Recenzja merytoryczno-dydaktyczna

głości w zakresie poszczególnych umiejętności językowych4
I. Ocena koncepcji serii
Czy seria / koncepcja serii obejmuje wszystkie treści nauczania określone w podstawie
programowej kształcenia ogólnego dla odpowiednich zajęć edukacyjnych w danym
etapie edukacyjnym5?
TAK
NIE
X
Uwagi: Podręcznik w istocie realizuje podstawowe treści nauczania przewidziane w podstawie programowej. Nie uwzględnia wprawdzie elementów historii Polski w okresie
średniowiecza, rozumiem jednak, że to celowy wybór Autorów chcących najpierw wprowadzić ucznia w zagadnienia związane z historią powszechną średniowiecza, a dopiero
potem Polski, której dzieje, jak sądzę, uczeń poznawać zacznie od początku 2. klasy,
dysponując już pewnym zasobem wiedzy i umiejętności. Taki rozkład materiału jest
możliwy do zaakceptowania i nie przeszkadza w realizacji całości podstawy programowej w ciągu trzech lat nauczania w gimnazjum, tym bardziej, że nowa podstawa programowa skraca ramy chronologiczne na tym etapie edukacyjnym do początku XX w.
Nauczyciel, mający wolny wybór na rynku podręczników szkolnych najlepiej oceni, czy
taki układ materiału spełnia jego oczekiwania i odpowiada jego planom prowadzenia
zajęć.
II. Ocena zgodności treści podręcznika z podstawą programową kształcenia ogólnego
1) czy podręcznik zawiera systematyczną
prezentację wybranych, powiązanych tematycznie, treści nauczania ujętych w
podstawie programowej kształcenia ogólnego?
2) czy podręcznik realizuje cele kształcenia
określone w podstawie programowej
kształcenia ogólnego?
TAK
X
NIE
TAK
X
NIE
Uwagi:
III. Szczegółowa ocena poprawności merytoryczno-dydaktycznej6
Stwierdzam, że podręcznik (proszę oceniać, zaznaczając oceny w skali 1-6):
1) jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym, w szczególności:
uwzględnia aktualny stan wiedzy naukowej
jest przystosowany do danego poziomu
kształcenia pod względem stopnia trudności,
formy przekazu, właściwego doboru pojęć,
nazw, terminów i sposobu ich wyjaśniania
zawiera materiał rzeczowy odpowiedni do
przedstawianych treści nauczania
zawiera materiał ilustracyjny odpowiedni do
przedstawianych treści nauczania
ma logiczną i spójną konstrukcję
1
2
3
4
5
6






1
2
3
4
5
6






1
2
3
4
5
6






1
2
3
4
5
6






1
2
3
4
5





6

Dotyczy podręczników do języka obcego nowożytnego.
Zgodnie z § 9 ust. 7 i ust. 8 rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie dopuszczania do
użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (Dz.U.
z 2009 r. Nr 4, poz. 18).
6 Zgodnie z § 3 ww. rozporządzenia.
4
5
Uwagi: W zakresie merytorycznym podręcznik w wystarczającym stopniu uwzględnia
aktualny stan wiedzy naukowej. W nielicznych przypadkach Autorzy oparli się na klasycznych teoriach naukowych, czego przykładem może być przyjmowanie tezy o wędrówce plemienia Dorów jako ważnej przyczynie upadku kultury mykeńskiej, jednak
Autorzy wymienili także inne możliwe przyczyny upadku tej cywilizacji, a ponieważ trwa
na ten temat dyskusja naukowa należy uznać prawo Autorów do przyjmowania jednej z
hipotez za trafną, przy równoczesnym poinformowaniu ucznia o istnieniu innych opinii.
Podobnie rzecz się ma w uznaniem roku 476 za koniec epoki starożytnej (również z
informacją, że nie jest to jedyna wykładnia). Są to jednak sądy głoszone nie tylko w tym
podręczniku i należy respektować prawo Autorów do dokonania wyboru. Mapy są poprawnie opracowane i dobrze dobrane do prezentowanych treści merytorycznych. Pomagają w ich rozumieniu i uzupełnienie wiadomości. Ilustracje sięgają moim zdaniem
zbyt często do malarstwa późniejszych wieków, co w odniesieniu do wydarzeń starożytnych i średniowiecznych może spowodować powstanie anachronicznych wyobrażeń.
Trzeba jednak przyznać, że Autorzy informują ucznia, że prezentują mu wizje artystyczne
z późniejszych wieków i że rzeczywisty wygląd osób czy miejsc mógł być inny (przykład:
podpis pod ilustracją na s 238). Często stosowane są też współczesne rekonstrukcje,
które spełniają swoją rolę lepiej niż nowożytne malarstwo.
2) zawiera zakres materiału rzeczowego i
materiału ilustracyjnego odpowiedni do
liczby godzin przewidzianych w ramowym
planie nauczania na kształcenie zintegrowane (edukację wczesnoszkolną) lub nauczanie danego przedmiotu, bloku
przedmiotowego, modułu
1
2
3
4





