (wody dobrej jakości), w dwóch przypadkach spełnione były normy klasy III (wody zadowalającej jakości). W jednym tylko otworze stwierdzono V klasę (wody złej jakości) o czym zadecydowało stężenie azotanów i fosforu. Woda pobrana ze studni na ujęciu wykazała przekroczenie norm w zakresie zawartości żelaza i manganu, a także odczynu, barwy i mętności. Podwyższona zawartość żelaza i manganu w wodzie pochodzącej ze wszystkich opisanych ujęć redukowana jest na stacjach uzdatniania. 4.1.1.2.Wody powierzchniowe Największą rzeką gminy Konstancin-Jeziorna jest Wisła, która wyznacza jej wschodnią granicę administracyjną. Jednak główną oś hydrograficzną zarówno gminy jak i całego powiatu piaseczyńskiego stanowi rzeka Jeziorka. Jest lewym dopływem Wisły, przecinającym Wysoczyznę Rawską i Równinę Warszawską. Rzeka ma długość 66,3 km, z czego około 10 km znajduje się na terenie gminy Konstancin-Jeziorna. Jej źródła znajdują się na pograniczu powiatów grójeckiego, grodziskiego i żyrardowskiego, w pobliżu wsi Huta Lutkowska. Na swym dolnym odcinku płynie przez centrum Konstancina-Jeziorny z zachodu na wschód a następnie w kierunku północnowschodnim przez wsie Bielawa, Opacz i Obórki. Do Wisły wpada na północno-wschodnich krańcach gminy. Powierzchnia zlewni rzeki Jeziorki to 811,7 km 2. Średni przepływ rzeki na terenie gminy Konstancin-Jeziorna kształtuje się na poziomie 2,0 m3/s (źródło: Program Ochrony środowiska dla Powiatu Piaseczyńskiego). Średni przepływ przy ujściu w sołectwie Opacz wynosi 5,7 m 3/s. Jeziorka pełni ważną funkcję w kształtowaniu stosunków wodnych na terenie gminy i powiatu, jest też w powiązaniu ze skupioną wokół niej biosferą bardzo cennym elementem przyrodniczym. Głównym dopływem Jeziorki na terenie gminy Konstancin-Jeziorna jest natomiast rzeka Mała tworząca wraz z mniejszymi ciekami prawobrzeżną część sieci hydrograficznej w gminie. Wypływa z okolic wsi Kalwaryjka na zachodnich obrzeżach Góry Kalwarii, do Jeziorki wpada we wschodniej części Konstancina-Jeziorny. Średni przepływ Małej wynosi 0,094 m3/s przepływ niski – 0,046 m3/s.14 Mniejsze cieki powierzchniowe przepływające przez gminę Konstancin – Jeziorna to Wilanówka 14 Źródło: Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Konstancin-Jeziorna 30 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” i Kanał Habdziński. Wilanówka jest dopływem Wisły. Pierwotnie zasilana była wodami Jeziorki, natomiast po regulacji koryta biegnie przepustem rurowym pod dnem Jeziorki. Kanał Habdziński był dawniej dopływem Jeziorki natomiast w wyniku regulacji jego wody skierowane zostały do Wilanówki. Obecnie zarówno Wilanówka jak i Kanał Habdziński wykorzystują w swym biegu starorzecza Wisły. Z korytami obu cieków połączonych jest na terenie gminy kilka rowów (m.in. rów Borowina w sołectwie Kawęczynek) odwadniających rozległe wiejskie tereny położone pomiędzy miastem a doliną Wisły. Ogółem sieć hydrograficzna na terenie gminy (wg danych Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Warszawie za rok 2003) obejmuje 25,865 km cieków naturalnych (17 % cieków w powiecie) w tym 10,235 km o uregulowanych korytach (16 % w powiecie), a także 8,150 km kanałów (21 % w powiecie). Największymi zbiornikami powierzchniowych wód stojących na terenie gminie są jeziora Bielawskie, Goździe, Ciecieszew, Bochenek oraz jezioro Niemiec. W gminie znajduje się także wiele mniejszych jezior i stawów o znaczeniu lokalnym. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284) monitorowanie wód prowadzone jest w formie monitornigu diagnostycznego, operacyjnego i badawczego. Monitornig diagnostyczny służy ocenie i weryfikacji wpływu działań antropogenicznych na stan wód powierzchniowych i podziemnych oraz ocenie długookresowych zmian stanu wód. Monitornig operacyjny zmierza do ustalenia stanu tych jednolitych części wód, które zostały określone jako zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych oraz dokonaniu oceny wszelkich zmian stanu jednolitych części wód wynikających z podjętych działań. Monitoring badawczy służy poszerzeniu rozpoznania dokonanego w ramach monitoringu diagnostycznego oraz rozpoznaniu przyczyn wielkości i wpływu incydentalnego zanieczyszczenia. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie w ramach monitoringu wód powierzchniowych prowadzi badania głównych rzek województwa mazowieckiego. W roku 2004 na terenie gminy Konstancin – Jeziorna monitoring diagnostyczny wód powierzchniowych bazował na jednym stanowisku zlokalizowanym na Jeziorce we wsi Obórki (0,2 km rzeki) oraz jednym stanowisku na Małej (0,3 km rzeki). Wyniki analiz potwierdziły złą jakość wód Jeziorki, kwalifikujących się do klasy V oraz niezadowalająca jakość wód Małej spełniających normy klasy IV (wody niezadowalającej jakości). O stanie jakości wód w Jeziorce zadecydowało stężenie tlenu rozpuszczonego, amoniaku, azotu Kjeldahla, azotynów, fosforanów, fosforu ogólnego, chlorofilu „a”, selenu, bakterii grupy coli oraz bakterii grupy coli typu fekalnego. Na stan jakości wód Małej wpłynęły takie wskaźniki jak ogólny węgiel organiczny, azot Kjeldahla, zawartość bakterii grupy coli i barwa. Jakość wód Jeziorki była również monitorowana w trzech innych przekrojach pomiarowych (poza terenem gminy Konstancin – Jeziorna) – powyżej Piaseczna (15,0 km), w Gościeńczycach (39,0 km) i w Głuchowie (47,0 km). Na najwyżej względem biegu rzeki położonym stanowisku w Głuchowie woda spełniała normy klasy III (wody zadowalającej jakości) na pozostałych dwóch jej jakość była już o klasę niższa (klasa IV) – wody niezadowalającej jakości. Jakość wód Wisły badana była na 11 stanowiskach pomiarowych na terenie województwa. We wszystkich jakość wód spełniała normy klasy IV (wody niezadowalającej jakości). Na stanowiskach w Górze Galwarii i w Kępie Zawadowskiej położonych odpowiednio powyżej i poniżej Konstancina – Jeziorny o jakości wód decydowało stężenie chlorofilu „a” i zawartość bakterii grupy coli typu kałowego a w Kępie Zawadowskiej dodatkowo także zawartość zawiesiny ogólnej. Sieć monitoringu, w oparciu o którą prowadzone były badania w roku 2004 uległa redukcji w stosunku do stanu z roku 2001. Wówczas monitoring wód Jeziorki obejmował siedem przekrojów pomiarowych (z tego dwa na terenie gminy Konstancin – Jeziorna, na 0,2 i 5,7 km rzeki). Badania prowadzone były również w oparciu o jedno stanowisko na rzece Małej. Wyniki badań w odniesieniu do obowiązującej ówcześnie klasyfikacji (Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 5 listopada 1991 r., Dz. U. Nr 116, poz. 503) potwierdziły pozaklasowy stan czystości tych rzek w całym ich przebiegu. 31 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Wg raportów WIOŚ rzeka Mała uznawana jest za jedną z najbardziej zanieczyszczonych rzek województwa mazowieckiego. Stan jakości wód Jeziorki określony na podstawie monitoringu ukazuje wzrost stężenia zanieczyszczeń wraz z biegiem rzeki. Było to wynikiem przyjmowania zdegradowanych wód z dopływów takich jak Kraska, Tarczynka czy Mała tworzących sieć hydrograficzną zlewni Jeziorki, która obejmuje przeważającą część powiatu. W roku 2001 jedynie powyżej Piaseczna i tylko w klasyfikacji bakteriologicznej wody Jeziorki spełniały warunki wyższej klasy czystości. W dolnym biegu, m.in. na całym obszarze gminy Konstancin – Jeziorna miały charakter pozaklasowy. Ponadto w 2005 roku w ramach monitoringu lokalnego wód podziemnych i powierzchniowych dla rejonu ujęć wodociągowych „Nowe Wierzbno”, „Warecka” oraz „Grapa” (zrealizowanego na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy Konstancin – Jeziorna) poddano analizie próbę wody pobranej z rzeki Małej (w przekroju na wysokości ul. Akacjowej). Większość analizowanych wskaźników spełniała normy II (wody dobrej jakości) lub I klasy (wody o bardzo dobrej jakości), jednak normy w zakresie barwy kwalifikowały wodę do klasy IV (wody niezadowalającej jakości). Infiltracyjny charakter Małej w rejonie wspomnianych ujęć nasuwa wniosek o oddziaływaniu wód rzecznych na jakość wód podziemnych w tej części gminy. Wody jezior znajdujących się na terenie Gminy Konstancin – Jeziorna nie podlegają monitoringowi. 4.1.1.3. Gospodarka wodno-ściekowa Gminę Konstancin-Jeziorna wyróżnia stosunkowo niski, zwłaszcza na tle powiatu, stopień wyposażenia w infrastrukturę wodociągową i kanalizacyjną. Według stanu na rok 2005 na terenie gminy funkcjonuje 72,3 km sieci wodociągowej, z tego 26,6 km w części miejskiej oraz 2 310 przyłączy do budynków mieszkalnych, w tym 1 161 na terenie miasta. Gęstość sieci wodociągowej wynosi 92,7 km sieci na 100 km2 powierzchni i jest dwukrotnie niższa niż średnia w powiecie. Sieć wodociągowa gminy jest także najkrótsza w powiecie pod względem całkowitej długości. Stanowi ona 6,2 % sieci powiatowej. Obecnie na terenie gminy do zbiorowej sieci wodociągowej podłączonych jest około 75% ogółu mieszkańców gminy, w tym w mieście Konstancin-Jeziorna ok. 78% ogółu mieszkańców miasta, a na terenach wiejskich ok. 67% ogółu mieszkańców terenów wiejskich. Aktualne zużycie wody przez mieszkańców gminy wynosi średnio ok. 110 l/Md.15 Stopień wykorzystania istniejącej rozdzielczej sieci wodociągowej wyrażony w liczbie przyłączy do budynków na jednostkę długości sieci jest natomiast ponadprzeciętny, jeden z wyższych w powiecie, wynosi 31,5 szt./km (w części miejskiej – 45,7 szt./km, wskaźnik dla powiatu – 25,9 szt./km). Zaopatrzenie mieszkańców gminy w wodę wodociągową odbywa się w oparciu o kilka wewnętrznych systemów zasilanych ujęciami głównie z czwartorzędowego piętra wodonośnego, a także o sieci sąsiednich gmin. W rejonach gminy nie wyposażonych w wodociąg źródłem zaopatrzenia w wodę są indywidualne ujęcia – studnie kopane, sięgające wyłącznie piętra czwartorzędowego. Głównymi źródłami zasilania wodociągów miejskich są ujęcia przy ul. Wareckiej i na osiedlu Grapa, przy ul. Literatów SUW NOWE WIERZBNO oraz ujęcie zakładowe Metsä Tissue. Miejscowości wiejskie zaopatrywane są z systemów wodociągowych: SUW Opacz (wsie Opacz, Ciszyca, Habdzin, Łęg, Czernidła, Gassy, Kępa Okrzeska, Kępa Oborska, Obórki, Okrzeszyn) i SUW Borowina (Dębówka, Cieciszew, Piaski, , Słomczyn, Turowice, Kawęczyn, Borowina i Kawęczynek). Pozostałe ujęcia to Kierszek, zlokalizowane na terenie miasta (Ul. Graniczna), ujęcie Spółdzielni Mieszkaniowej ELSAM (Ul. Wilanowska), SUW Ogród Botaniczny CZRB PAN oraz kilka ujęć zakładowych. Z ujęcia w gminie Piaseczno zasilany jest ponadto wodociąg obsługujący dzielnice Konstancina – Chylice i Stare Wierzbno. Z ujęć zlokalizowanych na terenie miasta Warszawy zasilane są wodociągi, które zaopatrują w wodę wieś Gawroniec – wieś z wodociągu PANu (ulice: Sadową, Borową, Saneczkową, Pogodną, Orzechową) i dzielnicę Klarysew. Na terenie gminy w wodociąg wyposażone są praktycznie wszystkie wsie (bez Czarnowa i części wsi Kierszek), natomiast w mieście niezwodociągowana jest dzielnica Skolimów. 15 Dane UMiG Konstancin-Jeziorna 32 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Całkowita długość sieci kanalizacyjnej w gminie wynosi 71,3 km, co daje wskaźnik gęstości – 91,4 km/100 km2. Z systemu kanalizacyjnego korzysta 11 820 mieszkańców, co daje wskaźnik skanalizowania ok. 52 % ( w tym w mieście Konstancin około 70%, a na terenach wiejskich ok. 5,3%)16. Ilość ścieków komunalnych ogółem, odprowadzanych siecią kanalizacyjną z terenu KonstancinaJeziorny, w ciągu roku wynosi średnio 957 tys. m3. Ścieki komunalne i przemysłowe ujmowane w systemy kanalizacyjne doprowadzane są do oczyszczalni ścieków zakładów papierniczych Metsä Tissue S.A. o zaprojektowanej przepustowości 7 000 m3/d. Jest to jedna z trzech największych oczyszczalni w województwie mazowieckim (obok Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN S.A. w Płocku i INTERCELL S.A. w Ostrołęce) pod względem ilości oczyszczanych ścieków przemysłowych. Ponadto na terenie gminy funkcjonuje kilka mniejszych oczyszczalni ścieków należących do zakładów takich jak: Centrum Promocji Kadr Sp. z o.o., Dom Artystów Weteranów Scen Polskich w Konstancinie – Jeziornie, EDEN SPRINGS Sp. z o.o., Centrum Rehabilitacyjne w Chylicach, Niepubliczny Zakład Opiekuńczo-Leczniczy EOD Tabita. Są to oczyszczalnie mechanicznobiologiczne o zaprojektowanych przepustowościach od 5,95 m3/d (EDEN SPRINGS Sp. z o.o.) do 170,0 m3/d (Centrum Rehabilitacyjne). Ścieki po oczyszczeniu odprowadzane są do zlewni Jeziorki. Na terenach nieskanalizowanych funkcjonuje system indywidualnego gromadzenia ścieków w zbiornikach bezodpływowych, których usuwanie i unieszkodliwianie odbywa się w oparciu o transport asenizacyjny. W 2004 roku 16 000 mieszkańców gminy było obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków (w tym ścieki dowożone wozami asenizacyjnymi), co stanowi ok.70 % ogółu mieszkańców. 4.1.1.4. Zagrożenie powodziowe Specyficzne położenie gminy Konstancin-Jeziorna na skraju doliny Wisły, a jednocześnie u ujścia rzeki Jeziorki której zlewnia obejmuje większość powiatu, powoduje iż jest to jeden ze szczególnie narażonych na występowanie podtopień i powodzi obszarów w regionie. Na lewym brzegu Wisły pomiędzy Górą Kalwarią a ujściem Jeziorki 1340 ha zajmują tereny zalewowe ograniczone wałem przeciwpowodziowym, z tego większość znajduje się na terenie gminy Konstancin-Jeziorna. W obrębie gminy poniżej ujścia Jeziorki znajduje się 200 ha obszaru zalewowego Wisły. Teren zalewowy na lewym brzegu Wisły przebiega w przybliżeniu na wschód od drogi wojewódzkiej nr 724 łączącej Górę Kalwarię z Warszawą. Na obszarze tym, zagrożonym w sytuacji wystąpienia wysokich stanów wód Wisły położone są wsie Kawęczyn, Dębówka, Cieciszew, Piaski, Łyczyn Parcela, Obory, Gassy, Dorocin, Czernidła, Łęg, Habdzin, Opacz, Ciszyca, Obórki, Kępa Oborska, Okrzeszyn i Kępa Okrzewska. Obwałowane jest także koryto Jeziorki od Piaseczna do samego ujścia. Jednak tutaj ryzyko wystąpienia powodzi jak też i skala zagrożenia są dużo mniejsze. 4.1.1.5. Melioracje Istotna rolę w kształtowaniu stosunków wodnych, a także w oddziaływaniu na całokształt środowiska naturalnego odgrywają melioracje. Z jednej strony prowadzą one do poprawy jakości gleby i jej przydatności dla celów rolniczych, a także są narzędziem w przeciwdziałaniu niekorzystnym zjawiskom hydrologicznym (powodzie, podtopienia, młaki). Z drugiej strony powodują zaburzenia naturalnej równowagi przyrodniczej, a także wpływają, często w niekorzystny sposób na stan wód podziemnych (obniżanie zwierciadła). Tereny zmeliorowane w gminie występują przede wszystkim w rejonach: Habdzina, Kawęczyna, Kawęczynka, Wierzbna, Słomczyna, Borowiny i Turowic. Występuje tam ok. 13 km rowów 16 Dane UMiG Konstancin-Jeziorna 33 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” melioracyjnych oraz ok. 488 ha zmeliorowanych gruntów ornych. Na obszarach tych użytki zielone w większości nie są meliorowane. Regulacji przepływów w rzekach i stosunków wodnych w regionie służy szereg obiektów hydrotechnicznych zlokalizowanych w obrębie zlewni Jeziorki. Na terenie Gminy Konstancin – Jeziorna najważniejsze z nich to jaz na Jeziorce eksploatowany przez zakłady Metsä Tissue (km rzeki 5+915) oraz jaz „Kordy” w eksploatacji firmy Prokom (km 8+400). Mniejsze to przepust wałowy kanału Brzeskiego w lewobrzeżnym wale Wisły oraz syfon na ujściu Kanału Habdzińskiego do Wilanówki. 4.1.1.6. Podsumowanie 1.Cały obszar gminy Konstancin-Jeziorna leży w obrębie GZWP nr 215A Subniecka Warszawska, a wschodnia część gminy w zasięgu GZWP nr 222 Dolina rzeki środkowa Wisła (Warszawa - Puławy). 2.Gmina leży w zlewni rzeki Wisły, jednak główną oś hydrograficzną gminy stanowi rz. Jeziorka 3.W 2004 roku nastąpiła zmiana w klasyfikacji i prezentowaniu stanu wód powierzchniowych i podziemnych, co nie pozwala na porównanie wyników z poprzednimi latami. 4.W 2004 r. jakość wód podziemnych (badana w ramach krajowej sieci) w rejonie Konstancina-Jeziorny w obszarze GZWP nr 215A można określić jako wody niezadowalającej jakości (IV klasa). 5.Badania jakości wód podziemnych (monitoring lokalny) w rejonie ujęć „Warecka”, „Nowe Wierzbno” i „Grapa” wykazały, że lepszą jakością charakteryzują się wody w rejonie ujęcia „Grapa”( głównie klasa II/wody dobrej jakości i klasa III/wody zadowalającej jakości). Wody w rejonie ujęć „Warecka” i „Nowe Wierzbno” – głównie klasa V /wody złej jakości i klasa IV/wody niezadowalającej jakości. 6.W 2004 roku stan czystości wód Wisły na stanowiskach zlokalizowanych powyżej i poniżej Konstancina-Jeziorny sklasyfikowano w IV klasie czystości (wody niezadowalającej jakości). Natomiast wody rz. Jeziorki na terenie gminy charakteryzowały się V klasą czystości (wody złej jakości), a rz. Małej – IV klasą (wody niezadowalającej jakości) 7.Zaopatrzenie mieszkańców gminy w wodę wodociągową odbywa się w oparciu o kilka wewnętrznych systemów zasilanych ujęciami wody głównie z czwartorzędowego piętra wodonośnego, a także o sieci sąsiednich gmin. 8.Z systemu centralnego zaopatrzenia w wodę korzysta 75% mieszkańców gminy, w tym ok. 78% mieszkańców miasta i ok. 67% mieszkańców terenów wiejskich 9.Z sieci kanalizacyjnej korzysta ok. 52 % mieszkańców gminy. Na terenach nieskanalizowanych funkcjonuje system indywidualnego gromadzenia ścieków w zbiornikach bezodpływowych 10.Ścieki komunalne i przemysłowe ujmowane w systemy kanalizacyjne odprowadzane są głównie do oczyszczalni ścieków w Metsa Tissue S.A., skąd po oczyszczeniu trafiają do rz. Jeziorki 11.Specyficzne położenie gminy (na skraju doliny Wisły, a jednocześnie u ujścia rz. Jeziorki) powoduje, że jest to jeden z najbardziej narażonych na występowanie podtopień i powodzi obszarów w regionie. 12.Gmina Konstancin-Jeziorna charakteryzuje się najniższym, w skali powiatu piaseczyńskiego, udziałem terenów zmeliorowanych ogółem i terenów zdrenowanych. 34 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4.1.2.Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji 1. Zapewnienie wszystkim mieszkańcom gminy dostępu do wody pitnej w odpowiedniej jakości 2. Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych. 3. Racjonalne korzystanie z zasobów wód podziemnych. 