Biuletyn NIMB nr 4 - BRiK POLLUB

Z laboratoriów UJ
Numer 4
Kraków/Lublin, listopad 2009
Umowa z „Bogdanką”
29 czerwca podpisana została umowa
o współpracy naukowej i edukacyjnej
pomiędzy Politechniką Lubelską a przedsiębiorstwem Lubelski Węgiel „Bogdanka”
S.A.
W trakcie spotkania omówiono kwestie
związane z działalnością obu stron, w tym
m.in. propozycje i rozwiązania dotyczące
sposobów powiązania oferty dydaktycznej
PL z potrzebami współczesnej gospodarki
opartej na nowoczesnych technologiach.
Podczas spotkania Uczelnię reprezentował
Rektor, Prof. Marek Opielak, zaś ze strony
„Bogdanki” umowę podpisali Prezes Mirosław Taras i Wiceprezes Zbigniew Stopa.
Na uroczystość zaproszono także honorowych gości: ministrów Krzysztofa Hetmana
z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego oraz
Krzysztofa Żuka z Ministerstwa Skarbu Państwa a także posła na Sejm Włodzimierza
Karpińskiego.
Wybiórcze kolonizowanie chorych tkanek, pozytonowa tomografia emisyjna, materiały na bazie
dwutlenku tytanu, fotokatalizatory hybrydowe
lub baterie litowo-jonowe to niektóre z dziedzin
badań prowadzonych na Uniwersytecie Jagiellońskim, których wyniki mogą mieć zastosowanie
w istotnych sferach życia. Aby laboratoryjne odkrycia doczekały się swojej realizacji, musi zainteresować się nimi firma, która wprowadzi na
rynek gotowe produkty lub usługi. Prezentujemy
krótki przegląd wybranych wynalazków z Uniwersytetu Jagiellońskiego zgłoszonych w tym
roku do ochrony patentowej, dla których CITTRU
poszukuje inwestorów lub licencjobiorców.
czytaj na str. 4-5
Inżynierskie idee
z Lublina
Politechnika Lubelska może pochwalić się
nowymi rozwiązaniami, które mają wielkie
szanse stać się przemysłowymi technologiami. Intrygująco wygląda projekt robota
o nazwie Inspektor 1, który ma być multifunkcjonalnym urządzeniem do monitoringu
i czyszczenia szybów wentylacyjnych. Inspiracją do stworzenia tego rodzaju urządzenia są nie tylko praktyczne potrzeby, ale
i historia badania tajemnych korytarzy egipskich piramid. Studenci PL już pracują nad
prototypem. Jeszcze bardziej zaawansowane są prace nad stworzeniem nowego rodzaju filtra, który może znaleźć zastosowanie
w miejscach o dużym i trudnym do powstrzymania zapyleniu.
czytaj na str. 3 i 6
fot. Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A.
Współpraca B + R
„Nauka <> Biznes”. Rozstrzygnięcie konkursu na plakat
Jury konkursowe – w skład którego weszli
dr Alicja Adamczak - prezes Urzędu Patentowego RP, prof. Michał du Vall - prorektor UJ ds.
polityki kadrowej i finansowej, prof. Szczepan
Biliński - prorektor UJ ds. badań i współpracy
międzynarodowej, prof. Piotr Tworzewski - prorektor UJ ds. rozwoju oraz przedstawiciele sponsora głównego (Comarch) i patrona medialnego
Jedna z nadesłanych prac.
Piotr Wiśniewski - Biznes a nauka
Prawie 200 prac nadesłano na konkurs „Nauka
<> Biznes”, promujący znaczenie badań naukowych dla gospodarki. Konkurs jest organizowany
w ramach projektu „NIMB – Nauka, Innowacje,
Marketing, Biznes” koordynowanego przez centra innowacji Politechniki Lubelskiej (CIiZT) oraz
Uniwersytetu Jagiellońskiego (CITTRU).
Ayhan Yildiz/stock.xchange
(Sztuka.pl) - przyznało najlepszym artystom nagrody finansowe i rzeczowe. Oficjalne ogłoszenie
wyników wraz z wernisażem i wystawą odbędzie
się 25. listopada 2009 w gmachu Auditorium Maximum UJ (w trakcie Dnia Przedsiębiorczości
UJ). Serdecznie zapraszamy na wystawę pokonkursową, która też zagości w Lublinie.
W tym numerze NIMBa przybliżamy również
kilka możliwości związanych ze współpracą
naukowo-biznesową. Piszemy między innymi
o konkursie na dofinansowanie wdrożeń wyników prac B + R, nowych regulacjach europejskich dotyczących zarządzania własnością intelektualną i transferem wiedzy.
Ciekawą propozycją dla naukowców współpracujących z firmami jest też konkurs na „Polski
Produkt Przyszłości”, którego laureaci zyskają
środki na promocję własnych innowacji oraz
preferencje przy aplikowaniu o fundusz strukturalne.
czytaj na str. 7-8
2
Mini-słowniczek
funduszy strukturalnych
Projekt konkursowy - projekt składany
na konkurs ogłoszony przez Instytucje Pośredniczącą. Wnioskodawcy składają swoją aplikację w określony w dokumentacji
konkursowej sposób i w wyznaczonym
czasie. Nabór projektów konkursowych
w ramach PO KL może mieć charakter
konkursu otwartego lub konkursu zamkniętego.
W konkursie otwartym nabór wniosków
i ich ocena prowadzone są w sposób
ciągły do zamknięcia konkursu uzasadnionego odpowiednią decyzją Instytucji
Ogłaszającej Konkurs (IOK) np. z powodu wyczerpania limitu środków finansowych). Oceny formalna i merytoryczna
odbywają po zakończeniu każdego terminu naboru.
Konkurs zamknięty organizowany jest
cyklicznie. W konkursie zamkniętym
określa się z góry jeden (jeśli konkurs
będzie organizowany tylko raz) lub kilka następujących po sobie terminów
naboru wniosków. Instytucja Ogłaszająca Konkurs określają daty otwarcia oraz
daty zamknięcia naboru wniosków, tj.
okres, w którym będą one przyjmowane
wnioski.
