docpobierz plik
download 
Reklamacja Transkrypt
pobierz plik
Ewaluacja ex-post projektu „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Warszawa, październik - listopad 2005 SPIS TREŚCI I. GŁÓWNE WNIOSKI ........................................................................................................... 4 II. REKOMENDACJE........................................................................................................... 13 III. CELE BADANIA EWALUACYJNEGO ............................................................................ 15 IV. PROJEKT EWALUACJI ................................................................................................. 16 V. METODOLOGIA BADANIA............................................................................................. 18 VI. OPIS PROJEKTU .......................................................................................................... 22 VII. SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADANIA ............................................................................ 27 1. Rekrutacja uczestników projektu............................................................................. 27 2. Ocena komponentu – Doradztwo Zawodowe i Indywidualne Plany Działania ......... 27 3. Ocena komponentu – Szkolenia zawodowe............................................................ 31 4. Ocena komponentu – Subsydiowane zatrudnienie ................................................. 37 5. Obecna sytuacja zawodowa uczestników projektu Alternatywa .............................. 39 6. Ocena przydatności i wpływu poszczególnych elementów projektu na obecną sytuację zawodową uczestników projektu...............................................................478 7. Charakterystyka społeczno-demograficzna uczestników projektu Alternatywa........ 56 VIII. PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADANIA.................................................................... 59 IX. ZAŁĄCZNIKI .................................................................................................................. 67 2 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post WSTĘP Niniejszy raport jest prezentacją wyników ewaluacji końcowej projektu PHARE 2001 Spójność Społeczna i Gospodarcza – Rozwój Zasobów Ludzkich „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa”. Projekt realizowany był od listopada 2003 do września 2004 z udziałem 49 Powiatowych Urzędów Pracy i konsorcjum doradczo-szkoleniowego pod przewodnictwem firmy IMC Consulting Ltd. Ewaluacja została wykonana przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości w okresie od października do listopada 2005 roku, czyli rok po zakończeniu projektu. Jednostką przeprowadzającą ewaluację był Zespół Programowania i Ewaluacji – Sekcja Ewaluacji – działający w ramach Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Zespół Programowania i Ewaluacji jest niezależną jednostką organizacyjną w strukturze instytucji. Nie uczestniczy on w realizacji programów wdrażanych przez PARP i bezpośrednio podlega jedynie głównemu prezesowi Agencji. Takie usytuowanie zespołu pozwala na przeprowadzanie obiektywnych ocen programów. Wykonawcą ewaluacji była Sekcja Ewaluacji, wchodząca w skład Zespołu PE (tzw. ewaluacja wewnętrzna). Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 3 I. GŁÓWNE WNIOSKI Ocena trafności projektu Trafność Na ocenę trafności projektu składają się dwa elementy: ocena doboru poszczególnych grup uczestników, pod kątem maksymalizacji potencjalnych rezultatów projektu, ocena przydatności poszczególnych elementów projektu wobec rozwoju kariery zawodowej uczestników. Projekt Alternatywa w założeniu miał objąć 5000 młodych, zarejestrowanych w urzędach pracy osób w wieku 18-26 lat z wybranych 50 powiatów z całej Polski. Aby cykl szkoleń odbywał się sprawnie, a uczestnik szybko nabywał nowe umiejętności, grupę odbiorców stanowić miały przede wszystkim osoby posiadające wykształcenie średnie i wyższe. W efekcie w projekcie od listopada 2003 roku do września 2004 roku wzięło udział 7498 osób, z 49 powiatów w całej Polsce, z czego 10% stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym/gimnazjalnym i zasadniczym zawodowym, 66% osoby z wykształceniem średnim zawodowym i średnim ogólnym, 6% osoby z wykształceniem pomaturalnym i 18% osoby z wykształceniem wyższym – zawodowym (licencjat) i magisterskim. Dobór uczestników projektu odzwierciedlał więc przyjęte kryteria. Wytyczne dotyczące ograniczenia wiekowego również zostały zachowane. Pojedyncza nieprawidłowość ujawniona została w odniesieniu do statusu zawodowego uczestników projektu – w czasie badania ankietowego jedna z osób przyznała, że przed i w czasie jego trwania była zatrudniona na umowę o pracę. Na uwagę zasługuje fakt, iż w momencie badania – rok po projekcie wykształcenie uczestników projektu wyraźnie wzrosło. Nastąpiła aktywizacja w zakresie podwyższania wykształcenia wśród wszystkich osób i w efekcie w momencie badania odsetek osób posiadających wykształcenie pomaturalne, wyższe zawodowe lub wyższe magisterskie wyniósł 44%! (wobec 24% przed rozpoczęciem Alternatywy). Dlatego też należy uznać, iż uczestnicy projektu zostali dobrze dobrani pod względem przedsiębiorczości i chęci wykorzystania potencjału tworzonego przez projekt – i to zarówno osoby z najniższym wykształceniem – podstawowym i zasadniczym zawodowym jak i wykształceniem średnim bardzo aktywnie podeszły do chęci podwyższenia swojego wykształcenia. Aktywność w zakresie podwyższania wykształcenia tworzy bardzo dobre perspektywy dla zatrudnienia uczestników projektu, nawet jeśli w obecnej chwili nie są oni zatrudnieni – wśród osób z wyższym wykształceniem odsetek zatrudnionych jest bowiem wyższy. Należy jednak pamiętać, że zebrane dane na temat wykształcenia opierają się jedynie na deklaracjach osób badanych, przez co istnieje prawdopodobieństwo tego, że mogą się one w rzeczywistości być nieco inne. Adresaci projektu Powszechna aktywizacja uczestników projektu w zakresie podwyższenia wykształcenia 4 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” Biorąc pod uwagę wiek uczestników największy odsetek osób zatrudnionych rok po projekcie znajduje się wśród osób w wieku 24-26 lat, jednakże wśród osób młodszych znajduje się zdecydowanie większy odsetek osób uczących się lub studiujących oraz odbywających staże po projekcie – można więc uznać, iż projekt wpłynął w mniejszym stopniu na aktywizację najmłodszych grup wiekowych w kierunku podwyższenia swoich kwalifikacji oraz skuteczność w poszukiwaniu pracy przez osoby najstarsze. Udział więc wszystkich dobranych grup wiekowych w projekcie należy więc uznać za zasadny. Porównując poziom zatrudnienia wśród osób pozostających przez różny czas bez pracy przed projektem, najsłabiej projekt pomógł osobom, które pozostawały przed przystąpieniem do projektu bez pracy dłużej niż 2 lata, jednakże biorąc pod uwagę większe trudności, z którymi musi zmierzyć się osoba pozostająca trwale bezrobotna – obecny 40% wskaźnik zatrudnienia wśród takich osób należy uznać za wynik dobry. Wszystkie elementy projektu – tworzenie Indywidualnych Planów Działania, seria ćwiczeń do samodzielnego wykonania, spotkania z doradcą zawodowym, udział w szkoleniu i subsydiowanym zatrudnieniu zostały ocenione jako przydatne przez większość respondentów 77-86%. Największy odsetek uczestników projektu uznał za przydatne subsydiowane zatrudnienie i tworzenie Indywidualnych Planów Działania – po 86%. Jednocześnie na relatywnie mniejszą przydatność wszystkich elementów projektu, poza przygotowaniem IPD wskazywały osoby najkrócej bezrobotne przed projektem – krócej niż miesiąc, co może wynikać z ich małego doświadczenia w poszukiwaniu pracy i braku docenienia różnych form aktywności stymulujących jej znalezienie. Również doradcy zawodowi oceniają wszystkie zastosowane w projekcie Alternatywa formy pomocy jako bardzo dobre, wzajemnie dopełniające się i odpowiadające na zróżnicowane potrzeby młodych, poszukujących pracy osób. Obie grupy wspominały jednak, że projekt w celu zwiększenia jego efektywności, mógłby zostać wzbogacony o element praktyki zawodowej – np. staży w firmach, a więc należałoby rozważyć włącznie w oferowaną, komplementarną pomoc w większym zakresie również pośrednictwa pracy. Element szkoleń został jednocześnie wysoko oceniony pod względem dopasowania do celów wyznaczonych w Indywidualnych Planach Działania, za dopasowane uważa szkolenia 84% uczestników i tak samo 84% uczestników twierdzi, iż szkolenie spełniło ich oczekiwania. Z analizy efektywności poszczególnych elementów pod względem osiągniętego wskaźnika poziomu zatrudnienia najbardziej przydatnym elementem projektu Alternatywa okazało się Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Zatrudnienie według wieku Zatrudnienie a długotrwałe bezrobocie przed projektem Przydatność elementów projektu Trafność doboru szkoleń 5 subsydiowane zatrudnienie – wśród osób biorących w nim udział znajduje się zdecydowanie najwyższy odsetek osób zatrudnionych (81%!). Subiektywnie, osoby biorące udział w subsydiowanym zatrudnieniu, także zdecydowanie częściej odczuwają poprawę ich sytuacji rynkowej spowodowanej uczestnictwem w projekcie (58%). W tym kontekście należy tylko żałować, iż subsydiowane zatrudnienie objęło tak małą grupę uczestników projektu – 83 osoby (1%). Ocena skuteczności projektu Skuteczność Skuteczność projektu Alternatywa wyrażona jest: stopniem realizacji założonych celów szczegółowych projektu rozwojem kariery zawodowej uczestników po zakończeniu projektu – w szczególności porównaniem rezultatów osiągniętych z zakładanymi na etapie projektowania. W projekcie osiągnięto wszystkie z zakładanych celów szczegółowych. Indywidualne Plany Działania przygotowało 6862 osób wobec 5000 zakładanych (137% wielkości zakładanej), przeszkolono 4746 osób wobec 4500 zakładanych (105% wielkości zakładanej), oraz zorganizowano subsydiowane zatrudnienie dla 83 osób wobec zakładanych 80 (104% wielkości zakładanej). Ponadto w momencie badania, a wiec rok po zakończeniu projektu Alternatywa 50% uczestników projektu było zatrudnionych, zaś 5% odbywało płatne staże. 22% stanowiły osoby niepracujące i poszukujące pracy, 17% osoby kontynuujące naukę, 6% osoby niezatrudnione z innych przyczyn (urlopy macierzyńskie, renta, odbywający staże bez wynagrodzenia). Wskaźnik zatrudnienia jest wyjątkowo wysoki i niezależnie od tego jak bardzo w odczuciu respondentów w znalezieniu zatrudnienia pomógł projekt Alternatywa należy uznać, iż skuteczność w zakresie zatrudnienia uczestników projektu w stosunku do zakładanej wielkości (40%) jest satysfakcjonująca. Dodatkowo oprócz osób obecnie zatrudnionych 12% pracowało po projekcie, jednakże nie byli oni już zatrudnieni w momencie badania, zaś dodatkowe 8% wcześniej, przed badaniem, odbywało płatne staże. Biorąc więc pod uwagę cały okres od wyjścia poszczególnych osób z projektu do momentu badania odsetek osób, które znalazły po nim pracę wynosi aż 62% a dodatkowe 13% odbywało płatne staże. Po projekcie nigdy nie pracowało tylko 25% jego uczestników. W przypadku osób odbywających subsydiowane zatrudnienie, tak jak to zostało przedstawione wcześniej zatrudnienie znalazło 81%, co jest znacznie lepszym wynikiem od wielkości zakładanej na etapie programowania projektu (50%). Na tle osiągniętego wskaźnika zatrudnienia istotne jest aby zauważyć, że jest on zdecydowanie niższy w przypadku kobiet (47%) Realizacja celów szczegółowych projektu Poziom aktywizacji zawodowej 6 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” niż mężczyzn (60%). Podobnie w przypadku bezrobocia długotrwałego wśród kobiet, dłużej niż rok bez pracy pozostaje 48% z nich, wśród bezrobotnych mężczyzn analogiczny odsetek wynosi 38%. Niestety nie da się obiektywnie stwierdzić jak duży odsetek osób zrealizował swoje postanowienia z Indywidualnych Planów Działania, deklaracje respondentów mocno bowiem rozmijają się z obrazem obecnego ich stanu zatrudnienia. Respondenci w badaniu zawyżali stopień realizacji swoich celów, dlatego też ocena skuteczności projektu w oparciu o te deklaracje nie byłaby wiarygodna. Zdecydowanie słuszniejszym kryterium oceny skuteczności jest przedstawiona wcześniej obecna sytuacja zawodowa uczestników. Po projekcie praktykę planowania własnej kariery zawodowej na wzór zaproponowanego podejścia w Alternatywie kontynuuje 21% uczestników projektu, zaś 12% uczestników po projekcie zaczęło korzystać z doradztwa zawodowego. Wskaźniki te nie są zbyt wysokie i na pewno projekt wymaga poprawy w tym zakresie. Bardzo wysoko natomiast została oceniona umiejętność przygotowania przez uczestników projektu dokumentów niezbędnych przy poszukiwaniu pracy, tj. CV, list motywacyjny – 98% uczestników projektu uważa, iż nie ma problemu z ich przygotowaniem. Ocena efektywności projektu PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Realizacja celów wyznaczonych w IPD Efektywność Ocena efektywności projektu dokonana została w oparciu o: Opinie jego beneficjentów na temat stopnia w jakim projekt przyczynił się do zmiany ich sytuacji zawodowej Porównanie z innymi projektami doradczo-szkoleniowymi Ocena bezpośredniego wpływu projektu Alternatywa na fakt posiadania obecnie i w przeszłości pracy przez jego uczestników jest niejednoznaczna. W badaniu możliwe było jedynie zebranie informacji na temat subiektywnego odczucia stopnia, w jakim uczestnictwo w projekcie Alternatywa przyczyniło się do obecnego i wcześniejszego zatrudnienia respondentów. 15% obecnie zatrudnionych uczestników Alternatywy twierdzi, iż nie otrzymałoby aktualnie wykonywanej pracy bez uczestnictwa w tym projekcie, zaś 33% twierdzi, iż udział w projekcie w dużym lub bardzo dużym stopniu przyczynił się do znalezienia tej pracy. Wśród osób obecnie niezatrudnionych, ale posiadających pracę wcześniej, po projekcie, 20% twierdzi, iż nie znalazłoby jej, gdyby nie udział w Alternatywie. Jednocześnie 25% z nich twierdzi, iż udział w projekcie miał duży lub bardzo duży wpływ na znalezienie tychże prac. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 Wpływ projektu na znalezienie pracy przez jego uczestników 7 Bardzo wysoko należy ocenić efektywność elementu subsydiowanego zatrudnienia. Wśród osób w nim uczestniczących, jak napisano wcześniej, aż 81% obecnie jest zatrudnionych a 4% odbywa płatne staże. 