4. Zminimalizowanie ryzyka wystąpienia podtopień i powodzi oraz stworzenie warunków maksymalnej możliwej ochrony przed ich skutkami. Zarówno jakościowa jak i ilościowa ochrona zasobów wodnych jest jednym z najważniejszych elementów polityki ochrony środowiska Unii Europejskiej. W ramach dostosowania infrastruktury i stanu środowiska do wymagań ustanowionych przez prawo unijne najbardziej istotne będą zapisy Dyrektywy 91/271/EWG dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, a także tzw. dyrektywy azotanowej 91/676/EWG oraz dyrektyw dotyczących standardów jakości wód tj. 98/83/EC (Dyrektywa określająca normy dla wód przeznaczonych do spożycia), 76/160/EWG (Dyrektywa określająca normy dla wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych), 78/659/EWG (Dyrektywa określająca normy niezbędne dla bytowania ryb) oraz 79/923/EWG (Dyrektywa określająca normy niezbędne dla bytowania skorupiaków). Ocena aktualnego stanu środowiska wodnego na terenie gminy nasuwa wniosek o konieczności zdecydowanej poprawy jakości wód powierzchniowych, a także usprawnienia systemu zaopatrzenia mieszkańców w wodę do celów komunalnych oraz zbiorowego odprowadzania ścieków. W zakresie poprawy jakości wód powierzchniowych konieczne będzie wzmocnienie współpracy międzygminnej. Główne znaczenie mieć będzie zintegrowanie działań w zakresie ochrony wód zlewni Jeziorki przed dalszą degradacją w czym podobny udział powinny mieć wszystkie gminy powiatu piaseczyńskiego. Zapewnienie mieszkańcom dostępu do wody wodociągowej będzie wymagało rozbudowy sieci wodociągowej wraz z instalacją przyłączy. Konieczne będzie przy tym utrzymanie właściwego funkcjonowania ujęć w kontekście ich dociążenia, a także zapewnienie sprawności i szczelności całej sieci. W harmonogram prac związanych z rozbudową sieci wodociągowej powinny wpisywać się działania związane z budową nowych odcinków sieci kanalizacyjnej. W perspektywie długookresowej będzie to znaczącym usprawnieniem, ograniczającym jednocześnie skutki ingerencji w środowisko zwłaszcza na terenach, gdzie dotychczas nie funkcjonowała sieć wodociągowa i kanalizacyjna. Obecny proces oczyszczania ścieków komunalnych prowadzony w oparciu o zlewnię oczyszczalni ścieków zakładów papierniczych Metssa Tissue S.A. Ze względu na jej ograniczone możliwości techniczne oczyszczalni konieczne jest przyjęcie innych rozwiązań gospodarki ściekowej. W związku z tym rozpatrywana jest budowa nowej oczyszczalni ścieków na terenie gminy w pobliżu oczyszczalni obecnie eksploatowanej lub modernizacja istniejącej. Rozważany jest także przesył ścieków komunalnych do oczyszczalni ścieków Południe w Wilanowie na terenie Warszawy. Kontynuowane i nowo planowane inwestycje w zakresie poprawy gospodarki wodno-ściekowej realizowane są w ramach dwóch programów, tj. „Kanalizacja i sieci wodociągowe miasta” oraz „Wodociągi i kanalizacja wsi” (patrz szczegółowy wykaz wraz z kosztami w następnym paragrafie). Kierunki działań: W 1. Rozbudowa sieci wodociągowej na terenie gminy wraz z instalacją przyłączy. W 2. Wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą, w tym eliminowanie nieuzasadnionego korzystania z wód podziemnych. W 3. Przestrzeganie ograniczeń w zagospodarowaniu terenu w obszarach zasilania ujęć wody do picia. W 4. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wraz z instalacją przyłączy, w tym budowa nowych oczyszczalni ścieków. W 5. Podjęcie współpracy z sąsiednimi gminami w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych. 35 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” W 6. W 7. W 8. W 9. W 10. W 11. W 12. W 13. Budowa oczyszczalni przydomowych na terenach nie przewidzianych do wyposażenia w sieć kanalizacyjną. Bieżąca kontrola sprawności systemu odprowadzania ścieków oraz stanu technicznego szamb. Realizacja programów poprawy gospodarki ściekami w zakładach przemysłowych. Bieżąca kontrola i konserwacja oraz usprawnianie sieci melioracyjnej na terenie gminy. Systematyczna modernizacja i kontrola wałów przeciwpowodziowych i urządzeń wodnych. Ukierunkowanie zagospodarowania przestrzennego według kryteriów wynikających z zagrożenia powodziowego zwłaszcza we wschodniej części gminy. Budowa zbiorników retencyjnych. Kształtowanie świadomości społecznej w zakresie odprowadzania ścieków oraz zasad postępowania w obliczu powodzi. 4.1.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 - 2009 Poszczególne przedsięwzięcia (Tabela 3) zostały przypisane konkretnym kierunkom działań (zachowując odpowiednią numerację). 4.1.4. Wskaźniki monitorowania celów Podstawą właściwego systemu oceny realizacji zadań z zakresu jakości wód i stosunków wodnych jest system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na środowisko w tym zakresie. Poniżej (tabela 4) przedstawiono grupę wskaźników służących ocenie realizacji zadań z zakresu poprawy jakości wód. Lista ta będzie sukcesywnie modyfikowana. Tabela 4. Wskaźniki monitorowania celów w zakresie jakości wód i stosunków wodnych. WSKAŹNIK STAN WYJŚCIOWY (2004 r.) Zwodociągowanie (%) 75 Długość sieci wodociągowej (km) Skanalizowanie (%) Długość sieci kanalizacyjnej (km) Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków ( %) 72,3 52 71,3 70 36 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 3. Jakość wód i stosunki wodne - przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań W 1. Rozbudowa sieci wodociągowej na terenie gminy wraz z instalacją przyłączy W 4. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wraz z instalacją przyłączy Uwaga: wymienione przedsięwzięcia dot. sieci kanalizacyjnej i wodociągowej(łącznie) – przedsięwzięcia te zaszeregowano pod kierunek W 4. Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Ogółem w latach 2006 – 2009 2006 2007 2008 2009 Potencjalne źródła finansowania W 1.1. Opracowanie projektu i realizacja budowy (uzupełnienie przyłączy) sieci wodociągowej Okrzeszyn-Obórki UMiG KonstancinJeziorna 850 50 800 - W 4.1. III etap budowa kanalizacji sanitarnej miejscowości: Opacz, Ciszyca, Habdzin, Łęg, Czernidła i Gassy W 4.2. Projekt kanalizacji w m. Borowina UMiG KonstancinJeziorna 4 500 3 100 600 800 UMiG KonstancinJeziorna 2 985 55 1 580 1 350 W 4.3. Kanalizacja sanitarna Chylice Letnisko (projekt i wykonanie) na obszarze: Chylicka, Wierzbnowska, Dworska, Broniewskiego (I etap uzupełnienie, II etap) W 4.5. Uszczelnienie kanalizacji sanitarnej w Konstancinie-Jeziornie Etap I W 4.6. Opracowanie projektu przesyłu ścieków komunalnych do miasta stołecznego Warszawa W 4.7. Plan rozwoju kanalizacji gminy KonstancinJeziorna W 4.8. Budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej Parcela-Łyczyn UMiG KonstancinJeziorna 6 850 3 250 3 600 - UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna 4 900 - 3 400 1 500 - budżet gminy 665 665 - - - budżet gminy 300 300 - - - budżet gminy 4 900 100 2 500 2 300 - budżet gminy W 4.9.Projekt kanalizacji i uzupełnień wodociągowych w m. Obory, Parcela-Łyczyn, Słomczyn (cz. półn.), Cieciszew W 4.10. Budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w Czarnowie (projekt kanalizacji Starego Czarnowa) W 4.11.Budowa kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej obszaru Nowe Wierzbno UMiG KonstancinJeziorna 4 220 120 2 600 1 500 - budżet gminy; pożyczka UMiG KonstancinJeziorna 4 670 80 4 590 - - budżet gminy pożyczka UMiG KonstancinJeziorna 5 652 125 3 000 2 500 37 - budżet gminy - budżet gminy; pożyczka z WFOŚiGW - budżet gminy; pożyczka, wpł. mieszkańców - budżet gminy; pożyczka z WFOŚiGW - budżet gminy;. pożyczka Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 3cd. Jakość wód i stosunki wodne - przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań c.d. Opis przedsięwzięcia W 4.12. Budowa kanalizacji sanitarnej i wodociągowej ul. Piaseczyńska/Pułaskiego I i II etap (I etap- odcinek od ul. Przeskok do ul. Kołobrzeskiej wraz z rozbiórką budynku przy ul. Chylickiej 1, II etap - odcinek od ul. Kołobrzeskiej do ul. Śniadeckich) W 4.13.Budowa sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej rejonu ograniczonego ulicami: Piaseczyńska, Elektrycza, Skolimowska, Warszawska (Argentyna) W 4.14.Spinki sieci wodociągowych i kanalizacyjnych na terenie miasta i gminy W 7. Bieżąca kontrola W 7.1. Prowadzenie bieżącej rejestracji i kontroli sprawności systemu odprowadzania ścieków w tym bieżąca identyfikacja odprowadzania ścieków właścicieli nielegalnych podłączeń do kanalizacji oraz stanu technicznego deszczowej, wydawanie i egzekwowanie szamb odpowiednich decyzji administracyjnych W 8. Realizacja W 8.1. Budowa oczyszczalni ścieków programów poprawy przemysłowych gospodarki ściekami w W 8.2. Kontynuacja zamykania obiegu wodnego na zakładach wydziale produkcji przemysłowych W 9. Bieżąca kontrola i W 9.1. Opracowanie koncepcji i projektu prac konserwacja oraz odwodnieniowych rejonu Bielawy i Klarysewa usprawnienie sieci melioracyjnej na terenie gminy Jednostki realizujące Ogółem w latach 2006 – 2009 2006 2007 2008 Potencjalne źródła finansowania 2009 UMiG KonstancinJeziorna 13 440 2 840 7 000 3 600 - budżet gminy UMiG KonstancinJeziorna 1 000 1 000 - - - budżet gminy UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna, WIOŚ, 4 000 1 600 1 200 1 200 - budżet gminy b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. 7 950 1 950 6 000 - 40 8 543 40 43 4 500 b.d. 4 000 Metsa Tissue S.A. UMiG KonstancinJeziorna RAZEM KOSZTY W LATACH 2006-2009 - 38 75 465 tys. PLN b.k.d. - środki własne (ewentualnie środki pomocowe współfinansowanie) środki własne - budżet gminy Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4.2. Ochrona powietrza atmosferycznego (P) 4.2.1. Stan wyjściowy 4.2.1.1. Źródła zanieczyszczeń powietrza Powiat piaseczyński, w skład którego wchodzi gmina Konstancin-Jeziorna, należy do obszarów o niewielkiej emisji zanieczyszczeń do powietrza w skali województwa mazowieckiego. Głównymi źródłami zanieczyszczeń są: emisja niska (szereg rozproszonych źródeł emisji z sektora komunalno bytowego), emisja komunikacyjna oraz emisja przemysłowa (rozpatrywana jako emisja z procesów technologicznych i procesów spalania paliw w celach grzewczych). Emisja naturalna z procesów naturalnych zachodzących w środowisku w niewielkim stopniu wpływa na jakość powietrza w gminie. Niska emisja Emisja niska obejmuje emisję ze źródeł powierzchniowych, do których zalicza się głównie paleniska domowe, małe kotłownie i warsztaty rzemieślnicze. Wielkość tej emisji jest trudna do oszacowania, wynosi od kilku procent na terenach o rozwiniętej sieci ciepłowniczej do kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu procent na obszarach, których nie obejmują centralne systemy ciepłownicze. Gmina Konstancin-Jeziorna nie posiada scentralizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło. Potrzeby cieplne pokrywane są przez: - systemy będące własnością zakładów przemysłowych, szpitali i innych firm, - indywidualne źródła ciepła zaspakajające potrzeby własne domu lub mieszkania. W gminie dopuszcza się dla nowych obiektów stosowanie wyłącznie ekologicznych źródeł ciepła, zwłaszcza wykorzystanie gazu ziemnego. Obecnie z gazu sieciowego korzysta ok.84% mieszkańców i znaczna część z nich wykorzystuje gaz w celach grzewczych. Ok. 91% zakupionego gazu przez gospodarstwa domowe jest wykorzystywane do celów grzewczych. Jest to najwyższy wskaźnik w powiecie piaseczyńskim. Niemniej jednak udział nieekologicznych nośników energii na potrzeby ogrzewania mieszkań w systemach indywidualnych i zbiorowych jest nadal wysoki, zwłaszcza jak na gminę uzdrowiskową (ok. 30% w mieście i ok. 45% na wsi). Indywidualne systemy grzewcze charakteryzują się małą sprawnością, a niepełny proces spalania powoduje znaczną emisję zanieczyszczeń. Instalacje te nie posiadają urządzeń odpylających, a niewielka wysokość kominów wpływa niekorzystnie na warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń: zasięg oddziaływania takiego źródła jest niewielki, do kilkudziesięciu metrów. Zatem niska emisja zanieczyszczeń znajduje odzwierciedlenie we wzrostach stężeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. Emisja komunikacyjna Obok emisji niskiej do największych źródeł zanieczyszczeń powietrza w gminie zaliczana jest komunikacja samochodowa. W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory (szczególnie benzen) oraz pyły zawierające m.in. związki ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. Ponadto, zanieczyszczenia komunikacyjne mogą powodować powstawanie smogu w okresie zimowym a w okresie letnim tzw. smogu fotochemicznego. Zanieczyszczenia emitowane przez pojazdy w wyniku reakcji fotochemicznej przyczyniają się do tworzenia ozonu przyziemnego. W Polsce transport drogowy odpowiada za emisję ok. 29 % tlenków węgla, 17% tlenków azotu i 19% lotnych związków organicznych17. Według Europejskiej Agencji ds. Ochrony Środowiska wielkości te są znacznie wyższe (63% tlenków azotu, 50% substancji pochodzenia organicznego, 80% tlenku węgla, 10-25% pyłów zawieszonych w powietrzu i 6,5% dwutlenku siarki). Niezależnie od przyjętego szacunku, emisja ze środków transportu drogowego jest duża, a dodatkowo należy pamiętać, że źródła emisji znajdują się na wysokości kilkunastu centymetrów i ich największe skupiska w tych samych 17 Wg Raportu CORINAR opracowanego przez Atmoterm S.C. 39 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” miejscach, gdzie największe skupiska ludzi (centrum miasta, parkingi samochodowe, ruchliwe drogi i skrzyżowania, okolice stacji benzynowych). Zasięg oddziaływania zanieczyszczeń emitowanych z drogi (tzw. emitor liniowy) jest lokalny (do 20 m). Aktualnie brak jest wystarczających danych do zbilansowania emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych na terenie gminy Konstancin-Jeziorna. Niemniej jednak należy sądzić, że udział emisji ze środków transportu drogowego jest istotny i ma znaczący wpływ na notowane stężenia zanieczyszczeń w powietrzu. Wynika to z faktu, że gmina nie posiada połączenia kolejowego, a jedyną formą transportu jest transport samochodowy. Największy ruch samochodowy w gminie występuje na drogach wojewódzkich: - nr 721 Piaseczno – Konstancin – Jeziorna (samochody ciężarowe i osobowe), droga mająca charakter obwodnicowy w stosunku do Warszawy - wyprowadza ruch drogowy, w tym zwłaszcza ciężarowy, z Jeziornej w kierunku do Radomia, Katowic i Poznania z ominięciem Warszawy - nr 724 od granic Warszawy do Góry Kalwarii: ul. Warszawska, ul. Wilanowska (samochody ciężarowe i osobowe). W mieście najbardziej obciążone ruchem samochodów osobowych są ulice: Al. Wojska Polskiego, ul. Mirkowska, ul. Bielawska, ul. Długa, ul. B. Prusa, ul. J. Piłsudskiego, ul. Warecka, ul. Gąsiorowskiego, ul. Warszawska, ul. Wilanowska. Emisja przemysłowa z procesów technologicznych i ze spalania paliw Źródłem zanieczyszczeń powietrza są procesy technologiczne w zakładach produkcyjnych i usługowych oraz spalanie paliw w celach grzewczych. Dane statystyczne dotyczące emisji zanieczyszczeń powietrza w latach 2002-2004 z zakładów szczególnie uciążliwych zlokalizowanych na terenie gminy Konstancin-Jeziorna przedstawiono w Tabeli 5. Tabela 5. Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych zlokalizowanych w gminie Konstancin-Jeziorna. Okres 2002 – 2004. Dane GUS. Emisja (t/rok) Wyszczególnienie Rok Pyły ogółem ze spalania paliw 150 146 173 170 150 146 Powiat piaseczyński 2002 2003 2004 Gmina KonstancinJeziorna* 2002** 2003 147 113 146 112 2004 104 103 % udział emisji z gminy w ogólnej 69,3% 70,5% emisji z terenu powiatu w 2004 roku * Emisja z terenu gminy oznacza emisję z terenu miasta ** bez CO2 ogółem SO2 Gazy NO2 CO CO2 58 754 150 904 140 303 317 468 412 335 539 578 163 218 269 57 910 149 667 139 037 426 78 039 (423 bez CO2) 77 553 (377 bez CO2) 55,3% 317 341 85 58 24 24 77 616 318 42 17 77 176 7,3% 6,3% 55,5% 77,2 % W 2004 roku emisja pyłów z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza, zlokalizowanych na terenie gminy wynosiła 104 tony, co stanowi ponad 69% emisji z terenu powiatu piaseczyńskiego. Są to pyły pochodzące głównie z procesów spalania paliw (ponad 99%). Natomiast emisja gazów ogółem(łącznie z CO2) wynosiła 77 553 tony, co stanowi ponad 55% ogólnej emisji gazów z terenu powiatu, w tym emisja dwutlenku siarki wynosiła 318 ton (ponad 77% emisji z terenu powiatu) a emisja tlenków azotu - 42 tony (ponad 7% emisji z powiatu). 40 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Jak wynika z powyższych danych emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążli wych zlokalizowanych w gminie Konstancin-Jeziorna zmniejsza się. Dotyczy to głównie emisji py łów: w roku 2004 emisja pyłów była niższa o prawie 30% w stosunku do emisji z roku 2002. Odory Uciążliwość zapachową (odory) dla mieszkańców gminy stanowią takie źródła jak: procesy technologiczne w zakładach przemysłowych, oczyszczalnie ścieków, zbiorniki bezodpływowe (szamba), złe posadowienie systemu kanalizacyjnego, spalanie odpadów, wypalanie traw i ściernisk, nawożenie pól gnojowicą. Emisja napływowa Wobec dominujących w powiecie piaseczyńskim wiatrów zachodnich, południowo-zachodnich i północno-zachodnich, z przewagą (45%) wiatrów zachodnich, wpływ na poziom zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy Konstancin-Jeziorna może mieć transport zanieczyszczeń emitowanych z wysokich emitorów zakładów przemysłowych (w tym zakładów energetyki zawodowej) zlokalizowanych w gminach sąsiednich powiatów. 4.2.1.2. Jakość powietrza atmosferycznego Konieczność prowadzenia stałego monitoringu jakości powietrza wynika z zagrożeń dla środowiska jakie mogą wystąpić podczas emisji różnorodnych związków zanieczyszczających powietrze atmosferyczne. W wyniku działalności gospodarczej następują zmiany składu chemicznego powietrza atmosferycznego powodując zaburzenia równowagi panującej w środowisku. Monitoring jakości powietrza koncentruje się przede wszystkim na pomiarach zanieczyszczeń podstawowych, dla których określone są wartości kryterialne. Substancje te to: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, pył zawieszony PM10, benzen, ozon i ołów, określone jako priorytetowe wskaźniki stopnia zanieczyszczenia powietrza, odzwierciedlające główne problemy związane z ochroną atmosfery. Ocena jakości powietrza w 2004 roku Oceny zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Konstancin-Jeziorna w 2004 roku dokonano opierając się na wynikach badań z 2 stacji pomiarowych zlokalizowanych na terenie miasta przy ul. Źródlanej (stacja manualna WSSE: SO2, NO2, pył BS oraz stacja WIOŚ stanowisko pasywne: C6H6). Wyniki pomiarów SO2, NO2 i pyłu BS (tabela 6) odniesiono do obowiązujących poziomów stężeń określonych przez prawodawstwo polskie. Obecnie obowiązują trzy wartości dopuszczalnych stężeń dla różnych okresów uśredniania: jedna godzina, 24 - godziny i rok kalendarzowy (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku, Dz. U. Nr 87, poz. 796). W ocenie uwzględniono również stężenia pyłu BS oznaczanego metodą reflektometryczną, a wyniki podano jako pył PM10 stosując przelicznik W = 1,5. 41 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 6. Zestawienie stężeń zanieczyszczeń powietrza w gminie Konstancin-Jeziorna w latach 2003 - 2004 (dane wg "Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2004 roku) Stanowisko Konstancin Jeziorna, ul. Źródlana Rok 2003 2004 Zanieczyszczenie (µg/m3 ) NO2 Pył SO2 Czas uśredniania stężeń rok 24-h rok rok 24-h 12,0 16,5 32,6 64,5 3,4 18,0 17,9 27,7 52,5 Uwaga: Wartość dopuszczalna dla SO2 /24-h = 125 Wartość parametru dla: -NO 2 /rok = 35 (obszar ochrony uzdrowiskowej) -pyłu PM10 / rok = 41,62/40 -pyłu PM10/ 24-h = 55 (35 razy)/50 Zanieczyszczenia pyłowe Wartości średnioroczne pyłu zawieszonego w 2004 roku były niższe niż w roku poprzednim o ok. 15% i nie przekraczały dopuszczalnego poziomu. Wartości stężeń 24-h, dla których dopuszcza się w ciągu roku 35 przekroczeń wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji (55µg/m3), zostały dotrzymane (liczba przekroczeń 18), ale należy zaznaczyć, że dopuszczalny poziom pyłu (50 µ g/m3) został przekroczony o 5%. Zanieczyszczenia gazowe Wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza z 2004 r. nie wykazały przekroczenia dopuszczalnego stężenia średniorocznego dwutlenku azotu. Jednak stężenie dwutlenku azotu w 2004 roku było wyższe o ok. 8% niż w roku 2003. Związane to jest z oddziaływaniem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych. Stężenie średnioroczne dwutlenku siarki w 2004 roku wynosiło 3,4 µg/m3 . Należy zaznaczyć, że RMŚ nie uwzględnia poziomu dopuszczalnego dla SO2 dla wartości średniorocznych ze względu na ochronę zdrowia ludzi. Podaje natomiast poziom dopuszczalny dla stężeń 24-godzinnych (125 µ g/m3/obszar ochrony uzdrowiskowej), który nie został przekroczony. Roczna ocena jakości powietrza na terenie powiatu piaseczyńskiego za 2004 rok Wprowadzone ustawą Prawo ochrony środowiska nowe wymogi w zakresie oceny jakości powietrza, wynikające z implementacji rozwiązań unijnych, zakładają że podstawowym dokumentem oceniającym jakość powietrza na terenie województwa, będzie sporządzana na podstawie art. 89 ustawy Poś, roczna ocena jakości powietrza w strefach województwa. Niniejsza bieżąca ocena jakości powietrza jest trzecią z kolei oceną. Zgodnie z zapisami Poś, wojewódzki inspektor ochrony środowiska co roku wykonuje ocenę poziomu substancji w powietrzu, a następnie dokonuje klasyfikacji stref. Strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tys. - obszar powiatu nie wchodzący w skład aglomeracji, o której mowa powyżej. W rozumieniu ustawy obszar powiatu piaseczyńskiego (w skład którego wchodzi gmina KonstancinJeziorna) stanowi strefę (strefa piaseczyńska, kod strefy: 4.14.20.18). Ocenę jakości powietrza w strefach dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów ustanowionych ze względu na: - ochronę zdrowia ludzi (dla terenu kraju i uzdrowisk), - ochronę roślin (dla terenu kraju i parków narodowych). 