Projekt systemowy polega na dofinansowaniu zadań realizowanych przez organy
administracji publicznej i jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych.
Projekty systemowe nie są zgłaszane na
powszechnie dostępne konkursy.
aktualności/fundusze
Współpraca Politechniki
z producentem wag
źródło: www.radwag.pl
Politechnika Lubelska podpisała list intencyjny o współpracy z wiodącym producentem
elektronicznych wag laboratoryjnych i przemysłowych w naszym kraju - firmą Radwag
z Radomia. Na mocy umowy naukowcy z PL
będą mogli korzystać z fabrycznego laboratorium, pomogą również w konstruowaniu nowoczesnych wag.
Współpraca pozwoli na rozwiązywanie istniejących problemów oraz na wdrożenie nowych rozwiązań technologicznych. Uczelnia
dostarczy ekspertyz podzespołów i materiałów
wykorzystywanych przy montażu urządzeń.
Naukowcy z PL będą również testować nowe
projekty wag, proponując swoje rozwiązania
problemów.
Oprócz badaczy, również studenci skorzystają na kooperacji Politechniki z Radwagiem.
W ramach współpracy, studenci oraz doktoranci
będą mogli przygotowywać prace magisterskie
i doktorskie oparte na zagadnieniach będących
przedmiotem badań, prowadzonych wspólnie
z radomską firmą.
fot. Radwag
Specjaliści Europejskiego Urzędu Patentowego w Krakowie
Po spotkaniach z prof. Johnem Martinem
i prof. Chrisem Lipinskim (patrz NIMB nr 1)
- dwoma wybitnymi naukowcami, a zarazem
praktykami akademickiego biznesu - 28.
września 2009 roku gościliśmy ekspertów
pracujących w Europejskim Urzędzie Patentowym (EPO).
Rolę i zadania tej instytucji przybliżył Enrique
Molina-Galan, dyrektor klastra biotechnologicznego w Hadze. O procedurze aplikowania
o patenty opowiadała Kirsten Niebuhl-Eber.
Mówiono również o praktycznej ochronie in-
nowacji związanych z komórkami macierzystymi oraz platformami ekspresyjnymi białek.
Eksperci z EPO specjalizują się w ocenie
wynalazków biotechnologicznych i głownie
dzielili się swymi doświadczeniami związanymi
z tym obszarem nauki.
Druga cześć seminarium to przedstawienie
potencjału Małopolski oraz liczne pytania oraz
dyskusja. Zapraszamy na kolejne spotkania
z cyklu „Nauka a przemysł”.
Spotkanie z ekspertami z EPO (siedzą na wprost),
fot. CITTRU
Badania nad materiałami
kompozytowymi
Komisja Europejska zatwierdziła do realizacji projekt Politechniki Lubelskiej „Centrum doskonałości w zakresie nowoczesnych
materiałów kompozytowych stosowanych
w lotnictwie i nawierzchniach drogowych”.
W konkursie złożono 312 projektów z różnych
krajów europejskich, 16 z nich uzyskało pozytywną opinię. Projekt Politechniki Lubelskiej
został najwyżej oceniony i uzyskał maksymalną
liczbę punktów.
Projekt realizowany będzie w latach 20102012 w ramach VII Programu Ramowego UE.
Uczestniczyć w nim będzie 11 uczelni zagranicznych z Wielkiej Brytanii, Danii, Niemiec,
Włoch, Bułgarii, Rumunii, Portugalii, Grecji
oraz 6 konsultantów z Holandii, Włoch, Wielkiej Brytanii, Grecji i Rumunii. Łączna kwota
wydatków w ramach projektu wynosi ok. 2,5
mln euro. Całym zespołem badawczym kieruje
profesor Tomasz Sadowski, kierownik Katedry
Mechaniki Ciała Stałego PL.
Naukowcy pracujący w zespole będą zajmować się nowoczesnymi materiałami kompozytowymi, w tym również „inteligentnymi”
materiałami które potrafią w razie potrzeby
zmieniać kształt pod wpływem impulsów elektrycznych. Materiały takie mogą znaleźć szerokie zastosowanie w transporcie lotniczym
i ziemnym, mogą być wykorzystane np. przy budowie śmigłowców.
Lubelski
Festiwal Nauki
W dniach 19-25 września odbyła się szósta edycja Lubelskiego Festiwalu Nauki, w tym roku
pod hasłem „Nauka techniką życia”. Głównym
organizatorem tegorocznego Festiwalu była Politechnika Lubelska.
Pokazy, wykłady oraz warsztaty przygotowane
przez organizatorów – m.in. uczelnie i instytuty
– cieszyły się dużym zainteresowaniem. Atrakcje przyciągnęły w sumie 50.000 zarejestrowanych odwiedzających, dużą popularnością
cieszył się również tegoroczny Piknik Naukowy
zorganizowany na Placu Zamkowym.
temat numeru
3
„Inspektor 1” wkracza do akcji
„Inspektor 1” to projekt mobilnego, zdalnie sterowanego robota przeznaczonego
do monitoringu i czyszczenia szybów wentylacyjnych. Jego konstrukcją zajmują się
studenci Politechniki Lubelskiej.
Zwycięski projekt
Prototyp tworzony jest w Studenckim
Kole Naukowym Zastosowań Mechatroniki ELMECH na Wydziale Mechanicznym
PL. Jest to zwycięski projekt w konkursie
Prorektora ds. Nauki prof. dr hab. Witolda
Stępniewskiego oraz Lubelskiego Inkubatora
Przedsiębiorczości PL na „programowalnego
robota”.
Koło rozpoczęło swoją działalność
w styczniu 2008 roku a jego opiekunem naukowym jest dr inż. Przemysław Filipek.
ELMECH gromadzi głównie studentów z Wydziałów Mechanicznego oraz Elektrotechniki i Informatyki. Jego celem jest rozwijanie
umiejętności i realizacja własnych pomysłów.