35% osób uczestniczących w subsydiowanym zatrudnieniu nadal pracuje w miejscu, w którym została zatrudniona podczas projektu. Efektywność szkoleń i doradztwa zawodowego w województwie warmińsko-mazurskim można porównać do podobnego projektu mającego na celu aktywizację bezrobotnej młodzieży z tego województwa z terenów wiejskich i miast poniżej 15 tys. mieszkańców realizowanych w ramach Phare 2000 SSG komponent RZL PL0008.01.01.001: „Zintegrowane wsparcie szkoleniowe dla młodzieży wiejskiej zagrożonej bezrobociem” (woj. warmińsko-mazurskie). Wyniki tego porównania dowodzą większej efektywności projektu Alternatywa – w przypadku Alternatywy zatrudnienie stałe w rok po projekcie wśród młodzieży na tych terenach wynosi 40%, zaś w przypadku projektu Phare 2000 – 16%, odsetek osób uczących się/ studiujących w przypadku uczestników Alternatywy wynosi 23%, w przypadku Phare 2000 0%. W przypadku Alternatywy zdecydowanie niższy jest też odsetek osób niepracujących i nie szukających pracy – 1%, zaś w przypadku Phare 2000– 13%. Różnicę w wynikach można i należy jednak do pewnego stopnia tłumaczyć strukturą wykształcenia w obu podgrupach, na postawie której można stwierdzić, że uczestnicy Alternatywy pod tym względem znajdują się na obecnym rynku pracy w zdecydowanie lepszej sytuacji. Średnio na jednego uczestnika subsydiowanego zatrudnienia wydano 2,7 razy więcej (ok. 1860 EURO) niż na osobę nie korzystającą z tej formy pomocy (ok. 660 EURO), zaś wskaźnik zatrudnia w przypadku uczestników subsydiowanego zatrudnienia jest odpowiednio 1.7 razy wyższy (wspomniane 81%) niż wśród pozostałych uczestników (49%). Szczególnie drugi wskaźnik – zważywszy na wielkość wydatkowanych funduszy należy uznać za wysoką. Pod względem efektywności wydatkowania zakontraktowanych środków (z Funduszu Phare) – porównanie Alternatywy z całym komponentem RZL Phare 2000 SSG wypada w sposób zbliżony (86% - Alternatywa, 92% - Phare 2000 RZL), plasując się na stosunkowo wysokim poziomie. Efektywność subsydiowanego zatrudnienia Ocena wpływu projektu Wpływ Efektywność szkoleń Efektywność finansowa Za kryteria oceny wpływu projektu Alternatywa przyjęto: subiektywną ocenę wpływu projektu i szkoleń na poprawę pozycji zawodowej na rynku pracy jego uczestników wzrost jakości zasobów ludzkich spowodowany uczestnictwem w projekcie, 8 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post kontynuację aktywności ukierunkowanej na zwiększenie konkurencyjności na rynku pracy uczestników projektu po jego zakończeniu, percepcję obecnej pracy przez osoby obecnie zatrudnione zmiany w jakości usług świadczonych przez Powiatowe Urzędy Pracy. Odsetek osób deklarujących, iż projekt Alternatywa wpłynął na poprawę ich pozycji na rynku pracy wynosi 46%. Jednocześnie w wyniku samego szkolenia poprawę swojej pozycji na rynku pracy odczuwa 54% uczestników szkoleń. Największy odsetek osób odczuwających poprawę w związku z uczestnictwem w szkoleniach znajduje się wśród uczestników szkoleń: „Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, ECDL”, „Księgowość komputerowa” oraz „Grafika komputerowa” – wśród nich odsetek osób zauważających poprawę wynosi 60-65%. Bardzo wysoki odsetek respondentów nabył nowe umiejętności zawodowe podczas subsydiowanego zatrudnienia – 83% osób biorących w nim udział. Po projekcie 12% uczestników, którzy wcześniej nie korzystali z doradztwa zawodowego i szkoleń zaczęło korzystać z tych form pomocy w znalezieniu pracy. Odsetek ten nie jest wysoki i należy zwrócić uwagę, iż po projekcie 11% osób przestało korzystać z doradztwa zawodowego, zaś 17% nie brało udziału w szkoleniach, mimo że robiły to wcześniej, przed projektem. Nie należy jednak szukać bezpośredniego związku uczestnictwa w projekcie z zaprzestaniem korzystania z tych form pomocy, gdyż w przypadku szkoleń, okres przed projektem był znacząco dłuższy niż po projekcie i nie można przesądzać, iż osoby te w ogóle przestały korzystać z tych form a jedynie nie robiły tego do momentu badania. Ponadto kwestia korzystania z usług szkoleniowych przez uczestników Alternatywy pozostaje zapewne w silnym związku z wielkością ich podaży, jakości i kosztów jakie ze sobą niosą. Analizy tego ostatniego zagadnienia wybiegają jednak poza zakres niniejszej ewaluacji. Ogólny stopień zadowolenia z obecnie wykonywanej pracy lub odbywanego stażu nie jest bardzo wysoki. Największe zadowolenie wykazują badani uczestnicy projektu ze względu na zgodność pracy z zainteresowaniami – średnie zadowolenie na 10 – punktowej skali wynosi 6,2 wśród osób zatrudnionych oraz 7,1 wśród osób odbywających płatne staże. Umiarkowanie należy ocenić zadowolenie z powodu możliwości rozwoju i zgodności pracy z wykształceniem – średnie zadowolenia nieznacznie przekraczają środek skali i wynoszą 5,1 – 6,3 punktu. Najgorzej wypada zadowolenie z powodu wysokości zarobków, zwłaszcza wśród osób odbywających płatne staże – w tej grupie wynosi ono 4,3 punktu. Warto zwrócić uwagę, iż poza Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 Wpływ projektu na pozycję uczestników na rynku pracy Wzrost jakości zasobów ludzkich Percepcja pracy przez osoby obecnie zatrudnione 9 wysokością wynagrodzenia osoby odbywające płatne staże są bardziej zadowolone niż osoby zatrudnione ze wszystkich wcześniej wymienionych aspektów pracy. Najwyższe zadowolenie ze wszystkich elementów pracy wykazują osoby najstarsze, w wieku 24-26 lat, przebywające na bezrobociu przed projektem 1-3 miesiące, osoby posiadające obecnie wykształcenie wyższe magisterskie, mieszkające w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców oraz osoby, dla których obecna praca nie jest pierwszym miejscem zatrudnienia po projekcie. Zdecydowana większość osób - 92% - byłaby skłonna polecić udział w Alternatywie innym osobom znajdującym się w podobnej sytuacji zawodowej. Wśród uczestników subsydiowanego zatrudnienia skłonnych byłoby go polecić 98% co po raz kolejny potwierdza wyjątkową rolę tego elementu projektu. Poprawę jakości pracy w zakresie aktywnej pomocy bezrobotnym Powiatowych Urzędów Pracy zauważa 28% uczestników projektu wobec 45% uczestników, którzy nie zauważyli żadnych zmian oraz 5% przyznających, że jakość tej pomocy się pogorszyła, przy czym ocena ta jest silnie uzależniona od obecnej sytuacji zawodowej badanych. Relatywnie najczęściej opinia o poprawie pracy PUP jest zgłaszana wśród osób odbywających płatne staże/praktyki zawodowe - co może wynikać z roli jaką odegrały poszczególne PUP w aktywizacji tych osób, poprzez właśnie tą formę pomocy. Z drugiej strony wśród osób bezrobotnych, a więc potencjalnie najczęstszych usługobiorców PUP, oceny o braku zmian (58%), bądź o negatywnym kierunku zmian (8%) stanowią zdecydowaną większość. Z przeprowadzonych wywiadów z doradcami zawodowymi wynika, że w każdym z tych Powiatowych Urzędów Pracy, cały czas znajdują zastosowanie pewne elementy – techniki doradcze – które pierwotnie były wykorzystywane w czasie trwania projektu. Poszczególni doradcy zawodowi wskazywali, że cały czas wykorzystują takie techniki doradcze jak: - Zmiany jakości usług świadczonych przez PUP Kwestionariusz oczekiwań Kwestionariusz uzdolnień przedsiębiorczych Zestaw do Samobadania J. Hollanda (Autoportret) Hierarchia wartości (Analiza ofert pracy) Ocena trwałości projektu Trwałość Ocena trwałości projektu została dokonana w oparciu o: zmianę sytuacji uczestników projektu w stosunku do wyników monitoringu przeprowadzonego od 1 do 12 miesięcy po wyjściu poszczególnych osób z projektu kryteria przemawiające za utrzymaniem uzyskanych wyników w przyszłości ilości osób wykorzystujących w swojej pracy zawodowej wiedzy i umiejętności zdobytych na szkoleniach 10 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post informacje na temat wykorzystywania narzędzi zastosowanych w Alternatywie w procesie obecnie świadczonej pomocy bezrobotnym przez Powiatowe Urzędy Pracy Porównanie obecnej sytuacji zawodowej respondentów wskazuje, iż 74% osób zatrudnionych w momencie monitoringu (przeprowadzonego przez IMC Consulting) nadal pracuje, bezrobotnych jest 10%, kolejne 12% kontynuuje naukę. Tak więc w grupie aktywnych zawodowo po zakończeniu Alternatywy zatrudnienie utrzymało trzy czwarte osób. Spośród 23 osób, które według tych samych danych monitoringowych po zakończeniu uczestnictwa w projekcie Alternatywa podjęły działalność gospodarczą w próbie znalazły się dwie - obie przyznały, że nadal prowadzą tą działalność. Na kolejne 7 osób z próby, które odpowiedziały, że prowadzą działalność gospodarczą, w czasie przeprowadzania monitoringu 4 z nich były bezrobotne, a 3 posiadały status osoby zatrudnionej. Jakkolwiek na podstawie tak znikomych liczebności nie można wyciągać wniosków na całą populację jest to obserwacja warta w tym miejscu odnotowania. Za utrzymaniem się rezultatów projektu przez dłuższy czas przemawia wysoki odsetek osób – 84% nadal pragnących zrealizować cele wyznaczone w IPD. Podobnie pozwala twierdzić wyjątkowo duża aktywność uczestników projektu w zakresie podwyższania swojego wykształcenia – obecnie wykształcenie pomaturalne i wyższe posiada 44% uczestników projektu a 17% nadal kontynuuje naukę, można więc oczekiwać, iż odsetek ten w przyszłości będzie jeszcze wyższy. Wiedza nabyta podczas szkoleń jest wykorzystywana przez 40% obecnie zatrudnionych osób, które odbyły szkolenie w ramach projektu Alternatywa. Można też oczekiwać utrzymania miejsc pracy osób po subsydiowanym zatrudnieniu, a nawet gdyby zostały one przez nie utracone, osoby te mają bardzo wysokie perspektywy na znalezienie pracy – wśród osób, które brały udział w subsydiowanym zatrudnieniu – aż 81% jest obecnie zatrudnionych (osoby pracujące nadal w miejscach pracy, w których odbywały subsydiowane zatrudnienie to tylko część z nich - 31%). Cenna jest również obserwacja, iż osoby, które po projekcie znalazły pracę a następnie ją zmieniły lepiej oceniają swoją obecną pracę – była to zmiana z wyboru podyktowana większymi możliwościami rozwoju, zgodności z zainteresowaniami, wykształceniem, większym wynagrodzeniem. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 Utrzymanie zatrudnienia od momentu monitoringu Przedsiębiorczość Zamiar realizacji celów z IPD Podwyższanie poziomu wykształcenia Sytuacja osób po subsydiowanym zatrudnieniu 11 Trudnością, która może tworzyć barierę trwałości rezultatów projektu w zakresie realizacji celów z IPD jest zgłaszany przez respondentów brak środków finansowych na ich realizację. Należy się liczyć z tym, iż część planów związanych z podwyższeniem wykształcenia czy też rozpoczęciem działalności gospodarczej zostanie przez dłuższy czas niezrealizowana z powodu braku możliwości finansowych. Warto też w przyszłości pamiętać, aby cele ustalane wspólnie z uczestnikami projektu były możliwe do zrealizowania biorąc pod uwagę ich obecną sytuacje finansową – cele ograniczone brakiem środków finansowych mogą działać zdecydowanie zniechęcająco na podejmowanie prób zmiany swojej sytuacji przez osoby bezrobotne tworząc zamknięte koło – nie realizuję swoich celów pomagających mi wyjść z bezrobocia – ponieważ nie mam możliwości finansowych – nie mam możliwości finansowych, ponieważ jestem osobą bezrobotną. Sytuacja ta jest zwłaszcza widoczna w kontekście podejmowania własnej działalności gospodarczej przez młode osoby. Na 82 osoby (w próbie), których celem było rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej tylko dziewięciu (11%) udało się zrealizować ten cel. W tym względzie należy się zastanowić czy przy tak sformułowanych założeniach i takiej pomocy jaka była oferowana w ramach projektu nie należałoby przeznaczyć pewnej, odrębnej puli środków na działania, które w bardziej bezpośredni sposób przyłożyłyby się do realizacji celów związanych z aktywizacją młodych osób w sferze przedsiębiorczości. W żadnym z 8 PUP, z których pracownikami – doradcami zawodowymi – przeprowadzone zostały wywiady pogłębione nie jest wykorzystywana Metodologia tworzenia IPD w pełnej formie, takiej jak ta zaproponowana w czasie trwania projektu. Każdy z doradców potwierdził natomiast, że wykorzystywane są elementy tej metodologii, co konkretnie sprowadza się do wykorzystywania w bieżącej pracy PUP niektórych (wspomnianych wyżej) technik doradczych a co za tym idzie i ćwiczeń z osobistego planera kariery. Trudności – brak środków finansowych na realizację celów z IPD Wykorzystywanie narzędzi zastosowanych w Alternatywie w dalszej pracy PUP 12 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post II. REKOMENDACJE Dobór uczestników projektu należy uznać za trafny, jednakże można rozważyć w przyszłości rozszerzenie dostępności projektu dla osób z niższym wykształceniem oraz w starszych grupach wiekowych np. 27-30 lat. Osoby starsze częściej po projekcie znajdywały zatrudnienie, zaś osoby z niższym wykształceniem równie aktywnie dążyły do podwyższenia swojego wykształcenia co osoby z wykształceniem średnim Rozszerzenie projektu – starsze grupy wiekowe – 27-30 lat, większa dostępność dla osób z niższym wykształceniem W zakresie elementu tworzenia Indywidualnych Planów Działania warto posługiwać się kryteriami smart – ustalane cele powinny być specyficzne/konkretne, mierzalne, ambitne, realistyczne i terminowe – ich realizacja powinna być określona w czasie. W przypadku obecnej edycji projektu w pewnym sensie został zaniedbany aspekt realistyczności celów, gdyż ich realizacja, jak się okazuje jest utrudniona poprzez brak środków finansowych – ustalane cele muszą być możliwe do osiągnięcia dla określonej sytuacji osoby bezrobotnej i nie mogą zależeć od poprawy sytuacji finansowej. Posługiwanie się kryteriami smart przy tworzeniu celów mogłoby też pozytywnie wpłynąć na możliwość obiektywnej oceny ich realizacji, co nie udało się w obecnej edycji projektu – subiektywna ocena osiągnięcia celów przez respondentów wykazywała znaczne rozbieżności z rzeczywistością. SMART – podstawa określania celów w IPD Ocena szkoleń mających miejsce w Alternatywie jest wysoka, warto jednak skoncentrować się bardziej na zajęciach praktycznych, jak również uświadomić uczestnikom projektu, iż uczestnictwo w projekcie nie gwarantuje znalezienia pracy, a jest jedynie elementem wspierającym proces jej poszukiwania. Szkolenia – bardziej praktyczne i konkretne W miarę możliwości warto zwiększyć dostępność subsydiowanego zatrudnienia dla uczestników projektu. Element ten został najwyżej oceniony przez jego uczestników, jak również jego efektywność została stwierdzona obiektywnie poprzez wyjątkowo wysoki odsetek osób obecnie posiadających pracę – 81% i ich lepsze perspektywy zawodowe. Należałoby przyłożyć większą uwagę do strony organizacyjnej szkoleń. Ich znaczne odwlekanie w czasie (o 1-3 miesiące), o którym informowali zarówno doradcy zawodowi z poszczególnych PUP jak i sami uczestnicy Alternatywy skutkowały rezygnacją z dalszej partycypacji w projekcie przez Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 Większa dostępność subsydiowanego zatrudnienia Terminowość szkoleń 13 znaczną część tych ostatnich. W pierwszym rzędzie należy poznać wszystkie przyczyny powstałych opóźnień szkoleń, tak aby w kolejnych edycjach projektu móc skuteczniej im zapobiegać. Należy zwrócić uwagę na lepsze dopasowanie osób do grup szkoleniowych pod względem takich cech jak posiadana przez nich wiedza, doświadczenie i wykształcenie. Skuteczność rezultatów szkoleń warunkowana jest odpowiednim podziałem grup szkoleniowych. W obecnej edycji projektu zdarzało się, że dla części osób szkolenia były za łatwe ze względu na to, że wykładowca zmuszony był przystosowywać program kursu do osób najsłabszych. Lepszy dobór uczestników do grup szkoleniowych Warto nadać również większe znaczenie korzystaniu z doradztwa zawodowego przez osoby bezrobotne – jest to szczególnie ważny element działań skierowany do osób młodych, rozpoczynających dopiero karierę zawodową. Odsetek osób, które w tej chwili korzystają z doradztwa jest dość niski, wynosi bowiem 18%. Korzystanie z doradztwa zawodowego będzie ściśle uzależnione jednak od jakości pracy Powiatowych Urzędów Pracy. Pozytywne zmiany po projekcie w jakości pracy zaobserwowało 28% uczestników projektu, zwiększenie tego wskaźnika na pewno wpłynęłoby na szersze wykorzystanie potencjału doradczego tych instytucji. Większa aktywizacja w zakresie korzystania z doradztwa zawodowego System zbierania danych kontaktowych respondentów powinien być bardziej rzetelny. Należy uczulić osoby bezpośrednio odpowiedzialne za zbieranie i wprowadzanie tych danych aby w czasie procesu ich „obróbki” starać się zminimalizować możliwość popełnienia błędu. W czasie niniejszej ewaluacji, podczas badania realizowanego techniką CATI, wielkość błędnych numerów telefonicznych była na tyle duża, że nie da się jej w całości usprawiedliwić takimi czynnikami jak możliwa dla pewnej liczby beneficjentów zmiana miejsca zamieszkania, zmiana telefonu, czy też rezygnacja z jego posiadania. Rzetelność bazy teleadresowej warunkuje reprezentatywność otrzymywanych wyników zarówno w przypadku prowadzonych działań monitoringowych jak i ewaluacyjnych. Rzetelne dane teleadresowe 14 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post III. CELE BADANIA EWALUACYJNEGO Niniejsza ewaluacja ma charakter ewaluacji ex-post – została zrealizowana w rok po zamknięciu projektu Alternatywa. Cele ogólne Ogólnymi celami przeprowadzonej ewaluacji jest ocena wpływu projektu Alternatywa na zapobieganie bezrobociu wśród młodzieży i na wzrost skuteczności lokalnych instytucji w procesie walki z bezrobociem. Cele szczegółowe Niniejsza ewaluacja ma na celu sprawdzenie na ile założone na etapie projektowania wskaźniki zostały osiągnięte. Projekt Alternatywa zakładał osiągnięcie pięciu zasadniczych celów operacyjnych, które jednocześnie stanowiły trzon całego przedsięwzięcia. Były to: 1. Przygotowanie z beneficjentami projektu min. 5000 Indywidualnych Planów Działania. 