Drewno i ³yko wtórne drzew liœciastych na przyk³adach dębu

Drewno i ³yko wtórne drzew liœciastych
na przyk³adach dêbu, brzozy, wierzby i lipy
Typy morfologiczne drewna
Przekrój poprzeczny przez drewno wtórne dêbu - Quercus sp. (bukowate - Fagaceae). Jest to
przyk³ad drewna typu pierœcieniowo-naczyniowego. Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹
czerwone, celulozowe zielone.
Zwróæ szczególn¹ uwagê na sposób u³o¿enia naczyñ w drewnie póŸnym oraz szerokoœæ promieni drzewnych.
Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Klamr¹ po lewej stronie rysunku zaznacz 1roczny przyrost drewna wtórnego. Zauwa¿, ¿e naczynia drewna póŸnego u³o¿one s¹ w promieniowo
zorientowanych smugach.
Drewno typu pierœcieniowo-naczyniowego
granica rocznego przyrostu
promieñ drzewny wielorzêdowy
promieñ drzewny 1-rzêdowy
cz³on naczyniowy drewna póŸnego
miêkisz apotrachealny
w³ókna drzewne i cewki w³ókniste
cz³on naczyniowy drewna póŸnego
miêkisz wokó³naczyniowy (paratrachealny)
wcistki
granica rocznego przyrostu
Materia³y do æwiczeñ z botaniki leœnej opracowane przez zespó³ pracowników Samodzielnego Zak³adu Botaniki Leœnej, SGGW w Warszawie
45
Przekrój pod³u¿ny, promieniowy przez drewno wtórne dêbu - Quercus sp. Preparat barwiony:
œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone.
Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Klamr¹ z lewej strony rysunku zaznacz
promieñ drzewny.
p³yta perforacyjna prosta
miêkisz drzewny
cz³on naczyniowy
promieñ drzewny
jednakokomórkowy
komórka miêkiszowa promienia (”le¿¹ca”)
jamka pó³prosta w polu krzy¿owym
w³ókna drzewne
jamka lejkowata
cewki
Przekrój pod³u¿ny, styczny przez drewno wtórne dêbu - Quercus sp. Preparat barwiony: œciany
zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone.
Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
cz³on
naczyniowy
promieñ wielorzêdowy
miêkisz drzewny
œciana cz³onu naczynia
wcistki
promieñ 1-rzêdowy
wcistka
komórka
miêkiszowa
w³ókna/cewki
Przekrój pod³u¿ny
naczynia z wcistkami
Materia³y do æwiczeñ z botaniki leœnej opracowane przez zespó³ pracowników Samodzielnego Zak³adu Botaniki Leœnej, SGGW w Warszawie
46
Elementy strukturalne w zmacerowanym drewnie dêbu.
Zidentyfikuj i porównaj cz³ony naczyniowe drewna wczesnego i póŸnego.
Narysuj cz³on naczyniowy drewna wczesnego.
Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
cz³on naczyniowy drewna wczesnego
cz³on naczyniowy drewna póŸnego
p³yta perforacyjna prosta
jamki pó³proste
w polach krzy¿owych
jamki lejkowate
T
Typy morfologiczne drewna
Przekrój poprzeczny przez drewno wtórne brzozy brodawkowatej - Betula pendula
(brzozowate - Betulaceae). Jest to przyk³ad drewna rozpierzch³o-naczyniowego. Preparat
barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone.
Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zwróæ uwagê na u³o¿enie naczyñ:
pojedynczo lub po kilka, w grupach promieniowych. Uwaga! Miêkisz drzewny zaznaczono ma³ymi
elipsami, w³ókna drzewne zajmuj¹ puste miejsca.
Drewno typu rozpierzch³onaczyniowego
promieñ drzewny
(od 1 do 4-rzêdowy)
cz³on naczyniowy drewna wczesnego
granica s³oja
cz³on naczyniowy drewna póŸnego
w³ókna drzewne
miêkisz drzewny
perforacja drabinkowa
widoczna w œwietle naczynia
Materia³y do æwiczeñ z botaniki leœnej opracowane przez zespó³ pracowników Samodzielnego Zak³adu Botaniki Leœnej, SGGW w Warszawie
47
Przekróje pod³u¿ne: promieniowy i styczny przez drewno brzozy brodawkowatej - Betula pendula
(brzozowate - Betulaceae). Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone.
Po³¹cz objaœnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
Uwaga! Na schemacie przekroju promieniowego nie umieszczono miêkiszu drzewnego, który u brzozy
wystêpuje w postaci rozproszonych komórek.
w³ókno drzewne
cz³on naczyniowy
komórka miêkiszowa
promienia le¿¹ca
promieñ drzewny
jednakokomórkowy
jamka prosta
jamka pó³prosta
w polu krzy¿owym
p³yta perforacyjna drabinkowa
jamka lejkowata
promieñ drzewny
cz³on naczyniowy
w³ókno drzewne
jamka lejkowate
perforacja drabinkowa
komórka miêkiszu
drzewnego
jamka prosta
Materia³y do æwiczeñ z botaniki leœnej opracowane przez zespó³ pracowników Samodzielnego Zak³adu Botaniki Leœnej, SGGW w Warszawie
48
Promieñ drzewny u drzew liœciastych
Promieñ drzewny jednakokomórkowy na przekroju promieniowym przez drewno dêbu - Quercus
sp.