Ideą projektu jest zbudowanie mobilnego robota, który umożliwi wgląd do wnętrza
kanału wentylacyjnego i jego okresowe
czyszczenie. Prawidłowa wentylacja pomieszczeń odgrywa istotną rolę w zapewnieniu dobrego samopoczucia i zdrowia,
a jej brak może być przyczyną groźnych
zatruć (na przykład tlenkiem węgla) bądź
okresowego bólu głowy, uczucia duszności,
braku koncentracji itp. Zapewnienie dobrej
wentylacji ściśle wiąże się z drożnymi kanałami wentylacyjnymi dostarczającymi świeże powietrze. Kanały te powinny być wolne
od zanieczyszczeń oraz przeszkód mogących
skutecznie ograniczyć przepływ powietrza,
bądź całkowicie go zablokować.
Widok rzeczywisty ramienia wraz z podwoziem
(widoczne silniki napędowe)
Morfologia i anatomia
robota
Robot „Inspektor 1”, bazujący na postawie czterokołowej, zasilany jest z akumulatora 12V/5Ah. Jego dwa silniki służą do
zmiany kierunków ruchu i napędu w obie
strony. Całością zarządza 32 bitowy mikrokontroler rodziny AT91SAM7S firmy Atmel.
Robot posiada kolorową kamerę, która
Penetrując piramidy
22 Marca 1993 roku we wnętrzu
Wielkiej Piramidy Cheopsa dokonano
sensacyjnego odkrycia. Zawdzięczamy
go niemieckiemu inżynierowi Rudolfowi
Gantenbrinkowi. Wraz ze swoją ekipą
postanowił on skonstruować zminiaturyzowanego robota, który spenetruje
wszystkie korytarze tej starożytnej
budowli.
Ramię robota „Inspektor 1” zamodelowane
w programie Solid Edge
przekazuje obraz bezprzewodowo do monitora LCD. Operator ma do dyspozycji zamontowane z przodu trójosiowe, ruchome
ramię z wymiennymi końcówkami (chwytak, szufelka i szczotki), źródło światła oraz
wspomagające koło pionowe, zwiększające
przyczepność poprzez nacisk do podłoża.
Za pomocą chwytaka (widocznego na
zdjęciu – zamodelowanego w programie
Solid Edge, oraz w postaci rzeczywistej –
z podwoziem), „Inspektor 1” może usuwać
z kanału większe przeszkody i śmieci (woreczki foliowe, gałązki). Szufelka jest przydatna do nabierania materiałów sypkich
(piach, ziemia, drobiny gruzu), a szczotki
posłużą do oczyszczenia ścianek kanału
z kurzu. Robot wzbogacony jest o różne czujniki (min. odległości, przepływu i kierunku
powietrza, obecności gazu, temperatury).
Sterowanie robotem będzie
realizowane za pomocą pulpitu wyposażonego w wyświetlacz
LCD (wyświetlanie wartości parametrów z czujników), joystick
(zmiana kierunku i prędkości jazdy robota oraz ruch ramienia,
wspomagającego koła pionowego
i pozycjonera kamery), pamięć
flash (do zapisywania parametrów
z czujników oraz kierunku ruchu
i drogi przebytej przez robota).
Oprogramowanie robota zapewni również zapis przebytej drogi,
co umożliwi jego autonomiczny
powrót po zaniku sygnału radiowego (brak
komunikacji z pulpitem), aż do miejsca ponownego nawiązania transmisji.
Realizowany projekt jest przykładem na
to, jak uczelniane konkursy mogą pobudzić
wyobraźnię studentów. Jego dodatkowym
efektem jest przyciągnięcie uwagi lubelskich firm, które wyraziły zainteresowanie
współpracą ze zwycięskim zespołem w zakresie doradztwa i wspólnej pracy nad praktycznymi rozwiązaniami.
Przemysław Filipek
Wielka Piramida Cheopsa.
fot. Mira Pavlakovic/stock.xchange
Robot o nazwie Upu-aut 2 (Otwierający Drogi) został umieszczony
w południowym szybie Wielkiej Piramidy w Komorze Królowej. Długość tunelu
szacowano na 8 metrów. Po przejechaniu tego odcinka szyb jednak się nie
skończył. Prowadził cały czas w górę,
co zaskoczony zespół Gantenbrinka
obserwował na ekranie monitora (robot
wyposażony był w kamery). Za pomocą Upu-auta niemiecki badacz odkrył
zagadkowe drzwi w Wielkiej Piramidzie
– był to wapienny blok wyposażony
w dwie miedziane klamry (rodzaj uchwytów). Równe szczeliny tworzące idealny
prostokąt wyraźnie wskazywały, że wapienna ściana jest drzwiami do jakiegoś
pomieszczenia, a metalowe uchwyty
służą do podnoszenia wapiennego bloku do góry. W trakcie swej pracy robot
pokonał ponad 60 metrów.
Nadchodzi papula…
W ostatnim, październikowym wydaniu bloga CITTRU znanazł się tekst o innowacyjnych i często szalonych formach
oraz miejscach reklamy, umieszczonych
np. w toaletach, na pasących się owcach,
uchwytach w autobusie lub przekazywanych
przez mikro-roboty szeptające propagandowe hasła wprost do ucha przechodnia.
Czytaj na www.cittru.uj.edu.pl
temat numeru
4
Wynalazki: ochrona
międzynarodowa
Patent udzielany przez Urząd Patentowy RP daje wyłączność na komercyjne korzystanie z wynalazku tylko na terytorium Polski. Do uzyskania patentu
konieczne jest całkowite ujawnienie
wynalazku. Bazy patentowe są ogólnodostępne, a zatem każdy podmiot może
za granicą korzystać z opatentowanego
rozwiązania. Warto zatem pomyśleć
także o ochronie w innych krajach.
Konwencja paryska
Najstarszym mechanizmem umożliwiającym uzyskanie patentu w wielu
krajach jest Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Własności Przemysłowej zatwierdzona 20 marca 1883 r.
w Paryżu. Polska jest jej stroną od
1919 roku.