42 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Lista zanieczyszczeń, dla których określono wartości dopuszczalnych stężeń w powietrzu w celu ochrony zdrowia (zgodnie z RMŚ z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów /Dz. U. Nr 87, poz.796.) obejmuje: benzen C6H6 , dwutlenek azotu NO2 , dwutlenek siarki SO2 , ołów Pb, tlenek węgla CO, ozon O3 , pył zawieszony PM10. Do zanieczyszczeń, dla których określono wartości dopuszczalnych stężeń w powietrzu w celu ochrony roślin (zgodnie z cytowanym powyżej RMŚ ), należą: dwutlenek siarki SO2, tlenki azotu NOx , ozon O3 . Podstawę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jakości powietrza, zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowią: - dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (w niektórych przypadkach rozporządzenie RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów określa dozwoloną liczbę przekroczeń określonego poziomu), - dopuszczalny poziom substancji powiększony o margines tolerancji (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się także do jego wartości powiększonej o margines tolerancji). Margines tolerancji. Zgodnie z postanowieniami nowych przepisów prawa polskiego, stężenia zanieczyszczeń powinny zostać zredukowane przynajmniej do poziomu stężenia dopuszczalnego na poziomie całego kraju w określonym terminie i nie powinny przekraczać wartości dopuszczalnej po tym terminie. W przypadku SO2, NO2, PM10, Pb, CO i benzenu, dla dopuszczalnych stężeń ustanowiono tymczasowy margines tolerancji, stanowiący określony procent wartości dopuszczalnej. Jego wartość, określona w rozporządzeniu w sprawie dopuszczalnych poziomów, będzie stopniowo (corocznie) redukowana aż do czasu przyjętego jako data18 wymaganego osiągnięcia stężeń nie wyższych od wartości granicznych. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że wartość dopuszczalna powiększona o margines tolerancji nie stanowi tymczasowego stężenia dopuszczalnego. Jest to jedynie kryterium dla podejmowania niektórych działań w okresie przejściowym, przed wyznaczonym terminem. Wprowadzenie marginesu tolerancji spowodowało okresowe podniesienie poziomu stężeń, powyżej którego istnieje obowiązek przygotowania programów ochrony powietrza dla poszczególnych stref. Wartości kryterialne zastosowane w ocenie rocznej, sporządzonej dla województwa mazowieckiego za 2004 rok przedstawiono w tabelach 7 i 8. Tabela 7. Substancja Benzen Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Ołów Ozon Pył zawieszony PM10 Tlenek węgla Wartości kryterialne w 2004 roku do klasyfikacji stref dla terenu kraju - ochrona zdrowia Dopuszczalny Okres uśredniania poziom substancji wyników w powietrzu pomiarów [µg/m3] rok kalendarzowy jedna godzina rok kalendarzowy jedna godzina 24 godziny rok kalendarzowy 8 godzin 24 godziny rok kalendarzowy 8 godzin 5 200 40 350 150 0.5 120 50 40 10 000 Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji na rok 2004 [µg/m3] 10 260 52 380 150 0,6 120 55 41,6 12 000 18 Dopuszczana częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym** 18 razy 24 razy 3 razy 60 dni* 35 razy - Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu na obszarach ochrony uzdrowiskowej [µg/m3] 4 200 35 350 125 0,5 120 50 40 5 000 Marginesy tolerancji osiągają wartość 0µg/m3 w następujących terminach: 2005 rok - dla dwutlenku siarki (okres uśredniania jedna godz.), tlenku węgla (okres uśredniania 8 godz.), pyłu zawieszonego PM10 (okres uśredniania 24 godziny i rok kalendarzowy), 2010 rok - benzen (okres uśredniania rok kalendarzowy), ołów (okres uśredniania rok kalendarzowy), dwutlenek azotu (okres uśredniania jedna godzina i rok kalendarzowy). 43 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 8. Wartości kryterialne do klasyfikacji stref dla terenu kraju - ochrona roślin Okres Dopuszczalny poziom Dopuszczalny poziom substancji uśredniania Substancja substancji w powietrzu w powietrzu na obszarach parków wyników [µg/m3] narodowych [µg/m3] pomiarów Tlenki azotu* rok 30 µg/m3 20 µg/m3 3 Dwutlenek siarki rok 30 µg/m 15 µg/m3 3 Ozon (AOT40) okres wegetac. 24 000 µg/m h 24 000 µg/m3 h (1.V - 31.VII) *suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu Klasy stref i wymagane działania wynikające z oceny W ocenie wyróżnia się 3 podstawowe klasy stref: • Klasa A: poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone). • Klasa B: poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej wartości powiększonej o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone). • Klasa C: poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone). Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z określonymi wymaganiami co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza w przypadku, gdy nie są dotrzymane wartości kryterialne lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). W szczególności dotyczy to klasy C gdzie skutkiem takiej oceny strefy jest opracowanie dla niej Programu ochrony powietrza (POP) zawierającego określone decyzje ekonomiczne. Efekt końcowy klasyfikacji jakości powietrza w strefie jaką jest powiat piaseczyński przedstawiono poniżej: Tabela 9. Wynikowe klasy na terenie powiatu piaseczyńskiego dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna strefy, uzyskane w ocenie rocznej w 2004 roku, dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Strefa Piaseczyńska Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C 6H 6 CO O3 A A B A A A A Klasa ogólna strefy B Tabela 10. Wynikowe klasy na terenie powiatu piaseczyńskiego dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna strefy, uzyskane w ocenie rocznej w 2004 roku, dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin. Strefa Piaseczyńska Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NOx O3 A A A Klasa ogólna strefy A Zgodnie z powyższą klasyfikacją, strefa piaseczyńska znalazła się w klasie B ze względu na ochronę zdrowia i w klasie A ze względu na ochronę roślin. O zaliczeniu strefy do klasy B (ochrona zdrowia) zadecydował pył zawieszony PM10. Dla strefy wskazano konieczność dalszego badania pyłu PM10. Należy nadmienić, że na podstawie oceny rocznej za 2002 rok strefa piaseczyńska została zakwalifikowana do klasy C ze względu na ochronę zdrowia. W strefie tej naruszony został standard 44 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” jakości powietrza dla pyłu zawieszonego PM10 (w punkcie pomiarowym przy ul. Źródlanej 6/8 na obszarze miasta Konstancin- Jeziorna - przekroczenie poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji o 0,4 μg/m3 ). Rozporządzeniem nr 66 Wojewody Mazowieckiego z dnia 8 grudnia 2003 r. określono program ochrony powietrza dla strefy piaseczyńskiej z terminem realizacji na dzień 31.12.2005 r. Burmistrz Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna został zobowiązany do ograniczenia emisji z komunikacji poprzez likwidację pylących nawierzchni dróg. W latach 2004-2005, w strefach uzdrowiskowych A i B, zrealizowano szereg inwestycji związanych z utwardzaniem dróg i likwidacją pylących nawierzchni oraz poprawą płynności ruchu samochodowego, a stosowne informacje były przekazywane Wojewodzie Mazowieckiemu. 4.2.1.3. Podsumowanie 1.W 2004 roku emisja pyłów z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza, zlokalizowanych na terenie gminy stanowiła ponad 69% emisji z terenu powiatu piaseczyńskiego i była niższa o prawie 30% w stosunku do emisji z roku 2002. Są to pyły głównie pochodzące z procesów spalania paliw (ponad 99%). 2.W 2004 roku emisja gazów ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza, zlokalizowanych na terenie gminy stanowiła ponad 55% ogólnej emisji gazów z terenu powiatu, w tym emisja dwutlenku siarki stanowiła ok. 77% emisji z powiatu a emisja tlenków azotu - ok. 7% emisji z powiatu. 3.Wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza z 2004 roku (pyłu PM10, dwutlenku azotu i dwutlenki siarki), uzyskane na stacji pomiarowej w Konstancinie -Jeziorna przy ul. Źródlanej, nie wykazały, podobnie jak i w poprzednim roku, przekroczeń poziomów dopuszczalnych dla dwutlenku azotu i dwutlenki siarki, natomiast zanotowano przekroczenie dopuszczalnego poziomu pyłu PM10. 4.Powiat piaseczyński (w skład którego wchodzi gmina Konstancin-Jeziorna) na podstawie rocznej oceny jakości powietrza za 2004 rok, został zaliczony do klasy B z uwzględnieniem ochrony zdrowia i do klasy A z uwzględnieniem ochrony roślin. O zaliczeniu do klasy B ze względu na ochronę zdrowia zadecydowało stężenie pyłu zawieszonego PM10. 4.2.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza Cel ten pozostaje w relacji do celu zdefiniowanego w powiatowym programie ochrony środowiska. Głównymi sektorami wpływającymi na jakość powietrza atmosferycznego w gminie są: mieszkalnictwo (emisja niska) oraz transport drogowy. Emisja z zakładów przemysłowych nie odgrywa istotnej roli. Z ochroną powietrza łączy się zagadnienie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Biorąc powyższe pod uwagę, realizację celu zogniskowano na: - zmniejszeniu emisji ze źródeł komunalnych (niska emisja), w tym wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii - zmniejszeniu emisji ze źródeł komunikacyjnych - zmniejszeniu emisji przemysłowej Niska emisja Istotny wpływ na jakość powietrza w gminie mają lokalne systemy ogrzewania i piece domowe, praktycznie nie posiadające jakichkolwiek urządzeń ochrony powietrza. Pomimo wysokiego stopnia zgazyfikowania gminy, udział nieekologicznych nośników energii jest nadal wysoki. W ostatnich kilku latach korzystanie w szerszym zakresie z bardziej ekologicznych, niż węgiel, nośników ciepła, jakimi są paliwo płynne, gaz lub energia elektryczna – jest utrudnione ze względu na 45 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” niekorzystne relacje cenowe tych nośników w stosunku do węgla. Stąd celowe byłoby wsparcie finansowe (np. ze środków WFOŚiGW lub GFOŚiGW przedsięwzięć dotyczących zmiany systemu ogrzewania z węglowego na bardziej ekologiczny, lub z wykorzystaniem kotłów węglowych nowej generacji. Należy zwrócić uwagę na możliwość wykorzystania odnawialnych źródeł energii. np. biomasa roślinna, odpady tartaczne i drewno odpadowe z wyrębu i czyszczenia lasów. W ostatnim czasie w Polsce notuje się wyraźny wzrost zainteresowania uprawą polową gatunków roślin szybko rosnących (np. wierzba krzewiasta, malwa pensylwańska). Dla zdefiniowania działań w zakresie redukcji emisji niskiej pomocny byłby bilans źródeł tej emisji. Zmniejszenie niskiej emisji może nastąpić także poprzez zmniejszenie zużycia ciepła w wyniku termomodernizacji budynków. Istotnym czynnikiem wpływającym na obniżenie niskiej emisji z indywidualnych palenisk domowych jest stan swiadomości ekologicznej mieszkańców: wiedza nt. szkodliwości spalania butelek plastikowych, gumy, opakowań z powłoką aluminiową oraz sposobów oszczędzania energii (termomodernizacja, stosowanie materiałów energooszczędnych w budownictwie). Emisja komunikacyjna Generalnie oddziaływanie ruchu samochodowego na środowisko nadal ma tendencje rosnące: w ostatnich latach nastąpił dynamiczny wzrost liczby poruszających się samochodów na drogach, przy niezbyt znaczącej poprawie infrastruktury drogowej. Wzrost ruchu pojazdów spowodował wzrost emisji zanieczyszczeń, co przekłada się na ich stężenie w powietrzu. Zmniejszenie tej emisji, zwłaszcza w mieście Konstancin-Jeziorna, będzie następować poprzez modernizację systemu transportowego (budowa obwodnicy miasta oraz drugiej drogi dojazdowej do Warszawy). Dalsze ograniczenie ruchu samochodowego w centrum miasta można realizować poprzez bardziej restrykcyjną politykę parkingową. Zalecane jest tworzenie stref "bez samochodów" i o ograniczonym dostępie. Działania te usprawnią system transportowy i zmniejszą oddziaływanie transportu drogowego na środowisko i zdrowie człowieka (zmniejszenie emisji spalin i hałasu, zwiększenie bezpieczeństwa użytkowników dróg). Istotne znaczenie dla zmniejszenia negatywnego wpływu indywidualnego transportu samochodowego na środowisko ma poprawa stanu technicznego pojazdów i stosowanie benzyny bezołowiowej (w 2005 roku została wycofana benzyna ołowiowa, a wymagania co do jakości benzyn i oleju napędowego dopasowane do norm europejskich). Oprócz wymienionych wyżej zadań konieczne jest systematyczne usprawnianie transportu zbiorowego w celu zwiększenia jego udziału w całkowitych przewozach pasażerskich. Transport zbiorowy autobusowy powinien opierać się o autobusy spełniające wymagania norm EURO. Duże znaczenie odgrywają rozwiązania zapewniające priorytety w ruchu dla pojazdów komunikacji zbiorowej, w postaci: wydzielonych pasów ruchu dla autobusów, uprzywilejowania autobusów w przejazdach przez skrzyżowania. Turyści, zwłaszcza weekendowi, bardzo często korzystają z samochodu, przyczyniając się w ten sposób do zanieczyszczenia terenów najczęściej odwiedzanych. Działaniem zaradczym jest podnoszenie standardów technicznych istniejących tras rowerowych i budowa nowych tras. Emisja przemysłowa Najważniejsze zakłady przemysłowe, decydujące o emisji prowadzą od wielu lat działania ukierunkowane na redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że emisja z zakładów przemysłowych pochodzi głównie ze spalania paliw, a nie z procesów produkcyjnych. Dalsze ograniczenie emisji zanieczyszczeń będzie realizowane m.in. poprzez systematyczne wprowadzanie nowoczesnych, przyjaznych środowisku technologii, modernizację procesów technologicznych, zmniejszenie materiałochłonności produkcji oraz hermetyzację procesów i instalowanie urządzeń oczyszczających. 46 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” W celu zmniejszenia negatywnego wpływu przemysłu na środowisko, wszędzie gdzie jest to możliwe, musi być stosowana metoda najlepszych dostępnych środków technicznych (BAT). Działania prewencyjne są i będą nadal działaniami priorytetowymi w zakresie ochrony powietrza, ale będą także podejmowane działania likwidujące efekty „końca rury”. Należy wspomnieć o konieczności dostosowania się do tzw. zintegrowanych pozwoleń, obejmujących wszystkie elementy środowiska (zgodnie z Dyrektywą IPPC /ang. Integrated Pollution Prevention and Control), w tym emisję zanieczyszczeń do powietrza (Metsa Tissue SA i Konstans). Kierunki działań: P.1. Likwidacja lub modernizacja (w kierunku wykorzystania proekologicznych nośników energii) źródeł „niskiej emisji” (indywidualnych węglowych systemów grzewczych, lokalnych kotłowni opalanych węglem) P.2. Zmniejszenie zużycia energii cieplnej poprzez np. izolację cieplną budynków i stosowanie materiałów energooszczędnych P 3. Promowanie, popularyzacja i wdrażanie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych P 4. Wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszaru zainwestowania miejskiego; budowa obwodnicy P 5. Bieżąca modernizacja dróg P 6. Kontynuowanie wprowadzania właściwej polityki parkingowej P7 Egzekwowanie reżimów emisji spalin z pojazdów osobowych, ciężarowych i pojazdów komunikacji miejskiej P 8. Promowanie komunikacji zbiorowej oraz proekologicznych środków transportu P 9. Wprowadzanie ułatwień technicznych w celu intensyfikacji ruchu rowerowego, w tym tworzenie układu ścieżek rowerowych P 10. Stymulowanie zakładów do samokontroli poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (np. ISO 14 000, EMAS) oraz dobrowolnych działań nienormatywnych (np. czystsza produkcja) P 11. Modernizacja, hermetyzacja i automatyzacja procesów technologicznych oraz wdrażanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT ) P 12. Instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powietrza, a także poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń redukujących zanieczyszczenia Uwaga: kierunki P 4 i P 5 zostały zapisane w programie ochrony środowiska, natomiast w dalszej części dokumentu nie ujęto przedsięwzięć przypisanych tym kierunkom. Infrastruktura drogowa znacznie podwyższa koszty wdrożenia programu ochrony środowiska, co nie ma bezpośredniego przełożenia na efekt ekologiczny. 4.2.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 - 2009 Poszczególne przedsięwzięcia (tabela 11) zostały przypisane konkretnym kierunkom działań (zachowując odpowiednią numerację). 47 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4.2.4. Wskaźniki monitorowania celów Tabela 12. Wskaźniki monitorowania celów w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego. WSKAŹNIK Jakość powietrza (klasa w strefie powiat piaseczyński) Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych z zakładów objętych sprawozdawczością (tony/rok) Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów objętych sprawozdawczością (tony/rok) Procent mieszkańców korzystających z ekologicznych źródeł ciepła 48 STAN WYJŚCIOWY (2004 r.) B 104 tony 77 553 tony (377 bez CO2 ) Miasto - 70% Tereny wiejskie – 55% Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 11. Powietrze atmosferyczne - przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań P.1.Likwidacja lub modernizacja (w kierunku wykorzystania proekologicznych nośników energii) źródeł „niskiej emisji” (indywidualnych węglowych systemów grzewczych, lokalnych kotłowni opalanych węglem) P.2.Zmniejszenie zużycia energii cieplnej poprzez np. izolację cieplną budynków i stosowanie materiałów energooszczędnych P 3.Promowanie, popularyzacja i wdrażanie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych Opis przedsięwzięcia P 1.1. Przygotowanie materiałów informacyjnych dot. możliwości korzystania z proekologicznych źródeł energii P 1.2. Rozważenie możliwości wsparcia finansowego indywidualnych gospodarstw zmieniających system ogrzewania na bardziej ekologiczny Jednostki realizujące Ogółem w latach 2006 – 2009 UMiG KonstancinJeziorna Starostwo Powiatowe UMiG KonstancinJeziorna 2006 2007 2008 Potencjalne źródła finansowania 2009 koszty w ramach edukacji ekologicznej b.k.d. - - - b.k.d. P 2.1. Promowanie stosowania energooszczędnych materiałów w budownictwie P 2.2. Kontynuowanie działań związanych z termomodernizacją budynków komunalnych UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna Spółdzielnie Mieszkaniowe ZGK b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. P 2.3. Kompleksowy remont Gminnej Szkoły Podstawowej Nr 3 przy ul. Szkolnej wraz z termomodernizacją P 2.4. Realizacja projektu modernizacji i termomodernizacji w Zespole Szkół Nr 1 przy ul. Wojewódzkiej P 3.1. Przygotowanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych dot. korzystania z energii odnawialnej UMiG KonstancinJeziorna 1 464 24 640 800 - Budżet gminy UMiG KonstancinJeziorna 1 468 28 680 760 - Budżet gminy P 3.2. Promowanie oraz popularyzacja najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych UMiG KonstancinJeziorna Starostwo Powiatowe b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. UMiG KonstancinJeziorna Starostwo Powiatowe 49 b.k.d. Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 11cd. Powietrze atmosferyczne - przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań P 5.Bieżąca modernizacja dróg Opis przedsięwzięcia P 5.1. Ulica Witwickiego, Jagiellońska, Piasta, Sanatoryjna, Wierzejewskiego, Jaworowska - projekt P 5.2. Ulice Królewskiej Góry – Gąsiorowskiego, Żółkiewskiego, Potulickich, Czarnieckiego, Wągrodzka, Jasiowa, Chodkiewicza - projekt P 5.3. Ulica Żeromskiego - projekt P 5.4. Ulice Słomczyńska i Niecała - projekt Jednostki realizujące UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna Ogółem w latach 2006 – 2009 9 300 UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna P 5.5. Projekty ulic Klarysewa Wsch.-Sosnowa, Brzozowa, Królewska, Willowa, Rynkowa, Pl. Zgody, 1000-lecia PP P 5.6. Przebudowa ulic Piłsudskiego, Prusa i Długiej UMiG Konstancinw Konstancinie-Jeziornie Jeziorna P 5.7. Ulica Poprzeczna P 5.8. Ulica Środkowa i Kościelna P 11.Stymulowanie zakładów do samokontroli poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (np. ISO 14 000, EMAS) oraz dobrowolnych działań nienormatywnych (np. czystsza produkcja) P 11.1. Promowanie zakładów posiadających systemy zarządzania środowiskowego UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna UMiG KonstancinJeziorna WIOŚ Starostwo Powiatowe 50 2006 2007 2008 Potencjalne źródła finansowania 2009 - 4 300 5 000 - Budżet gminy 5 650 - 350 5 300 Budżet gminy 800 - 800 - 2 200 - 2 200 - Budżet gminy 3 000 - 800 2 200 - Budżet gminy 14 820 6 670 8 150 - 2 000 - 2 000 - - Budżet; pożyczka ; współfinansowanie inwestycji przez Powiat - Budżet gminy 4 000 - 4 000 - - Budżet gminy b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. - Budżet gminy b.k.d. Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 11cd. Powietrze atmosferyczne - przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań Opis przedsięwzięcia P 12.Modernizacja, P 12.1. Promowanie wśród przedsiębiorców hermetyzacja i nowoczesnych technologii (BAT) automatyzacja procesów technologicznych oraz wdrażanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT ) Jednostki realizujące Ogółem w latach 2006 – 2009 b.k.d. 2006 b.k.d. 2007 b.k.d. 2008 b.k.d. RAZEM KOSZTY W LATACH 2006-2009 44 702 tys. PLN RAZEM KOSZTY W LATACH 2006-2009 (bez infrastruktury drogowej) - 2 932 tys. PLN 51 2009 b.k.d. Potencjalne źródła finansowania Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4.3. Ochrona przed hałasem (H) 4.3.1. Stan wyjściowy U źródeł uciążliwości związanych z hałasem na terenie gminy leży przede wszystkim transport drogowy i lotniczy, a także transport kolejowy. Źródłem uciążliwości może być także emisja hałasu z obiektów działalności gospodarczej. W ostatnich latach nie przeprowadzano badań hałasu komunikacyjnego na terenie gminy KonstancinJeziorna. Natomiast prowadzono kompleksowe pomiary hałasu wokół zakładów Metsä Tissue, Konstans, Ecotex i EC Jeziorna (punkty pomiarowe zlokalizowane przy ul. Mirkowskiej). Największe uciążliwości związane z komunikacją samochodową występują w mieście KonstancinJeziorna, co związane jest z układem komunikacyjnym (patrz rozdział 3). Główne ciągi komunikacyjne na terenie gminy to drogi wojewódzkie nr 721 i 724 oraz linia kolejowa biegnące przez północną część gminy. Droga wojewódzka nr 721 łącząca gminę Konstancin – Jeziorna poprzez Piaseczno z drogą krajową nr 8 w Nadarzynie przebiega ulicami Piaseczyńską i Pułaskiego. Stanowi ona północną granicę strefy uzdrowiskowej B. Droga nr 724 wyznacza wschodnią granicę strefy B. Na tym odcinku tworzą ją ulice Warszawska i Wilanowska. Szczególnie duże obciążenie komunikacyjne występuje drodze nr 724, będącej głównym szlakiem łączącym gminę z Warszawą, przebiegającym ponadto przez centrum Konstancina – Jeziorny. Ograniczenie rozwoju komunikacji na obszarze gminy uzdrowiskowej Konstancin-Jeziorna w kontekście ochrony przed hałasem, a także ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem, reguluje Uchwała Rady Miejskiej Konstancin–Jeziorna o ustanowieniu tymczasowego statutu uzdrowiska Konstancin – Jeziorna, podjęta na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. z 2005 r. nr 167, poz. 1399). Uchwała mówi m.in. o ograniczeniach w rozwoju sieci drogowej, infrastruktury komunikacyjnej oraz organizacji ruchu. Hałas pochodzący z transportu kolejowego emitowany jest na trasie Warszawa – Piaseczno. Jest to linia transportu towarowego łącząca warszawską Elektrociepłownię Siekierki ze stacją Nowa Iwiczna w gminie Piaseczno na trasie relacji Warszawa – Kraków. Linia ta przecina północną część gminy w tym miejscowość Kierszek oraz dzielnice Jeziorna Nowa i Jeziorna Fabryczna. Uciążliwości związane z emisją hałasu przez transport kolejowy mają charakter lokalny, a jednocześnie ustabilizowany. Uciążliwością akustyczną dla terenu gminy Konstancin – Jeziorna jest również hałas pochodzący z transportu lotniczego. Wynika to z bliskości portu lotniczego Warszawa – Okęcie – największego w Polsce międzynarodowego lotniska cywilnego. Prawie cały teren powiatu piaseczyńskiego (w tym gmina Konstancin-Jeziorna) stanowi szlak przelotów samolotów na trasie południowy wschód północny zachód (SE - NW). W sołectwie Obory na terenach należących do SGGW znajduje się od kilku lat lądowisko, które jest źródłem hałasu i uciążliwości dla mieszkańców terenów przyległych do lądowiska. Uciążliwość hałasu emitowanego z obiektów działalności gospodarczej ze względu na małą skalę produkcji (brak przemysłu ciężkiego) jest niewielka i występuje lokalnie. Wobec kilku zakładów przemysłowych i usługowych zlokalizowane na terenie gminy wydane zostały decyzje na dopuszczalne poziomy emisji hałasu. Obecnie wszystkie zakłady funkcjonują z zachowaniem odpowiednich norm w zakresie emisji hałasu. Ich charakterystykę wraz z ustanowionymi normami przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 13. Zakłady przemysłowe i usługowe zlokalizowane na terenie gminy Konstancin – Jeziorna, dla których wydane zostały decyzje na dopuszczalne poziomy emisji hałasu. 52 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku pora dnia pora nocy 55 45 Lp. Zakład Źródło emisji hałasu Czas pracy 1. EC Jeziorna Praca urządzeń w budynkach: wymiennikowni, węzła przesypowego, turbozespołu i pompowni oraz źródła punktowe (suwnica bramowa, dwa wentylatory wyciągowe, rozrzutnik szlaki i ładowarka kołowa „Fadroma”) Pora dnia: - 1 h dla ładowarki „Fadroma” -3 h dla suwnicy bramowej, przesypu i napędu taśmociągu -16 h dla pozostałych Pora nocy: 8 h 2. Zakład Produkcyjny KAWIKO b.d. 50 40 3. Zakład Ślusarski WROMASZ b.d. 40 35 4. Zakład Ślusarski – S. Kasperski b.d. 50 40 5. 6. Centrum Rehabilitacji Skład Materiałów Budowlanych CENTROBUD Serwis Ogumienia – J. Litwin Parafia Matki Boskiej Anielskiej Obsługa zakładów usługowych Praca urządzeń (frezarek i szlifierek) Praca urządzeń (frezarek i szlifierek) b.d. b.d. b.d. b.d. 40 45 35 40 Wulkanizacja opon i dętek Dzwon b.d. 4 razy dziennie 50 45 40 40 7. 8. W 2006 r. dla potrzeb PMŚ19 zaplanowano wykonanie pomiaru hałasu komunikacyjnego w punkcie pomiarowym przy ul. Pułaskiego 48. Pomiary będą wykonywane w dwóch turach, w okresie wiosenno-letnim i jesienno-zimowym. Reasumując: 1.Hałas komunikacyjny drogowy jest istotnym źródłem uciążliwości dla mieszkańców gminy, zwłaszcza miasta Konstancin-Jeziorna i terenów położonych wzdłuż dróg o dużym natężeniu ruchu. 2.Hałas pochodzący z obiektów działalności gospodarczej ma charakter lokalny. 4.3.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji Ograniczenie uciążliwości hałasu drogowego Cel ten jest zgodny z celem zdefiniowanym w powiatowym programie ochrony środowiska, którym jest „Ograniczanie uciążliwości akustycznych na obszarze powiatu”. Podstawę ochrony przed hałasem na obszarze gminy powinien stanowić monitoring klimatu akustycznego. Wyniki prowadzonych badań powinny w dalszej kolejności ukierunkować działania prewencyjne, w ramach których nastąpią właściwe zmiany organizacji ruchu samochodowego, w tym głównie ruchu tranzytowego na obszarze gminy. Na stopień zagrożenia hałasem wpływać będzie także stan techniczny dróg. Konieczne będzie zatem prowadzenie bieżących remontów odcinków dróg o najbardziej zdewastowanej nawierzchni. Znaczny udział w ograniczeniu hałasu drogowego będzie mieć wybudowanie obwodnicy miejskiej. Problem zagrożenia emisją hałasu należy integrować z aspektami architektury krajobrazu przy wprowadzaniu zmian do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 19 Państwowy Monitoring Środowiska 53 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” W skali lokalnej istotne znaczenie ma zmniejszenie emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej (np. rozrywkowej). W miejscach szczególnie uciążliwych konieczne będzie stosowanie środków zmniejszających negatywne oddziaływanie hałasu na człowieka (pasy zieleni, okna dźwiękoszczelne). Wartości dopuszczalnych poziomów dźwięku są uzależnione od funkcji urbanistycznej danego terenu. Stąd wartości dopuszczalne poziomów hałasu powinny stanowić normę w odniesieniu do kształtowania klimatu akustycznego terenów nowo zagospodarowywanych. Kierunki działań: H 1. Dokonanie oceny akustycznej wybranych (newralgicznych) miejsc w gminie H 2. Wprowadzanie rozwiązań bezpośrednio zmniejszających uciążliwości hałasu dla mieszkańców (np. pasy zieleni, okna dźwiękoszczelne) H 3. Stosowanie w budownictwie mieszkaniowym technologii i materiałów zabezpieczających przyszłych użytkowników przed negatywnym wpływem hałasu H 4. Budowa miejskiej obwodnicy drogowej w ciągu drogi nr 724 wraz z drogą 724 bis w kierunku Góry Kalwarii H 5. Bieżąca modernizacja stanu technicznego nawierzchni dróg H 6. Kontynuacja kontroli przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu przez obiekty działalności gospodarczej(w tym zakłady przemysłowe i usługowe) H 7. Wprowadzanie urządzeń ograniczających emisję hałasu z zakładów oraz tworzenie stref ograniczonego użytkowania wokół zakładów H 8. Przestrzeganie wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów: stosowanie w planowaniu przestrzennym zasady strefowania, czyli rozdzielania hałasu – stref głośnych i obszarów chronionych – stref cichych 4.3.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 Brak jest przedsięwzięć inwestycyjnych, działania pozainwestycyjne związane są z przestrzeganiem zapisów m.p.z.p. odnośnie ochrony przed hałasem. Ponadto w 2006 roku przewiduje się wykonanie pomiaru hałasu komunikacyjnego w ramach Państwowego monitoringu środowiska, szacowany koszt ok. 80 tys. zł., finansowany ze źródeł budżetu państwa. 54 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4.3.4. Wskaźniki monitorowania celów Podstawą właściwego systemu oceny realizacji zadań z zakresu ochrony przed hałasem jest wprowadzenie wskaźników. Poniżej przedstawiono wskaźniki (tabela 14), które mogą służyć ocenie realizacji niniejszego Programu w zakresie ochrony przed hałasem. Tabela 14. Wskaźniki monitorowania wdrożenia zadań w zakresie ochrony przed hałasem. L.p. Wskaźnik 1. Udział podmiotów gospodarczych nie spełniających wymagań w zakresie emisji hałasu w ogólnej liczbie kontrolowanych Wskaźniki do wdrożenia Miejsca, gdzie poziom hałasu przekracza wartość progową Miejsca, gdzie poziom hałasu przekracza wartość dopuszczalną 55 Stan wyjściowy (2004 rok) 0/0 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4.4. Pola elektromagnetyczne (PE) 4.4.1. Stan wyjściowy Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące jest promieniowaniem, którego energia oddziaływania na dane ciało materialne, w tym na ciało człowieka, nie jest w stanie wywołać w nim procesu jonizacji. Występuje ono nieodłącznie w naturalnym środowisku Ziemi obejmując szeroki zakres częstotliwości i nie jest związane z działalnością człowieka. Natomiast występowanie sztucznych pól elektromagnetycznych jest konsekwencją lawinowego rozwoju technologii informacyjno-telekomunikacyjnej. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące występuje w zakresie częstotliwości 1 Hz do 10 16 Hz. Źródła niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego oddziałujące na środowisko mogą mieć charakter liniowy lub punktowy. Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie mają źródła liniowe - linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym wynoszącym 110 kV lub wyższym oraz źródła punktowe - urządzenia emitujące elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące w zakresie częstotliwości 0,03-300 000 MHz, do których należą: - urządzenia radiolokacyjne (np. na lotniskach lub w stacjach naprowadzania lotów cywilnych i wojskowych), - urządzenia radionadawcze i telewizyjne (np. stacje bazowe telefonii komórkowej), - urządzenia elektroenergetyczne o transformatorowe). napięciu znamionowym powyżej 110 kV (np. stacje Oddziaływanie promieniowania na środowisko ze względu na szybki rozwój cywilizacyjny stale wzrasta. Wpływ na jego wzrost ma przede wszystkim rozwój telefonii komórkowej, powstawanie coraz większej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych i stacji bazowych telefonii komórkowej. Lokalizację anten telefonii komórkowej przedstawia tabela 15. Tabela 15. Lokalizacja anten telefonii komórkowej na terenie gminy Konstancin-Jeziorna. Lokalizacja anteny Nr ew. 16 w obrębie 03-04 ul. Długa 40/42 Specjalistyczne Centrum Rehabilitacyjne Nr ew. 14/2 ul. Świetlicowa 3 Nr ew. 4 obręb 03-04 Chylice, ul. Leśna 15/17 Nr ew. 100, Konstancin-Jeziorna, ul. Wierzejewskiego 12 (STOCER) ul. Mirkowska 45 – komin znajdujący się na terenie Metsa Tssue Dz. Nr 96/11 Kawęczyn-Borowina Korporacja i nr stacji PTK CERTELTEL Sp. zo.o.„Chylice” P4 Sp. z o.o. Stacja WAR 3146 E PLUS GSM Stacja nr BT-1 1552 „Chylice” PTK CERTELTEL Sp. zo.o. Stacja Nr 90/135 Konstancin2 POLKOMTEL GSM Stacja: „Konstancin” BT-1 1017 Sieć Orange F1-00448-WWWA1 ul. Długa 140/42 ERA Stacja nr 21173 Nr ew. 6 obręb 01-22 ul. Piaseczyńska ERA Stacja nr 21261 Kawęczyn-Borowina Teren Spółdzielni Produkcyjnej ERA GSM „Borowina” Stacja Nr 21 132 Źródło: Program ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego Natomiast głównymi źródłami pól elektromagnetycznych w przemyśle i energetyce zawodowej są stacje i linie wysokich i niskich napięć. Ze względu na uzdrowiskowy charakter gminy zabroniona jest20: 20 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych 56 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” - w strefie „A” - lokalizacja trwałych i tymczasowych obiektów i urządzeń mogących utrudniać lub zakłócać przebywanie pacjentów na tym obszarze, a w szczególności: stacji bazowych telefonii komórkowej, stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych, stacji radiolokacyjnych i innych emitujących fale elektromagnetyczne; - w strefie „B” – lokalizacja i uruchamianie urządzeń emitujących fale elektromagnetyczne mogące znacząco oddziaływać na środowisko nie bliżej niż 500 m od granicy obszaru strefy ochronnej „A” . 4.4.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji Rozeznanie skali zagrożenia polami elektromagnetycznymi Cel ten jest zgodny z zapisami kierunków działań w programie powiatowym. W dziedzinie ochrony przed polami elektromagnetycznymi za najistotniejsze należy uznać zapisy w Dziale VI ustawy Prawo ochrony środowiska (Ochrona przed polami elektromagnetycznymi). W najbliższych latach podstawowym działaniem będzie prowadzenie badań, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia polami elektromagnetycznymi. Ponadto, jednym z ważnych zadań służących realizacji celu będzie wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed polami (Polityka Ekologiczna Państwa) z wyznaczeniem stref ograniczonego użytkowania m.in. wokół urządzeń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych, gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Jak wcześniej powiedziano, istotnymi źródłami pól elektromagnetycznych są nadajniki radiowe oraz stacje bazowe telefonii komórkowych, których liczba ostatnio wzrasta. Lokalizacja każdego takiego urządzenia powinna być poprzedzona raportem oddziaływania na środowisko, gdzie będą wyznaczone strefy ochronne dla tych urządzeń. Strefy ochronne muszą być przestrzegane w celu ochrony ludzi przed skutkami pól. Decyzje w sprawie nowych lokalizacji urządzeń nadawczych muszą uwzględniać bytowanie ludzi w najbliższym sąsiedztwie. Głównymi źródłami pól elektromagnetycznych w przemyśle i energetyce zawodowej są stacje i linie wysokich i niskich napięć. Podobnie jak w przypadku urządzeń komunikacyjnych, należy przestrzegać stref ochronnych określonych w raportach oddziaływania na środowisko, a w przypadku nowych urządzeń należy poszukiwać niskokonfliktowych lokalizacji. Kierunki działań: PE 1. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól elektromagnetycznych. PE 2. Egzekwowanie zapisów zawartych w raportach oddziaływania źródeł pól elektromagnetycznych na środowisko, dotyczących przestrzegania obszarów ograniczonego użytkowania. PE 3. Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych. 4.4.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 – 2009 Przedsięwzięcia na najbliższe cztery lata to: - Stworzenie bazy danych nt. źródeł pól elektromagnetycznych z ich charakterystyką. - Wprowadzanie do m.p.z.p. zapisów dot. pól elektromagnetycznych. 57 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4.4.4. Wskaźniki monitorowania celów Proponuje się następujący wskaźnik do wdrożenia: Liczba miejsc, gdzie stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku z wyszczególnieniem: 1) terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, 2) miejsc dostępnych dla ludzi. 