2. Dostarczenie szkoleń dla ok. 4500 beneficjentów z zakresu informatyki i technologii informatycznych (pierwotnie zakładano przeszkolenie 5000 osób, jednakże w toku trwania projektu wielkość ta, została zredukowana do 45001). 3. Zorganizowanie subsydiowanego zatrudnienia dla 80 beneficjentów poza miejscem zamieszkania. 4. Doprowadzenie do stałego zatrudnienia co najmniej 50% uczestników subsydiowanego zatrudnienia 5. Doprowadzenie do zatrudnienia co najmniej 40% uczestników projektu (gdzie zatrudnionych na stałe byłoby co najmniej 30% uczestników szkoleń) 1 Zmiany te znalazły się w „Addendum no. 1” do umowy głównej pomiędzy Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości i Konsorcjum pod przewodnictwem IMC Consulting Limited podpisanym 24 marca 2004 r. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 15 IV. PROJEKT EWALUACJI Aby dokonać ewaluacji projektu Alternatywa, postawiono na wstępie niżej wymienione pytania kluczowe, które dalej zostały rozbite i uszczegółowione w podziale na przyjęte kryteria ewaluacyjne. Pytania kluczowe ewaluacji ex-post: 1. Jakie są rezultaty działania projektu Alternatywa? 2. Co projekt Alternatywa zmienił w sytuacji zawodowej jego beneficjentów? 3. W jaki sposób projekt Alternatywa wpłynął na poprawę sytuacji zawodowej i wzrost zdolności adaptacyjnych na rynku pracy jego uczestników? 4. Co projekt Alternatywa zmienił w odniesieniu do jakości pomocy świadczonej przez doradców zawodowych i urzędy pracy? W niniejszej ewaluacji zastosowano następujące kryteria ewaluacyjne2: 1. Trafność – rozumiana jako adekwatność zastosowanych narzędzi i przyjętych względem wytyczonego celu założeń na temat docelowej grupy beneficjentów, 2. Skuteczność – odnosi się do stopnia osiągniętych przez projekt celów w zakresie aktywizacji zawodowej jego uczestników 3. Efektywność – bazuje na porównaniu wkładu i osiągniętych rezultatów, również w odniesieniu do podobnych projektów o charakterze szkoleniowo-doradczych, 4. Wpływ – rozumiany jako stopień, w jakim projekt oddziałuje dalej na jego uczestników i ich otoczenie, w szczególności na Powiatowe Urzędy Pracy, 5. Trwałość – rozumiana jako stopień utrzymania rezultatów projektu po jego zakończeniu Każdemu z kryteriów przyporządkowane zostały poniższe szczegółowe pytania ewaluacyjne: W odniesieniu do trafności W jakim stopniu doradztwo zawodowe, tworzenie IPD, szkolenia i subsydiowane zatrudnienie odpowiadają potrzebom bezrobotnej młodzieży? Czy osoby uczestniczące w projekcie były dobrze dobrane? Czy wybrano osoby, które mogły skorzystać z projektu więcej niż pozostali młodzi bezrobotni? Czy szkolenia, w których brali udział beneficjenci były dopasowane do zakładanych w ich IPD celów? Czy szkolenia spełniły oczekiwania osób biorących w nich udział? Czy można obecnie zidentyfikować lepsze formy pomocy bezrobotnej młodzieży niż formy zastosowane w projekcie? W odniesieniu do efektywności Jaka jest relacja poniesionych nakładów finansowych, organizacyjnych i ludzkich do obecnych rezultatów projektu? Ile osób z pośród uczestników subsydiowanego zatrudnienia pracuje, ile spośród nich w miejscu, w którym została zatrudniona w ramach projektu? Jaka jest efektywność subsydiowanego zatrudnienia w porównaniu z innymi inicjatywami tego typu 2 Opis zastosowanych kryteriów odnaleźć można np. : http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/4E41CBAE-F849-48BE-BAC9-0614753930AA/11698/24.pdf 16 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Jaka jest efektywność szkoleń w porównaniu z innymi szkoleniami zawodowymi dla osób bezrobotnych? W odniesieniu do skuteczności W jakim stopniu zrealizowano założenia projektu na poziomie rezultatu: ilości osób, które sporządziły IPD, ukończyły szkolenia, wzięły udział w subsydiowanym zatrudnieniu, Jaki odsetek beneficjentów projektu jest obecnie zatrudnionych na umowę o pracę/umowę o dzieło/umowę zlecenie? Jaki odsetek beneficjentów kontynuuje naukę, jaki pozostaje bez pracy, jaki pracuje w szarej strefie? Jak kształtowała się sytuacja beneficjentów po projekcie – ich aktywność na rynku pracy w sferze zatrudnienia, szkoleń, podejmowanych staży. Ile osób wykonało IPD - dlaczego osoby nie sporządzały IPD? Czy beneficjenci zrealizowali swoje cele i ustalenia, sporządzone w IPD? Jeżeli nie, to dlaczego? Czy zamierzają je jeszcze zrealizować? Czego najczęściej nie udawało się zrealizować? Czy beneficjenci planują własną karierę zawodową? Czy wzrosła jakość świadczonych usług Powiatowych Urzędów Pracy? Czy metodologia tworzenia Indywidualnych Planów działania jest stosowana w Powiatowych Urzędach Pracy biorących udział w projekcie Alternatywa? W odniesieniu do wpływu Czy projekt spowodował wzrost jakości zasobów ludzkich? Jak wygląda mobilność zawodowa beneficjentów w poszukiwaniu pracy po udziale w projekcie? Czy uczestnicy subsydiowanego zatrudnienia zdobyli nowe umiejętności zawodowe? Jak postrzegają swoją pracę osoby aktywnie zawodowo? Czy beneficjenci na własną rękę nabywają dalsze kwalifikacje w wyniku doradztwa zawodowego, szkoleń? Jaki był wpływ projektu na podjęte przez jego uczestników prace? Jak od czasu zakończenia projektu zmieniła się pomoc świadczona przez Powiatowe Urzędu Pracy na rzecz osób bezrobotnych? Czy są stosowane procedury tworzenia Indywidualnych Planów Działania do walki z bezrobociem w Powiatowych Urzędach Pracy? W odniesieniu do trwałości Czy rezultaty i oddziaływanie osiągnięte po projekcie utrzymały się do chwili obecnej? Jakie są perspektywy dalszego trwania rezultatów i oddziaływania projektu? Czy beneficjenci stosują procedury IPD do planowania własnej kariery zawodowej? Czy beneficjenci stosują wiedzę zdobytą na szkoleniach, w pracy? Czy beneficjenci na własną rękę nabywają dalsze kwalifikacje? Czy miejsca pracy stworzone po szkoleniach i subsydiowanym zatrudnieniu zostały utrzymane? Czy beneficjenci planują zrealizować jeszcze nie zrealizowane cele i postanowienia ustalone w ich IPD? Czy osoba byłaby skłonna polecić udział w projekcie Alternatywa? Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 17 V. METODOLOGIA BADANIA Do oceny projektu Alternatywa posłużono się zasadą triangulacji – wykorzystane dane i informacje pochodziły z kilku źródeł. Składały się na nie: dane pochodzące z MIS Alternatywa – systemu wspomagającego zarządzanie projektem w czasie jego trwania, dane i informacje pochodzące z raportów okresowych i raportu końcowego sporządzanych przez IMC Consulting Ltd, dane uzyskane z badania ankietowego przeprowadzonego na reprezentatywnej próbie beneficjentów projektu – badanie przeprowadzone zostało z wykorzystaniem techniki CATI oraz za pomocą ankiety pocztowej o strukturze analogicznej do kwestionariusza CATI, informacje uzyskane w toku przeprowadzonych wywiadów pogłębionych z doradcami zawodowymi z wybranych Powiatowych Urzędów Pracy, dane pochodzące z ewaluacji innych projektów szkoleniowo-doradczych: Phare 2000 SSG komponent RZL3; Phare 2001 komponent RZL – Job Rotation4. Dane Głównego Urzędu Statystycznego Punktem wyjścia do przeprowadzenia ewaluacji były dane pochodzące z systemu MIS Alternatywa, powstałego na potrzeby sprawnego i ujednoliconego wdrażania projektu Alternatywa we wszystkich Powiatowych Urzędach Pracy. Zebrane w tym systemie dane były efektem prac pracowników poszczególnych PUP odpowiedzialnych w każdym z urzędów pracy za obsługę projektu Alternatywa5. Ponadto w systemie dostępne były dane pochodzące z monitoringu przeprowadzonego w krótkim okresie po zakończeniu uczestnictwa poszczególnych beneficjentów w Alternatywie. Należy jednak zaznaczyć, że dane pochodzące z monitoringu obarczone były pewną niedoskonałością tkwiąca w sposobie ich pozyskiwania. Mianowicie zbierane były one w przeważającej mierze na podstawie osobistych deklaracji uczestników projektu w momencie ich wizyty w Powiatowych Urzędach Pracy – np. w momencie gdy przychodzili wypisać się z rejestru bezrobotnych. W związku z powyższym nie pochodzą one z jednego punktu w czasie lecz ze wszystkich miesięcy roku 2004. W efekcie rzutuje to na ich ograniczoną możliwość wykorzystania przy przeprowadzaniu wszelkich użytecznych analiz. Niemniej jednak można uznać, że dane te w pewien przybliżony sposób oddają to co działo się z beneficjentami projektu w niedługiej perspektywie od czasu ich wyjścia z Alternatywy. Na wstępnym etapie ewaluacji przeprowadzono również szereg rozmów z osobami kluczowymi w czasie wdrażania projektu Alternatywa – pracownikami PARP oraz IMC Consulting Ltd. – wykonawcy projektu. 3 http://www.parp.gov.pl/raport24.html www.job-rotation.pl; http://www.parp.gov.pl/ewal1a.php 5 Zbierane dane zawierały szczegółowe informacje o poszczególnych uczestnikach projektu – składały się na nie dane m.in. o charakterze społeczno-demograficznym, dotyczące historii uczestnictwa beneficjentów w projekcie (udziału w jego poszczególnych częściach), jak również ich wcześniejszej historii zawodowej (m.in. długości pozostawania na bezrobociu przed przystąpieniem do projektu). 4 18 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Badanie ankietowe6 Dane zawarte w systemie MIS Alternatywa stały się podstawą do przeprowadzenia badania ankietowego z uczestnikami projektu. Pierwotnie zakładano przeprowadzić badanie wyłącznie techniką CATI (wspomagane komputerowo wywiady telefoniczne), jednakże z powodu braków numerów telefonów do znacznej części uczestników projektu – 1556 (ok. 20% populacji) – zdecydowano się na wysyłkę do tych osób również ankiety pocztowej o strukturze analogicznej do kwestionariusza wykorzystanego przy badaniu wykonanego techniką CATI. Łącznie więc z populacji liczącej 7492 (z 6 osobami przeprowadzono badanie pilotażowe) wyodrębniono dwa operaty losowania liczące odpowiednio 5936 osób – do których posiadano telefoniczny numer kontaktowy i 1556 osób – do których posiadano jedynie adres kontaktowy. Dobór próby Z obu subpopulacji (wyodrębnionych na podstawie możliwej drogi kontaktu z badanymi) wylosowano próby stosując dobór warstwowy proporcjonalny – w ramach warstw prosty. Za kryterium warstwowania, jako możliwie istotnie różnicująca charakterystyka, posłużyła zmienna informująca o tym czy dany uczestnik projektu brał, czy też nie udziału w szkoleniu. Ponadto zdecydowano się zbadać wszystkich (83) uczestników subsydiowanego zatrudnienia. Tym samym w każdej z subpopulacji wyodrębniono cztery warstwy. Były to odpowiednio: osoby bez szkoleń (1), osoby po szkoleniach (2), osoby bez szkoleń i subsydiowanym zatrudnieniu (3), osoby po szkoleniach i subsydiowanym zatrudnieniu (4) (przy czym jak zostało wspomniane jednostki z ostatnich dwóch warstw miały prawdopodobieństwo znalezienia się w losowanych próbach równe jeden). W przypadku badania prowadzonego techniką CATI przeprowadzono wywiady z 661 osobami, w przypadku ankiety pocztowej wysłano 500 kwestionariuszy i osiągnięto wysoką 48,8% (244 ankiety) stopę zwrotu poprawnie wypełnionych ankiet. Szczegółowy dobór próby i przebieg badań z uwzględnieniem wykorzystanych technik zbierania danych. Badanie wykonane techniką CATI Badanie z wykorzystaniem techniki CATI zrealizowane zostało w dniach 30.09.2005 – 16.10.2005 na zlecenie PARP przez Agencję Badań Rynku „Opinia”. W wyniku badania zrealizowano próbę obejmującą 661 osób. Losowanie elementów do próby poprzedzone zostało warstwowaniem populacji względem wyróżnionego kryterium udziału uczestników projektu w szkoleniach i subsydiowanym zatrudnieniu. W toku realizacji badania techniką CATI napotkano na następujące problemy: znaczna ilość telefonów z wylosowanej próby (199) była błędna. Wielkości tej nie może w pełni tłumaczyć możliwa dla pewnej części osób zmiana miejsca zamieszkania, czy też rezygnacja z posiadania telefonów. Większą winę należy tu 6 Kwestionariusz został opracowany przez Zespół Programowania i Ewaluacji PARP Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 19 przypisywać niestaranności osób odpowiedzialnych za wprowadzanie danych do systemu. znaczna ilość osób przyznała, że nie brała udziału w takim projekcie jak Alternatywa. Taką opinię wyraziło 68 osób. Zaistniały fakt można tłumaczyć w sposób dwojaki. Przede wszystkim dla części osób udział w Alternatywie miał charakter epizodyczny tj. znaczna część osób rezygnowała z uczestnictwa w projekcie we wstępnej fazie doradztwa, co w połączeniu z dość długim czasem dzielącym moment badania od uczestnictwa w projekcie (dla niektórych osób ta różnica wynosiła niemalże dwa lata) mogło przełożyć się w dużym stopniu na słabą pamięć w stosunku do przedsięwzięcia takiego jak Alternatywa. Po drugie można przypuszczać, że Alternatywa bardziej identyfikowana była ze szkoleniami aniżeli z doradztwem zawodowym – co niejako ma swój bezpośredni związek z długością uczestnictwa w projekcie – i co znajduje potwierdzenie w danych na temat występowania opinii o nie wzięciu udziału w Alternatywie – na 68 osób, które w wylosowanej próbie stwierdziły że nie brały w niej udziału 67 nie skorzystało z oferowanych szkoleń. Badanie z wykorzystaniem kwestionariusza pocztowego Badanie zostało zrealizowane w dniach 05.09.2005 – 15.10.2005 bezpośrednio przez Sekcję Ewaluacji PARP. Losowanie podobnie jak w przypadku badania CATI poprzedzone zostało warstwowaniem populacji względem wyróżnionego kryterium udziału uczestników projektu w szkoleniach i subsydiowanym zatrudnieniu. W trakcie trwania ewidencji nadchodzących ankiet – 12.09.2005 – wysłano pierwszy monit z listem przypominającym oraz 27.09.2005 drugi monit zawierający oprócz listu przypominającego kolejny egzemplarz ankiety. W wyniku tak skonstruowanego harmonogramu badania do czasu jego zamknięcia w dniu 15.10.2005 r. udało się uzyskać zadowalającą, bo 48,8% (244 kwestionariusze) stopę zwrotu poprawnie wypełnionych ankiet. Tuż po samym zamknięciu badania, do dnia 03.11.2005 r. napłynęło jeszcze 20 wypełnionych ankiet (4% wysłanych ankiet), które nie zostały już jednak włączone do analiz. W sumie więc osiągnięto wysoki - 52,6% wynik zwrotów poprawnie wypełnionych ankiet. Zwroty będące efektem błędnych danych adresowych stanowiły znikomy odsetek wysłanych kwestionariuszy. Ponadto w trakcie trwania badania otrzymano dodatkowe informacje o czasowej nieobecności 4 uczestników projektu (osoby po szkoleniach przebywające obecnie za granicą), od 5 uczestników uzyskano informację, że brały udział w projekcie na tyle krótko, że w ich mniemaniu nie powinny one wypełniać ankiety oraz telefonicznie, bądź za pośrednictwem poczty elektronicznej lub tradycyjnej otrzymano sygnały od kolejnych 5 osób, które przyznały, że nie brały udziału w takim projekcie jak Alternatywa. Podobnie jak w przypadku badania realizowanego techniką CATI każda z tych osób zakończyła swoją partycypację w Alternatywie na etapie doradztwa zawodowego, co ponownie wskazywałaby, że jest to raczej kwestia słabej identyfikacji projektu z racji krótkiego bycia jego uczestnikiem (niepełna liczba sesji doradczych) i nie brania udziału w szkoleniu, niż zamierzonego działania osób odpowiedzialnych za nabór uczestników do projektu mającego na celu sztuczne zawyżenie ilości uczestników projektu. Istotne w tym miejscu i w kontekście powyższego problemu jest także zwrócenie uwagi na charakterystykę samego zwrotu, a dokładniej na odsetki zwrotów w ramach poszczególnych warstw. Mianowicie wśród osób biorących udział w szkoleniach stopa zwrotu była znacznie większa (wyniosła bowiem 59%) niż w przypadku osób, które w szkoleniach udziału nie 20 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post brały. Tam analogiczny odsetek zwrotu wyniósł zaledwie 33,7%. Potwierdzałoby to wcześniej wysuniętą tezę, że projekt był bardziej identyfikowany ze szkoleniami, co znalazło swoje bezpośrednie przełożenie także na ilość stwierdzeń „nie brałem/am udziału w takim projekcie”. W wyniku połączenia uzyskanych danych – po uprzednim przeprowadzeniu analizy i wykluczeniu istnienia istotnych różnic pomiędzy danymi pochodzącymi z ankiety pocztowej i danymi uzyskanymi techniką CATI – otrzymano próbę liczącą łącznie 905 osób. Stanowi to 12,1% całej populacji. Przy tak przeprowadzonym doborze próby oraz przy tej liczebności zrealizowanych wywiadów maksymalny błąd przewidywania dla całej populacji wynosi 3,05%. W ramach warstw – osób po szkoleniach i bez szkoleń – maksymalne błędy wynoszą odpowiednio: 3,72% i 5,32%. Szczegółowy rozkład próby, alokacji w ramach warstw i rozkład w populacji ilustruje poniższa tabela: Tabela 1. Dobór próby vs populacja Udział w szkoleniu: Subsydiowane zatrudnienie: Rodzaj ankiety CATI Pocztowa Próba ogółem N P Populacja ogółem N P Bez szkoleń NIE TAK 233 12 56 0 289 12 31,9% 1,3% 2729 23 36,4% 0,3% Po szkoleniach NIE TAK 381 35 178 10 559 45 61,7% 4,9% 4681 59 62,4% 0,7% 661 244 905 100% 7492 100% SUMA Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych PARP i wyników badania Niewielkie rozbieżności pomiędzy otrzymanymi odsetkami w próbie i populacji są rezultatem nierównomiernego rozkładu zwrotu ankiety pocztowej (znacznie wyższy zwrot wśród osób po szkoleniach), który podczas losowania próby był trudny z góry do przewidzenia, a także decyzji by zbadać wszystkie osoby biorące udział w subsydiowanym zatrudnieniu (stąd ich nadwyżka procentowa w próbie względem populacji). Wywiady pogłębione Kolejnym elementem ewaluacji były wywiady pogłębione przeprowadzone z 8 doradcami zawodowymi z poszczególnych Powiatowych Urzędów Pracy7 według wcześniej ustalonego scenariusza. Wywiady z wybranymi doradcami zostały przeprowadzono telefonicznie w okresie od 4.10.2005 r. do 7.11.2005 r. Dobór osób do badania w tej części był doborem celowym – poszczególni doradcy dobierani byli w zależności od ilości beneficjentów, którzy w ramach Alternatywy skorzystali w danym PUP z pomocy w ramach Alternatywy. Na etapie wstępnym ewaluacji przeprowadzono również rozmowy z osobami kluczowymi podczas wdrażania projektu: pracownikami PARP oraz IMC Consulting. 