Konwencja paryska umożliwia wynalazcom zgłoszenie wynalazku do zagranicznych urzędów patentowych w ciągu
12 miesięcy od pierwszego zgłoszenia
w kraju. Badanie zdolności patentowej – nowości i poziomu wynalazczego,
przeprowadzane jest wtedy według
stanu z „daty pierwszeństwa”. Do konwencji paryskiej przystąpiło ponad 170
państw.
Tryb PCT
Składanie zgłoszeń w wielu urzędach
patentowych jest kłopotliwe i dosyć
kosztowne. Łatwiejszą drogę zgłaszania
wynalazku w kilku krajach jednocześnie
umożliwia procedura międzynarodowa
PCT (Patent Cooperation Treaty), która jest efektem Układu o współpracy
patentowej obejmującego ponad 130
państw (w tym wszystkie europejskie).
Z laboratoriów UJ
medycyna, ochrona środowiska, przemysł
Nowe leki, terapie, metody diagnostyczne, rozwiązania problemów ochrony środowiska, a także zaawansowane technologie dla przemysłu - badania prowadzone na
Uniwersytecie Jagiellońskim prowadzą do wyników, które mogą znaleźć zastosowanie
w ważnych dziedzinach życia. Aby laboratoryjne odkrycia doczekały się swojej realizacji, musi zainteresować się nimi firma, która wprowadzi je na rynek jako gotowe
produkty lub usługi.
Prezentujemy krótki przegląd wybranych
wynalazków z Uniwersytetu Jagiellońskiego zgłoszonych w tym roku do ochrony
patentowej, dla których CITTRU poszukuje
obecnie inwestorów lub licencjobiorców.
Terapia nowotworowa,
diagnostyka, dezynfekcja
Jednym z najbardziej oczekiwanych rezultatów badań naukowych jest skuteczny
lek na raka. Cegiełką tworzącą podwaliny
takiej terapii jest nowa metoda leczenia
chorób nowotworowych opracowana przez
badaczy z Wydziału Lekarskiego CM UJ, która wykorzystuje właściwości modyfikowanej
genetycznie bakterii Salmonella. Wytworzony szczep bakteryjny ma zdolność do
wybiórczego kolonizowania chorej tkanki
dzięki wykorzystaniu specyficznych przeciwciał. Ponadto nowe cechy bakterii powodują zniszczenie komórek nowotworu.
Badania na zwierzętach wskazują na wysoką skuteczność tej terapii.
Podstawą prawidłowego leczenia jest
wczesne wykrycie i monitorowanie zmian
nowotworowych. Jedną z najbardziej
zaawansowanych technologicznie metod
obrazowania w onkologii jest obecnie Pozytonowa Tomografia Emisyjna (PET). Grupa
fizyków UJ prowadzona przez prof. Pawła
Jedno zgłoszenie międzynarodowe
w trybie PCT wywołuje skutki prawne
takie jak zgłoszenia w poszczególnych
urzędach krajowych.
Należy pamiętać, że tryb PCT to
tylko pierwszy etap ubiegania się
o ochronę, który obejmuje: zgłoszenie,
poszukiwanie patentowe i publikację
zgłoszenia międzynarodowego wraz
z raportem z poszukiwań (na wniosek
zgłaszającego także międzynarodowe
badanie wstępne). Procedury uzyskania
ochrony zgłaszający musi kontynuować
przed wybranymi przez siebie krajowymi urzędami, które indywidualnie podejmują ostateczną decyzję o udzieleniu bądź odmowie udzielenia patentu.
cd. na str. 5
Fragment oferty CITTRU – Nowe tomografy
pozytonowe
Fragment oferty CITTRU – Materiały na bazie
dwutlenku tytanu
Moskala zaproponowała nowe rozwiązania
ulepszające działania tomagrafów. Użycie
stosunkowo tanich scyntylatorów organicznych dających się produkować w dowolnych
kształtach i wielkościach, w przeciwieństwie
do obecnie używanych drogich kryształów
nieorganicznych, pozwala na wykonanie
komory do badania pacjenta o dowolnych
rozmiarach, umożliwiających obrazowanie procesów fizjologicznych jednocześnie
w całym ciele pacjenta. Co więcej scyntylatory organiczne umożliwiają uzyskanie znacznie wyższych czasowych zdolności rozdzielczych.
Coraz bliżej zastosowania na rynku
biomedycznym jest kolejny wynalazek
uniwersyteckich naukowców. Zespół
dr Wojciecha Macyka bada materiały na
bazie dwutlenku tytanu (TiO2), które
znane są z atrybutów fotokatalitycznych. TiO2 naświetlany światłem ultrafioletowym wykazuje bowiem własności
bakteriobójcze, grzybobójcze, dezynfekujące oraz neutralizujące zapach.
Z materiałów tych wykonuje się zarówno powłoki samoczyszczące, jak i środki
do dezynfekcji, sterylizacji oraz preparaty dezodorujące. Modyfikacja nanokrystalicznego dwutlenku tytanu umożliwiła
naukowcom stworzenie materiału aktywnego w świetle widzialnym, co pozwoli
wyeliminować konieczność zastosowania drogich lamp emitujących szkodliwe
promieniowanie ultrafioletowe.
temat numeru
Czysta woda,
czyste powietrze
Zjawisko
fotokatalizy
wykorzystuje
także wynalazek naukowców z Wydziału
Chemii (zespół pod kierunkiem prof. Marii
Nowakowskiej) - fotokatalizatory hybrydowe oparte na glinokrzemianach warstwowych, które mogą być zastosowane
do degradacji zanieczyszczeń wody.