4.5. Poważne awarie (AW) 4.5.1. Stan wyjściowy Poważną awarią w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska jest zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagrożenia z opóźnieniem. Ustawa „Prawo ochrony środowiska” z dnia 27 kwietnia 2001 r. określa podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom. Obecnie w gminie Konstancin-Jeziorna brak jest zakładów o zwiększonym (ZZR) i dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej (ZDR). Jednak na terenie gminy znajdują się zakłady, które używają substancji chemicznych stwarzających zagrożenie, ale nie podlegają wymogom ustawy Prawo ochrony środowiska z uwagi na fakt nie przekraczania wartości progowych określonych dla poszczególnych substancji. Zagrożenie środkami toksycznymi przemysłowymi na terenie gminy może pochodzić z zakładu Konstans w Konstancinie-Jeziornie. Na terenie zakładu może być magazynowane ok. 2 tony ługu sodowego i 15 tys. litrów kwasu siarkowego. Są to ilości poniżej poziomu kwalifikującego do ZZR. Do zagrożeń chemicznych zaliczane jest także zagrożenie wybuchowe, mogące występować na terenie stacji paliwowych. Na terenie gminy zlokalizowane są 2 stacje paliwowe: PKN Orlen S.A., Konstancin-Jeziorna, ul. Warszawska 4 oraz ROB-Service, Konstancin-Jeziorna, ul. Wierzbnowska 2. Zagrożenie chemiczne może wystąpić również podczas transportu substancji niebezpiecznych - przez gminę przebiegają trasy przewozu niebezpiecznych substancji. Ponadto, zagrożenie gminy związane z wystąpieniem poważnej awarii jest możliwe ze względu na: - położenie gminy w obrębie południowej części aglomeracji warszawskiej (istnieje możliwość wystąpienia poważnej awarii w zakładach znajdujących się na terenie Warszawy - może to być także odczuwalne w gminie) - bliskość lokalizacji lotniska Okęcie Ze względu na ryzyko wystąpienia poważnej awarii opracowany „Powiatowy Plan Reagowania Kryzysowego”, którego podstawowym celem jest zapewnienie skoordynowanego i efektywnego reagowania na terenie całego powiatu na zdarzenia noszące znamiona poważnych awarii i wymagających zaangażowania sił przekraczających możliwości zagrożonej gminy. W 2003 r. został opracowany „Gminny Plan Reagowania” w celu zapewnienia społeczeństwu gminy podstawowych warunków ochrony przed niebezpieczeństwami związanymi z występowaniem klęsk żywiołowych oraz poważnych awarii. 58 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 4.5.2. Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji Zmniejszenie zagrożenia dla mieszkańców i środowiska z tytułu transportu materiałów niebezpiecznych oraz wystąpieniem poważnej awarii poza granicami gminy Obowiązki związane z awariami przemysłowymi spoczywają głównie na prowadzącym zakład o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach Państwowej Straży Pożarnej. Szczegółowy opis obowiązków podaje ustawa Prawo Ochrony Środowiska. Do zadań w zakresie poważnych awarii znajdujących się po stronie gminy należy systematyczna edukacja społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w sytuacji wystąpienia zagrożenia. Instytucjami uczestniczącymi w realizacji tego zadania są także: pozarządowe organizacje ekologiczne i Starostwo Powiatowe. Zadania takie jak: systematyczna kontrola pojazdów do transportu materiałów niebezpiecznych leży w gestii Policji, Państwowej Straży Pożarnej i Inspekcji Transportu Drogowego. Natomiast aktualizacja tras optymalnego przewozu materiałów niebezpiecznych - w gestii Starostwa Powiatowego. Kierunki działań: AW 1. Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu poważnych awarii. AW 2. Wdrażanie zasad i zaleceń zawartych w Wojewódzkim Planie Zarządzania Ryzykiem AW 3. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustaleń w zakresie poważnych awarii 4.5.3. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006 - 2009 Brak przedsięwzięć. 4.5.4. Wskaźniki monitorowania celów Proponuje się następujący wskaźnik do wdrożenia: - Ilość zdarzeń o znamionach poważnych awarii [szt.] 59 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 5. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY 5.1. Ochrona przyrody i krajobrazu (PK) 5.1.1. Stan wyjściowy Gmina Konstancin-Jeziorna charakteryzuje się dużymi walorami krajobrazowymi stanowiącymi unikalną kompozycję zabytkowego układu architektoniczno-urbanistycznego miasta oraz specyficznych cech środowiska przyrodniczego, które wynikają z położenia terenu na styku wysoczyzny morenowej i leżącej znacznie niżej doliny rzecznej. System obszarów chronionych w gminie jest dobrze rozwinięty i składają się na niego: Chojnowski Park Krajobrazowy, Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, 6 rezerwatów przyrody (627,85 ha) i 82 pomniki przyrody (tabela 16). Ponadto na terenie gminy znajduje się obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły. Tabela 16. Wykaz pomników przyrody na terenie Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna (wg załącznika do Uchwały RM z dnia 3 kwietnia 2006 r.) L.p. 1 2 3 4 5 Określenie położenia Opis Obory, gm. Konstancin-Jeziorna, w Dąb szypułkowy o obw. 420 cm i parku wiejskim wys. Ok. 25 m Obory, gm. Konstancin –Jeziorna, w Lipa drobnolistna o obw. 628 cm i ogrodzie warzywnym w odl. 10 m od wys. ok. 28 m drogi Obory-Jeziorna Bielawa, gm Konstancin-Jeziorna, w Dąb szypułkowy o obw. 385 cm i małym parku obok domu mieszkalnego wys. ok. 22 m Andrzeja Rosmana Konstancin-Jeziorna ul. Sobieskiego 12 Dąb szypułkowy o obw. 274 cm i wys. ok. 28 m Konstancin-Jeziorna ul. Sobieskiego 21 Dąb szypułkowy o obw. 415 cm i wys. ok. 20 m 6 Konstancin-Jeziorna ul. Sobieskiego 21 siedziba ZAIKS Dąb szypułkowy o obw. 300 cm i wys. ok. 18 m 7 Konstancin-Jeziorna ul. Sobieskiego , w sąsiedztwie posesji nr 33 Dąb szypułkowy o obw. 310 cm i wys. ok. 18 m 8 Kawęczyn, gm. Konstancin-Jeziorna w parku zabytkowym Dąb szypułkowy o obw. 365 cm i wys. ok. 20 m 60 Publikator aktu wprowadz. ochronę Dz. Urz. WRN w W-wie Nr 5 z dnia 1.07.1958 r. poz. 44 Dz. Urz. WEN w W-wie Nr 5 z dnia 1.07.1958 r. poz. 44 Dz. Urz. WRN w W-wie Nr 3 z dnia 20.02.1961 r. poz. 90 Dz. Urz. WRN w W-wie Nr 1 z dnia 20.01.1962 r. poz. 7 Dz. Urz. WRN w W-wie Nr 9 z dnia 20.08.1971 r. poz. 294 Dz. Urz. WRN w W-wie Nr 16 z dnia 31.07.1974 r. poz. 178 Dz. Urz. WRN w W-wie Nr 16 z dnia 31.07.1974 r. poz. 179 Dz. Urz. WRN w W-wie Nr 19 z dnia 01.10.1974 r. poz. 237 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 16cd. Wykaz pomników przyrody na terenie Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna (wg załącznika do Uchwały RM z dnia 3 kwietnia 2006 r.) L.p. 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Określenie położenia Opis Słomczyn, gm. Konstancin-Jeziorna na Dąb szypułkowy o obw. 348 cm i działce rolnej uzytkowanej przez wys. ok. 16 m Aleksandra Krasnodębskiego, pod lasem Kawęczyn, gm. Konstancin-Jeziorna w Buk zwyczajny o obw. 300 cm i parku wiejskim należącym do PGR wys. 20 m Dąb szypułkowy o obw. 360 cm i wys. ok. 20 m Opacz, gm. Konstancin-Jeziorna obok Topola biała zwana zabudowań gospodarczych Jana „Białodrzewiem Krysów” o obw. Kaczorowskiego 480 cm i wys. ok. 35 m Słomczyn, gm. Konstancin-Jeziorna na 4 lipy drobnolistne o obw. 500 cmentarzu przykościelnym cm, 470 cm, 345 cm, 230 cm i wys. ok. 25 m Słomczyn, gm. Konstancin-Jeziorna, w Wierzba biała o obw. 405 cm i odl. Od 40 m od drogi wiejskiej na wys. ok. 22 m zachód obok domu nr 50 Skolimów, gm. Konstancin-Jeziorna na Lipa drobnolistna o obw. 280 cm i terenie parku wiejskiego obok wys. ok. 20 m; zabytkowego dworu Orzech czarny o obw. 260 cm i wys. ok. 20 m; Robinia akacjowa o obw. 300 cm i wys. ok. 20 m Konstancin-Jeziorna ul. Od Lasu, 3 głazy narzutowe typu granit działka nr ew. 1516 wł. Teresa Łatyńska zwane :Głazami Żeromskiego” o obw. 3,40 m, 3,00 m, 3,00 m i wys. 0,6 m, 0,45 m, 0,8 m. Konstancin-Jeziorna ul. Batorego 47 w 3 dęby szypułkowe o obw. 300 parku przydomowym J. Zawistowskiego cm, 275 cm, 260 cm i wys. 20, 23 i 23 m Brzoza brodawkowata o obw. 220 cm i wys. 25 m Konstancin-Jeziorna ul. Batorego 43 w 2 dęby szypułkowe o obw. 260 parku przydomowym B. Gackowskiego cm i 340 cm i wys. ok. 22 m Sosna wejmutka o obw. 300 cm i wys. ok. 22 m Konstancin-Jeziorna ul. Mostowa 15 Brzoza brodawkowata o obw. 225 obok willi Hugonówka – kino Beata cm i wys. 20 m Konstancin-Jeziorna ul. Saneczkowa 4 obok domu w ogrodzie M. Jabłońskiej Lipa drobnolistna o obw. 320 cm i wys. ok. 18 m Czarnów – na działce rolnej Władysława Dąb szypułkowy o obw. 375 cm i Roguskiego, pod lasem wys. ok. 22 m Konstancin-Jeziorna wzdłuż ul. Literatów 6 dębów szypułkowych o obw. 275 cm, 400 cm, 345 cm, 350 cm, 375 cm i 300 cm i wys. 20 - 28 m Lipa drobnolistna o obw. 280 cm i wys. ok. 25 m Grusza polna o obw. 210 cm i wys. 18 m 61 Publikator aktu wprowadz. ochronę Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 17 z dnia 16.08.1976 r. poz. 87 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 17 z dnia 16.08.1976 r. poz. 87 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 7 z dnia 15.09.1977 r. poz. 53 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 7 z dnia 15.09.1977 r. poz. 53 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 13 z dnia 29.12.1977 r. poz. 86 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 6 z dnia 26.06.1978 r. poz. 28 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 13 z dnia 14.11.1978 r. poz. 72 Dz. Urz. RN m.st. W-wy Nr 13 z dnia 14.11.1978 r. poz. 72 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 15 z dnia 26.12.1978 r. poz. 81 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 16 z dnia 31.12.1979 r. poz. 79 Dz. Urz. RN m.st. W-wy nr 4 z dnia 29.04.1980 r. poz. 12 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 13 z dnia 25.08.1980 r. poz. 49 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 16cd. Wykaz pomników przyrody na terenie Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna (wg załącznika do Uchwały RM z dnia 3 kwietnia 2006 r.) L.p. 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Określenie położenia Obory, gm. Konstancin-Jeziorna, w parku zabytkowym związku Literatów Polskich Publikator aktu wprowadz. ochronę Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr 13 z dnia 25.08.1980 r. poz. 49 4 jesiony wyniosłe o obw. 320 cm, 300 cm, 345 cm, 285 cm 2 lipy szerokolistne o obw. 450 cm i 410 cm Wiąz szypułkowy o obw. 350 cm Wysokość drzew od 20 do 30 m Konstancin-Jeziorna ul. Matejki 12 na Dąb szypułkowy o obw. 260 cm i Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr posesji Zofii Kornackiej wys. ok. 23 m 11 z dnia 20.09.1981 r. poz. 52 Konstacin-Jeziorna ul. Batorego 37 wł. 3 dęby szypułkowe o obw. 310 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr Aleksander Biały cm, 280 cm, 285 cm i wys. ok. 23 11 z dnia 20.09.1981 r. poz. m 52 Konstancin-Jeziorna ul. P. Skargi wł. Dąb szypułkowy o obw. 330 cm i Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr Ewa Ratyńska wys. 26 m 11 z dnia 20.09.1981 r. poz. 52 Konstancin-Jeziorna ul. P. Skargi 7 wł. Dąb szypułkowy o obw. 275 cm i Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr Julita Azembska wys. 27 m 11 z dnia 20.09.1981 r. poz. 52 Konstancin-Jeziorna ul. Batorego 39/41 Dąb szypułkowy o obw. 310 cm i Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr wł. Janusz Bałaban wys. ok. 23 m 11 z dnia 20.09.1981 r. poz. 52 Konstancin-Jeziorna ul. Batorego 15 w Dąb szypułkowy o obw. 310 cm i Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr ogrodzie p. Chormańskich wys. ok. 23 m 11 z dnia 20.09.1981 r. poz. 52 Konstancin-Jeziorna ul. Żeromskiego 9 Dąb szypułkowy o obw. 270 cm i Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr w ogrodzie wys. ok. 23 m 11 z dnia 20.09.1981 r. poz. 52 Konstancin-Jeziorna ul. Sobieskiego dz. 2 dęby szypułkowe o obw. 230 Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr nr ew. 1325/1 wł. Skarb Państwa cm, 225 cm i wys. ok. 20 m 6 z dnia 28.06.1982 r. poz. Sosna pospolita o obw. 225 cm i 30 wys. ok. 20 m Konstancin-Jeziorna ul. Batorego 4 Dąb szypułkowy o obw. 270 cm i Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr wys. 26 m 6 z dnia 31.03.1983 r. poz. 22 32 Konstancin-Jeziorna ul. Wilanowska 35 w ogrodzie 33 Konstancin-Jeziorna ul. Tulipanów 7 obok budynku dawnego przedszkola nr 3 Konstancin-Jeziorna ul. Słoneczna Skarpa 34 Opis 35 Konstancin-Jeziorna ul. Sadowa 14 36 Konstancin-Jeziorna ul. Sadowa 18 w ogrodzie Dąb szypułkowy o obw. 270 cm i Dz. Urz. RN m. st. W-wy nr wys. ok. 23 m 9 z dnia 23.05.1984 r. poz. Buk zwyczajny o obw. 270 cm i 37 wys. ok. 21 m Cyprysik groszkowy rozgałęziony na 3 pnie o obw. 90 cm, 50 cm i 70 cm i wys. ok. 10 m Dąb czerwony o obw. 250 cm i Dz. Urz. RN m. st. W-wy Nr wys. ok. 24 m 9 z dnia 23.05.1984 r. poz. 37 5 dębów szypułkowych o obw. Dz. Urz. Woj. St. 460 cm, 410 cm, 345 cm, 300 cm, Warszawskiego Nr 8 z dnia 280 cm i wys. ok. 26-28 m 15.05.1985 r. poz. 96 Dąb szypułkowy o obw. 290 cm i Dz. Urz. Woj. St. wys. ok. 26 m Warszawskiego Nr 8 z dnia 15.05.1985 r. poz. 98 2 dęby szypułkowe o obw. 455 Dz. Urz. Woj. St. cm i 365 cm i wys. ok. 28 m Warszawskiego Nr 8 z dnia 15.05.1985 r. poz. 98 62 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 16cd. Wykaz pomników przyrody na terenie Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna (wg załącznika do Uchwały RM z dnia 3 kwietnia 2006 r.) L.p. 37 38 39 40 41 Określenie położenia Opis Konstancin Jeziorna Stare Wierzbno 14 ul. Wierzbnowska obok budynku mieszkalnego Konstancin-Jeziorna ul. Batorego w ogrodzie otaczającym willę "Julia" Lipa drobnolistna o obw. 330 cm i wys. ok. 25 m Publikator aktu wprowadz. ochronę Dz. Urz. Woj. St. Warszawskiego Nr 7 z dnia 5.06.1991 r. poz. 50 Dz. Urz. Woj. St. Warszawskiego Nr 7 z dnia 5.06.1991 r. poz. 50 Choina kanadyjska o obw. u podst. 220 cm i wys. ok. 16 m Sosna pospolita o obw. 235 cm i wys. ok. 18 m Brzoza pospolita o obw. 200 cm i wys. ok. 18 m Konstancin-Jeziorna działka leśna nr ew. 3 dęby szypułkowe o obw. ok. Dz. Urz. Woj. St. 112 przy ul. S. Batorego 300 cm i wys. 15-17 m Warszawskiego Nr 44 z dnia 31.12.1996 r. poz. 453 Konstancin-Jeziorna działka leśna nr. Dąb szypułkowy o obw. 280 cm i Dz. Urz. Woj. St. ew. 80 przy ul. S. Batorego wys. o. 16 m Warszawskiego Nr 44 z dnia 31.12.1996 r. poz. 453 Konstancin-Jeziorna działka leśna nr ew. Dąb szypułkowy o obw. 280 cm i Dz. Urz. Woj. St. 79 przy ul. S. Batorego wys. ok. 16 m Warszawskiego Nr 44 z dnia 31.12.1996 r. poz. 453 Chojnowski Park Krajobrazowy Został utworzony w 1993 r. w celu zachowania, popularyzacji i upowszechniania wartości przyrodniczych, historycznych i kulturowych w warunkach racjonalnego gospodarowania (w celu ochrony cennego kompleksu Lasów Chojnowskich, doliny rzeki Jeziorki i doliny Wisły z malowniczą skarpą, parkiem oraz rezerwatami). W granicach gminy znajduje się ok. 10% powierzchni Chojnowskiego Parku Krajobrazowego, który położony jest na lewym brzegu Wisły i zajmuje tereny płaskie, gdzieniegdzie urozmaicone niewielkimi wzniesieniami pochodzenia wydmowego. W jego skład na terenie gminy wchodzi kompleks Lasów Słomczyńskich (na południe od miasta) oraz niewielki fragment parku i doliny Wisły w rejonie Obór w większości objęty ochroną rezerwatową. W przeważającej części powierzchnię Parku zajmują lasy (głównie bory mieszane z przewagą sosny oraz udziałem dębu, brzozy i lipy). Na terenie Parku występują miejsca bytowania rzadkich gatunków zwierząt i występowania cennych zbiorowisk roślinnych. Cennym elementem krajobrazu jest dolina rzeki Jeziorki. Park odgrywa dużą rolę jako zaplecze klimatyczne dla Uzdrowiska Konstancin. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu Utworzony został w 1997 r. w celu ochrony „wyróżniających się krajobrazowo ekosystemów i powiązania ich z krajowym systemem obszarów chronionych”. Na terenie gminy obszar ciągnie się w dolinie Wisły z północy na południe. Spełnia on rolę korytarza ekologicznego wokół aglomeracji warszawskiej, mającego za zadanie zachowanie równowagi ekologicznej występujących na tym obszarze ekosystemów. W jego skład wchodzą m.in. kompleksy leśne i łąkowe, rozdrobnione lasy i łąki cechujące się dużą bioróżnorodnością, tereny rolnicze z luźną zabudową zagrodową i tereny silniej zurbanizowane z zabudową mieszkaniową wśród zieleni. W granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu dodatkowo wyodrębniona została strefa szczególnej ochrony ekologicznej (taras zalewowy Wisły) i strefa ochrony urbanistycznej (centrum uzdrowiskowo-willowej części Konstancina). Strefa szczególnej ochrony ekologicznej obejmuje obszar międzywala Wisły, natomiast w strefie ochrony urbanistycznej znajduje się południowa część miasta (do rzeki Jeziorki) oraz Czarnów. 63 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Rezerwaty przyrody Rezerwaty zajmują ok. 8% powierzchni ogólnej gminy, dominują rezerwaty wielkopowierzchniowe, chroniące wody płynące Wisły oraz łachy. Rezerwaty o charakterze typowo leśnym to: Skarpa Oborska (15,65 ha), Olszyny Łyczyńskie (25,38 ha), Obory (41,25 ha) i Łęgi Oborskie (48,31 ha) oraz tzw. rezerwaty wiślane: Wyspy Zawadowskie (205,69 ha) i Wyspy Świderskie (291,57 ha). Wyspy Świderskie i Wyspy Zawadowskie zostały utworzone w 1998 r. w celu ochrony wysp, piaszczystych łach, siedlisk ptaków i wód płynących Wisły. Natomiast rezerwaty o charakterze leśnym, powołane w latach 1979-1982, mają na celu przede wszystkim zachowanie różnorodnych zespołów leśnych – głównie grądów i borów mieszanych – z bogatym podszyciem i runem. Obszar NATURA 2000 W 2004 r. w dolinie Wisły ustanowiony został obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły (kod PLB 140004) o powierzchni 28 061 ha. Obszar stanowi przede wszystkim ostoję dla ptaków wodno-błotnych, ale ma także znaczenie dla ptaków zimujących i migrujących. Teren ten podlega nie tylko ochronie w ramach sieci Natura 2000, ale także jest chroniony jako dwa rezerwaty przyrody: Wyspy Świderskie i Wyspy Zawadowskie oraz strefę szczególnej ochrony ekologicznej Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Zieleń miejska Na terenie Konstancina-Jeziorny istnieją także obszary o szczególnych wartościach ekologicznych, estetycznych i kulturowych oraz związanych z nimi elementy przyrodnicze, które zostały ukształtowane przez siły przyrody lub w wyniku działalności człowieka. Do takich obszarów na terenie gminy należą m. in. różne tereny zieleni urządzonej – parki miejskie, zieleńce, skwery, ogrody działkowe, zieleń przyuliczna i przyzakładowa. Do obszarów zieleni urządzonej zalicza się również cmentarze. Na terenie miasta Konstancin-Jeziorna znajdują się 2 parki o charakterze spacerowowypoczynkowym, 3 zieleńce oraz tereny zieleni osiedlowej, ponadto znajdują się tam także tereny zieleni należące do społecznej przestrzeni wypoczynkowej, jak ogrody działkowe i tereny usług zdrowia. Poniżej (tabela 17) zamieszczono szczegółowy wykaz zieleni miejskiej ogólnodostępnej na terenie miasta. Dodatkowo, w celu ochrony warunków koniecznych do prowadzenia działalności leczniczo-uzdrowiskowej na obszarze gminy ustanowiono ochronę uzdrowiskową, składająca się z 3 stref. Funkcja uzdrowiskowa gminy została szczegółowo omówiona w Rozdziale 3. Tabela 17 Zieleń miejska ogólnodostępna na terenie miasta Konstancin-Jeziorna w 2004 r. L.p. Rodzaj zieleni miejskiej ogólnodostępnej Ilość/powierzchnia i osiedlowej 1 Parki spacerowo wypoczynkowe 2 obiekty / około 6,5 ha* 2 Zieleńce 3 obiekty / ok. 3,2 ha* 3 Zieleń uliczna ok. 5,5 ha* 4 Tereny zieleni osiedlowej 7,2 ha** 5 Żywopłoty 2 900 m** Źródło: * Urząd Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna ** Bank danych regionalnych (BDR) - Urząd Statystyczny Na terenie gminy znajdują się liczne obszary nieużytków o potencjalnie dużych walorach przyrodniczych. Ze względu na sąsiedztwo gminy z obszarami chronionymi: Las Kabacki i ogród botaniczny PAN od północy, Chojnowski Park Krajobrazowy od południa, dolina Wisły od wschodu i fakt, iż na terenie gminy znajduje się 6 rezerwatów przyrody i przebiega przez nią dolina rzeki Jeziorki, tereny nieużytków stanowią potencjalnie ważny element w tworzeniu systemu terenów zieleni (tereny lasów, parków publicznych, bulwarów, zieleńców itp.) a także mogą stanowić łącznik – korytarz ekologiczny na terenie gminy. Zagrożenia środowiska przyrodniczego 64 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Do głównych zagrożeń środowiska przyrodniczego na terenie gminy należą: -rosnąca presja urbanizacyjna na obszary cechujące się dużymi walorami przyrodniczymi, -brak bądź niewystarczająca izolacja użytkowych poziomów wodonośnych i ich nadmierna eksploatacja prowadząca do powstawania lejów depresyjnych, -utrzymujące się zanieczyszczenie wód powierzchniowych oraz pojawiające się zanieczyszczenie płytkich wód podziemnych, -lokalne zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, -degradacja i zaśmiecenie powierzchni ziemi, -nadmierny hałas głównie wzdłuż dróg o dużym natężeniu ruchu, -zagrożenie powodziowe, -wkraczanie lasu na tereny pastwiskowe. 