7 Lista powiatowych urzędów pracy, z przedstawicielami, których zostały przeprowadzone wywiady znajduje się w załączniku nr 1 Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 21 VI. OPIS PROJEKTU „POMOC DLA M ŁODZIEŻY POSZUKUJĄCEJ PRACY – ALTERNATYWA” Ramy instytucjonalne Projekt „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” był projektem ogólnopolskim realizowanym w ramach Projektu UE PHARE 2001 Spójność Społeczna i Gospodarcza - Rozwój Zasobów Ludzkich zgodnie z Memorandum Finansowym podpisanym pomiędzy Komisją Europejską a Rządem Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 20 grudnia 2001 r.. Został on przygotowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości i w 75 proc. był finansowany z europejskiego środków funduszu PHARE. Resztę środków stanowił wkład Powiatowych Urzędów Pracy z Funduszu Pracy. Realizacja projektu odbywała się z udziałem Powiatowych Urzędów Pracy i konsorcjum doradczo-szkoleniowego pod przewodnictwem firmy IMC Consulting Ltd. Uczestnicy otrzymywali pełną, indywidualną opiekę Powiatowego Urzędu Pracy oraz doradców zawodowych – najczęściej etatowych pracowników PUP. O udziale poszczególnych Powiatowych Urzędów Pracy decydowało Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, pierwszeństwo zostało nadane obszarom zagrożonym bezrobociem strukturalnym. Beneficjenci projektu Projekt Alternatywa w założeniu miał objąć 5000 młodych osób do 26 roku życia z wybranych 50 powiatów z całej Polski. Aby cykl szkoleń odbywał się sprawnie a uczestnik szybko nabywał nowe umiejętności, grupę odbiorców stanowiły przede wszystkim osoby posiadające wykształcenie średnie i wyższe. Celem projektu było uczynienie z młodych ludzi, którzy są jego absolwentami, atrakcyjnej grupy wykwalifikowanych pracowników dla przyszłych pracodawców, a z drugiej strony rozszerzenie szans zawodowych młodzieży w początkowym okresie kariery zawodowej. Obszar działania projektu Alternatywa Projekt był wstępnie skierowany do 51 powiatów (wg założeń miał być realizowany na obszarze 50 powiatów), z czego 2 Powiatowe Urzędy Pracy wycofały się z realizacji projektu. Tym samym projekt realizowany był w 49 Powiatowych Urzędach Pracy z całej Polski oraz 6 filiach tych urzędów. Poszczególne powiaty, które wzięły udział w projekcie przedstawia poniższa lista: Województwo dolnośląskie Powiaty: Milicz, Strzelin Województwo kujawsko-pomorskie Powiaty: Chełmno, Lipno, Toruń (powiat ziemski), Toruń (powiat grodzki) Województwo lubelskie Powiaty: Chełm Województwo lubuskie Powiaty: Gorzów Wielkopolski, Żary, Wschowa Województwo łódzkie Powiaty: Kutno, Radomsko, Tomaszów Mazowiecki, Zgierz Województwo małopolskie 22 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Powiat Nowy Sącz Województwo mazowieckie Powiaty: Mława, Ostrołęka, Płock, Radom, Sierpc Województwo opolskie Powiaty: Głubczyce, Namysłów, Nysa Województwo podkarpackie Powiaty: Ustrzycki Dolne, Lesko, Brzozów Województwo podlaskie Powiaty: Grajewo, Łomża, Suwałki Województwo pomorskie Powiaty: Kościerzyna, Nowy Dwór Gdański, Starogard Gdański Województwo śląskie Powiaty: Zawiercie, Jaworzno, Siemianowice Śląskie, Zabrze Województwo świętokrzyskie Powiaty: Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski Województwo warmińsko-mazurskie Powiaty: Elbląg, Nowe Miasto Lubawskie, Iława, Nidzica, Szczytno Województwo wielkopolskie Powiaty: Koło, Konin, Oborniki Województwo zachodniopomorskie Powiaty: Gryfice, Goleniów, Stargard Szczeciński Powiaty: Głogów i Wołów (woj. dolnośląskie) zrezygnowały z udziału w projekcie. Lista PUP – uczestników projektu – sporządzona została przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – pierwszeństwo uzyskały powiaty zagrożone bezrobociem strukturalnym, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów. Harmonogram projektu Projekt był realizowany w okresie od 22 sierpnia 2003r. do 22 października 2004 r. Realizacja projektu przebiegała według założeń w czterech etapach przy następującym harmonogramie prac: 1. etap przygotowawczy (wrzesień-październik 2003 r.) 2. nabór beneficjentów (listopad 2003 r.-luty 2004 r.) 3. realizacja usług dla beneficjentów i ich promocja na lokalnych rynkach pracy (lutywrzesień 2004 r.) 4. upowszechnienie osiągniętych wyników i rezultatów projektu (październik 2004 r.) Podstawowe informacje o elementach projektu Uczestnicy otrzymywali pełną, indywidualną opiekę Powiatowego Urzędu Pracy oraz doradców zawodowych. Często współpracowali z ludźmi w podobnym wieku, co miało pozwolić na pełniejszą identyfikację ich potrzeb i możliwości. Wspólnie z doradcą zawodowym wyznaczane były cele zawodowe i określane preferencje, zdolności i środki do zdobycia odpowiednich kompetencji i przyszłej pracy. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 23 Schemat indywidualnej pomocy w projekcie Alternatywa Doradztwo zawodowe Uczestnicząca w projekcie młodzież, przy współpracy z doradcami zawodowymi opracowywała Indywidualne Plany Działania (IPD) dotyczące budowania własnej ścieżki kariery zawodowej. IPD - to prowadzone pod okiem doradcy zawodowego systematyczne działania zmierzające do zaplanowania ścieżki kariery zawodowej. Największy nacisk położony był na aktywną postawę uczestników projektu, co miało dać możliwość: rozpoznania własnych ograniczeń i możliwości, identyfikacji preferencji i predyspozycji zawodowych, dokładnego zaplanowania własnej ścieżki kariery zawodowej, uczestnictwa w szkoleniach podnoszących kwalifikacje, aktywnego poszukiwania pracy. W trakcie uczestnictwa w projekcie osoba realizująca Indywidualny Plan Działania korzystać mogła z kompletu materiałów wspierających proces przygotowania i aktywnego poszukiwania pracy. Uzupełniać mogła te materiały zbierając świadectwa, dyplomy, cv, listy motywacyjne, rekomendacje i wszystkie dokumenty potwierdzające nabyte kwalifikacje. W ten sposób młodzi ludzie wg założenia mieli uczyć się systematyczności i ogólniej nabywania nawyku planowania własnej kariery zawodowej. Kursy szkoleniowe Po okresie doradczym osoby, które utworzyły własne Indywidualne Plany Działania miały możliwość wzięcia udziału w specjalistycznych kursach szkoleniowych podwyższających lub zmieniających kwalifikacje zawodowe bezrobotnych młodych ludzi. Kursy zostały specjalnie zaprojektowane z myślą o uczestnikach projektu Alternatywa. Szkolenia z zakresu obsługi komputerów i projektów komputerowych stanowiły priorytet i były realizowane w pierwszej kolejności – wybór tej dziedziny (informatyki) jako głównej tematyki szkoleń został dokonany na podstawie analiz zapotrzebowania rynkowego oraz prognoz i rozważań strategicznych związanych z rozwojem w Polsce społeczeństwa informatycznego. Każdy kurs był realizowany przy zachowaniu szeregu podstawowych warunków. Szkolenie miało odbywać się niedaleko miejsca zamieszkania uczestnika. Uczestnik projektu miał otrzymać wsparcie w dokonywaniu świadomych wyborów odnośnie typu kursu szkoleniowego, a następnie wyboru ścieżki kariery zawodowej. Uczestnikom szkolenia starano się zapewnić wszystkie niezbędne i wymagane prawem warunki, takie jak np. ubezpieczenie na okres odbywania szkolenia, transport lub zwrot kosztów podróży do miejsca gdzie odbywały się szkolenia. Kursanci zarejestrowani jako bezrobotni i niepobierający żadnych innych diet szkoleniowych otrzymywali dodatek szkoleniowy zgodnie z obowiązującym prawem w tym zakresie. Kursanci przeszli również wymagane badania lekarskie. W trakcie szkolenia uczestnicy otrzymywali posiłek i napoje. Płatności za organizowane egzaminy regulowane były ze środków projektu. 24 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Subsydiowane zatrudnienie Obok doradztwa i szkoleń, w ramach promocji mobilności zawodowej wśród młodych bezrobotnych z Powiatowego Urzędu Pracy biorącego udział w projekcie wybierane były 1-3 osoby zdecydowane opuścić miejsce zamieszkania na pewien czas, które ubiegały się o zatrudnienie tymczasowe (do 6 miesięcy) w instytucji poza powiatem. Pracodawca zatrudniający beneficjenta projektu/absolwenta kursu otrzymywał zwrot kosztów pracy do wysokości najniższego wynagrodzenia (824,- zł brutto) ze środków projektu - Funduszu PHARE Unii Europejskiej. Beneficjent projektu mógł podjąć zatrudnienie po zaakceptowaniu przez pracodawcę warunków realizacji przedsięwzięcia. Refundacja odbywała się w odstępach miesięcznych na podstawie umowy na subsydiowane zatrudnienie, jaką pracodawca zawierał z IMC Consulting Ltd. – realizatorem projektu. Budżet projektu Budżet projektu to około 6 mln Euro, w tym 4,5 mln Euro z funduszy Unii Europejskiej PHARE i 1,5 mln Euro z Funduszu Pracy. Całkowita kwota umowy zawarta pomiędzy Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości i IMC Consulting Ltd. na realizację projektu „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy” wynosiła 4 499 315, 00 Euro. Ostateczna struktura wydatków kontraktu zawartego między PARP i IMC Consulting Ltd. wyglądała następująco: Tabela 2. Struktura wydatków kontraktu Nazwa kategorii Kwota Część A: Zarządzanie Projektem 816 608,20 Euro Wynagrodzenie 592 750,00 Euro Wydatki zwrotne 223 858,20 Euro Część B: Szkolenia beneficjentów 3 057 630,38 Euro Wynagrodzenie 1 597 365,00 Euro Wydatki zwrotne 1 460 265,38 Euro Razem 3 874 238,58 Euro Źródło: „Rozwój Zasobów Ludzkich – Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy” PL01.06.09.01-01-02.Raport końcowy, IMC Consulting, grudzień 2004, maszynopis. Ogólna struktura budżetu zawarta jest w tabeli poniżej. Tabela 3. Budżet projektu Alternatywa Phare Inne źródła * (Fundusz Pracy) Razem Alokacja (w Euro) 4 499 315,00 Kontraktacja (w Euro) 4 499 315,00 100% Wydatkowanie (w Euro) 3 874 238,58 86% 1 500 000,00 --- --- 1 191 742,06 79% 5 999 315,00 4 499 315,00 100% 5 065 980,64 84% % % Źródło: Dane PARP *Współfinansowanie równoległe Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 25 Analiza zestawienia finansowego wskazuje, że w przypadku Funduszu Phare kontraktację wykonano na poziomie 100%, wydatkowanie zaś zostało wykonane na poziomie 86% zakontraktowanych środków. W przypadku finansowania ze środków Funduszu Pracy, które miało charakter współfinansowania równoległego, wydatkowanie osiągnęło 79% środków alokowanych. Ostateczne całkowite wydatkowanie osiągnęło poziom 84% środków alokowanych. Wielkość wydatkowania środków z Funduszu Phare wskazuje, że projekt Alternatywa był realizowany na nieco niższym, choć zbliżonym poziomie efektywności co inne projekty, w ramach których realizowane były działania o charakterze doradczoszkoleniowym. Np. w Projekcie Phare 2000 SSG komponent RZL wydatkowanie (środków z Funduszu Phare) osiągnęło poziom 92% w stosunku do środków zakontraktowanych. 26 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post VII. SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADANIA 1. Rekrutacja uczestników projektu Niezależnie od statusu społeczno-demograficznego uczestników projektu, większość z nich najczęściej uważa, iż do projektu Alternatywa było łatwo lub bardzo łatwo się dostać – 73%. W przypadku zdecydowanej większości jego uczestników - 77%, wystarczyło zgłoszenie chęci uczestnictwa w projekcie, bez konieczności przechodzenia żadnych procedur sprawdzających umiejętności i predyspozycje uczestników. W przypadku 12% uczestników do zakwalifikowania w projekcie konieczne było pomyślne przejście rozmowy kwalifikacyjnej, 6% - rozmowy i testu kwalifikacyjnego, zaś w przypadku 4% tylko testu kwalifikacyjnego. Nieznacznie trudniej było się dostać do projektu osobom z wykształceniem podstawowym/ gimnazjalnym. Wśród nich 65% uznaje, iż do projektu było bardzo łatwo lub łatwo się dostać, dla porównania wśród osób z wykształceniem wyższym magisterskim odsetek ten wynosi – 72%, co prawdopodobnie wynika z faktu, iż projekt był przede wszystkim adresowany do osób z wykształceniem średnim i wyższym. Jednocześnie najłatwiej dostać się do projektu było osobom, dla których rejestracja w Urzędzie Pracy zbiegła się z rekrutacją do projektu – wśród nich 82% uważa, iż do projektu było łatwo się dostać oraz osobom, które przed projektem pozostawały bezrobotne przez 4-6 miesięcy – 82% z nich uważa, iż do projektu było łatwo lub bardzo łatwo się dostać. 