Kontakt dla firm zainteresowanych
opisywanymi wynalazkami:
CITTRU
[email protected]
oraz [email protected]
tel. +48 12 663 38 32
W stosunku do obecnie stosowanych
rozwiązań fotokatalizatory hybrydowe,
będące przedmiotem wynalazku, mają
szereg istotnych zalet. Są one oparte na
nietoksycznych minerałach, a zatem mogą
być stosowane w warunkach środowiska
naturalnego. Mają także zdolność usuwania toksycznych związków z wody jednocześnie poprzez prostą adsorpcję fizyczną,
jak na drodze fotokatalitycznej degradacji
(łączą w sobie zalety metody fotochemicznej oraz metody adsorpcyjnej). Ponadto ulegają samorzutnej separacji
z zawiesin wodnych w wyniku sedymentacji, dlatego mogą być łatwo usuwane z zawiesin wodnych poprzez filtrację lub
dekantację.
O czyste powietrze dba zespół
prof. Zbigniewa Sojki i dr hab. Andrzeja Kotarby pracując nad katalizatorem do wysokotemperaturowego rozkładu podtlenku azotu (N2O)
w gazach odlotowych emitowanych
przez instalacje do syntezy kwasu azotowego(V). Emisja N2O może
w sposób znaczący przyczyniać się
do efektu cieplarnianego, ponieważ
akumuluje on ciepło ok. 310 razy
bardziej skutecznie niż CO2, stąd też
konieczne jest jego efektywne eliminowanie. Główne zalety katalizatora
stworzonego przez naukowców UJ
to wysoka aktywność katalityczna,
pomimo bardzo małej powierzchni właściwej, łatwość zastosowania
w istniejących instalacjach (bez konieczności modernizacji) oraz skład
przyjazny dla środowiska naturalnego.
Baterie litowo-jonowe,
tworzywa sztuczne
Przyjazna dla środowiska jest także technologia chemików (prof. Roman Dziembaj
i dr Marcin Molenda) związana z wytwarzaniem baterii litowo–jonowych, stosowanych m.in. w telefonach komórkowych,
kamerach cyfrowych i laptopach, czy też
w samochodach z napędem hybrydowym
i elektrycznym. Naukowcy opracowali
nową metodę bezpośredniego wytwarzania przewodzących warstw węglowych na
nośnikach proszkowych (tlenki, krzemiany,
fosforany, itp.), przeznaczoną zwłaszcza
do wytwarzania warstw elektrodowych
w akumulatorach Li-Ion. Proces przebiega
całkowicie w środowisku wodnym a stosowane prekursory węglowe są nietoksyczne, co sprawia, że technologia jest mniej
uciążliwa dla środowiska naturalnego.
Odpowiednio dobrana kompozycja pozwala
ponadto uzyskać warstwę węglową o założonych właściwościach fizykochemicznych
(grubość, szczelność, porowatość, itp.),
a w szczególności odpowiednim przewodnictwie elektrycznym.
Odkrycia naukowców mogą znaleźć zastosowanie także w przemyśle tworzyw
sztucznych, w którym jednym z najbardziej podstawowych surowców jest obecnie styren (spieniona forma polistyrenu to
styropian). Ponad 90% światowej produkcji
styrenu otrzymuje się na drodze katalitycznego odwodornienia etylobenzenu. Surowe
warunki tego procesu powodują stopniową
dezaktywację katalizatora i ograniczenie
czasu jego użytkowania w instalacji przemysłowej do 1-2 lat. Wspomniany już zespół prof. Zbigniewa Sojki i dr hab. Andrzeja Kotarby stworzył katalizator ferrytowy
o podwyższonej stabilności termicznej,
aktywności i odporności na zawęglanie.
Istotną zaletą wynalazku jest także fakt,
że jego praktyczne zastosowanie nie wy-
5
Patent europejski
Od 1 marca 2004 roku Polska jest stroną
Konwencji o uzyskaniu patentu europejskiego pozwalającej na otrzymanie ochrony patentowej w ponad 30 krajach europejskich za pomocą jednego zgłoszenia
i jednej procedury. Badania zdolności patentowej przeprowadza Europejski Urząd
Patentowy (EPO), który wydaje decyzję
wiążącą dla krajowych urzędów patentowych państw wskazanych w zgłoszeniu.
Patent europejski odnosi takie same skutki
prawne jak krajowy.
Strona EPO (www.epo.org) umożliwia
także przeszukiwanie baz patentowych
Koszty uzyskania patentu europejskiego, czy zgłoszenia wynalazku w trybie PCT
są znacznie wyższe niż opłaty administracyjne w Polsce. Jednostki naukowe mogą
ubiegać się o dofinansowanie międzynarodowej ochrony w programach „Patent
PLUS - Wsparcie patentowania wynalazków” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz „Wsparcie ochrony własności
przemysłowej tworzonej w jednostkach
naukowych w wyniku prac B+R” (1.3.2 PO
IG) koordynowanym przez Ośrodek Przetwarzania Informacji.
W tym roku CITTRU pozyskało prawie
300 tys. zł na międzynarodową ochronę
wynalazków UJ.
Więcej informacji:
www.wipo.int/pct/en/
www.epo.org
www.nauka.gov.pl/
www.opi.org.pl/pl/konkursy-po-ig/
Fragment oferty CITTRU – Synteza styrenu
maga zaawansowanej i kosztownej przebudowy linii technologicznych – katalizator
może być stosowany w istniejących obiektach bez konieczności ich modernizacji,
ponieważ stanowi ulepszenie istniejącej
technologii.
Aleksandra Łubnicka, CITTRU
Rektor UJ
o nauce i biznesie
Na stronie CITTRU prezentujemy wywiad,
jakiego serwisowi Polskiej Agencji Prasowej
„Nauka w Polsce” udzielił Rektor UJ prof. Karol Musioł. Mówi w nim między innymi o sensie
zarabiania na własności intelektualnej, wzroście liczby patentów, powstającym katalogu
innowacji, tworzeniu spółek akademickich
i brokerach technologii.
Czytaj na www.cittru.uj.edu.pl
temat numeru
6
Przydatne definicje
Urządzenia elektrostatyczne
Grupa urządzeń, których zasada działania opiera się na oddziaływaniu niezmiennego pola elektrycznego generowanego przez nieruchome ładunki.