5.1.2. Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej i krajobrazowej gminy Głównym celem ochrony przyrody jest zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników, a w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt, siedlisk przyrodniczych oraz krajobrazu. Obszary cenne pod względem przyrodniczym są bardzo często wykorzystywane do celów rekreacyjnych i edukacyjnych. Tendencja taka może doprowadzić do szybkiej ich degradacji. Dlatego istotnym zadaniem będzie kontrolowane udostępnianie obiektów i obszarów chronionych. Podstawą ochrony systemu obszarów chronionych na terenie gminy są opracowania ekofizjograficzne. Stanowią one rodzaj wszechstronnej dokumentacji obszaru charakteryzującej poszczególne elementy przyrodnicze i ich wzajemne związki i współzależności. Są wzbogaceniem planu zagospodarowania przestrzennego i studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego o wiedzę dotyczącą środowiska przyrodniczego jak również spełnieniem potrzeb ochrony środowiska określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska. Należy jednak podkreślić, że jedynie kompleksowo przygotowane opracowanie ekofizjograficzne całej gminy pozwoli na wypracowanie skutecznej polityki w zakresie godzenia rozwoju gospodarczego z interesem ochrony przyrody. Kierunki działań: PK 1. Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych PK 2. Dążenie do optymalnego wykorzystania walorów przyrodniczo-kulturowych gminy PK 3. Rozwój systemu zieleni osiedlowej i miejskiej PK 4. Promocja obszarów chronionych i innych walorów przyrodniczych PK 5. Zachowanie istniejących ekosystemów naturalnych, w szczególności siedlisk wodnych i terenów podmokłych PK 6. Dążenie do utworzenia miejskiego parku rekreacji i wypoczynku (np. na terenie dawnej Cegielni Chylickiej) PK 7. Dążenie do utworzenia korytarzy ekologicznych przebiegających przez obszar gminy, nawiązujących do terenów chronionych w sąsiedztwie gminy, z wykorzystaniem istniejących terenów nieużytków, PK 8. Promowanie zadrzewień śródpolnych i nowych nasadzeń na terenie gminy PK 9. Ustanawianie użytków ekologicznych. PK 10. Dążenie do utworzenia ciągu ekologicznego łączącego obszary chronione na terenie gminy i poza jej granicami. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2013 ujęto w tabeli 21. 65 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 5.1.3. Wskaźniki monitorowania celów Tabela 18. Wskaźniki monitorowania celów w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu. WSKAŹNIK STAN WYJŚCIOWY (2004 r.) Liczba rezerwatów przyrody (szt.) Liczba pomników przyrody (szt.) Liczba gospodarstw agroturystycznych (szt.) Liczba gospodarstw ekologicznych (szt.) Źródło: Urząd Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna 6 82 0 0 5.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów (L) 5.2.1. Stan wyjściowy Na terenie gminy lasy zajmują 1 156 ha, co stanowi ok.14% ogólnej powierzchni gminy. Pod zarządem Lasów Państwowych znajduje się 463 ha lasów, własność gminy stanowi 660 ha a 33 ha należy do miasta. Cały teren gminy należy do Nadleśnictwa Chojnów. Lasy Nadleśnictwa Chojnów charakteryzują się wysoką zasobnością wynoszącą ok. 240 m3/ha i przyrostem ok. 3,8 m3/ha. Przeciętny wiek drzewostanów wynosi 64 lata. W ostatnich latach można zaobserwować wzrost zasobności i wieku drzewostanów. Podstawowym gatunkiem w lasach Nadleśnictwa Chojnów jest sosna, tworząca siedliska jednogatunkowe na siedliskach borowych i lasu świeżego mieszanego oraz siedliska mieszane z domieszką brzozy i dębu. 5.2.2. Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji Zachowanie istniejących zasobów leśnych i wzrost ich różnorodności biologicznej. Według Komisji Europejskiej podstawowym celem strategii leśnej Unii powinno być wsparcie zrównoważonego rozwoju lasów i gospodarki leśnej, zgodnie z zasadami gospodarki, ochrony i trwałego rozwoju lasów przyjętymi na forum międzynarodowym. W polityce UE duży nacisk kładzie się na wielofunkcyjność leśnictwa, promowanie społecznej i ochronnej funkcji lasów, dążenie do zrównoważonej gospodarki leśnej pod względem ekonomicznym, społecznym i ekologicznym tak, aby działania z zakresu gospodarczego użytkowania lasów, ochrony leśnych ekosystemów i badań naukowych były traktowane w taki sam sposób. W „Polityce leśnej państwa” duże znaczenie ma ochrona zasobów przyrodniczych lasów i powiększanie ich powierzchni. Ma to na celu przede wszystkim poprawę struktury przestrzennej obszarów wiejskich, wycofanie z produkcji gruntów niskiej jakości oraz przeciwdziałania degradacji gleb. Rozwój funkcji uzdrowiskowych oraz turystki i rekreacji, w tym towarzyszącej im infrastruktury, może doprowadzić do wylesiania i fragmentaryzacji środowiska. Z tego względu duże znaczenie będzie miało utrzymywanie na stabilnym poziomie ekosystemów leśnych zdolnych do tworzenia najlepszych warunków do masowego wypoczynku i turystyki. Ważne będzie także realizowanie zabiegów hodowlanych dostosowanych do funkcji spełnianych przez las. Ze względu na spacerowowypoczynkowy charakter lasów komunalnych czynności gospodarcze w lasach powinny polegać przede wszystkim na zabiegach zalesieniowych, odnowieniowych, pielęgnacyjnych i ochronnych oraz promowaniu tworzenia szlaków turystycznych z celu ograniczenia degradacji lasów pod wpływem 66 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” presji turystycznej. Istotne jest dążenie do podniesienia walorów krajobrazowo-estetycznych w lasach i zabezpieczenia ich trwałości. Kierunki działań: L 1. Zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo z równoczesnymi działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów. L 2. Stały monitoring lasów w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, degradacja) L 3. Przeciwdziałanie degradacji lasów wywołanej rosnącą presją turystyczną i rekreacyjną L 4. Wspieranie proekologicznej gospodarki leśnej, prowadzonej przez nadleśnictwo w oparciu o plany urządzenia lasu L 5. Opracowanie planów urządzenia lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2013 ujęto w tabeli 21 na stronie 72. 5.2.3. Wskaźniki monitorowania celów Tabela 19. Wskaźniki monitorowania celów w zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów. STAN WYJŚCIOWY (2004 r.) WSKAŹNIK Wskaźnik lesistości gminy [%] 14 67 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 5.3. Ochrona gleb (GL) 5.3.1. Stan wyjściowy Gmina Konstancin-Jeziorna należy do Regionu Nadwiślańskiego, który charakteryzuje się występowaniem dobrych gleb na utworach akumulacji rzecznej. Gleby te sprzyjają rozwojowi intensywnej produkcji warzywniczej i sadowniczej na potrzeby aglomeracji warszawskiej. Gleby dobrej jakości występują przede wszystkim w dolinie Wisły pomiędzy Dębówką na południu i Okrzeszynem na północy, gdzie wykształciły się w postaci żyznych mad o klasach bonitacyjnych od I do III. Dominującymi czynnikami glebotwórczymi na terenie gminy są: ogólna rzeźba, rodzaj materiałów podłoża z których wytworzyły się gleby oraz uziarnienie, warunki wodne w warstwie powierzchniowej i działania antropogeniczne. Na terenie gminy przeważają gleby pseudobielicowe. Jedynie w dnach dolin występują różnego typu mady rzeczne, torfy, piaski i żwiry rzeczne pochodzenia holoceńskiego oraz eluwia glin zwałowych, piaski i żwiry rzeczne. Miejscami pojawiają się mady oraz glina zwałowa pochodzenia plejstoceńskiego. Na obszarach zbudowanych z rzecznych lub wodno-lądowych utworów piaszczysto-żwirowych występują gleby rdzawe. Natomiast najszerzej na wysoczyźnie rozprzestrzenione są gleby brunatne częściowo porośnięte lasami i wykorzystywane rolniczo. Przede wszystkim są to gleby brunatne właściwe, brunatne kwaśne i brunatne deluwialne często zaliczane do 5-6 kompleksu przydatności rolniczej. Użytki rolne w gminie Konstancin-Jeziorna zajmują ok. 67% ogólnej powierzchni. Użytki rolne o najlepszych właściwościach agrarnych (klasy bonitacyjne I, II, IIIa, IIIb i IVa) występują w gminie na terenach wschodnich: pas wzdłuż Wisły sięgający w głąb gminy aż do miasta na północy i miejscowości Cieciszew na południu. Należy nadmienić, że użytki rolne klasy I i II zajmują niewielkie powierzchnie w m. Czernidła i Bielawa. Na pogorszenie środowiska glebowego istotny wpływ ma działalność przemysłowa, przebieg wysoko obciążonych szlaków komunikacyjnych przez tereny rolne, intensyfikacja produkcji rolnej a także niewłaściwe stosowanie nawozów i chemicznych środków ochrony roślin. 5.3.2. Cel średniookresowy do 2013 roku i strategia jego realizacji Racjonalne wykorzystanie gleb i gruntów wraz z ich ochroną i rekultywacją. Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb powinno przede wszystkim polegać na: - zagospodarowaniu gleb w taki sposób, który w pełni odpowiada ich przyrodniczym walorom oraz klasie bonitacyjnej, - lepszym dostosowaniu sposobów ich zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji - rekultywacja terenów zdegradowanych. Zgodnie z art. 109 ust 2 Prawa Ochrony Środowiska prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi leży w zakresie obowiązków starosty. Istotnym kierunkiem działań podejmowanych przez gminę będzie wdrażanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR) oraz edukacja ekologiczna rolników, mająca na celu uświadomienie konsekwencji niewłaściwej gospodarki rolnej i wskazanie odpowiednich rozwiązań. Dotyczy to szczególnie małych i średnich gospodarstw rolnych. W najbliższych latach należy rozważyć możliwość zmiany modelu produkcji w kierunku rolnictwa ekologicznego, które może mieć dużą szansę zbytu swoich produktów zarówno w regionie jak i w krajach UE. 68 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Zachowanie wartości produkcyjnych gleb wymaga także ich melioracji. Aby utrzymać optymalny poziom uwilgocenia gleby i prawidłowy system odwadniania konieczne będzie utrzymanie urządzeń melioracyjnych, rowów i drenaży w dobrym stanie. Ich eksploatacja powinna polegać na regulacji odpływu wód i możliwie długim utrzymaniu zasobów wody w profilu glebowym. Niezbędne jest także systematyczne odwadnianie systemów melioracyjnych. Kierunki działań: GL 1. Propagowanie użytkowania gleb zgodnie z zasadami dobrej praktyki rolniczej ( w tym racjonalnego zużycia środków ochrony roślin i nawozów) oraz promowanie rolnictwa ekologicznego GL 2. Zmniejszenie degradacji chemicznej i fizycznej gleb i gruntów, w tym rekultywacja GL 3. Właściwe utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2013 ujęto w tabeli 21 na stronie 72. 5.3.3. Wskaźniki monitorowania celów Tabela 20. Wskaźniki monitorowania celów w zakresie ochrony gleb. WSKAŹNIKI DO WDROŻENIA Powierzchnia gruntów rolnych i leśnych wyłączonych z produkcji, w tym pod zabudowę przemysłową, osadniczą i komunikacyjną [ha] Potencjalne zagrożenie gruntów użytkowanych rolniczo erozją wietrzną [km2] Zagrożenie gruntów rolnych i leśnych erozją wodną powierzchniową [km2] Grunty zdewastowane i zdegradowane wymagające rekultywacji [ha] Grunty zrekultywowane [ha] 69 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 5.4. Ochrona zasobów kopalin (ZK) 5.4.1. Stan wyjściowy Na terenie gminy Konstancin-Jeziorna zasoby kopalin są dość ubogie. W całym powiecie piaseczyńskim występują jedynie nieliczne złoża surowców ilastych i kruszyw naturalnych. Są to wyłącznie złoża czwartorzędowe o znaczeniu lokalnym. W Czarnowie w południowo-zachodniej części gminy znajduje się udokumentowane złoże piasków o powierzchni 9.9 ha i rozpoznanych wstępnie zasobach bilansowych 851 tys. ton. Stanowi to około 5 % zasobów wszystkich złóż kruszyw naturalnych w powiecie piaseczyńskim gdzie zdecydowana większość kopalin skupiona jest w złożach na terenie gminy Tarczyn. Od 1993 roku złoże Czarnów nie jest eksploatowane. Wydobycie kruszywa prowadzone było w obrębie wyrobiska pomiędzy zabudowaną częścią Czarnowa a doliną rzeki Małej. Piaski zalegające w złożu stanowiły surowiec dla potrzeb drogownictwa oraz produkcji mas bitumicznych. Potencjalnie mogą być również wykorzystywane w budownictwie. Złoże wykształciło się w obrębie rozległej równiny stanowiącej obrzeże doliny Wisły. Kruszywa naturalne, głównie piaski, a także iły, muły i gliny występujące w obrębie i w sąsiedztwie doliny mogą być potencjalnym obiektem prac poszukiwawczych dla rozpoznania i udokumentowania nowych złóż surowców skalnych. Niektóre z takich kopalin, głównie iły i mułki warwowe jeszcze w początkach lat 90-tych eksploatowane były bez koncesji w rejonie wsi Obory i w dzielnicy Chylice. Bazował na nich lokalny przemysł ceramiki budowlanej, którego głównymi ośrodkami były cegielnie zlokalizowane w sąsiedztwie złóż. Od czasu zakończenia eksploatacji zakłady te nie funkcjonują. Oprócz wymienionych kopalin perspektywę dla geologicznych prac poszukiwawczych stwarzać mogą obecnie również torfy występujące w dolinie Jeziorki, choć największe ich nagromadzenie występuje przypuszczalnie na terenie sąsiedniej gminy Piaseczno. Naturalne uwarunkowania, w tym budowa geologiczna pozostałej części gminy Konstancin – Jeziorna przy obecnym stopniu rozpoznania nie dają perspektyw dla ewentualnego udokumentowania i zagospodarowania nowych złóż kopalin stałych na terenie gminy. Najważniejszą kopaliną z punktu widzenia obecnej funkcji i kierunku rozwoju gospodarczego Konstancina – Jeziorny są solanki występujące w obrębie skał jurajskich. Ujmowane są one poprzez studnię wierconą „Warszawa IG-1”. Eksploatacja solanek prowadzona jest w ramach działalności Uzdrowiskowego Zakładu Górniczego „Konstancin” (Ul. Wierzejewskiego 15, 05-510 KonstancinJeziorna). W ramach koncesji na eksploatację wód solankowych wydzielono obszar górniczy, a więc przestrzeń, w granicach której zakład uprawniony jest do wydobywania kopaliny. Obszar ten obejmuje powierzchnię 7,026 km2 w tym centralną cześć miasta pomiędzy zabudowaniami lewego brzegu Jeziorki na północy, osiedlem Nowe Wierzbno na południu, osiedlem Grapa na wschodzie i wsią Chylice na zachodzie. Obszar górniczy znajduje się w granicach administracyjnych miasta i gminy Konstancin-Jeziorna, w większości na terenie miasta oraz w niewielkim fragmencie na terenach wiejskich (wieś Chylice) Woda ujmowana jest z utworów jury dolnej (liasu) w postaci mułowców, których występowanie stwierdzono w granicach głębokości 1588,9 – 1730,4 m p.p.t. Eksploatacja solanek jest jedną z podstaw funkcjonowania uzdrowiska Konstancin – Jeziorna. Wody zasilają tężnie i inhalatorium będące własnością Uzdrowiska Konstancin-Zdrój Sp. z o.o. Pod względem hydrogeochemicznym woda eksploatowana w ujęciu „Warszawa IG-1” to woda chlorkowosodowa, bromkowa, jodkowa, żelazista, borowa. Suma składników mineralnych wynosi 68153,42 mg/dm3 (na podstawie badań z 2001 r.) Na mocy decyzji z 1982 roku (KDH/013/4824/B/82) zatwierdzono zasoby eksploatacyjne ujęcia w kategorii „B” zatwierdzono na poziomie Q=9,12 m3/h przy rzędnej zwierciadła 51 m n.p.m.. Wg danych z projektu zagospodarowania złoża wykorzystanie kopaliny ukształtowało się na poziomie 70 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Q=2,39 m3/h (4600 m3/rok) w roku 2001 i 6,2-6,8 m3/h (8147 m3/rok) w roku 2004. Wielkość wydobycia kopaliny uzależniona jest od technologii zasilania oraz efektywnego czasu pracy tężni i inhalatorium, a także pracy pompy i urządzeń obiegu wody na terenie uzdrowiska. Przewiduje się że w roku 2006 oraz w latach następnych średni poziom wydobycia wynosić będzie do 8500 m3/rok. Reasumując: 1.Zasoby kopalin stałych na terenie gminy Konstancin-Jeziorna są dosyć ubogie. 2.Istotne dla gminy z punktu widzenia rozwoju funkcji uzdrowiskowej są solanki występujące w obrębie skał jurajskich. Solanki ujmowane są poprzez studnię wierconą Warszawa IG-1. 5.4.2. Cele średniookresowe do 2013 roku i strategia ich realizacji Zapewnienie optymalnego wykorzystania zasobów geologicznych gminy przy jednoczesnej ochronie środowiska i krajobrazu przed negatywnymi skutkami ich poszukiwania i eksploatacji Cel ten jest zgodny z celem zdefiniowanym w programie powiatowym. Za kształtowanie polityki ochrony złóż oraz gospodarowanie zasobami kopalin odpowiedzialni są Minister Środowiska, wojewodowie, starostowie i urzędy górnicze. Obowiązek rekultywacji spoczywa na użytkowniku złoża. Na terenie gminy Konstancin – Jeziorna powinny być prowadzone prace poszukiwawcze zgodnie z wydawanymi koncesjami, głównie w obrębie struktur kruszconośnych pod kątem przyszłego dokumentowania i zagospodarowania złóż. Wymagana do prowadzenia prac poszukiwawczych i rozpoznawczych ocena oddziaływania na środowisko powinna uwzględniać m.in. wartości przyrodnicze badanego obszaru, jego przydatność do rekreacji i wypoczynku, a także ocenę warunków hydrogeologicznych. Z drugiej strony istotne będzie stosowanie instrumentów formalno-prawnych a jednocześnie prowadzenie zagospodarowania powierzchni terenu pod kątem ochrony przed nielegalną eksploatacją kopalin występujących na terenie gminy. Kierunki działań ZK 1. Prowadzenie prac rozpoznawczych w kontekście ewentualnego przyszłego udokumentowania zagospodarowania złóż kopalin, wód leczniczych i solanek. ZK 2. Zapewnienie skutecznej i trwałej ochrony środowiska naturalnego przed nielegalną eksploatacją kopalin ZK 3. Rekultywacja terenów zdegradowanych w wyniku eksploatacji kopalin Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2013 ujęto w tabeli 21. 5.4.3. Wskaźniki monitorowania celów Tabela 22. Wskaźniki monitorowania celów w zakresie ochrony zasobów kopalin WSKAŹNIKI DO WDROŻENIA Pobór wód leczniczych i solanek w stosunku do maksymalnego poboru określonego w koncesji na eksploatację (decyzji administracyjnej)[%] Liczba rozpatrzonych opracowań geologicznych [szt.[ Liczba wykonanych odwiertów geologicznych [szt.] 71 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 21. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody- przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2006-2009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań Jednostki realizujące Opis przedsięwzięcia Ogółem w latach 2006 – 2009 2006 2007 2008 Potencjalne źródła finansowania 2009 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU PK1. Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych PK 1.1. Bieżąca pielęgnacja pomników przyrody na terenach będących własnością gminy UMiG KonstancinJeziorna PK2. Dążenie do PK 2.1. Kompleksowy projekt i realizacja UMiG optymalnego zagospodarowania Parku Zdrojowego – w tym Konstancinwykorzystania walorów komunikacja, amfiteatr, mała architektura, zieleń itp. Jeziorna przyrodniczoPK 2.2. Kompleksowe zagospodarowanie części UMiG kulturowych gminy osiedla Mirków KonstancinJeziorna PK 2.3. Odtworzenie Ścieżki Zdrowia w Lesie UMiG Oborskim KonstancinJeziorna PK 3. Rozwój systemu PK 3.1. Bieżąca konserwacja zieleni publicznej na UMiG zieleni osiedlowej i terenie miasta Konstancinmiejskiej Jeziorna 80 20 20 20 20 GFOŚiGW 6 930 2 840 3 092 1 000 - Budżet gminy, WFOŚiGW 3 300 1 500 1 800 400 - 400 - Budżet gminy, WFOŚiGW 2 000 500 500 500 500 Budżet gminy, GFOŚiGW b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.d. b.d. b.d. Razem koszty – Ochrona przyrody i krajobrazu - 12 710 tys. PLN OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW L 1. Zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo z równoczesnymi działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów L 2. Stały monitoring lasów w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, degradacja) L 1.1. Zachęcanie rolników do racjonalnego zalesiania śródleśnych nieużytków będących ich własnością UMiG KonstancinJeziorna L 2.1. Bieżąca realizacja zabiegów pielęgnacyjnych, hodowlanych i gospodarczych L 2.2. Inwentaryzacja, ochrona i monitoring cennych zbiorowisk leśnych Nadleśnictwo Chojnów Nadleśnictwo Chojnów b.d. b.d. 72 b.d. Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 22cd. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody- przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 20062009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Ogółem w latach 2006 – 2009 2006 2007 2008 2009 OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW, c.d. L 4. Wspieranie proekologicznej gospodarki leśnej prowadzonej przez Nadleśnictwo w oparciu o plany urządzenia lasu L 4.1. Szkolenia właścicieli lasów nt. prawidłowych zasad gospodarki leśnej i ochrony lasów Starostwo Powiatowe, Nadleśnictwo Chojnów b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. Razem koszty - Ochrona i zrównoważony rozwój lasów - b.k.d. OCHRONA GLEB GL 1. Propagowanie użytkowania gleb zgodnie z zasadami dobrej praktyki rolniczej oraz promowanie rolnictwa ekologicznego GL 2. Zmniejszenie degradacji chemicznej i fizycznej gleb i gruntów, w tym rekultywacja GL 1.1. Szkolenie rolników w zakresie Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych UMiG KonstancinJeziorna GL 1.2. Promowanie gospodarstw ekologicznych i UMiG wsparcie doradcze rolników w tym zakresie KonstancinJeziorna GL 2.1. Współpraca UMiG Konstancin- Jeziorna ze UMiG Starostwem Powiatowym w zakresie inwentaryzacji Konstancini rejestru terenów, na których stwierdzono Jeziorna przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi GL 2.2. Ochrona gruntów rolnych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego UMiG KonstancinJeziorna Razem koszty – Ochrona gleb - b.k.d. 73 Potencjalne źródła finansowania Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Tabela 22cd. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody- przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 20062009 Koszty w tys. PLN Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Ogółem w latach 2006 – 2009 2006 2007 2008 Potencjalne źródła finansowania 2009 Razem koszty – Ochrona gleb - tys. PLN OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN ZK 1. Prowadzenie ZK 1.1. Sporządzenie operatu uzdrowiskowego w UMiG prac rozpoznawczych w celu określenia możliwości prowadzenia na obszarze Konstancinkontekście gminy lecznictwa uzdrowiskowego Jeziorna ewentualnego przyszłego udokumentowania i zagospodarowania złóż kopalin, wód leczniczych i solanek. 20 - Razem koszty – Ochrona zasobów kopalin - 20 tys. PLN RAZEM KOSZTY W LATACH 2006 - 2009: 12 730 tys . PLN 74 - 20 - Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 6. MONITORING REALIZACJI ROGRAMU 6.1. Wprowadzenie Finansowanie (rozdz.7.) stanowi jeden z ważniejszych instrumentów realizacji programu ochrony środowiska, ale nie jedyny. Bardzo istotne w procesie wdrażania programu jest właściwe wykorzystanie rozwiązań o charakterze organizacyjnym, uwzględniających zasady zrównoważonego rozwoju. Stąd wynika potrzeba sformułowania w niniejszym "Programie..." zasad zarządzania środowiskiem. Należy przy tym pamiętać, że zarządzanie środowiskiem nie jest wyłączną domeną służb ochrony środowiska. Chodzi o to, aby w procesie wdrażania programu ochrony środowiska uczestniczyli przedstawiciele różnych branż i gałęzi gospodarki oraz sfery życia społecznego, a ich działania były zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju. Niniejszy rozdział opisuje instrumenty wspomagające realizację programu ochrony środowiska, tzw. instrumenty polityki ekologicznej, zasady zarządzania środowiskiem, wynikające z zakresu kompetencyjnego administracji samorządowej szczebla gminnego. W zarządzaniu środowiskiem szczególną rolę pełni „Program ochrony środowiska”, który to program, z punktu widzenia organów gminy, może być postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy różnych instytucji / organizacji, opartej o dobrowolne porozumienia na rzecz efektywnego wdrażania niniejszego Programu. Dlatego celowe jest przedstawienie procedury wdrażania „Programu...”, aby właściwe służby administracji publicznej miały czytelny obraz terminów i zakresów weryfikacji poszczególnych elementów programu oraz jasne określenie zasad współpracy poszczególnych grup zadaniowych w realizacji programu. 6.2. Instrumenty polityki ochrony środowiska Instrumentarium służące realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw wśród których najważniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Wśród instrumentów zarządzania ochroną środowiska można wyróżnić instrumenty o charakterze politycznym (np. Polityka Ekologiczna Państwa, wojewódzkie/powiatowe i gminne programy ochrony środowiska), instrumenty prawno - administracyjne oraz instrumenty o charakterze horyzontalnym (systemy zintegrowanego zarządzania środowiskiem, monitoring środowiska, system statystyki, społeczna partycypacja, działania edukacyjne, narzędzia polityki technicznej i naukowej, konwencje, umowy i porozumienia międzynarodowe). Tradycyjny podział instrumentów zarządzania środowiskiem wyróżnia instrumenty o charakterze prawnym, finansowym, społecznym i strukturalnym. 6.2.1. Instrumenty prawne Kompetencje Poniżej wymieniono ważniejsze kompetencje organów gminy w zakresie zagadnień ochrony środowiska a także prawa górniczego i geologicznego. Kompetencje Burmistrza gminy Konstancin-Jeziorna W zakresie Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 roku Nr 129, poz. 902) burmistrz: 1. nakazuje w drodze decyzji osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującego urządzenie, wykonanie w określonym czasie 75 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 2. 3. 4. 5. 6. 7. czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko (art. 363), może ustalić, w drodze decyzji wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji w ramach zwykłego korzystania ze środowiska, z której emisja nie wymaga zezwolenia – jeśli jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska (art. 154), osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska, przyjmuje, od wskazanych podmiotów, i przekazuje wojewodzie informacje o wykorzystywanych substancjach stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (art. 162 ust 5 i 6), przyjmuje informację o wystąpieniu poważnej awarii (art. 245 ust 1), przyjmuje od podmiotu korzystającego ze środowiska wykaz, na podstawie którego ustalono opłaty za składowanie odpadów (art. 286 ust 2), może nakazać w drodze decyzji osobie fizycznej prowadzącej instalację lub użytkującej urządzenie w ramach zwykłego korzystania ze środowiska prowadzenie w określonym czasie pomiarów, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art. 150), jest organem właściwym do przyjęcia zgłoszenia instalacji mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko, z której emisja nie wymaga zezwolenia, prowadzonej przez osobę fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska (art. 152). W zakresie Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.) burmistrz: 1. wydaje opinie dotyczące zatwierdzenia programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi (art. 19 ust 5) 2. przyjmuje kopie informacji o ilości i rodzajach wytworzonych odpadów (art. 24 ust 9) 3. nakazuje, w drodze decyzji, posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsc nie przeznaczonych do ich składowania lub magazynowanie wskazując sposób wykonania tej decyzji (art. 34) 4. może, przed wydaniem decyzji ustalającej warunki zabudowy dla budowy składowiska odpadów zażądać ekspertyzy co do możliwości odzysku lub unieszkodliwiania odpadów (art. 51) W zakresie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880) burmistrz/wójt gminy: 1. wydaje zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów (art. 83 ust 1) 2. ustala wysokość opłaty za usunięcie drzewa lub krzewów (art. 84) 3. wymierza karę pieniężną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew i krzewów, spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za zniszczenie spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów (art. 88). W zakresie Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622) burmistrz: 1. sprawuje nadzór nad wykonywaniem przez właścicieli nieruchomości obowiązków w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości (art. 5 ust 6) 2. wydaje zezwolenie na świadczenie usług w zakresie określonym ustawą (art.7). W zakresie Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27 poz. 96 z późn. zm.) burmistrz: 1. uzgadnia udzielenie koncesji na działalność określoną w art. 15 ust 1-4 (art. 16 ust 5) 2. opiniuje wydanie decyzji w sprawie zatwierdzenia projektu prac geologicznych (art. 33 ust 2) 3. opiniuje wydawanie decyzji w sprawie zatwierdzenia planu ruchu zakładu górniczego (art. 64 ust 5). 76 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” W zakresie Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229) burmistrz: 1. nakazuje właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, jeżeli spowodował zmiany stanu wody na gruncie, szkodliwie wpływające na grunty sąsiednie (art. 29 ust 3) 2. zatwierdza ugodę zawartą przez właścicieli gruntów ustalającą zmiany stanu wody na gruntach jeżeli zmiany te nie wpływają szkodliwie na inne nieruchomości lub gospodarkę wodną (art. 30 ust 2). Kompetencje Rady Miejskiej Konstancina-Jeziorny Do najważniejszych uchwał stanowionych przez Radę Miejską należy zaliczyć: 1. uchwały w sprawie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (art. 14 Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717)) 2. uchwalenie programu ochrony środowiska dla gminy (art. 18 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.)) 3. uchwalenie planu gospodarki odpadami dla gminy (art. 14 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.)) 4. uchwały w sprawie wprowadzania niektórych form ochrony przyrody (art. 44 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880)) 5. uchwałę w sprawie wyznaczenia miejsc wydobywania kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów w granicach powszechnego korzystania z wody (art. 34 ust. 4 Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229)) 6. uchwałę określającą szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy (art. 4 Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622)) Monitoring stanu środowiska Szczególnym instrumentem prawnym stał się monitoring, czyli pomiar stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów społecznych (informacyjnych), jako bardzo ważna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią je instrumentem o znaczeniu prawnym. 6.2.2. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych należą przede wszystkim: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjna kara pieniężna i fundusze celowe. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska Opłaty te pełnią funkcję prewencyjną. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez zachęcanie podmiotów (dotyczy to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urządzeń ochronnych oraz oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Opłaty pobierane są za: - wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, - pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, - składowanie odpadów, - wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji, - usuwanie drzew i krzewów. 77 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Opłaty trafiają do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobierają je organy administracji (np. Urząd Marszałkowski, organ gminy) lub, jak w przypadku gruntów rolnych i leśnych, wnoszone są bezpośrednio do funduszu celowego. Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty (według stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Należy także wspomnieć, że podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną. Administracyjne kary pieniężne. Kary pieniężne nie są sensu stricte środkiem ekonomicznym, są raczej związane z instytucją odpowiedzialności prawnej. Spełniają jednak funkcje podobne do opłat. Kary pobiera się w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa poś przewiduje możliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieniężnych. Fundusze celowe Jak powiedziano wyżej, opłaty i kary zasilają fundusze celowe. 6.2.3. Instrumenty społeczne Instrumenty społeczne wspomagają realizację programu ochrony środowiska. Zagadnienie to wiąże się z realizacją zasady współdziałania, której służą uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne. Instrumenty społeczne są to narzędzia dla usprawniania współpracy i budowania partnerstwa, tzw. „uczenie się poprzez działanie”. Wśród nich istnieje podział na dwie kategorie wewnętrzne: pierwsza dotyczy działań samorządów a narzędziami są przede wszystkim działania edukacyjne, druga polega na budowaniu powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem, gdzie podstawą jest komunikacja społeczna: systemy konsultacji i debat publicznych oraz wprowadzanie mechanizmów tzw. budowania świadomości (kampanie edukacyjne). Działania edukacyjne realizowane są w różnych formach i na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Działalność ta prowadzona jest od wielu lat, lecz ciągle wymaga dalszego poszerzania sposobów aktywizacji społeczeństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych. Edukacja ekologiczna została szerzej omówiona w rozdziale 3. Czynnikami decydującymi o sukcesie realizowanej edukacji ekologicznej są rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem. Komunikacja społeczna coraz częściej nabiera form zinstytucjonalizowanych. Z jednej strony jest to tworzenie biur komunikacji społecznej w urzędach, z drugiej strony podpisywanie formalnych deklaracji współpracy z organizacjami społecznymi i wspieranie ich działań poprzez np. wprowadzanie przedstawicieli organizacji do różnego rodzaju ciał opiniodawczodoradczych, organizowanie regularnych spotkań z organizacjami, itp. 78 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Im szerszy jest zakres strategii / programu i związanych z nią działań, tym więcej jest grup i osób, które mogą wpłynąć na proces opracowywania i wdrażania strategii / programu: od sposobu i jakości komunikowania się z nimi zależą wspólnie wypracowane cele i ich realizacja. Ustawodawca nakłada na instytucje rządowe i samorządowe obowiązek wzajemnego informowania się i uzgadniania. Obowiązek ten dotyczy w pierwszej kolejności wymiany informacji między przedstawicielami różnych szczebli samorządu i rządowych organizacji ochrony środowiska. Ustawa - Prawo ochrony środowiska nie przewiduje żadnych ograniczeń w korzystaniu z prawa dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, a dostęp do informacji nie jest uzależniony od uczestnictwa w żadnym konkretnym postępowaniu i posiadania jakiegokolwiek interesu w sprawie. Szeroko pojęta komunikacja może służyć: 1. wymianie informacji roboczej z innymi osobami pracującymi nad tym samym tematem, 2. wspieraniu procesu, np. przekazywaniu określonych informacji politykom, sponsorom czy decydentom, 3. wciąganiu stron do współpracy, np. budowaniu zainteresowania dzięki rzetelnej i ciekawie podanej informacji, wymiana zdań z osobami o postawie (początkowo) krytycznej, wyjaśnianie stanowisk, 4. zapobieganiu zakłóceniom procesu ( np. blokowaniu realizacji) poprzez wciągnięcie wszystkich zainteresowanych stron "otwartego planowania" w proces opracowywania strategii / programu 5. promocji strategii / programu (m.in. promocja sukcesu) Władze gminy zdają sobie sprawę z faktu, że dobra komunikacja z różnymi partnerami włączonymi w zagadnienie ochrony środowiska i rozwoju społeczno-gospodarczego (grupami zadaniowymi) jest podstawą dobrej ich współpracy, prowadzącej do większego zaangażowania w realizację polityki ochrony środowiska. Współdziałanie jest niezbędnym instrumentem w przypadku konieczności uczestniczenia kilku podmiotów w finansowaniu przedsięwzięcia objętego programem ochrony środowiska. Jest to jednocześnie najlepszy przykład partnerstwa, także publiczno-prywatnego w celu np. wykonania tzw. montażu finansowego. Uczestnictwo prywatnych właścicieli działek (np. w przypadku budowy sieci wodociągowej czy systemu kanalizacji) wymaga zastosowania rozwiązań prawnych umożliwiających uczestnictwo grupy prywatnych podmiotów fizycznych jako partnera dla innych podmiotów prawnych. Takie rozwiązania w postaci np. utworzenia komitetu budowy, mogą także umożliwić formalne przekazywanie dofinansowania grupie prywatnych właścicieli ze strony podmiotu dysponującego środkami na realizację przedsięwzięcia np. w rodzaju przydomowych oczyszczalni ścieków. Podobne rozwiązanie może być przyjęte w przypadku wspomagania przedsięwzięć związanych ze zmianą nośnika energii w systemach ogrzewania w domach mieszkalnych. Współdziałanie w ramach gospodarki wodno-ściekowej czy gospodarki odpadami będzie polegało na uzgodnieniach dotyczących finansowania i organizacji działań w tym zakresie. Szczególnie istotne będzie działanie w porozumieniu w przypadku współfinansowania przedsięwzięć oraz korzystania z funduszy Unii Europejskiej. 6.2.4. Instrumenty strukturalne Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrażania polityk środowiskowych. Z punktu widzenia gminy Konstancin-Jeziorna są to przede wszystkim strategie i programy wdrożeniowe. 79 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Program ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna jest zarówno planem polityki ochrony środowiska do 2013 roku, jak i programem wdrożeniowym na najbliższe 4 lata (2006 - 2009). Należy jednak zaznaczyć, że program ochrony środowiska jest programem, który z jednej strony uwzględnia kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej strony wytycza pewne ramy tego rozwoju. Oznacza to, że działania realizowane np. w turystyce czy w dziedzinie transportu - muszą być brane pod uwagę w programie ochrony środowiska i jednocześnie ochrona środowiska wymaga podejmowania pewnych działań w poszczególnych dziedzinach gospodarki i codziennego bytowania mieszkańców gminy. Również plan gospodarki odpadami jest planem strategicznym i wdrożeniowym. Podaje on zarówno projektowany system gospodarowania odpadami, ale także rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć oraz harmonogram uruchamiania środków finansowych i ich źródeł. Dokumentem wytyczającym główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska w skali gminy jest "Strategia rozwoju gminy Konstancin-Jeziorna do 2020 roku" oraz "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy". W niniejszym programie ochrony środowiska uwzględniono zarówno cele jak i kierunki zdefiniowane w tych dokumentach. 