2. Ocena komponentu – Doradztwo Zawodowe i Indywidualne Plany Działania Jednym z głównych, wymiernych celów projektu było przygotowanie przez jego uczestników, Indywidualnych Planów Działania, które stałyby się podstawą wytyczenia ścieżki kariery zawodowej. Według danych przekazanych przez firmę IMC Consulting obsługującą projekt, Indywidualne Plany Działania przygotowało 91% uczestników projektu, według wyników badania plany takie przygotowało 82%, 15% twierdzi, iż nie przygotowało Indywidualnych Planów Działania, zaś 3% nie potrafi stwierdzić, czy plan został przez nich przygotowany. Różnica między próbą a danymi przekazanymi przez firmę IMC Consulting wybiega poza granice błędu statystycznego, która wynosi ± 3%. Przyczyn tej lekkiej rozbieżności można szukać na przykład w braku zapamiętania przygotowania IPD przez uczestników w rok po projekcie, lub też w mylącej nomenklaturze – uczestnicy mogli nie kojarzyć czym był Indywidualny Plan Działania. Za przyjęciem tej drugiej hipotezy przemawia 3% wskaźnik osób, którzy nie wiedzą czy przygotowali IPD, co należy rozumieć jako niepewność czy plan, który przygotowali może mieścić się pod tym pojęciem. W obu jednak przypadkach odsetek osób, który deklaruje, iż przygotował IPD jest bardzo wysoki. Osoby, które nie sporządziły Indywidualnych Planów Działania, jako przyczyny nie spełnienia tego celu wymieniają podjęcie w czasie projektu pracy (23%) i brak możliwości kontynuowania uczestnictwa w projekcie, brak czasu (19%), ale również powody leżące po stronie organizatorów projektu – nie zaproponowanie uczestnikom przygotowania Indywidualnych Planów Działania (12%) oraz dobrowolność jego przygotowania (4%). Jednocześnie na brak czasu jako przyczynę nie zrealizowania tego celu wskazywały częściej kobiety (23%) niż mężczyźni (10%), zaś na podjęcie pracy, co naturalne osoby najbardziej Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 27 aktywne zawodowo. Wśród osób, które po projekcie posiadały więcej niż jedno miejsce zatrudnienia, podjęcie pracy stało się przyczyną nie przygotowania IPD dla 57% z nich. Najczęstszym celem zakreślonym w Indywidualnym Planie Działania było znalezienie pracy, cel ten postawiło sobie 82% osób, które przygotowały IPD. Popularnym celem było również podniesienie kwalifikacji zawodowych – cel ten postawiło sobie 69% osób, które stworzyły IPD. Mniej popularne były cele bardziej konkretne i wymagające dużej własnej inicjatywy tj. podwyższenie wykształcenia – cel postawiony przez 39% osób (bardziej popularny wśród osób, które przed projektem posiadały wykształcenie zasadnicze zawodowe – w tej grupie taki cel postawił sobie niemal co drugi uczestnik projektu – 47% oraz wśród najmłodszych uczestników projektu, w grupie wiekowej 18-20 lat cel ten wyznaczyło sobie 45% osób) oraz założenie własnej działalności gospodarczej, cel postawiony przez 25% osób (zdecydowanie bardziej popularny wśród mężczyzn 34% niż kobiet 22%). Wykres 1. Przygotowanie Indywidualnych Planów Działania Pyt.B1 Jednym z elementów projektu Alternatywa było utworzenie Indywidualnego Planu Działania, czy sporządził(a) go Pan(i)? Pyt.B2 Dlaczego nie sporządził(a) Pan(i) Indywidualnego Planu Działania? tak; 82% Podjąłem pracę 23% nie ; 15% Trudno pow iedzieć trudno powiedzieć; 3% N=905, wszyscy respondenci 22% Z braku czasu 19% Nie było mow y o takim planie 12% 8% Za krótko uczestniczyłem w programie 7% IPD jest nieprzydatny N=139, respondenci, którzy nie przygotowali IPD 4% Nie było to obow iązkow e 3% Rozpoczęłemam staż Brak pomysłu na dobre w ykorzystanie 0% 2% 10% 20% 30% Jednocześnie 70% osób, które przygotowały IPD wyznaczyło sobie więcej niż 1 cel rozwoju ścieżki zawodowej. 10% wyznaczyło sobie aż 4 cele - podniesienie kwalifikacji zawodowych, podwyższenie wykształcenia, znalezienie pracy i rozpoczęcie działalności gospodarczej. Najpopularniejszymi zaś zestawami celów było podniesienie kwalifikacji zawodowych i znalezienie pracy (cel wyznaczony przez 22% osób) oraz podniesienie 28 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post kwalifikacji zawodowych, podwyższenie wykształcenia i znalezienie pracy (cel wyznaczony przez 20% osób.) Odsetek osób według liczby i zakresu celów przedstawia tabela 1. Tabela 4. Odsetek osób według liczby i zakresu celów ustalonych w Indywidualnych Planach Działania Zrealizować swoje cele, według deklaracji respondentów, w całości udało się co trzeciej osobie - 33%. Realizacja całości celów była mocno uzależniono od liczby celów postawionych sobie przez uczestników projektu. Wśród osób, które postawiły sobie 1 cel zrealizowało go 55% osób, wśród osób, które postawiły sobie 2 lub 3 cele, w całości zrealizowało je 29%-26%, zaś wśród osób, które postawiły sobie aż 4 cele tylko 3% zrealizowało je w całości (2 osoby). Jednocześnie, co druga osoba spośród ogółu badanych zrealizowała swoje cele częściowo. W ogóle nie zrealizowało swoich celów 11% osób. Jednakże z danych na temat zatrudnienia uczestników wynika, iż deklaracje respondentów odnośnie realizacji swoich celów są mocno przesadzone. W przypadku osób, które na przykład za cel stawiały sobie rozpoczęcie działalności gospodarczej, tylko 40% deklaruje, iż nie zrealizowało tego celu, jednakże nie jest prawdą, iż 60% zrealizowało swój cel, gdyż rozpocząć działalność gospodarczą udało się tylko 9 osobom – niespełna 1%!. Dlatego też deklaracje odnośnie realizacji celów należy traktować wyłącznie subiektywnie, gdyż ocena dokonana przez respondentów nie odpowiada rzeczywistości i analiza ich Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 29 dokonań na podstawie deklaracji doprowadziłaby do błędnej oceny rzeczywistej sytuacji uczestników. Najczęściej wymienianym powodem braku realizacji celów wyznaczonych w Indywidualnym Planie Działania są: w przypadku nie znalezienia pracy – zła sytuacja na rynku pracy, w przypadku braku podniesienia kwalifikacji zawodowych – brak środków finansowych oraz podjęcie pracy, w przypadku braku podwyższenia wykształcenia – brak środków finansowych, w przypadku nie rozpoczęcia działalności gospodarczej – także brak środków finansowych. Ważne jest jednocześnie, iż 84% osób, które deklarują, iż w ogóle lub częściowo nie zrealizowały swoich celów zamierza je realizować w przyszłości, prawdopodobnie więc przeprowadzone badanie zostało wykonane w zbyt krótkim czasie po zakończeniu projektu w stosunku do perspektywy czasu potrzebnego na realizację celów przez większy odsetek respondentów. Przygotowanie Indywidualnego Planu Działania było jednak tylko jednym z celów tego przedsięwzięcia, drugim celem tego komponentu projektu było wykreowanie wśród uczestników nawyku planowania kariery zawodowej. Po projekcie praktykę tworzenia pisemnych planów rozwoju ścieżki zawodowej kontynuuje 21% jego uczestników. Jednocześnie projekt zachęcił do korzystania z doradztwa zawodowego 12% uczestników, którzy obecnie korzystają z tej formy pomocy a nie robili tego wcześniej. Jednakże 11% uczestników, po projekcie przestało korzystać z doradztwa zawodowego, więc sumarycznie pula osób korzystających z tej formy pomocy przed i po projekcie nie zmieniła się. Największy wzrost odsetka osób, który zaczął korzystać z doradztwa zawodowego po projekcie znajduje się wśród osób, które przed projektem były bezrobotne krócej niż miesiąc, wśród osób z wykształceniem, przed projektem, podstawowym /gimnazjalnym oraz wśród osób, które obecnie odbywają płatne staże. Nie zachodzą jednak różnice w korzystaniu z doradztwa zawodowego a zatrudnieniu po projekcie – zarówno osoby zatrudnione jak i nie zatrudnione niemal równie często korzystają z doradztwa zawodowego. Najczęstszym miejscem korzystania z doradztwa zawodowego niezależnie od grupy osób jest Powiatowy Urząd Pracy – 82%. 30 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wykres 2. Korzystanie z doradztwa zawodowego przez uczestników projektu Alternatywa Pyt.B9 Czy poza projektem Alternatywa korzystał(a) Pan(i) z doradztwa zawodowego? tak w trakcie programu; 5% tak po programie; 12% tak przed programem; 11% nie korzystałem ; 66% tak przed i po programie; 6% N=905, wszyscy respondenci 3. Ocena komponentu – Szkolenia zawodowe Ogólnie w szkoleniach uczestniczyło 63% wszystkich beneficjentów projektu – 4746 osób. Kluczowym czynnikiem dla wzięcia udziału w szkoleniu było przygotowanie Indywidualnego Planu Działania. Jednakże 25% osób, mimo jego przygotowania zrezygnowała z wzięcia udziału w szkoleniu, najczęściej z powodu podjęcia w tym czasie pracy i braku możliwości jednoczesnego uczestniczenia w szkoleniu; powód ten jest częściej wskazywany przez mężczyzn (54%) niż kobiety (40%) i osoby starsze powyżej 21 roku życia – 49-51%. Spośród innych przyczyn osoby te wskazują na podjęcie stażu, przyczyny osobiste, rzadziej nieodpowiedni termin lub miejsce szkolenia. Przyczyny rezygnacji ze szkoleń należy uzupełnić o informacje uzyskane od doradców zawodowych z poszczególnych urzędów pracy. Wynika z nich bowiem, że w toku przygotowywania poszczególnych szkoleń napotkano na różnego rodzaju przeszkody, których efektem były dość znaczne opóźnienia czasowe, a w konsekwencji rezygnacja części z chętnych na szkolenia osób (wg przyczyn podanych wyżej). Problemy z odwlekaniem szkoleń pojawiły się w 5 z 8 PUP, z których pracownikami przeprowadzono wywiady. Były to najczęściej opóźnienia miesięczne, choć w dwóch PUP szkolenia opóźnione były o ponad dwa miesiące. Rezultatem – według relacji doradców z 4 PUP – była rezygnacja dość znacznej części uczestników Alternatywy (w przypadku jednego z PUP wskaźnik rezygnacji osiągnął 50%) z początkowo chętnych osób. Co istotne doradcy nie znali dokładnych powodów zaistniałych opóźnień w startach poszczególnych szkoleń. W przypadku jednego PUP problemy związane były zaistniałymi nieprawidłowościami w systemie informatycznym, który niepoprawnie zdawał sprawę z ilości chętnych osób (PUP w Lesku), w kolejnym urzędzie Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 31 (PUP w Iławie) doradca zawodowy domniemywał jedynie, że przyczyną opóźnień mogły być problemy organizacyjne – związane z kwestiami logistycznymi. Problemy o podobnym charakterze związane z kwestiami planistycznymi pojawiły się również w PUP w Miliczu. Pozostali dwaj doradcy zawodowi nie byli w stanie stwierdzić co było konkretną przyczyną opóźnień – nie posiadali takiej wiedzy. Ponadto wiadomo również z odpowiedzi respondentów z badania ankietowego, że szkolenia odwlekane były z powodu braku pełnej liczby osób wymaganej do rozpoczęcia poszczególnych szkoleń. Wśród uczestników szkoleń 12% stanowiły osoby, które przyznały, że nie przygotowały Indywidualnych Planów Działania, które były warunkiem koniecznym do uczestnictwa w szkoleniu. Wykazana nieprawidłowość może mieć źródło we wcześniej wskazanej rozbieżności dotyczącej ilości sporządzonych IPD w próbie i populacji. Osoby te przyznawały, że nie przygotowały IPD przede wszystkim ze względu na brak czasu – 22%, brak informacji o przygotowaniu IPD – 17%; podjęcie pracy – 10%. Najczęściej tematyka szkoleń związana była z komputerową obsługą firmy, zagadnieniami administracyjnymi i księgowymi. W badanej próbie najpopularniejszymi szkoleniami, w których uczestniczyli beneficjenci projektu były8: Księgowość komputerowa – 98 uczestników, Komputerowa obsługa firmy – 94 uczestników, Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, ECDL – 48 uczestników, Grafika komputerowa – 42 uczestników, Obsługa kas i fakturowanie księgowe – 37 uczestników, Pracownik ds. kadr i płac – 31uczestników, Sekretarka – asystentka szefa – 27 uczestników, Pakiet biurowy z podstawami zagadnień kadrowo-płacowych – 21 uczestników, Handlowiec techniki sprzedaży – Internet – 21 uczestników. Wśród osób uczestniczących w szkoleniu bardzo dobrze wypadają oceny dopasowania szkolenia do planów zakreślonych w Indywidualnym Planie Działania oraz spełnienia oczekiwań uczestników szkolenia. 84% uczestników szkoleń, którzy stworzyli IPD uważa, iż szkolenia były zdecydowanie, bądź raczej dopasowane do celów z Indywidualnego Planu Działania i jednocześnie 84% uważa, iż szkolenie spełniło ich oczekiwania. Najwyższe wskaźniki spełniania oczekiwań deklarują uczestnicy szkoleń „Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, ECDL”, „Pakiet biurowy z podstawami zagadnień kadrowo-płacowych” oraz „Obsługa kas i fakturowanie księgowe” – 95-96% uczestników tych szkoleń twierdzi, że szkolenie spełniło ich oczekiwania. Najmniejszy odsetek osób uważających, iż szkolenie spełniło ich oczekiwania znajduje się wśród uczestników szkolenia – „Sekretarka – asystentka szefa” – w tej grupie odsetek ten wynosi 74%. 8 Ilość osób – uczestników pozostałych 23 szkoleń – w przypadku wylosowanej próby była na tyle mała, że jakakolwiek analiza ilościowa tych szkoleń byłaby nieuprawniona. Jednocześnie 8 z powyższych szkoleń odpowiada 8 najczęściej wybieranym szkoleniom w całym projekcie Alternatywa (w próbie znalazła się nadreprezentacja uczestników szkoleń „Handlowiec techniki sprzedaży – Internet”). Łącznie w projekcie Alternatywa tematyka 9 powyższych szkoleń objęła 192 wykonane kursy szkoleniowe (na 286 wszystkich wykonanych kursów). Lista wszystkich kursów szkoleniowych przeprowadzonych w projekcie Alternatywa znajduje się w załączniku nr 2 32 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wykres 3. Ocena szkolenia pod względem dopasowania do celów przygotowanych w IPD oraz ocena spełnienia oczekiwań. Pyt.C2 W ramach projektu Alternatywa brał(a) Pan(i) udział w szkoleniu. Czy szkolenie to było dopasowane tematycznie do celów z Pana(i) Indywidualnego Planu Działania? Pyt.C3 Czy ogólnie rzecz biorąc szkolenie, w którym brał(a) Pan(i) udział, spełniło Pana(i) oczekiwania? ocena dopasowania tem atycznego szkolenia do 0% celów z IPD, N=516 41% 0% 20% 43% 40% 10% 2% 3% 60% 80% 100% Odsetek wskazań brak odpowiedzi zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie Trudno powiedzieć ocena spełnienia oczekiw ań - w szyscyuczestnicy szkoleń, N=604 ECDL, N=48 Pakiet biurow y z podstaw ami zagadnień kadrow o-płacow ych, N=21 45% 39% 54% 38% Komputerow a obsługa firmy, N=94 37% Graf ika komputerow a, N=42 33% Księgow ość komputerow a, N=98 32% Pracow nik ds. kadr i płac, N=31 42% Sekretarka - asystetnka szefa, N=27 41% 0% 20% 5% 52% 3% 3% 57% 48% 11%2% 2% 38% 45% Handlow iec techniki sprzedaży - internet, N=21 4% 42% 43% Obsługa kas i fakturow anie księgow e, N=37 9% 2%5% 48% 46% 35% 33% 40% 60% 12% 5% 5% 14% 12% 2%8% 13% 3%6% 15% 4% 7% 80% 100% Odsetek w skazań Średnia ogólna ocena szkoleń na 5 stopniowej skali wynosi 4,1. Warto zauważyć, iż ocena ta nie różni się wśród osób, które poza projektem Alternatywa aktywnie uczestniczyły w innych szkoleniach (osoby te posiadając pewne już doświadczenia mogły mieć wyższe wymagania w stosunku do tego typu inicjatyw) jak i wśród osób, które w takich szkoleniach nie uczestniczyły. Nieliczne osoby, które uważają, iż szkolenie nie spełniło ich oczekiwań jako powód swojej oceny podają najczęściej brak nabycia nowej wiedzy / umiejętności, zbyt duże nastawienie na teorię, nie znalezienie pracy mimo odbytego szkolenia. Nieliczne osoby, Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 33 które nisko oceniły szkolenie ogólnie, jako powód swojej oceny podają najczęściej brak uzyskania nowej wiedzy (24%), koncentrację na teorii a nie praktyce (16%), brak znalezienia po nim pracy (15%). O ile brak zdobycia nowej wiedzy i zbyt dużą koncentrację na teorii należy wziąć pod uwagę przygotowując ewentualne przyszłe szkolenia dla bezrobotnych, tak w przypadku zarzutu nie znalezienia pracy mimo szkolenia należy jednak położyć większy nacisk na uświadomienie osobom bezrobotnym, iż szkolenie jak i całe uczestnictwo w projekcie nie gwarantuje zdobycia pracy a jedynie stanowi element wspierający proces kształtowania kariery zawodowej, która zależy od własnych przedsięwzięć respondenta. Biorąc pod uwagę dziewięć najpopularniejszych szkoleń, najlepszą ocenę przyznali temu elementowi projektu uczestnicy szkoleń „Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, ECDL” oraz „Obsługa kas i fakturowanie księgowe” – 54-60% uczestników szkoleń jest z nich bardzo zadowolonych. Relatywnie najmniejszą ocenę przyznali szkoleniem osoby, które wzięły udział w szkoleniu – „Sekretarka – asystentka szefa” – wśród nich 26% jest umiarkowanie zadowolonych ze szkolenia – co jest relatywnie najniższą oceną w porównaniu do pozostałych szkoleń. Wykres 4. Ogólna ocena szkolenia Pyt.C5 Jak ogólnie ocenia Pan(i) szkolenie, w którym brał(a) Pan(i) udział? 2% 17% ogólna ocena szkolenia, N=604 0% 46% Pakiet biurowy z podstawami zagadnień kadrowo-płacowych, 5% N=21 Obsługa kas i fakturowanie księgowe, N=37 38% 38% 4,4 57% 4,1 29% 35% 15% 4,3 54% 14% ECDL, N=48 4,1 34% 57% 8% Handlowiec techniki sprzedaży - internet, N=21 średnia 4,4 50% Pracownik ds. kadr i płac, N=31 3% 13% 58% 4,0 26% Komputerowa obsługa firmy, N=94 3% 16% 49% 32% 4,1 Księgowość komputerowa, N=98 1% 19% 48% 32% 4,1 Grafika komputerowa, N=42 5% 17% 40% 26% Sekretarka - asystetnka szefa, N=27 0% 20% 38% 37% 40% 4,2 4,1 37% 60% 80% 100% Odsetek wskazań bardzo źle 2 3 4 bardzo dobrze Polepszenie pozycji zawodowej na ryku pracy w związku z uczestnictwem w szkoleniu odczuwa 54% uczestników szkoleń, 41% uważa, że ich pozycja zawodowa nie zmieniła się w związku z uczestnictwem w szkoleniu. 