Przykładowe grupy urządzeń bazujących na oddziaływaniu sił w polu elektrostatycznym to: separatory, filtry,
urządzenia do pokrywania powierzchni
(np. malowanie natryskowe), urządzenia do tworzenia obrazów (np. drukarki
laserowe).
Elektrofiltr „bifilarny”
Zespół naukowców z Katedry Inżynierii Komputerowej i Elektrycznej Politechniki Lubelskiej, Instytutu Agrofizyki PAN w Lublinie i Uniwersytetu Przyrodniczego
w Lublinie opracował nowy rodzaj filtra przemysłowego, umożliwiającego usuwanie pyłów
o właściwościach dielektrycznych. Filtr zgłoszono do ochrony patentowej.
Zjawisko oddziaływania pola elektrycznego na cząstki pyłu zaobserwowano pod koniec XVIII wieku. Jednak pierwsze udane próby budowy elektrofiltrów przeprowadzono
dopiero na początku XX wieku. Obecnie filtry
elektryczne, zwane elektrofiltrami, to urządzenia elektrostatyczne. Ten typ filtrów jest
stosowany do odpylania pyłów w przemyśle
hutniczym, wydobywczym i energetycznym.
siłę przyciągania cząsteczek do uzwojeń
filtru.
Konstrukcja filtru bifilarnego charakteryzuje się mniejszymi oporami przepływu
niż standardowe odpylacze tkaninowe, co
może zapewnić osiągnięcie dodatkowych
oszczędności zużycia energii w urządzeniach
ssąco-tłoczących stosowanych w tych instalacjach.
Zastosowanie
nowych filtrów
Kopiarka - przykład urządzenia elektrostatycznego. fot. Nimalan Tharmalingam/stock.xchange
Filtr tkaninowy
Filtr w którym strumień gazu zawierający cząsteczki zanieczyszczeń przepływa
przez porowatą membranę (np. tkaninę). Cząsteczki o średnicach większych
niż średnice otworów materiału porowatego powinny być kompletnie usuwane
z filtrowanego gazu. Taka technologia
usuwania zanieczyszczeń gwarantuje,
zgodnie z zasadą działania, stuprocentową teoretyczną skuteczność. Rzeczywisty problem stanowi warstwa zanieczyszczeń zebranych na „tkaninie”
filtracyjnej, którą należy systematycznie usuwać.
Chociaż charakteryzują się one dużą skutecznością odpylania (nawet powyżej 99%), nie
znajdują jednak zastosowania w obiektach,
w których pyły mają charakter wybuchowy,
np. pyły w młynach, kaszarniach itp. W tej
gałęzi przemysłu powszechnie stosowane są
filtry tkaninowe.
98% efektywności
Badania prowadzone w Katedrze Inżynierii Komputerowej i Elektrycznej Politechniki Lubelskiej wykazały, że do filtracji może
zostać wykorzystane uzwojenie bifilarne.
Uzwojenie to pracuje przy napięciu zasilającym, które nie wywołuje zjawiska ulotu,
jak to ma miejsce w przypadku elektrofiltrów. Podjęto więc próby odpylania pyłów
powstających w ciągu produkcyjnym mąki
i kaszy.
Elektrofiltr bifilarny jest filtrem elektrostatycznym nowej konstrukcji, umożliwiającym wychwytywanie cząstek pyłów pochodzenia organicznego i nieorganicznego
o właściwościach dielektrycznych. Badany
filtr wyposażony był w trzy stopnie filtrujące
w postaci ramek z nawiniętym uzwojeniem
bifilarnym. Niejednorodne natężenie pola
elektrycznego wytwarzane wokół uzwojeń
bifilarnych okazało się być wystarczająco
duże do wychwytywania cząstek pyłów organicznych. Sprawność oczyszczania w urządzeniu odpylającym w warunkach laboratoryjnych dochodziła do 98%.
Dodatkowo zbadano wpływ na skuteczność odpylania takich czynników, jak:
prędkość aerozolu, koncentracja pyłu,
wilgotność, wielkość cząstek, średnica
przewodu uzwojenia oraz obłożenie filtru.
Badacze stwierdzili istotny wpływ wilgotności względnej powietrza na wzrost wartości przenikalności pyłu, a tym samym na
Istnieje również możliwość połączenia filtru bifilarnego z filtrem tkaninowym. Takie
rozwiązanie pozwala na niemal całkowite
zatrzymanie cząstek stałych (sprawność odpylania może osiągać wartości 99,9%). Jednak
decydując się na takie urządzenie, trzeba
uwzględnić fakt, że wysoką sprawność osiągnąć można jedynie poprzez odpowiedni dobór tkaniny oraz syst ematyczną regenerację
filtra tkaninowego. Tego rodzaju rozwiązanie
pozwoli dodatkowo na wydłużenie czasu żywotności odpylacza tkaninowego, którego zadaniem będzie jedynie wyłapywanie niewielkiej ilości cząstek przedostających się poza
filtr bifilarny. Opisywany filtr „hybrydowy”
umożliwi prostsze rozwiązania konstrukcyjne związane z oczyszczaniem mechanizmu.
Filtr bifilarny może być oczyszczany poprzez
dodatkowe zainstalowanie mechanicznego
urządzenia udarowego. Taka operacja jest
niemożliwa w przypadku filtru tkaninowego,
w którym do prawidłowego czyszczenia konieczny jest
demontaż tkaniny
filtracyjnej i jej odpylenie lub jeszcze
lepiej, wymiana.
Czynności te powodują przestój urządzenia.