5

6
1
2
3
4
5
6
Uwagi:
3) zawiera formy aktywizujące i motywujące






Uwagi: Każdy rozdział kończy się ciekawym zadaniem dla ucznia wymagającym nie tylko
wiedzy, ale i umiejętności wczucia się w realia danej epoki. Zadania takie kształtują też
jakże potrzebną umiejętność odczuwania i okazywania empatii w odniesieniu do osób i
grup społecznych z odległej przeszłości, oraz powstrzymują przed ferowaniem sądów bez
rozumienia mentalności ludzi epok minionych i warunków w jakich żyli i działali. Niewielkim minusem jest czasem nakładanie na ucznia obowiązku formułowania sądów
lub wczuwania się w sytuację bohaterów wydarzeń historycznych przy dość oszczędnym
dozowaniu mu informacji faktograficznych i materiałów źródłowych.
4) umożliwia uczniom ze zróżnicowanymi
uczniów
możliwościami nabycie umiejętności
określonych w podstawie programowej
kształcenia ogólnego
1
2
3
4




5

6

Uwagi: Narracja jest przejrzysta, a tekst w znakomitej większości przypadków spójny i
nie przeładowany niepotrzebnie faktami. Stawiane zadania pozwalają na aktywizację
uczniów ze zróżnicowanymi możliwościami, a proponowana często praca w grupie, jeżeli
nauczyciel wykorzysta tą okazję, daje nie tylko szansę czynnej konfrontacji z faktami
uczniom o różnych uzdolnieniach, ale kształtuje też cenne kompetencje kluczowe (generyczne) – np. przygotowanie do pracy zespołowej, umiejętność podziału zadań do wykonania, zdolność omawiania faktów, ferowania ocen i prezentacji własnych przemyśleń.
Na pochwałę zasługuje stałe przybliżanie właściwej wymowy nazw i nazwisk obcojęzycznych.
5) ma estetyczną szatę graficzną
1
2
3
4
5
6






