Co to jest spirometria

Co to jest badanie spirometryczne?
Spirometria jest podstawową techniką badania zaburzeń w układzie oddechowym. Pierwsze pomiary
spirometryczne wykonał w Londynie w 1848 r. John Hutchinson – korzystając ze zbudowanego przez siebie
spirometru. Oznaczał on tzw. pojemność życiową – a więc maksymalną ilość powietrza zawartą w płucach
pomiędzy maksymalnym wdechem i wydechem – i uznał jej przydatność jako czynnika prognostycznego.
W latach 40 i 50 XX stulecia wprowadzono pomiary dynamiczne – w czasie maksymalnego wysiłku oddechowego.
Od tamtych lat spirometria zdobywała sobie coraz więcej zwolenników, a w ramach integracji europejskiej,
pojawiły się pierwsze dokumenty dotyczące standaryzacji spirometrii – początkowo pod egidą Europejskiej Komisji
Węgla i Stali, która była zaczątkiem EWG.
W 2006 roku Polskie Towarzystwo Chorób Płuc opublikowało Zalecenia dotyczące wykonywania i interpretacji
badania spirometrycznego obowiązujące w Polsce.
Na czym polega badanie?
Spirometria polega na pomiarze objętości i pojemności powietrza zawartego w płucach oraz prędkości przepływu
powietrza przez drogi oddechowe w czasie wykonywania specyficznych (maksymalnych) manewrów oddechowych
– głębokiego wdechu i wydechu.
W chwili obecnej, na rynku polskim, znajduje się wiele typów spirometrów spełniających wymogi sprzętowe
zdefiniowane w standardach. Są to urządzenia czasem proste – kosztujące kilka tysięcy złotych, a czasem
rozbudowane zestawy wielofunkcyjne – wielokrotnie droższe. Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat spirometria
przestała być domeną wysokospecjalistycznych szpitali, spotyka się je w większości gabinetów specjalistycznych
chorób płuc, alergologicznych, jak i lekarza rodzinnego. Nie jest jednak jeszcze wykorzystywana w należytej skali.
Co mierzymy podczas spirometrii?
Podstawowymi parametrami mierzonymi w ten sposób są: FVC – forsowna pojemność życiowa i FEV1 – objętość
powietrza wydmuchanego z płuc w ciągu pierwszej sekundy forsownego wydechu. Ponieważ badanie
spirometryczne ma charakter wysiłkowy i maksymalny, nie wolno poprzestawać na pojedynczym wykonaniu
procedury, aby upewnić się, że rzeczywiście wysiłek i zaangażowanie badanej osoby były maksymalne. W tym celu,
zgodnie z zaleceniami, wykonuje się co najmniej 3 poprawne próby, a jeśli badany ma z tym kłopoty – to próby
2 (2)
kolejne. Prawidłowe wykonywanie spirometrii opiera się na współpracy osoby badanej (musi chcieć) i badającej
(musi umieć wykonać). Jest to kluczowy element i być może z tych przyczyn spirometria jest w Polsce techniką
niedowartościowaną.
Co stwierdzamy podczas spirometrii?
Istotną cechą dwóch najpoważniejszych chorób zwanych obturacyjnymi, które stanowią poważny problem
społeczny i ekonomiczny dla systemów opieki zdrowotnej – astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, a także
zaburzeniem spotykającym wieloletnich palaczy tytoniu – jest ograniczenie przepływu w drogach oddechowych
zwane obturacją – stąd wspólna nazwa dla tych jednostek chorobowych. Obturację stwierdza się właśnie przy
pomocy spirometrii.
Obturacja polega na ograniczeniu przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Ale wskaźnikiem obturacji nie jest
ilość powietrza wydmuchana z płuc podczas pierwszej sekundy forsownego wydechu, tylko to jaką część powietrza
zawartego w płucach możemy wydmuchać w ciągu pierwszej sekundy – czyli stosunek FEV1/FVC. To on mówi
o tym jaką część powietrza jesteśmy zdolni usunąć w ciągu pierwszej sekundy natężonego wydechu.
Osoby zdrowe są w stanie wydmuchać z płuc ok. 80% zawartego w nich powietrza w ciągu 1 sekundy. O obturacji
zaś mówimy wtedy, kiedy wskaźnik FEV1/FVC obniży się poniżej dolnej granicy normy określonej w badaniach na
populacjach osób zdrowych. Dolna granica normy zależy zaś od wieku badanych osób i z wiekiem się obniża.
Można z pewnym uproszczeniem przyjąć, że dolna granica normy wynosi ok. 74-73 % dla trzydziestolatków
i 65-63% dla osób siedemdziesięcioletnich. Jeśli więc badany pięćdziesięciolatek uzyskał w badaniu
spirometrycznym FEV1/FVC = 55% to z pewnością ma obturację.
Oczywiście, samo stwierdzenie obturacji nie oznacza jeszcze konkretnej jednostki chorobowej, ale zwykle stanowi
wstęp do szczegółowego wywiadu i dodatkowych, poszerzonych badań diagnostycznych.
Badanie spirometryczne nie jest badaniem trudnym do wykonania, a ponieważ pojawienie się obturacji zwykle
wyprzedza pojawienie się innych zmian charakterystycznych dla chorób układu oddechowego (zmiany w
radiogramie klatki piersiowej, czy zadyszkę – początkowo podczas większego, a potem niewielkiego wysiłku) – nie
powinno się odkładać decyzji o wykonaniu sobie spirometrii. Tym bardziej, że większość palaczy bagatelizuje
„popularne” objawy związane z paleniem, a więc kaszel i odkrztuszanie wydzieliny. Wskazania do wykonania tego
badania są zresztą znacznie szersze, ale wiedza na ten temat u potencjalnych pacjentów jest ciągle zbyt mała.
Światowy Dzień Spirometrii stwarza unikalną okazję do zmiany tego stanu.
Więcej informacji:
dr n. med. Małgorzata Czajkowska-Malinowska, Rzecznik Prasowy Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc
tel. kom. 502 086 402, e-mail: [email protected]
Prof. dr hab. Waldemar Tomalak, Koordynator Światowego Dnia Spirometrii w Polsce,
Przewodniczący Komisji Akredytacyjnej PTCHP, Zakład Patofizjologii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Rabce
[email protected]
Sylwia Jaczyńska – Kolasza, PRIMUM PR
tel. kom. 608 016 254, 22 690 67 48, e-mail: [email protected]