Elektrostatyczne oczyszczanie gazów jest w dalszym
ciągu dynamicznie
rozwijającą się technologią. W połączeniu
z technologiami usuwania zanieczyszczeń stanowi z pewnością podstawę dalszego rozwoju
elektrofiltrów.
prof. dr hab. inż. Wiktor Pietrzyk
dr inż. Marek Horyński
Wnętrze komory filtracyjnej
z widocznymi uzwojeniami bifilarnymi
fot. Jaime Barber/stock.xchange
Uzwojenie bifilarne
Uzwojenie elektryczne nawinięte dwoma przewodami, połączonymi szeregowo, ale przeciwsobnie, dzięki czemu
cewka bifilarna posiada zerową indukcyjność własną. Uzwojenie jest zatem
nawijane w ten sposób, że składa się
z dwóch równoległych, niepołączonych
ze sobą galwanicznie, przewodów, rozdzielonych izolacją. Uzyskujemy w ten
sposób układ, który pracuje z minimalną mocą elektryczną wynikającą tylko
z nieidealnego odizolowania przewodów. Uzwojenie takie jest w praktyce
równoważne dwóm cewkom.
Widok stanowiska badawczego filtru bifilarnego
Wydaje się zatem, iż możliwe jest wykorzystanie filtrów bifilarnych jako samodzielnych odpylaczy w kaszarniach, młynach, makaroniarniach i innych gałęziach przemysłu
rolno-spożywczego. Filtr ten przy wysokiej
skuteczności charakteryzuje się niższymi oporami przepływu w stosunku do filtra tkaninowego. Umożliwia to zmniejszenie zapotrzebowania mocy urządzeń wentylacyjnych.
aktualności/fundusze
Na badania i produkcję:
dofinansowanie dla przedsiębiorców
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ogłosiła kolejny nabór wniosków w ramach
działania 1.4 - 4.1 „Wsparcie projektów celowych oraz wsparcie wdrożeń wyników prac
B+R” Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.
Konkurs jest skierowany do sektora MŚP.
Dofinansowanie mogą otrzymać mikro, mali
i średni przedsiębiorcy, którzy prowadzą
działalność i mają siedzibę lub miejsce
zamieszkania (osoby fizyczne) na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej. Termin składania
wniosków upływa 30 listopada 2009 r.
Skala dofinansowania zależy od typu
przedsiębiorcy, jego wielkości. I tak
w przypadku mikro i małego przedsiębiorstwa kwota wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem wynosi 70%
w przypadku badań przemysłowych oraz 45%
w przypadku badań rozwojowych. Nieco
W ramach konkursu wsparciem mogą zostać objęte przedsięwzięcia polegające na
prowadzeniu przez przedsiębiorców projektów celowych składających się z części badawczej (badań przemysłowych i/lub prac
rozwojowych) oraz części wdrożeniowej
(wdrożenia wyników tych badań lub prac w
działalności gospodarczej przedsiębiorcy).
Planowane dofinansowanie części badawczej projektu celowego będzie pochodziło
z budżetu Działania 1.4, zaś na wdrożenie
wyników badań z budżetu Działania 4.1.
Całkowita wartość przedsięwzięcia nie
może przekroczyć równowartości w złotych
kwoty 50 milionów euro, w tym dla jednego
przedsiębiorcy nie może przekroczyć równowartości w złotych kwoty 7,5 miliona euro.
mniejsze dofinansowanie przewidziano
dla średnich przedsiębiorstw – 60% wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem, w przypadku badań przemysłowych
oraz 35% wydatków kwalifikujących się do
objęcia wsparciem, w przypadku prac
rozwojowych.
Dofinansowanie
etapu
wdrożenia wyników prac badawczych
i rozwojowych zostało ustalone na nieprzekraczalnym poziomie 20 milionów złotych
dla jednego przedsiębiorcy na jeden projekt. Dodatkowo przewidziano możliwość
dofinansowania części doradczej związanej z projektem celowym.
Raport „Przedsiębiorczość
akademicka w Polsce”
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) opublikowała zbiorczy raport
dotyczący przedsiębiorczości akademickiej
w Polsce. Publikacja jest wynikiem przeprowadzonych analiz i badań w ramach projektu PARP pt. Przedsiębiorczość akademicka
(rozwój firm spin – off, spin – out) – zapotrzebowanie na szkolenia służące jej rozwojowi
(Warszawa 2009).
Więcej na stronie www.parp.gov.pl
Nowe regulacje UE
w zakresie transferu wiedzy
Celem przedsięwzięcia było zbadanie
oraz przedstawienie obecnego stanu wiedzy
pracowników naukowych i ich umiejętności w zakresie komercjalizowania wyników
badań oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Raport dostarcza obszernych
informacji na temat najlepszych sposobów
wspierania nowozakładanych innowacyjnych przedsiębiorstw odpryskowych (firm
spin-off, spin-out). Ocenia możliwości aktywizacji przedsiębiorczości akademickiej oraz
wskazuje na pożądane metody jej promocji.
Komisja Europejska przyjęła nowe zalecenia w sprawie zarządzania własnością
intelektualną w ramach działań związanych
z transferem wiedzy. Zaleceniom towarzyszy kodeks postępowania dla uczelni wyższych i innych publicznych organizacji badawczych.
Zalecenia mają charakter dobrowolny;
określają one standardowe ramy dla działań, których celem jest transfer wiedzy.
Z kolei kodeks postępowania określa zasady, według których jednostki mogą tworzyć
założenia swojej polityki ochrony własności
intelektualnej, transferu wiedzy i współpracy z innymi podmiotami w zakresie wspólnych badań i komercyjnych zleceń.
Publikacja jest współfinansowana przez
Unię Europejską w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego.
Więcej na stronie www.parp.gov.pl
źródło: ec.europa.eu
Dokument został opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE (Seria L Nr 146 Tom 51
z dnia 5 czerwca 2008 r.) i jest dostępny
w języku polskim na stronie:
http://eur-lex.europa.eu/
7
promocja nauki i biznesu
8
Jak promować naukę?
Uniwersytet Jagielloński (CITTRU)
przygotował – wspierający promowanie
nauki – projekt NOWUM („Nauka, Osiągnięcia, Wiedza, Upowszechnianie, Marketing”). We wrześniu 2009 roku projekt
ten został złożony na konkurs w ramach
funduszy strukturalnych UE.