Promieñ drzewny ró¿nokomórkowy na przekroju promieniowym przez drewno wierzby - Salix sp.
Preparat barwiony: œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, celulozowe zielone.
Zaobserwuj komórki miêkiszowe promienia: stoj¹ce, le¿¹ce, izolowane i kontaktowe oraz jamki,
które te komórki wykszta³caj¹.
cz³on naczyniowy
miêkisz drzewny
(pod³u¿ny)
w³ókno drzewne
komórka kontaktowa
komórka izolowana
komórka stoj¹ca
komórka le¿¹ca
promieñ drzewny ró¿nokomórkowy
(zawiera komórki le¿¹ce i stoj¹ce)
jamka prosta
jamka pó³prosta
w polu krzy¿owym
jamka lejkowata
1. Czym w swej budowie ró¿ni siê promieñ jednakokomórkowy od ró¿nokomórkowego w drewnie drzew
liœciastych?
2. Czy oba typy promieni mog¹ wystêpowaæ w drewnie danego gatunku jednoczeœnie?
3. Wed³ug jakich kryteriów wyró¿niamy komórki stoj¹ce i le¿¹ce oraz izolowane i kontaktowe?
4. Porównaj budowê promienia drzewnego u drzew iglastych i liœciastych.
Materia³y do æwiczeñ z botaniki leœnej opracowane przez zespó³ pracowników Samodzielnego Zak³adu Botaniki Leœnej, SGGW w Warszawie
49
£yko wtórne drzew liœciastych
Przekrój poprzeczny przez ³yko wtórne lipy - Tilia sp. (lipowate - Tiliaceae). Preparat barwiony:
œciany zdrewnia³e s¹ czerwone, œciany celulozowe zielone.
Zaobserwuj na preparacie wymienione na rys. A. elementy strukturalne. Rysunki B i C s¹ kolejnymi
powiêkszeniami zaznaczonego na rys. A fragmentu. Obserwacje ³yka na du¿ym powiêkszeniu prowadŸ przy
kambium. WprowadŸ brakuj¹ce objaœnienia do rys. C oraz napisz na czym polega ró¿nica miêdzy sektorem
rozszerzaj¹cym siê i nierozszerzaj¹cym siê oraz jaki jest sens tworzenia sektorów rosn¹cych.
A
sektor rozszerzaj¹cy siê
sektor nierozszerzaj¹cy siê
peryderma
kora pierwotna
promieñ ³ykowy dylatuj¹cy
promieñ ³ykowy niedylatuj¹cy
³yko wtórne
pok³ad w³ókien ³ykowych
pok³ad rurek sitowych
i komórek miêkiszowych
kambium
drewno wtórne
B
C
komórka
miêkiszu ³ykowego
cz³on rurki
sitowej
1
komórka
towarzysz¹ca
2
C
w³ókno
³ykowe
wtórny
floem
komórka
miêkiszu ³ykowego
(z widocznymi jamkami prostymi)
Komórka miêkiszowa promienia ³ykowego zawieraj¹ca:
1-
kambium
wtórny
ksylem
2-
promieñ
³ykodrzewny
Napisz w jaki sposób wykszta³caj¹ siê sektory w ³yku i jakie jest ich znaczenie?
Materia³y do æwiczeñ z botaniki leœnej opracowane przez zespó³ pracowników Samodzielnego Zak³adu Botaniki Leœnej, SGGW w Warszawie
50
Przekrój poprzeczny przez ³yko wtórne dêbu - Quercus sp. (bukowate - Fagaceae)
Porównaj budowê ³yka u dêbu i lipy. Napisz w czym przejawiaj¹ siê ró¿nice?
&
Literatura podstawowa:
Gorczyñski T. (red.) - Æwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.
Braune W., Leman A., Taubert H. - Praktikum z anatomii roœlin. 1975. PWN, Warszawa.
Tomanek J., Witkowska-¯uk L. - Botanika leœna. 2008. PWRiL, Warszawa.
Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika. Tom 1: Morfologia. 2004 i póŸniejsze wydania. PWN, Warszawa.
Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roœlin naczyniowych. 2002. PWN.
Kokociñski W. - Anatomia drewna. Poznañ 2002. Nak³adem autora.
Literatura uzupe³niaj¹ca:
Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN, Warszawa.
Esau K. - Anatomia roœlin. 1973. PWRiL, Warszawa.
Malinowski E. - Anatomia roœlin. 1981. PWN, Warszawa.
Zimmermann M.H., Brown C.L. - Drzewa, struktura i funkcje. 1981. PWN, Warszawa.
Materia³y do æwiczeñ z botaniki leœnej opracowane przez zespó³ pracowników Samodzielnego Zak³adu Botaniki Leœnej, SGGW w Warszawie
51