6.3. Upowszechnianie informacji o środowisku Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska organy administracji są obowiązane udostępniać każdemu informacje o środowisku i jego ochronie, znajdujące się w ich posiadaniu (art. 19 poś). Zakres informacji i zasady ich udostępniania określa poś Dział IV Informacje o środowisku. Gmina Konstancin-Jeziorna będzie maksymalnie wykorzystywała nowoczesne środki komunikowania się. W pierwszej kolejności rozszerzony zostanie zakres informacji dostępny na stronach internetowych gminy o dane dot. oceny stanu środowiska w gminie i informacje nt. realizacji niniejszego programu. Istotną rolę będą pełniły pozarządowe organizacje ekologiczne prowadzące działalność informacyjną lub konsultacyjną dla społeczeństwa. Intensyfikowane będą działania wynikające z „Narodowej strategii edukacji ekologicznej” oraz jej programu wykonawczego. 6.4. Organizacja zarządzania środowiskiem Zarządzanie środowiskiem w okresie początkowym będzie wymagało wyodrębnienia struktury zarządzania środowiskiem od struktury zarządzania tym programem. Jednakże, docelowo program ten powinien utożsamiać się z systemem zarządzania środowiskiem w gminie. Jest to jeden z najważniejszych celów postawionych przed zarządzającymi programem. Program powinien wypracować instrumentarium, które umożliwi osiągnięcie unifikacji zarządzania programem z zarządzaniem środowiskiem. 6.4.1. Ogólne zasady zarządzania środowiskiem Dotychczasowy rozwój teorii i praktyki zarządzania ekologicznego wskazuje, że system zarządzania realizujący cele ekologiczne powinien opierać działania na następujących zasadach: - zanieczyszczający płaci, użytkownik płaci, - przezorności, - współodpowiedzialności, 80 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” - pomocniczości. Są to zasady powszechnie już akceptowane i stosowane w wielu krajach. Jednocześnie z istoty koncepcji zrównoważonego rozwoju wynikają tzw. złote reguły zarządzania ekologicznego: 1. nieodnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane w takim zakresie, w jakim istnieje możliwość ich substytucyjnego kompensowania zasobami odnawialnymi, 2. odnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane tylko w zakresie nie przekraczającym stopnia ich odnawialności, 3. chłonność środowiska nie powinna być w żadnym zakresie przekroczona, 4. różnorodność biologiczna środowiska nie powinna maleć. Podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska kierują się głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą się także z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się przez: 1. dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa, 2. porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń, 3. modernizację technologii, 4. eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska 5. instalowanie urządzeń ochrony środowiska, 6. stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez: 1. racjonalne planowanie przestrzenne, 2. kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, 3. porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska. Istotnym novum w nowym podziale kompetencji jest nałożenie na wszystkie szczeble samorządu i organów rządowych ochrony środowiska obowiązku wzajemnego informowania się i uzgadniania. Dotyczy to również programów ochrony środowiska. Przepisy przewidują tworzenie na wszystkich szczeblach administracji rozbudowanego systemu dokumentów planistycznych wytyczających generalne kierunki polityki rozwoju w kontekście ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego. Zarządy województw, powiatów i gmin sporządzają programy ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego sporządza się na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie mają jednakową moc prawną i rolę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejszą pozycję w omawianej strukturze ma gmina, gdyż tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, mają rangę obowiązującego powszechnie przepisu prawa. Oznacza to w uproszczeniu, że wszelkie programy, plany i strategie formułowane na różnych szczeblach mają tylko wtedy szansę realizacji, jeśli znajdą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Samorząd gminny określa również strategię rozwoju gminy, na którą składa się m.in. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Ustawowy jest również obowiązek uchwalenia gminnego programu ochrony środowiska. 81 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 6.4.2. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska Podstawową zasadą realizacji programu ochrony środowiska powinna być zasada wykonywania zadań przez poszczególne jednostki włączone w zagadnienia ochrony środowiska, świadome istnienia programu i swojego uczestnictwa w nim. Szansę na skuteczne wdrożenie Programu daje dobra organizacja zarządzania nim. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji Programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących w nim. Są to: -Podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem -Podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące -Podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu. -Społeczność gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu. Schemat zarządzania Programem przedstawia Rycina 2. Rycina 2. Schemat zarządzania Programem RADA MIEJSKA BURMISTRZ Zespół Konsultacyjny Instytucje kontrolujące Koordynator ds. wdrażania Programu Jednostki realizujące przedsięwzięcia Samorząd powiatowy Wojewoda Samorząd wojewódzki Instytucje finansujące Odbiór społeczny Główna odpowiedzialność za realizację Programu spoczywa na Burmistrzu, który składa Radzie Miejskiej raporty z wykonania Programu. Burmistrz współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego oraz powiatowego, które dysponują instrumentarium wynikającym z ich kompetencji. Wojewoda Starosta dysponują instrumentarium prawnym umożliwiającym reglamentowanie korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa, Zarządu Powiatu Piaseczyńskiego, a także Burmistrza Gminy Konstancin-Jeziorna znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań programu ( WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW). Ponadto Burmistrz współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa i prowadzą monitoring stanu środowiska. 82 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” Wypracowane procedury i strategie powinny po ustaleniu i weryfikacji stać się rutyną i podstawą zinstytucjonalizowanej współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Następuje uporządkowanie i uczytelnienie samego procesu planowania i zarządzania na tyle, że pewne działania stając się rutyną, powodują samoistne powtarzanie się dobrych rozwiązań wytwarzając mechanizmy samoregulacji. Jak już wspomniano wcześniej, odbiorcy Programu, którzy subiektywnie oceniają efekty wdrożonych przedsięwzięć - są mieszkańcy gminy Konstancin-Jeziorna, a także przyjezdni odwiedzający ten teren. Ocenę taką można uzyskać poprzez wprowadzenie odpowiednich mierników świadomości społecznej, co opisano wcześniej (par.3.2. Edukacja ekologiczna). 83 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 6.4.3. Monitoring wdrażania Programu Zakres monitoringu Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: -Określenia stopnia wykonania przedsięwzięć / działań -Określenia stopnia realizacji przyjętych celów -Oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem -Analizy przyczyn tych rozbieżności. Burmistrz (poprzez koordynatora ds. wdrażania Programu) będzie oceniał co dwa lata stopień wdrożenia Programu, natomiast na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania przedsięwzięć zdefiniowanych w programie. Pod koniec 2007 roku nastąpi ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2006 - 2007. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla nowej listy przedsięwzięć, obejmujących okres 2008 - 2011. Ten cykl będzie się powtarzał co każde dwa lata, co zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów średniookresowych (określonych w tym dokumencie dla okresu do 2013 roku). Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie "Prawo ochrony środowiska", a dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Zatem prowadzone będą następujące działania: 1. Ocena postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu (co dwa lata) 2. Aktualizacja listy przedsięwzięć (co dwa lata) 3. Aktualizacja programu ochrony środowiska, tj. celów średniookresowych i kierunków działań (co cztery lata). Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. Wskaźniki te zostały przedstawione w rozdziałach poprzednich (rozdz. 3 do rozdz.5: Wskaźniki monitorowania celów). 6.4.4. Harmonogram wdrażania Programu W Tabeli 23 przedstawiono harmonogram wdrażania „Programu Ochrony Środowiska...”. Harmonogram ten ujmuje cyklicznie prowadzone działania opisane wcześniej. Należy jednak zaznaczyć, iż możliwe są modyfikacje tego harmonogramu w zależności od oceny postępów w zakresie osiągania celów i zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. Tabela 23. Harmonogram wdrażania "Programu ochrony środowiska ..." L.p. Zadania Rok 2006 2007 2008 1. Program ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna Cele średniookresowe i kierunki Do 2013 działań Lista przedsięwzięć proponowanych 2006 do 2009 do do realizacji w latach 2006-2009 2009 2012 2. Monitoring 2.1. Monitoring stanu środowiska 84 2009 Do 2017 2011 do 2014 2010 Itd. Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 2.2. Monitoring polityki środowiskowej -Mierniki efektywności Programu -Ocena realizacji listy przedsięwzięć - Raporty z realizacji Programu - Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska X X X X X X X 7. ASPEKTY FINANSOWE WDRAŻANIA PROGRAMU 7.1. Wprowadzenie W niniejszym rozdziale omówiono potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć zdefiniowanych w "Programie ...". Koszty wdrażania Programu zostały określone dla okresu 2006-2009. Dla dalszych okresów (po 2009 roku) koszty będą szacowane w następnych etapach realizacji Programu, w ramach weryfikacji planu operacyjnego i aktualizacji Programu. Koszty wdrożenia przedsięwzięć zdefiniowanych w niniejszym dokumencie są podane w cenach I kwartału 2006 roku. 7.2. Źródła finansowania przedsięwzięć na rzecz ochrony środowiska Specyfiką systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, że większą część wydatków ponoszą samorządy terytorialne, fundusze ekologiczne i przedsiębiorstwa, natomiast udział środków budżetu państwa jest mały. W poprzednich latach, w skali kraju, przeciętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% wartości inwestycji. W najbliższych latach rola funduszy ekologicznych (przede wszystkim Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) powinna polegać na koncentrowaniu środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE. Jednocześnie oczekuje się spadku udziału funduszy ochrony środowiska ze względu na ogólną poprawę stanu środowiska, a co za tym idzie zmniejszenie wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych. Natomiast oczekuje się większego niż dotychczas zaangażowania środków pomocowych z UE, w tym z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze są finansowane m. in. ze środków własnych, kredytów komercyjnych oraz z funduszy ochrony środowiska (pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe w skali województwa). Udział poszczególnych źródeł finansowania zadań związanych z szeroko pojętą ochroną środowiska w gminie Konstancin-Jeziorna jest wyraźnie inny, niż w skali kraju, województwa mazowieckiego, a także powiatu piaseczyńskiego. Wynika to z faktu, że obecnie gmina nie korzysta z funduszy UE, które to źródło pokrywa zwykle ok. 40 do 55 % ogólnych kosztów. Wobec tego główny ciężar finansowania inwestycji pozostaje na samorządzie gminy. Należy jednak nadmienić, że obecnie przygotowywana jest tzw. karta potencjalnego przedsięwzięcia do dofinansowania z Funduszu Spójności, a dotycząca projektu pt. „Gospodarka wodno-ściekowa w zlewni rzeki Jeziorki”. Struktura finansowania zmieni się w momencie przyjęcia tego projektu do realizacji i stosowne korekty zostaną wprowadzone przy najbliższej aktualizacji listy przedsięwzięć. W najbliższym czasie należy także rozpatrzyć możliwości finansowania kosztownych przedsięwzięć infrastrukturalnych np. ze źródeł Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Jak wspomniano wcześniej, istotny ciężar finansowania inwestycji w zakresie infrastruktury ochrony środowiska w okresie 2006-2009 pozostanie na samorządzie gminy (ok. 87%), często poprzez zaciąganie długu w bankach i w międzynarodowych instytucjach finansujących. 85 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 7.3. Koszty wdrażania „Programu...” w latach 2006-2009 Rozdział 3.2, 4 i 5 zawierają tzw. plan operacyjny w rozbiciu na poszczególne zagadnienia ujmujący przedsięwzięcia przewidziane do wdrażania w latach 2006 - 2009. Kalkulacja kosztów przedstawiona poniżej dotyczy wykonania zadań leżących w gestii gminy, podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie gminy i innych jednostek realizujących zadania Programu. W okresie lat 2006 - 2009 przewiduje się działania z zakresu : Zarządzania środowiskiem zgodnie z celami i strategią Programu Ochrony Środowiska; koordynacja/zarządzanie, monitoring wdrażania programu, doskonalenie przepływu informacji, edukacja ekologiczna, Inwestowania w techniczną infrastrukturę ochrony środowiska (w tym infrastrukturę drogową) oraz zadania związane z ochroną dziedzictwa przyrodniczego, zgodnie z listą przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2006 - 2009 (tabele w rozdziałach 3.2., 4 i 5) W tabeli 24 przedstawiono szacunkowe koszty realizacji „Programu…” w latach 2006-2009. Tabela 24. Szacunkowe koszty wdrażania „Programu…” w latach 2006-2009 (w tys. PLN) Lp. Zagadnienie Koszty w latach 2006-2009 w tys. PLN 1. 2. 3. 4. Zarządzanie Programem 15 Edukacja ekologiczna 52 Jakość wód i stosunki wodne 75 465 Powietrze atmosferyczne( łącznie z 44 702 infrastrukturą drogową) Powietrze atmosferyczne (bez 2 932 infrastruktury drogowej) 5. Hałas 80 6. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów 12 730 przyrody Razem w latach 2006 – 2009 (łącznie z 133 044 infrastrukturą drogową) Razem w latach 2006 – 2009 (bez infrastruktury 91 274 drogowej) Uwaga: bez kosztów dot. gospodarki odpadami (te koszty podano w Planie operacyjnym do planu gospodarki odpadami - odrębny dokument). Jak wynika z powyższej tabeli w okresie 2006-2009, koszty przedsięwzięć dot. ochrony zasobów wodnych stanowią 56,7% kosztów ogółem (przy uwzględnieniu ogólnych kosztów wraz z infrastrukturą drogową) i 82,7 % ( z wyłączeniem infrastruktury drogowej). Koszty przedsięwzięć związanych z infrastrukturą drogową stanowią 33,6 % kosztów ogółem. 86 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” 7.4. Prognoza podziału kosztów wg źródeł finansowania Strukturę finansowania planu operacyjnego w latach 2006-2009 przedstawiono w tabeli 25. Tabela 25. Struktura finansowania planu operacyjnego w latach 2006-2009 Źródło Środki własne gminy (łącznie z GFOŚiGW) Środki Starostwa Powiatowego w Piasecznie WFOŚiGW Budżet państwa Środki pomocowe UE Środki własne podmiotów gospodarczych RAZEM Udział Łącznie z infrastrukturą drogową % tys. PLN 86,4 114 954 Bez infrastruktury drogowej % tys. PLN 85,7 78 204 3,7 5 0201 0,0 0 3,8 0,1 5 0002 80 5,5 0,1 5 000 80 6,0 7 990 8,7 7 990 100 133 044 100 91 274 1 kwota zagwarantowana na podstawie obustronnego porozumienia Burmistrza Gminy Konstancin-Jeziorna oraz Starosty Piaseczyńskiego, dotyczy inwestycji polegającej na przebudowie ulic Piłsudskiego, Prusa, Długiej. 2 W 2006 roku otrzymano pożyczkę w kwocie 2 000 tys. zł przeznaczona na realizacje kanalizacji w ramach inwestycji przeprowadzanej w miejscowości Chylice-Letnisko. Kwota łączna jest oszacowana na podstawie wysokości pożyczek otrzymywanych. 87 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” WYJAŚNIENIA SKRÓTÓW BAT b.d. b.k.d. EMAS - EWG GFOŚiGW GUS GZWP ha IPPC - IUNG KDPR MENiS MOŚZNiL MŚ m.p.z.p. NFOŚiGW n.t. OSP PFOŚiGW PM10 PMŚ POP POŚ SUW TŚP tys. UE UM UMiG WFOŚiGW WIOŚ WSSE WZP ZDR zł. ZZR - Best Available Techniques (Najlepsze Dostępne Techniki) brak danych bez kosztów dodatkowych Europejski System Ekozarządzania i Audytu EMAS; (ang. Eco Management and Audit Scheme) Europejska Wspólnota Gospodarcza Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Główny Urząd Statystyczny Główny Zbiornik Wód Podziemnych hektar Dyrektywa Unii Europejskiej o zintegrowanej kontroli i przeciwdziałaniu zanieczyszczeniu środowiska Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Ministerstwo Środowiska miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na temat Ochotnicza Straż Pożarna Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Pył zawieszony o granulacji do 10 µm Program Monitoringu Środowiska Program Ochrony Powietrza Prawo ochrony środowiska Stacja Uzdatniania Wody Toksyczne Środki Przemysłowe tysiąc Unia Europejska Urząd Miasta/Marszałkowski Urząd Miasta i Gminy Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna Warszawskie Zakłady Papiernicze Zakład Dużego Ryzyka złoty Zakład Zwiększonego Ryzyka 88 Projekt „Programu ochrony środowiska dla gminy Konstancin-Jeziorna na lata 2006-2013” WYKORZYSTANE MATERIAŁY 1.Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2004, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 2005 2.Geografia Polski - Środowisko Przyrodnicze, redaktor naukowy L. Starkel , Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1999 3.Gmina Konstancin-Jeziorna. Raport o stanie gminy, Warszawa 2005 r. 4.Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 5.Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Konstancin-Jeziorna na lata 2004-2013, KonstancinJeziorna 2005 r. 6.Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagających szczególnej ochrony, Kleczkowski A.S., 1990 7.Narodowa strategia edukacji ekologicznej, Ministerstwo Środowiska, 1998 8.Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Konstancin-Jeziorna, Warszawa 2003 r. 9.Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Piaseczyńskiego na lata 2005-2008 oraz w perspektywie do roku 2014, Piaseczno 2005 r. 10.Program Ochrony Środowiska dla województwa mazowieckiego, Warszawa 2003 r. 11.Program Ochrony Środowiska dla powiatu piaseczyńskiego, Piaseczno 2003 r. 12.Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010, Rada Ministrów, 2002 13.Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2004, Warszawa 2005 r. 14.Rocznik statystyczny województwa mazowieckiego 2005, Urząd Statystyczny w Warszawie, Warszawa 2005 15.Województwo mazowieckie. Podregiony, powiaty, gminy 2005, Urząd Statystyczny w Warszawie, Warszawa 2005 16.Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski 1998, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 17.Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2004 r., Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 2005 r. 18.Strategia rozwoju gminy Konstancin-Jeziorna do 2020 roku, Warszawa 2005 r. 19.Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu piaseczyńskiego, Piaseczno 2003 r. 20.Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy KonstancinJeziorna, Konstancin-Jeziorna 1999 r. 89