Zestaw działań obejmuje m.in. zebranie
i wydanie w formie książkowej najciekawszych projektów badawczych realizowanych na UJ oraz organizację cyklu szkoleń
dla naukowców („Promocja dla naukowców”) pozwalających na zdobycie praktycznych umiejętności m.in. z zakresu kontaktów
z mediami oraz tworzenia i prowadzenia prezentacji. Uruchomienie takich warsztatów to
częsty postulat naukowców z UJ.
NOWUM to również konkurs na tekst
futurystyczno-naukowy „Wizje”. Ma on
zachęcić młodych naukowców do twórczej
refleksji nad zmianami świata i rozwoju
nauki. Innym aspektem nowatorskiego popularyzowania nauki jest internet. O jego
związkach z nauką będą debatować goście
ogólnopolskiej konferencji „Nauka 2.0”.
Piotr Żabicki, CITTRU
Biuletyn NIMB
Nauka, Innowacje, Marketing, Biznes
Wydawany 3 razy w roku.
Wydawca: Centrum Innowacji, Transferu
Technologii i Rozwoju Uniwersytetu (CITTRU)
—Uniwersytet Jagielloński oraz Centrum
Innowacji i Zaawansowanych Technologii (CIiZT)
—Politechnika Lubelska
www.cittru.uj.edu.pl
innowacje.pollub.pl
Redakcja:
Piotr Żabicki (naczelny, Kraków),
Radosław Dolecki (Lublin), Agnieszka Kluska
(Lublin), Edyta Giżycka (Kraków)
Kontakt:
[email protected]
[email protected]
NIMB wersja PDF na stronie www.cittru.uj.edu.pl
Nakład 400 egzemplarzy (w dwóch wersjach)
dystrybuowanych bezpłatnie na Uniwersytecie
Jagiellońskim i Politechnice Lubelskiej.
Skład i druk:
Drukarnia GO! Print
www.goprint.pl, tel. 12 396 39 14
Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przetwarzanie i rozpowszechnianie materiałów w całości
lub części bez zgody Redakcji jest zabronione.
Nowatorskie projekty społeczne
Jeszcze w tym roku ogłoszone zostaną konkursy na projekty innowacyjne i ponadnarodowe w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Pomysły, które często były niemożliwe do realizacji z uwagi na sztywne ramy konkursowe, będą miały dużo większe
szanse wdrożenia.
Projekty innowacyjne zakładają wprowadzanie nowych modeli pracy i rozwiązań problemów społecznych, natomiast
projekty ponadnarodowe pozwolą nawiązać współpracę z partnerami z krajów UE
oraz podmiotami spoza Unii.
Projekty innowacyjne mogą być szczególnie interesujące dla tych, którzy mają
pomysły na rozwiązywanie trudnych kwestii społecznych nowymi sposobami, także
tymi sprawdzonymi za granicą. Dodatkową
zachętą do realizacji tego typu inicjatyw
jest uwzględnienie ryzyka niesprawdzenia się testowanego modelu. Program
zakłada możliwość wypróbowania pionierskich rozwiązań, które mogą okazać się
nietrafione bądź nieskuteczne. Projekty
testujące składają się z dwóch obowiązkowych etapów: etapu przygotowania,
w ramach którego opracowywana jest
strategia wdrażania projektu oraz etapu
sprawdzania i upowszechniania nowego
rozwiązania.
Główne obszary tematyczne opisywanych projektów innowacyjnych to:
1.zatrudnienie i integracja społeczna,
2.adaptacyjność,
3.edukacja i szkolnictwo wyższe oraz
4.dobre rządzenie.
Informacji na temat planowanych konkursów należy szukać w Planach Działań na
rok 2009 zamieszczanych na stronach Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa
Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Wojewódzkich Urzędów Pracy.
Jako pierwsze konkurs na projekty
innowacyjne uruchomiło MEN. Do 4 stycznia
2010 r. przyjmowane są wnioski aplikacyjne
na „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów dotyczących m.in.
kształcenia w zakresie nauk matematycznych, przyrodniczych i technicznych oraz
przedsiębiorczości”
Więcej informacji:
www.kiw-pokl.org.pl, www.cofund.org.pl
Halszka Siudak, CITTRU
Polski Produkt Przyszłości
XII Konkurs na „Polski Produkt Przyszłości” został objęty honorowym patronatem Ministra Gospodarki. Jego organizatorem jest Polska Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości (PARP). Celem konkursu
jest upowszechnianie osiągnięć twórców
innowacyjnych technik i technologii, które mają szansę zaistnieć na rynku polskim.
Adresatami konkursu są innowacyjni przedsiębiorcy, jednostki badawczo-rozwojowe,
instytuty naukowe, zakłady doświadczalne
a także indywidualni wynalazcy z krajów
UE. Przedstawienie nowego, innowacyjnego wyrobu lub technologii jest warunkiem przystąpienia do konkursu.
Nagroda Polski Produkt Przyszłości
będzie przyznawana w 4 kategoriach:
• wyrób przyszłości w fazie przedwdrożeniowej,
• technologia przyszłości w fazie przedwdrożeniowej wyrób przyszłości w fazie
wdrożeniowej,
• wyrób przyszłości w fazie wdrożeniowej,
• technologia przyszłości w fazie wdrożeniowej.
Ocena zgłaszanych projektów będzie oparta na następujących kryteriach:
konkurencyjność, przyjazność dla środowi-
ska, energooszczędność, stan przygotowania
i wdrożenia do produkcji, porównywalność parametrów technicznych z odpowiednikami światowymi. Laureaci mają
możliwość posługiwania się w korespondencji znakiem i hasłem „Polski Produkt
Przyszłości”. Ponadto są nagrodzeni udziałem
w kampaniach promocyjnych organizowanych przez PARP. Sama nagroda w konkursie jest dodatkowo premiowana w ocenie merytorycznej projektu zgłoszonego
do Programu Operacyjnego Innowacyjna
Gospodarka w działaniu 4.4. „Nowe inwestycje
o wysokim potencjale innowacyjnym”.
Więcej na stronie www.parp.gov.pl