Uwagi: Szata graficzna jest estetyczna a poszczególne moduły tekstu zostały dobrze wyeksponowane przy pomocy grafiki i składu (wyjątek stanowi słownik, który moim zdaniem trochę gubi się na stronach). Ilustracje dobrano z zachowaniem zasad estetyki,
jednak ich wielkość a co za tym idzie czytelność pozostawia nieco do życzenia.
6) zawiera treści zgodne z przepisami prawa, z Konstytucją RP
i międzynarodowymi konwencjami ratyfikowanymi przez Polskę oraz uzgodnieniami komisji dwustronnych, ratyfikowanymi przez Polskę
(w przypadku podręczników do historii
i geografii)
(jeśli NIE, proszę podać, jakie treści są
niezgodne)
TAK
X
NIE
Uwagi:
Ogólna opinia o podręczniku
Wady
Zalety
Są stosunkowo nieliczne i wskazane jedynie
jako sugestia służąca polepszeniu ostatecznego wydania podręcznika.
Jak już wspomniano, słownik nie jest wyraźnie wyeksponowany, mimo, że oczywiście
uczeń znajdzie potrzebne informacje we właściwym miejscu. Jest to raczej usterka do
poprawienia metodami graficznymi.
W nielicznych przypadkach byłoby można
zastanowić się nad wyostrzeniem kontrastów kolorów na mapach dla ich większej
czytelności.
W bardzo nielicznych przypadkach zastosowano pewne uproszczenia np. na s. 31 sumeryjski ensi został określony jako król.
Trzeba jednak stwierdzić, że wada ta z punktu widzenia dydaktycznego jest zdecydowanie zaletą, upraszcza zadanie ucznia, a w
niczym nie zmienia poprawności nabytej
przez niego podstawowej wiedzy o strukturze
miasta sumeryjskiego.
Recenzowany podręcznik prezentuje zakres
wiedzy merytorycznej, wystarczający dla poziomu III etapu edukacyjnego i spełniający
wymogi podstawy programowej, jak też inne
wymogi stawiane podręcznikom dopuszczanym do użytku w RP. Czytający podręcznik
rzeczoznawca zawsze będzie czuł niedosyt
jeśli chodzi o ilość treści merytorycznych,
jednak Autorzy zachowali zdrowy umiar, dopasowując oferowaną porcję wiedzy merytorycznej do możliwości ucznia, jak też do możliwości realizacji programu przez nauczyciela, za co należy im się zdecydowanie pochwała.
Na uwagę zasługuje też poszanowanie poglądów religijnych różnych grup etnicznych i
wyznaniowych, czego przykładem wyważony i
respektujący wszelkie światopoglądy wykład o
Biblii jako źródle historycznym i księdze świętej.
Narracja jest logiczna i zrozumiała. Jej tok
ciekawy. Umiejętnie łączone są z nią teksty
źródłowe, materiał ilustracyjny oraz powtórzeniowy. Rozdziały stanowią konstrukcyjnie
i dydaktycznie starannie opracowane moduły, z oznaczeniem na osi czasu, z podsumowującymi pytaniami po każdym podrozdziale. Wyraźne odsyłacze pomagają w znajdowaniu powiązań pomiędzy treściami rozdziałów. Umieszczone na końcach rozdziałów
ćwiczenia i pytania z poleceniami nie tylko
służą podsumowaniu, ale stymulują aktywność ucznia skłaniając do próby zrozumienia
ludzi dawnych czasów i empatii. W wielu
przypadkach, dzięki zastosowaniu formy aktywizującej, dają możliwość doskonalenia
pracy kolektywnej. Dobrym pomysłem jest
też zestawienie na samym końcu rozdziału
podstawowych wiadomości na pewno pomoże to uczniowi w porządkowaniu nabywanej
wiedzy.
Na osobne podkreślenie zasługuje stworzenie uczniowi możliwości uzupełniania informacji i prowadzenia powtórki w oparciu o
materiały oferowane uczniowi na stronie
internetowej wydawnictwa (mapa interaktywna i testy powtórzeniowe). Pozwala to na
udostępnienie materiału, którego nie można
zaprezentować w podręczniku. Zważywszy,
że uczniowie swobodnie korzystają z internetu, a objętość podręcznika w wersji klasycznej jest ograniczona, jest to na pewno nowoczesny i bardzo elastyczny sposób uzupełnienia treści podręcznika.
Podsumowując stwierdzam, że podręcznik
został przygotowany poprawnie, starannie i
spełnia wymogi formalne (wszelkie obowiązujące w RP regulacje odnośnie podręczników), jak też oczekiwania wobec nowoczesnego podręcznika.
Konkluzja kwalifikacyjna
Podręcznik może być dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do
spraw oświaty i wychowania do kształcenia
ogólnego
Podręcznik nie może być dopuszczony do
użytku szkolnego przez ministra właściwego
do spraw oświaty i wychowania do kształcenia ogólnego
Pozytywna
negatywna
Uzasadnienie:
Podręcznik może być dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do
spraw oświaty i wychowania do kształcenia
Warunkowa
X
ogólnego, pod warunkiem dokonania wskazanych w opinii poprawek7
Wykaz błędów znajdujących się w podręczniku oraz koniecznych do wprowadzenia poprawek
(należy wymienić wszystkie błędy z numerami stron, na których się znajdują)
..........................................................................
Data i podpis rzeczoznawcy
7
Uwaga: Rzeczoznawca jest zobowiązany do wskazania wszystkich usterek opiniowanego podręcznika oraz do oceny ostatecznej
wersji tekstu i ilustracji, po końcowym opracowaniu.