34 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Na odczucie poprawy pozycji zawodowej na rynku pracy wyraźny wpływ mają losy uczestnika po projekcie. Osoby, które po projekcie znalazły pracę zdecydowanie częściej uważają, iż ich sytuacja na rynku pracy spowodowana uczestnictwem w szkoleniu polepszyła się – 60-68%. Na większą poprawę pozycji zawodowej, spowodowanej uczestnictwem w szkoleniu wskazują także mężczyźni – poprawę odczuwa 61% z nich; osoby, które przed projektem były bezrobotne przez 4-6 miesięcy – 69% osób, mieszkańcy małych miast – do 15 tys. i między 15 a 50 tys. mieszkańców – 58-61%, uczestnicy subsydiowanego zatrudnienia – 71% oraz osoby, które są obecnie zatrudnione lub odbywają płatne staże – 65-63% takich osób odczuwa poprawę pozycji zawodowej na rynku pracy. Najrzadziej poprawę pozycji zawodowej na rynku pracy odczuwają osoby z wykształceniem, przed projektem, podstawowym/gimnazjalnym i zasadniczym zawodowym – poprawę odczuwa 36-40%, mieszkańcy dużych miast – 37% oraz osoby obecnie niezatrudnione oraz nigdy niezatrudnione po projekcie – 42-43%. Warto jednak zauważyć, iż ocena uczestnictwa w samym szkoleniu na poprawę pozycji zawodowej uczestnika na rynku pracy jest większa (łącznie poprawę związaną ze szkoleniem odczuwa 54%) niż ocena uczestnictwa w całym projekcie (łącznie poprawę związaną z uczestnictwem w całym projekcie odczuwa 46% uczestników). Wykres 5. Wpływ uczestnictwa w szkoleniu vs wpływ uczestnictwa w całym projekcie na poprawę pozycji na rynku pracy jego uczestnika Pyt.C6 Czy Pana(i) zdaniem dzięki odbytemu szkoleniu Pana(i) pozycja na rynku pracy... Pyt.F12 Czy od czasu uczestnictwa w Projekcie Alternatywa P. szanse na rynku pracy w porównaniu z osobami, które nie brały w nim udziału... ocena wpływu szkolenia 0% na pozycje na rynku 0% 0% pracy, N=604 ocena wpływu uczestnictwa w programie 0% 1% 0% na pozycje na rynku pracy, N=905 0% 42% 44% 45% 20% 10% 4% 37% 40% 60% 9% 80% 8% 100% Odsetek wskazań brak odpowiedzi nie zmieniła się Nie wiem, trudno powiedzieć zdecydowanie się pogorszyła raczej się polepszyła raczej się pogorszyła zdecydowanie się polepszyła Spośród dziewięciu szczegółowo omawianych szkoleń największą poprawę swojej pozycji rynkowej w związku z udziałem w szkoleniu zauważają uczestnicy szkoleń „Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, ECDL”, „Księgowość komputerowa” oraz „Grafika komputerowa” – wśród nich odsetek osób zauważających poprawę wynosi 6065%. Najmniejszą poprawę zauważają jednocześnie uczestnicy szkolenia „Handlowiec Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 35 techniki sprzedaży – Internet” – tylko 24% osób uczestniczących w tym szkoleniu zauważyło poprawę swojej pozycji zawodowej. Wykres 6. Wpływ uczestnictwa w szkoleniu vs wpływ uczestnictwa w całym projekcie na poprawę sytuacji na rynku pracy jego uczestnika Pyt.C6 Czy Pana(i) zdaniem dzięki odbytemu szkoleniu Pana(i) pozycja na rynku pracy... ECDL, N=48 2% Księgowość komputerowa, N=98 33% 56% 35% Grafika komputerowa, N=42 Sekretarka - asystetnka szefa, N=27 Pracownik ds. kadr i płac, N=31 Handlowiec techniki sprzedaży - internet, N=21 20% 11% 4% 44% 49% 38% 55% 29% 40% 8% 3% 10% 6% 14% 67% 0% 6%3% 50% 41% Obsługa kas i fakturowanie księgowe, N=37 3% 5%5% 52% 40% 4% 7% 12% 52% 38% Komputerowa obsługa firmy, N=94 16% 45% 29% Pakiet biurowy z podstawami zagadnień kadrowo-płacowych, N=21 8% 60% 10% 10% 80% 100% Odsetek wskazań zdecydowanie się pogorszyła raczej się pogorszyła nie zmieniła się raczej się polepszyła zdecydowanie się polepszyła Nie wiem, trudno powiedzieć Biorąc pod uwagę funkcję uczestnictwa w szkoleniu jako zachętę do korzystania ze szkoleń zawodowych przez osoby bezrobotne można wskazać, iż 12% uczestników projektu nie korzystających z takich szkoleń wcześniej zaczęło brać w nich udział po projekcie. Biorąc pod uwagę, iż jest to wskaźnik taki sam jak w przypadku korzystania z doradztwa zawodowego, należy uznać go za dobry wynik, gdyż szkolenia w przeciwieństwie do doradztwa wiążą się zazwyczaj z większymi nakładami finansowymi i czasowymi. Zachętę do udziału w szkoleniach stanowił więc raczej cały projekt a nie jednorazowe szkolenie, które było częścią projektu dla niektórych z jego uczestników. 36 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wykres 7. Korzystanie ze szkoleń przez uczestników projektu Alternatywa Pyt.C7 i C8 Czy brał(a) Pan(i) udział w innych szkoleniach zawodowych poza projektem Alternatywa? wszyscy respondenci, N=905 68% uczestnicy szkoleń Alternatywa, N=604 69% osoby nieuczestniczące w szkoleniach Alternatywy, N=301 3% 2% 64% 0% 20% 4% 40% 60% 17% 1% 12% 17% 1% 11% 16% 2% 13% 80% 100% Odsetek wskazań nie korzystałem tak przed i po programie tak w trakcie programu tak po programie tak przed programem Ważna obserwacja wynika z analizy sytuacji zawodowej osób, które uczestniczyły również w innych szkoleniach po zakończeniu Alternatywy. Otóż obecna sytuacja zawodowa wśród osób, które brały udział w szkoleniach w Alternatywie, i które nie uczestniczyły w innych szkoleniach już po jej zakończeniu, jest nieznacznie gorsza niż wśród tych osób, które były uczestnikami takich szkoleń. Wśród osób nieuczestniczących w innych szkoleniach poziom zatrudnienia wynosi 44,7% w stosunku do zatrudnienia na poziomie 45,6% wśród osób szkolących się także po Alternatywie. Tym samym można wykluczyć znaczący wpływ innych projektów szkoleniowych mających miejsce po Alternatywie, na obecną sytuację zawodową osób biorących udział w szkoleniach w ramach projektu Alternatywa. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 37 4. Ocena komponentu – Subsydiowane zatrudnienie W założeniach projektowych subsydiowanym zatrudnieniem miało zostać objętych 80 osób. W efekcie w projekcie z subsydiowanego zatrudnienia skorzystały 83 osoby, z czego 1 osoba wycofała swoje uczestnictwo na początku zatrudnienia9. Ogółem dla 51 beneficjentów projektu spośród 83 zatrudnionych, zorganizowane i sfinansowane zostało zakwaterowanie, a dla pozostałych zwrot kosztów podróży komunikacją publiczną do pracy i z pracy do miejsca zamieszkania. Pracodawcy otrzymywali refundacje kosztów wynagrodzenia do wysokości najniższego wynagrodzenia tj. 824,00 PLN. Wśród osób, które wzięły udział w subsydiowanym zatrudnieniu 52% jest zdania, iż łatwo było dostać proponowaną pracę, 28% uważa, iż było ją trudno dostać. Na większą łatwość w otrzymaniu zatrudnienia w ramach projektu wskazują mężczyźni; wśród nich 63% ocenia, iż łatwo było ją dostać, choć paradoksalnie wśród mężczyzn znajduje się mniejsza grupa osób (25%), która nie przechodziła żadnych testów ani rozmów przed otrzymaniem stażu niż wśród kobiet (34%). Najczęstszym sposobem kwalifikacji przed otrzymaniem subsydiowanego zatrudnienia była rozmowa kwalifikacyjna – przeszło ją 58% osób, 32% osób nie przeszło żadnych dodatkowych procedur związanych z subsydiowanym zatrudnieniem, 7% przeszło test kwalifikacyjny. Dzięki subsydiowanemu zatrudnieniu 83% osób biorących w nim udział nabyło nowe umiejętności zawodowe a 61% otrzymało od pracodawcy propozycję pozostania w firmie dłużej niż zakładał to czas przewidziany na odbycie subsydiowanego zatrudnienia w ramach projektu. Spośród osób, które nie otrzymały takiej propozycji, tylko dwie zadeklarowały, iż nie skorzystałoby z niej, gdyby została im ona złożona. Jako powód ewentualnej odmowy osoby te podały brak możliwości rozwoju i złe stosunki z pracodawcą. Wśród osób, które dostały taką propozycję w rzeczywistości, przyjęło ją trzy czwarte osób. Trzy osoby odmówiły ze względu na złe stosunki z pracodawcą, dwie ze względu na niskie wynagrodzenie i także dwie ze względu na znalezienie w tym czasie lepszej pracy, jedna ze względu na zbyt dużą odległość od miejsca zamieszkania i także jedna z powodu posiadania innych planów. Spośród 26 osób, które przyjęły propozycję pozostania w firmie, 20 osób cały czas pracuje w tym miejscu pracy, pozostałe 6 osób przestało pracować – 3 po 4 miesiącach i po 1-nej osobie po: 1 miesiącu, 11 miesiącach i 18 miesiącach. 9 W badaniu starano się dotrzeć do wszystkich uczestników subsydiowanego zatrudnienia zarówno za pośrednictwem badania CATI jak i ankiety pocztowej. Wywiady udało się w efekcie zrealizować z 57 uczestnikami tego modułu. Biorąc pod uwagę małą liczbę osób, które skorzystały z subsydiowanego zatrudnienia, próba na podstawie, której przedstawiane będą wyniki oceny tego elementu jest znacząco niższa niż w przypadku pozostałych komponentów projektu. Jednakże biorąc pod uwagę, iż stanowi ona 70% wszystkich uczestników subsydiowanego zatrudnienia, pozwala ona z dużym prawdopodobieństwem uznać prezentowane wyniki za odzwierciedlające ocenę ogółu takich osób. 38 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” Wykres 8. Dalsze zatrudnienie subsydiowanego zatrudnienia osób korzystających w PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post ramach projektu z Pyt.D4 Czy otrzymał(a) Pan(i) od pracodawcy, propozycje dłuższego pozostania w firmie, w której Pan(i) pracował(a)?; Pyt.D5 Czy skorzystał(a) Pan(i) z tej propozycji? Pyt.D6a Czy cały czas Pan(i) dostali, przyjęli pracuje w tym miejscu pracy? propozycję, ale już nie pracują; 11% nie dostali propozycji pozostania w firmie; 39% dostali, przyjęli propozycję i nadal tam pracują; 35% N=57, respondenci korzystający z subsydiowanego zatrudnienia dostali propozycję, ale jej nie przyjęli; 16% 5. Obecna sytuacja zawodowa uczestników projektu Alternatywa W chwili obecnej połowa uczestników projektu Alternatywa jest zatrudniona. Dodatkowe 5% odbywa obecnie staż, za który pobiera wynagrodzenie; bez pracy zaś pozostaje 45% uczestników projektu. Odsetek osób obecnie zatrudnionych jest zdecydowanie wyższy wśród mężczyzn 60% niż kobiet 47%, wśród osób w wieku 24-26 lat – 62%, wśród osób, które posiadają obecnie wykształcenie wyższe zawodowe 59% i wyższe magisterskie – 65%, w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców – 62%, wśród osób nie uczestniczących w szkoleniu – 63% (wynik ten naznaczony jest faktem, iż osoby rezygnowały z uczestnictwa w szkoleniu w związku z podjęciem pracy) oraz wśród uczestników subsydiowanego zatrudnienia – 81%. Najniższy odsetek osób zatrudnionych – 39% znajduje się w najmłodszej grupie wiekowej uczestników projektu – 18-20 lat oraz wśród osób z wykształceniem pomaturalnym – także 39%. Najpopularniejszą formą zatrudnienia wśród uczestników projektu jest obecnie zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na czas określony – taką formę zatrudnienia posiada 33% uczestników projektu. Drugą najczęstszą formą zatrudnienia jest zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony – formę tę posiada 9% uczestników projektu. 5% uczestników projektu pracuje na podstawie umowy zlecenie, pozostali pracują na innych zasadach zatrudnienia. Szczegółową obecną sytuację zawodową uczestników projektu Alternatywa przedstawia tabela 5, zamieszczona na następnej stronie. Jednocześnie wśród osób obecnie zatrudnionych brak jest wyraźnej tendencji czasu, w którym osoby te zaczynały pracę – 29% pracuje w obecnej pracy rok lub dłużej, 27% pracuje pół roku – rok, 17% pracuje 4-6 miesięcy zaś 25% 1-3 miesiące. Jeśli chodzi o osoby odbywające płatne staże, ich czas zatrudnienia jest krótszy – tylko 12% z nich odbywa staż dłużej niż pół roku, pozostali odbywają go krócej. Osoby prowadzące własną działalność gospodarczą stanowią mniej niż 1% badanej próby (9 osób), dlatego też trudno wnioskować Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 39 cokolwiek na temat ich pracy. Z badania wynika, iż wszyscy rozpoczęli 1-osobową działalność gospodarczą, nie zatrudniają innych pracowników i prowadzą ją – od 1-3 miesięcy do ponad roku. Tabela 5. Obecna sytuacja zawodowa uczestników projektu Alternatywa – osoby zatrudnione i odbywające staże 40 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Dodatkowo, oprócz 50% osób obecnie posiadających pracę po projekcie pracowało 12% osób, które w chwili obecnej pracy nie posiadają oraz dodatkowo oprócz 5% osób, które obecnie odbywają płatne staże, dodatkowe 8% odbywało płatne staże po zakończeniu projektu. Łącznie więc, po projekcie do chwili obecnej, przynajmniej raz było zatrudnionych 61% jego uczestników, zaś 13% odbywało płatne staże. Osoby niezatrudnione stanowią 45% badanej próby. 22% stanowią osoby niepracujące i poszukujące pracy, 17% osoby uczące się, studiujące, 2% osoby niezatrudnione i nie szukające pracy, pozostałe niezatrudnione osoby stanowią 4% ogółu próby i są to osoby wychowujące dzieci, przebywające na rencie, odbywające praktyki/staże bez wynagrodzenia. Osoby nie pracujące i nie poszukujące pracy to przede wszystkim kobiety, które wychowują dzieci – 15 spośród 21 osób nie szukających pracy; 3 chce otworzyć własną działalność, 3 nie szuka pracy z innych powodów związanych z nauką lub innymi planami życiowymi. Tabela 6. Obecna sytuacja zawodowa uczestników projektu Alternatywa – osoby niezatrudnione Porównanie obecnej sytuacji zawodowej uczestników projektu z danymi zebranymi wcześniej w trakcie monitoringu wskazuje na wysoką trwałość utrzymania pracy przez osoby zatrudnione. 74% osób, które były zatrudnione podczas monitoringu nadal należy do grupy osób zatrudnionych, bezrobotnymi stało się 10% z nich, 11% kontynuuje naukę. Jednocześnie wśród osób, które podczas monitoringu, który odbywał się w 2004 roku, były bezrobotne – 35% znalazło pracę, 18% kontynuuje naukę, 34% pozostaje nadal bezrobotnymi. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 41 Wykres 9. Zatrudnienie po projekcie Alternatywa do chwili obecnej Pyt.E1 Jaka jest obecnie Pana(i) sytuacja zawodowa? Pyt.Ey Czy wyłączając obecnie wykonywaną pracę, praktykę, staż, po zakończeniu projektu Alternatywa pracowała(a) Pan(i) lub obywała staż, lub praktykę? nigdy nie zatrudnieni ani nie odbyw ający płatnych staży; 26% obecnie zatrudnieni; 50% odbyw ający płatne staże po programie; 8% obecnie odbyw ający płatne staże; 5% zatrudnieni po programie; 12% N=905, wszyscy respondenci Biorąc pod uwagę cztery kryteria satysfakcji z obecnie wykonywanej pracy/ płatnego stażu: zadowolenie z wysokości zarobków (1), możliwość rozwoju (2) i zgodności pracy/ stażu z wykształceniem (3) i zainteresowaniami (4), osoby obecnie zatrudnione i odbywające płatne staże są najbardziej zadowolone ze zgodności wykonywanej pracy/ stażu z zainteresowaniami zawodowymi. 43% osób zatrudnionych i 56% osób odbywających płatne staże określa swoje zadowolenie pod tym względem na 10-punktowej skali na 8-10. Średnia zadowolenia ze zgodności pracy/stażu z zainteresowaniami zawodowymi wynosi 6,2 wśród osób zatrudnionych oraz 7,1 wśród osób odbywających płatne staże. Zauważalna jest także tendencja do większej satysfakcji osób odbywających płatne staże, niż osób zatrudnionych, pod względem wszystkich kryteriów, poza wysokością zarobków. Umiarkowane zadowolenie deklarują osoby zatrudnione i odbywające staże z możliwości rozwoju zawodowego i zgodności pracy z wykształceniem. 35% osób zatrudnionych oraz 42% osób odbywających płatne staże wysoko ocenia swoje zadowolenie z możliwości rozwoju oferowanego przez pracę/ staż, zaś 34% osób zatrudnionych i 49% osób odbywających płatny staż wysoko ocenia zgodność pracy/stażu z wykształceniem. Najmniejszy odsetek osób jest zadowolony z powodu wysokości zarobków – bardzo zadowolonych (ocena 8-10 na 10-punktowej skali) jest 25% osób zatrudnionych i tylko 7% odbywających płatne staże. 42 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wykres 10. Satysfakcja osób obecnie zatrudnionych/ odbywających płatne staże z wysokości zarobków, możliwości rozwoju i zgodności pracy/ stażu z wykształceniem i zainteresowaniami Pyt.E4a Proszę określić na 10 - stopniowej skali, w jakim stopniu wykonywana praca (płatne praktyki, staż) satysfakcjonuje Pana(ią) ze względu na wysokość osiąganych zarobków? Pyt.E4b Proszę określić na 10 - stopniowej skali, w jakim stopniu wykonywana praca (płatne praktyki, staż) daje Panu(i) możliwość własnego rozwoju zawodowego? Pyt.E4c 'Proszę określić na 10 - stopniowej skali, w jakim stopniu wykonywana praca (płatne praktyki, staż) jest zgodna z Pana(i) zainteresowaniami zawodowymi? Pyt.E4d 'Proszę określić na 10 - stopniowej skali, w jakim stopniu wykonywana praca (płatne praktyki, staż) jest zgodna z Pana(i) wykształceniem kierunkowym? zgodność z zainteresowaniami zawodowymi, zatrudnieni N=457 zgodność z zainteresowaniami zawodowymi, stażyści N=43 21% 37% możliwość rozwoju zawodowego, zatrudnieni N=457 11% możliwość rozwoju zawodowego, stażyści N=43 12% zgodność z wykształceniem, zatrudnieni N=457 7% satysfakcja z zarobków, stażyści N=43 7% 0% średnia: 5,1 5% 16% średnia: 7,1 średnia: 6,3 16% 35% 7% 14% średnia: 5,9 17% 21% 5% 4% średnia: 6,2 5% 14% zgodność z wykształceniem, stażyści N=43 satysfakcja z zarobków, zatrudnieni N=457 14% 9% 9% średnia: 6,1 średnia: 5,9 średnia: 4,3 20% 40% 60% Odsetek wskazań całkowicie satysfakcjonujące [10 pkt.] [9 pkt.] [8 pkt.] Jednocześnie wyraźnie wyższe zadowolenie niż średnie dla każdego z elementów oceny obecnej pracy/ płatnego stażu wykazują osoby najstarsze, w wieku 24-26 lat, przebywające na bezrobociu przed projektem 1-3 miesiące, osoby posiadające obecnie wykształcenie wyższe magisterskie, mieszkające w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców oraz ci, dla których obecna praca nie jest pierwszym miejscem zatrudnienia po projekcie. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 43 Poza tym z: zarobków dodatkowo wysokie zadowolenie wykazują osoby, które przed projektem były bezrobotne 1-2 lata, zaś wyjątkowo niskie zadowolenie wykazują osoby odbywające płatne staże, osoby, które przed projektem były bezrobotne ponad 2 lata oraz osoby z wykształceniem pomaturalnym. możliwości rozwoju dodatkowo wysokie zadowolenie wykazują osoby, które przed projektem były bezrobotne 1-2 lata, jak również, w przeciwieństwie do zadowolenia z wysokości zarobków, osoby odbywające płatne staże zgodności pracy/płatnego stażu z zainteresowaniami wysokie zadowolenie wykazują kobiety, osoby, które przed projektem były bezrobotne 1-2 lata, jak również, osoby odbywające płatne staże zgodności pracy/płatnego stażu z wykształceniem wysokie zadowolenie wykazują kobiety i osoby odbywające płatne staże. Wśród osób obecnie niepracujących długość czasu pozostawania bez pracy jest różna, choć w grupie tej przeważają osoby długotrwale bezrobotne – czyli nie posiadające pracy powyżej 12 miesięcy – 46%. Osoby bezrobotne przez 1-3 miesiące stanowią 18%, zaś osoby dotknięte bezrobociem średniookresowym 4-12 miesięcy stanowią 31%. Odsetek osób pozostających trwale bezrobotnymi jest wyższy wśród kobiet 48% niż mężczyzn 38%, jak również wyższy wśród starszych grup wiekowych – w grupie 18-20 lat wynosi 41%, 21-23 lata – 43%, zaś w grupie 24-26 lat wynosi aż 55%. Wyższy odsetek osób dotkniętych trwałym bezrobociem znajduje się również wśród osób, które obecnie posiadają wykształcenie zasadnicze zawodowe – 73%, średnie zawodowe i pomaturalne – po 51% oraz wśród osób mieszkających na wsi - 54%. Bilans odsetka osób trwale bezrobotnych (powyżej 12 miesięcy) przed projektem i po projekcie wskazuje na pozytywny efekt zmian. Przed projektem trwale bezrobotnych było 35% jego uczestników, obecnie 20%. Najczęściej wskazywanymi przyczynami pozostawania bez pracy są: brak ofert pracy – na przyczynę tą wskazuje 56% osób pozostających bez pracy. Najbardziej problem ten dotyka osoby w małych miastach – do 15 tys. mieszkańców – 65%. zbyt niskie kwalifikacje w stosunku do oczekiwań pracodawców – 31%. Problem zgłaszany częściej przez osoby w wieku 24-26 lat – 37%, pozostające na bezrobociu przed projektem dłużej niż 2 lata – 41% oraz osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym i pomaturalnym 36-38%, jak również w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców – 49%. kontynuacja nauki - 23%. Zgłaszana przede wszystkim przez osoby najmłodsze 18-20 lat - 39%, pozostające przed projektem bezrobotne 6 i mniej miesięcy 3033%, z wykształceniem średnim ogólnym – 36%, niezgodność ofert z kwalifikacjami 14% - zgłaszane częściej przez osoby bezrobotne przed projektem 7-12 miesięcy 20%, osoby z wykształceniem wyższym zawodowym 19% i wyższym magisterskim 20%, w miastach do 15 tys. mieszkańców 21% niezgodność ofert z oczekiwaniami 13% - problem zgłaszany częściej przez mężczyzn 22% oraz osoby, które obecnie nie są zatrudnione, ale po projekcie pracowały co najmniej w dwóch miejscach pracy – 26%. 44 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wykres 11. Przyczyny pozostawania bez pracy wśród osób obecnie niezatrudnionych Pyt.E6 Dlaczego pozostaje Pan(i) bez pracy? Proszę podać trzy najważniejsze przyczyny. brakuje of ert pracy 56% pracodaw cy poszukują osób z w yższymi kw alifikacjami 31% kontynuuję naukę 23% obecne oferty pracy są niezgodne z moimi kw alifikacjami 14% obecne oferty pracy są niezgodne z moimi oczekiw aniami 13% ze w zględu na osoby pozostające pod moja stałą opieką 13% inne brak znajomości nie mogę podjąć pracy ze w zględu na mój stan zdrow ia 0% 8% N=405, respondenci obecnie pozostający bez pracy 4% 2% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Odsetek w skazań 53% uczestników projektu wyjeżdżało w ostatnim roku poza miejscowość zamieszkania w celu poszukiwania pracy – największy odsetek takich osób znajduje się wśród osób mieszkających na wsiach 60%, pozostających bez pracy przed projektem 7-12 miesięcy 60% i najmłodszych w wieku 18-20 lat – 61%. Najczęściej respondenci wyjeżdżali w celu poszukiwania pracy kilka razy (do 9) w ciągu ostatniego roku – 32%, po 10% wyjeżdżało 10-20 razy i powyżej 20 razy. Największy odsetek osób wyjeżdżających w ciągu ostatniego roku więcej niż 20 razy w celu poszukiwania pracy znajduje się wśród mieszkańców wsi 15%, oraz wśród osób pozostających aktualnie bez pracy 16%. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 45 Wykres 12. Mobilność w poszukiwaniu pracy – osoby obecnie zatrudnione, odbywające płatne staże vs niezatrudnione Pyt.E7 Ile razy w ciągu ostatniego roku wyjeżdżał(a) Pan(i) poza miejscowość zamieszkania w celu poszukiwania pracy? wszyscy respondenci, N=905 5% osoby obecnie zatrudnione, 4% N=457 osoby obecnie odbywające płatne staże, N=43 osoby obecnie niezatrudnione, N=405 0% 37% 31% 40% 10% 7% 28% 37% 20% 10% 34% 48% 12% 5% 32% 43% 6% 19% 11% 60% 5% 16% 80% 100% Odsetek wskazań brak odpowiedzi w ogóle nie wyjeżdżałem(am) wyjeżdżałem(am) kilka razy (do 9) wyjeżdżałem(am) kilkanaście razy (od 10 do 20) wyjeżdżałem(am) kilkadziesiąt razy (21 i więcej) 46 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” Tabela. 7 Zatrudnienie według województw Nie Płatny Zatrudniony staż Województwo\Zatrudnienie zatrudniony N P N P N P Dolnośląskie 14 48,3% 13 44,8% 2 7% Kujawsko-Pomorskie 27 42,2% 34 53,1% 3 5% Lubelskie 7 70,0% 3 30,0% 0 0% Lubuskie 28 48,3% 30 51,7% 0 0% Łódzkie 22 36,7% 34 56,7% 4 7% Małopolskie 16 69,6% 5 21,7% 2 9% Mazowieckie 52 46,4% 55 49,1% 5 4% Opolskie 15 35,7% 25 59,5% 2 5% Podkarpackie 24 45,3% 26 49,1% 3 6% Podlaskie 20 50,0% 18 45,0% 2 5% Pomorskie 24 44,4% 25 46,3% 5 9% Śląskie 37 47,4% 40 51,3% 1 1% Świętokrzyskie 15 42,9% 20 57,1% 0 0% Warmińsko-Mazurskie 58 43,6% 68 51,1% 7 5% Wielkopolskie 11 28,2% 28 71,8% 0 0% Zachodniopomorskie 35 46,7% 33 44,0% 7 9% Suma 405 44,8% 457 50,5% 43 5% PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Suma N 29 64 10 58 60 23 112 42 53 40 54 78 35 133 39 75 905 P 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% *Stopa bezrobocia (w % aktywnych zawodowo) Dane GUS10 stan na sierpień 2005 r. Polska* P 20,7% 22,3% 16,7% 24,0% 17,9% 13,7% 14,0% 18,4% 17,9% 14,9% 20,1% 15,9% 20,4% 27,3% 14,6% 25,1% 17,7% Analizując sytuację zawodową uczestników Alternatywy według województw – tam gdzie pozwalają na to liczebności – wyraźne odchylenia od średniej pojawiają się w województwie wielkopolskim, w którym zatrudnienie osiągnęło 71,8% oraz nieco mniejsze w województwie opolskim 59.9%, świętokrzyskim 57,1% i łódzkim 56,7%. Słabsze rezultaty w tym zakresie osiągnięte zostały w województwach zachodniopomorskim 44,4%, podlaskim 45% i pomorskim 46,3% (w przypadku województw lubelskiego i małopolskiego liczebności próby są zbyt małe aby móc cokolwiek powiedzieć na temat tego wskaźnika). Na uwagę zasługują również wnioski płynące z porównania poziomu zatrudnienia w próbie ze stopą bezrobocia w poszczególnych województwach. W sześciu na dziesięć województw, w których bezrobocie jest wyższe niż średnia krajowa (17,7%), wskaźnik zatrudnienia przewyższa średnią z próbie (50,5%) – co oznacza, że pomimo gorszej sytuacji wyjściowej osób z tych województw wypadają one często porównywalnie lub lepiej, niż w województwach o niżej stopie bezrobocia. Pozostaje to warte odnotowania zwłaszcza w województwie warmińskomazurskim (stopa bezrobocia: 27,3%; poziom zatrudnienia: 51,1%), lubuskim (odpowiednio: 24%; 51,7%), kujawsko-pomorskim (22,3%; 53,1%) oraz świętokrzyskim (20,4%; 57,1%). 10 http://www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/praca_ludnosc/index.htm Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 47 6. Ocena przydatności i wpływu poszczególnych elementów projektu na obecną sytuację zawodową uczestników projektu Wszystkie elementy projektu Alternatywa – spotkania z doradcą zawodowym, tworzenie Indywidualnych Planów Działania, wykonywanie ćwiczeń, uczestnictwo w szkoleniu i subsydiowanym stażu są zdaniem znaczącej większości uczestników projektu przydatne. W zależności od ocenianego elementu odsetek osób, uważających go za bardzo lub raczej przydatny waha się w granicach 77-86%. Jednocześnie odsetek osób uznających poszczególne elementy projektu za raczej lub w ogóle nieprzydatne waha się w granicach 714%. Bardzo wysoko uczestnicy projektu Alternatywa oceniają także swoje umiejętności w zakresie przygotowania dokumentów niezbędnych przy poszukiwaniu pracy tj. CV, list motywacyjny – 98% z nich twierdzi, że potrafi je przygotować. Nieliczne osoby, które nisko oceniły przydatność tworzenia Indywidualnych Planów Działania (62 osoby – 7% próby) jako zasadnicze powody swojej oceny podały – brak sensu tworzenia tego typu planów, wskazując, że zwykle okazują się one bardzo trudne lub wręcz całkowicie niemożliwe do zrealizowania w rzeczywistości oraz to, że plany te bardzo szybko się dezaktualizują ze względu na konieczność dostosowania się do częstych zmian na rynku pracy. Osoby te postrzegają swoją sytuację zawodową nie jako planowanie kariery, a szukanie okazji zatrudnienia w ramach ofert proponowanych na lokalnych rynkach pracy. „Jest to zależne od charakteru osoby biorącej udział w szkoleniu, jeśli ktoś wie czego chce to planu nie potrzebuje a jak ktoś nie wie czego chce to żaden plan mu nie pomoże.” „We współczesnych czasach jest bardzo trudno zrealizować własne plany zawodowe.” „Planowanie kariery to obecnie marzenia.” „Nie można tego zaplanować, na bieżąco chodzi się i szuka pracy.” Osoby, które nisko oceniły przydatność spotkań z doradcą zawodowym (99 osób – 11% próby), jak również serii ćwiczeń do samodzielnego wykonania (72 osoby – 8% próby) swoją ocenę umotywowały przede wszystkim brakiem zdobycia nowych umiejętności i brakiem pokrywania się przedstawianych teorii z praktyką oraz brakiem związku tych działań ze znalezieniem pracy. Osoby, które nisko oceniły przydatność odbytego szkolenia (47 osób – 8% próby uczestników szkoleń), jako powód swojej oceny podają najczęściej albo fakt, iż szkolenie nie pomogło w znalezieniu pracy, albo też, iż nie wykorzystują w obecnej pracy wiedzy i umiejętności zdobytych podczas szkolenia. Osoby, które źle oceniły subsydiowane zatrudnienie (8 osób – 14% próby uczestników subsydiowanego zatrudnienia) zwracają uwagę na brak możliwości rozwoju, niskie wymagania i konieczność pracy poniżej kompetencji. Ogólnie powody złej oceny skoncentrowane były wokół niedopasowania pracy do zainteresowań osób odbywających staże. „Nie była w takim kierunku jakim chciałam.” „Nie była zgodna z zainteresowaniami, ze względu na stanowisko, które zostało mi zaproponowane (brak perspektyw rozwoju, złe traktowanie przez pracodawcę).” „Nie nabyłam żadnych nowych umiejętności, wręcz przeciwnie, wykonywałam pracę poniżej swoich możliwości.” 48 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wykres 13. Ocena przydatności poszczególnych elementów projektu Pyt.F1 Jak ocenia Pan(i) przydatność spotkań odbytych z doradcą zawodowym, dla Pana(ią) umiejętności poszukiwania pracy? Pyt. F2 Jak ocenia Pan(i) przydatność serii ćwiczeń do samodzielnego wykonania w ramach sesji doradczych, dla umiejętności poszukiwania pracy? Pyt. F4 Czy Pana(i) zdaniem PLANY DZIAŁANIA podobne do tego z Projektu Alternatywa, czyli ustalanie na piśmie własnych celów i harmonogramu działań, są przy planowaniu własnej kariery zawodowej...? Pyt. F5 Jak ocenia Pan(i) przydatność odbytego szkolenia, dla znalezienia pracy?' Pyt. F6 Na ile przydatna w rozwoju Pana(i) kariery zawodowej okazała się praca wykonywana w ramach projektu? ocena przydatności pracy wykonywanej w ramach subsydiowanego stażu, N=57 33% 53% ocena przydatności tworzenia pisemnych Planów Działania, 0% N=905 32% 54% ocena przydatności odbytego 0% szkolenia, N=604 ocena przydatności spotkań z 0% doradcą zawodowym, N=905 ocena przydatności serii ćwiczeń do samodzielnego 1% wykonania, N=905 0% 27% 6%1% 7% 56% 23% 6% 2% 8% 55% 8% 3% 59% 19% 20% 40% 5% 9% 6% 2% 60% 80% 10% 14% 100% Odsetek wskazań brak odpowiedzi raczej nieprzydatne bardzo przydatne w ogóle nieprzydatne raczej przydatne Trudno powiedziec Wpływ uczestnictwa w projekcie Alternatywa na znalezienie obecnie wykonywanej pracy/ płatnego stażu, uczestnicy projektu oceniają umiarkowanie. Jako duży lub bardzo duży ocenia go 33% osób. 29% ocenia wpływ udziału w projekcie na znalezienie obecnej pracy jako mały, zaś 33% jako żaden. Jednocześnie 74% osób obecnie zatrudnionych, bądź odbywających płatne staże twierdzi, iż znalazłoby obecne zatrudnienie bez udziału w projekcie Alternatywa. 15% twierdzi, iż nie znalazłoby pracy bez udziału w projekcie, 10% nie jest w stanie odnieść się do takiej sytuacji. Wpływ projektu na znalezienie obecnej pracy jest zdecydowanie wyższy wśród osób, które uczestniczyły w subsydiowanym zatrudnieniu, wśród nich 31% twierdzi, że nie znalazłoby obecnej pracy gdyby nie uczestnictwo w projekcie Alternatywa – co jest jednak wynikiem tego, iż osoby te nadal pracują w miejscu pracy, w którym odbywały staż w ramach projektu. Jednocześnie 58% uczestników subsydiowanego zatrudnienia ocenia wpływ projektu na znalezienie obecnie wykonywanej pracy jako duży lub bardzo duży. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 49 Osoby, które obecnie nie są zatrudnione, ale po projekcie pracowały bądź odbywały staże w mniejszym stopniu doceniają wpływ uczestnictwa projektu na znalezienie tychże prac. 24% z nich ocenia go na duży, 32% uznaje go za mały, zaś 36% za żaden. Jednocześnie 68% z nich twierdzi, iż znalazłoby tę pracę bez uczestnictwa w projekcie Alternatywa, 20% jest zdania, iż bez udziału w projekcie nie znalazłoby tej pracy, 12% nie potrafi ocenić wpływu udziału w projekcie na znalezienie ostatniej pracy. Wykres 14. Wpływ uczestnictwa w projekcie na znalezienie obecnej i poprzedniej pracy Pyt.F7 i F10 W jakim stopniu udział w projekcie Alternatywa pomógł Panu(i) w znalezieniu obecnie wykonywanej pracy (płatnego stażu lub praktyk)/ ostatniej wykonywanej pracy? osoby obecnie zatrudnione/ odbywające płatne staże, N=500 9% osoby obecnie niezatrudnione, ale pracujące po programie, N=182 7% 0% 22% 24% 18% 20% 26% 40% 7% 6% 60% 33% 36% 80% 100% Odsetek wskazań w bardzo dużym stopniu w bardzo małym stopniu w dużym stopniu w ogóle nie miał wpływu w małym stopniu Wiedzę zdobytą podczas szkolenia wykorzystuje w obecnej pracy bardzo często lub często 39% osób obecnie zatrudnionych bądź odbywających płatne staże, 39% wykorzystuje ją rzadko lub bardzo rzadko, zaś 17% nie wykorzystuje jej w ogóle. Wiedza ze szkolenia najbardziej przydaje się osobom najmłodszym – w wieku 18-20 lat – wykorzystuje ją 46% osób, osobom z wykształceniem, przed projektem, pomaturalnym i wyższym magisterskim – wykorzystuje ją 50-52% osób, mieszkańcom miast 50-100 tys. mieszkańców – wykorzystuje ją 50% osób oraz uczestnikom subsydiowanego zatrudnienia – w tej grupie wykorzystuje ją 51% osób. 50 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wykres 15. Wykorzystywanie wiedzy zdobytej na szkoleniu w obecnej pracy Pyt.F9 Jak często wykorzystuje Pan(i) wiedzę, lub umiejętności zdobyte na szkoleniu, w obecnie wykonywanej pracy (płatnym stażu lub praktykach)? osoby obecnie zatrudnione/ odbywające płatne staże, które odbyy szkolenie N=303 11% 0% 25% 29% 20% 40% 60% 14% 80% 17% 100% Odsetek wskazań bardzo często często rzadko bardzo rzadko w ogóle nie wykorzystuję Jak opisano to przy okazji oceny komponentu szkoleń, na polepszenie swojej sytuacji rynkowej w porównaniu do okresu przed projektem Alternatywa wskazuje obecnie 46% jego uczestników, 45% uważa, że ich sytuacja się nie zmieniła, pozostali nie mają zdania w tym zakresie. Najbardziej poprawę swojej pozycji na rynku pracy odczuwają osoby, które obecnie odbywają płatne staże – wśród nich 70% wskazuje na polepszenie pozycji oraz uczestnicy subsydiowanego zatrudnienia – poprawę zauważa 68% z nich. Także większą poprawę pozycji na rynku pracy odczuwają obecnie osoby zatrudnione – 51%, uczestnicy szkolenia – 50%, jak również mieszkańcy miast do 15 tys. mieszkańców – 52%, osoby dotknięte przed projektem bezrobociem średniookresowym 4-12 miesięcy – 51-54%, jak również mężczyźni – 52%. Osoby, które odczuwają większą poprawę swojej pozycji zawodowej w związku z uczestnictwem w całym projekcie, także odczuwały większą poprawę swojej pozycji w związku z uczestnictwem w szkoleniu. Brak poprawy swojej pozycji na rynku pracy pod wpływem uczestnictwa w projekcie najczęściej deklarują osoby, które przed projektem były bezrobotne dłużej niż 2 lata – 58% z nich uważa, iż ich sytuacja się nie zmieniła, mieszkańcy miast powyżej 100 tys. mieszkańców, osoby nie uczestniczące w szkoleniu (39% z nich uważa, że ich szanse na rynku pracy się polepszyły), oraz osoby, które nie posiadają obecnie pracy – w każdej z tych grup odsetek osób, które twierdzą, iż ich sytuacja rynkowa się nie zmieniła wynosi 51%. Na poprawę działalności Powiatowych Urzędów Pracy w ciągu ostatniego roku wskazuje 28% uczestników projektu, 45% uważa, że ich praca się nie zmieniła, 5% uważa, iż się pogorszyła, pozostali nie potrafią ocenić tej zmiany. Ocena zmian jest silnie uzależniona od obecnej sytuacji zawodowej badanych osób. I tak największą poprawę zauważają osoby obecnie odbywające płatny staż, wśród nich aż 52% zauważa poprawę pracy PUP w stosunku do ubiegłego roku, tylko jedna osoba przyznaje, że ta działalność się pogorszyła. Odwrotnie wśród osób obecnie bezrobotnych jedynie 24% zauważa poprawę ich pracy Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 51 zdecydowanie częściej przeważają opinie o tym, że nie zaszły żadne zmiany (57%), lub że zmiany w świadczonej pomocy miały charakter negatywny (8%). Wśród osób pracujących 35% nie zauważyło żadnych zmian w pracy PUP, wg kolejnych 29% świadczona pomoc się polepszyła, 4% stwierdziło, że się pogorszyła, 32% osób miało problem z ustosunkowaniem się do tego zagadnienia, co ma zapewne swoje źródło w tym, że jako osoby posiadające pracę nie korzystają z usług PUP. Ogólnie, osoby, które uważają, iż praca PUP-ów się pogorszyła wskazują na: ciągły brak ofert pracy, ich nieaktualność, „Ogłoszenia są przestarzałe, nie ma żadnych ofert, urząd w niczym nie pomaga.” „Nadal nie ma ofert, stażów - sama sobie wszystko załatwiałam.” małe zaangażowanie urzędników w wykonywaną pracę „Obsługa, informacje są zdawkowe.” „Pracownicy są nie doinformowani i z tego co wiem udzielają w każdym pokoju innych informacji interesantom.” „Stosunek pracownika UP do bezrobotnego, żadnego zaangażowania.” „Siedzą sobie, popijają kawkę i nic nie robią.” nepotyzm „Jeżeli są oferty pracy, to tylko dla znajomych, bądź rodzin urzędników.” „Na kursy dostają się osoby. które mają znajomości.” Biorąc pod uwagę zróżnicowanie poprawy działalności Powiatowych Urzędów Pracy ze względu na województwa, na większą poprawę działalności Powiatowych Urzędów Pracy wskazują osoby z województw dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, opolskiego, warmińsko-mazurskiego (poprawę zauważyło 31-33%), zachodniopomorskiego i pomorskiego – 36-39%, lubelskiego – poprawę zauważyło 50%, jednakże w przypadku tego województwa próba respondentów jest zbyt mała – 10 osób, by móc twierdzić, iż wynik ten jest znaczący. 52 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wykres 16. Zmiana działalności Powiatowych Urzędów Pracy w zakresie aktywnej pomocy bezrobotnym Pyt.F13 W jaki sposób, Pana(i) zdaniem, w ciągu ostatniego roku zmieniła się działalność Powiatowego Urzędu Pracy w zakresie aktywnej pomocy bezrobotnym? Dolnośląskie, N=29 3% 52% Lubelskie, N=10 Lubuskie, N=58 41% 3% 3% Łódzkie, N=60 42% 5% Małopolskie, N=-23 18% 7% 2% 37% 46% Śląskie, N=78 3% 4% 20% 9% 27% 43% 40% 60% Odsetek wskazań 5% 18% 49% Zachodniopomorskie, N=75 3%1% 1% 4% 27% 47% 3% 5% 3% 14% 40% 9% 3% 21% 50% Warmińsko-Mazurskie, N=133 2%4% 5% 10% 38% 8% 2% 17% 55% Pomorskie, N=54 2% 0% 10% 24% 4% 4% 3% 4% 23% 45% Podlaskie, N=40 3% Wielkopolskie, N=39 7% 13% 42% Opolskie, N=42 Świętokrzyskie, N=35 17% 57% Mazowieckie, N=112 3% 4% Podkarpackie, N=53 10% 40% 30% 20% 6% 27% 41% Kujawsko-Pomorskie, N=64 2%3% 7% 24% 80% 100% brak odpowiedzi zdecydowanie się pogorszyła raczej się pogorszyła nie zmieniła się raczej się polepszyła zdecydowanie się polepszyła Odsetek osób skłonnych polecić projekt Alternatywa innym osobom znajdującym się w podobnej sytuacji zawodowej jest bardzo wysoki – w sumie poleciłoby go 92% badanych. Najwięcej, 100% osób skłonnych polecić projekt znajduje się wśród osób, które przed przystąpieniem do projektu posiadały wykształcenie podstawowe/gimnazjalne oraz pomaturalne – w tej grupie, projekt skłonnych byłoby polecić 98%, tak samo jak wśród osób, które w ramach projektu brały udział w subsydiowanym zatrudnieniu. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 53 Wykres 17. Skłonność do polecenia projektu Alternatywa innym osobom PytF14.Czy polecił(a)by Pan(i) znajomemu znajdującemu się w podobnej sytuacji zawodowej, udział w takim projekcie jak Alternatywa? wszyscy respondenci, N=905 59% 0% 20% zdecydowanie tak 40% 60% Odsetek wskazań raczej tak raczej nie 33% 3% 1% 80% 100% zdecydowanie nie Za najlepsze elementy projektu jego uczestnicy uznali szkolenia (18%), nabycie nowych umiejętności (18%) oraz doradztwo zawodowe (11%). Rzadziej wymieniane były ćwiczenia (8%), możliwość dostępu do komputera (8%), możliwość spotkania z innymi ludźmi (6%) oraz stworzenie Indywidualnych Planów Działania (5%). Nabycie nowych umiejętności zostało szczególnie docenione przez osoby pozostające na bezrobociu krócej niż miesiąc przed projektem – 27% oraz przez osoby, które przed projektem posiadały wykształcenie podstawowe/gimnazjalne – 24%, jak również przez mieszkańców miast powyżej 100 tys. – 22%. Osoby, które posiadały, przed projektem, niższe wykształcenie – podstawowe/ gimnazjalne, zasadnicze zawodowe i średnie ogólne częściej też niż osoby lepiej wykształcone jako najlepszy element projektu uznają doradztwo zawodowe. Doradztwo zawodowe rzadko było wymieniane jako dobry element szkolenia w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców. Dostęp do komputera jako najlepszy element projektu był wymieniany najczęściej ok.10-11% przez kobiety, osoby z najstarszej grupy wiekowej – 2426 lat i mieszkańców terenów wiejskich. Słabe elementy projektu wskazywane były rzadko, 61% osób nie wskazało żadnych słabych elementów projektu. Osoby, które miały zastrzeżenia co do projektu najczęściej wymieniali: za mało zajęć, zbyt krótki czas trwania projektu – 7%, niekompetentna kadra – 5%, za dużo godzin w ciągu dnia – 4%, trudny dojazd – 3%, ćwiczenia do samodzielnego wykonania – 2%, zła organizacja – 2%. 54 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wśród propozycji udoskonalenia oferty projektu uczestnicy wskazywali najczęściej na: większe nastawienie na zajęcia praktyczne – 13%, większy wybór szkoleń, kursów – 6%, dłuższy czas trwania projektu – 6%, zapewnienie stażu, zatrudnienia po szkoleniu – 4%, lepszy dobór kadry – 2%, lepszy podział uczestników w grupach – 1%. Osoby, które stwierdziły, że nie należałoby nic zmieniać w projekcie stanowiły 37% badanej populacji, dalsze 22% nie potrafiło wskazać elementu, który można by zmienić. Mimo, że stosunkowo nieliczna to warta odnotowania jest wskazana przez uczestników projektu uwaga na temat lepszego podziału uczestników w grupach szkoleniowych. 2% uczestników szkoleń – w przeważającej większości osoby z wykształceniem wyższym zasugerowały, aby uczestnicy szkolenia byli dobierani do grup szkoleniowych pod względem bądź to posiadanej wiedzy, doświadczenia lub wykształcenia. Oto kilka przykładowych wypowiedzi: „Koniecznie (!!!) podzielić uczestników pod względem oczekiwan, wtedy zajęcia mogłyby być bardziej konkretne, dopasowane do potrzeb; w trakcie zajeć w których uczestniczyłam był rolnik, młode dziewczyny, które chciałyby być księgowymi i osoby z podst.wykształceniem - to b.utrudniało prowadzenie zajęć, trudno było dostosować poziom i tematykę” „Podział na grupy ze względu na poziom wykształcenia, bo osoby o niższym poziomie wykształcenia hamowały lub powtarzały wiedzę tą która ja już posiadałem”. „Powinna przed kursem odbyć się rozmowa kwalifikacyjna, rekrutacja. W mojej grupy były też osoby nie mające podstawowych informacji na temat obsługi komputera. Prowadzący poświęcał im więcej czasu niż pozostałym”. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 55 7. Charakterystyka społeczno-demograficzna uczestników projektu Alternatywa W badanej próbie znaczącą przewagę stanowiły kobiety – 72% próby, mężczyźni stanowili 28%. Udział płci w próbie dobrze odzwierciedla udział kobiet i mężczyzn w całej populacji uczestników projektu Alternatywa, gdzie kobiety stanowiły 69% a mężczyźni 31%. Wykres 18. Próba vs populacja - płeć 31% 69% populacja, N=7498 28% 72% próba, N=905 0% 20% 40% 60% 80% 100% Odsetek wskazań kobiety mężczyźni Badana próba także dobrze odzwierciedla rozkład wieku uczestników projektu Alternatywa – osoby w wieku 18-20 lat w badanej próbie jak i w całej populacji uczestników stanowią 19%, osoby w wieku 21-23 lata w próbie stanowią 46%, w populacji 47% osób, osoby w wieku 24-26 lat w próbie stanowią 35%, w populacji 33%. 56 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post Wykres 19. Próba vs populacja - wiek populacja, N=7498 19% 47% próba, N=905 19% 46% 0% 20% 33% 35% 40% 60% 80% 100% Odsetek wskazań 18-20 lat 21-23 lata 24-26 lat Ponadto próba była zgodna pod względem reprezentacji terytorialnej względem badanej populacji. Rozkład w ramach poszczególnych województw w próbie i w populacji ilustruje poniższa tabela: Tabela 8. Próba vs populacja – województwa Próba Woj. Dolnośląskie Woj. Kujawsko-Pomorskie Woj. Lubelskie Woj. Lubuskie Woj. Łódzkie Woj. Małopolskie Woj. Mazowieckie Woj. Opolskie Woj. Podkarpackie Woj. Podlaskie Woj. Pomorskie Woj. Śląskie Woj. Świętokrzyskie Woj. Warmińsko-Mazurskie Woj. Wielkopolskie Woj. Zachodniopomorskie Suma N P 29 64 10 58 60 23 112 42 53 40 54 78 35 133 39 75 905 3% 7% 1% 6% 7% 3% 12% 5% 6% 4% 6% 9% 4% 15% 4% 8% 100% Populacja N P 285 552 144 582 550 198 794 380 249 430 428 566 362 1016 372 590 7498 4% 7% 2% 8% 7% 3% 11% 5% 3% 6% 6% 8% 5% 14% 5% 8% 100% Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych PARP i badania Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 57 Dodatkowe zmienne demograficzne zebrane w badaniu charakteryzują populację uczestników projektu jak osoby najczęściej niezamężne (78%) i nie posiadające dzieci (84%). Osoby, które posiadają dzieci (16%) najczęściej posiadają jedno dziecko – 88%, 12% posiada dwójkę dzieci. Dwoma najczęstszymi źródłami utrzymania dla ogółu populacji uczestników projektu są obecnie własna pensja - 45% oraz dochody rodziny – 43%. Z własnej pensji częściej utrzymują się mężczyźni – 54% niż kobiety – 42%, osoby w wieku 24-26 lat – 55% niż młodsze 36-42%, osoby z wykształceniem wyższym zawodowym i wyższym magisterskim 52-58%, uczestnicy subsydiowanego zatrudnienia – 77% oraz naturalnie osoby zatrudnione – 86%. Dla 11% zatrudnienie nie pozwala na własne utrzymanie i utrzymują się z dochodów rodziny. W przypadku osób odbywających obecnie płatne staże, najczęstszym głównym źródłem utrzymania – 56% jest stypendium stażowe. 42% utrzymuje się z dochodów rodziny. Od czasu uczestnictwa w projekcie znacząco wzrósł poziom wykształcenia jego uczestników. Nastąpił wyraźny odpływ osób z kategorii wykształcenia: podstawowe/ gimnazjalne, zasadnicze zawodowe, średnie ogóle i średnie zawodowe. Największy napływ osób nastąpił zaś do kategorii pomaturalne i wyższe magisterskie. W przypadku kategorii wykształcenia – wyższe zawodowe – odpływ i napływ osób zrównoważyły się. Zmiany w poziomie wykształcenia uczestników projektu Alternatywa obrazuje tabela Tabela 9. Zmiany w poziomie wykształcenia uczestników projektu Alternatywa Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych PARP i badania 58 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post VIII. PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADANIA Rekrutacja do projektu Przeważający odsetek uczestników projektu Alternatywa ocenia stopień trudności dostania się do projektu jak łatwy lub bardzo łatwy – 73%. Dla 77% uczestników projektu zakwalifikowanie polegało na zgłoszeniu chęci uczestnictwa. Bardziej obiektywne metody zastosowano wobec nielicznych uczestników projektu – 12% przeszło rozmowę kwalifikacyjną, 6% przeszło zarówno rozmowę jak i test kwalifikacyjny, 4% przeszło test. Dostępność projektu była podobna dla osób z różnych grup społecznodemograficznych, jedynie nieznacznie trudniej dostać się do projektu było osobom z wykształceniem podstawowym/gimnazjalnym – na łatwą dostępność do projektu wskazuje 65% z nich, co jest konsekwencją tego, iż projekt był adresowany przede wszystkim do osób z wykształceniem średnim i wyższym. Ocena komponentu doradztwo zawodowe i Indywidualne Plany Działania Przygotowanie IPD w badanej próbie deklaruje 82% respondentów. Z danych przekazanych na koniec projektu przez firmę obsługującą projekt – IMC Consulting odsetek takich osób wyniósł 91%. Rozbieżności wynikają prawdopodobnie bądź z braku zapamiętania tego faktu przez uczestników, lub z powodu niepewności co do treści pytania braku przekonania czy przygotowany dokument można nazwać Indywidualnym Planem Działania. Najczęstszym celem zakreślonym w Indywidualnym Planie Działania było znalezienie pracy, cel ten postawiło sobie 82% osób, które przygotowały IPD. Drugim co do częstości wyznaczonym przez uczestników projektu celem było podniesienie kwalifikacji zawodowych – cel ten postawiło sobie 69% osób, które stworzyły IPD. Rzadziej uczestnicy projektu stawiali sobie za cel podwyższenie wykształcenia – 39% oraz założenie własnej działalności gospodarczej – 25%. Jednocześnie aż 70% osób, które przygotowały IPD wyznaczyło sobie więcej niż 1 cel rozwoju kariery zawodowej. Według deklaracji respondentów zrealizować swoje cele w całości udało się co trzeciej osobie -33%. 50% zrealizowało je częściowo, 11% w ogóle. Jednakże dane na temat obecnej sytuacji zawodowej, która jest obiektywnym wyznacznikiem realizacji celów przez respondentów jasno wskazują, iż badani uczestnicy mocno zawyżają ocenę stopnia realizacji swoich celów. Dla przykładu nie zrealizowanie celu rozpoczęcia działalności gospodarczej deklaruje zaledwie 40% osób, które stawiały sobie taki cel, dane dotyczące obecnego zatrudnienia wskazują jednak, iż działalność gospodarczą rozpoczęło zaledwie 9 osób, czyli niespełna 1%, nie można więc opierać wniosków dotyczących realizacji celów na podstawie deklaracji respondentów. Jednocześnie 84% osób, które w ogóle lub częściowo nie zrealizowały swoich celów zamierza je realizować w przyszłości. Przygotowywanie pisemnych planów działania po projekcie kontynuuje 21% uczestników projektu. Jednocześnie projekt zachęcił do korzystania z doradztwa zawodowego 12% uczestników, którzy obecnie korzystają z tej formy pomocy a nie robili Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 59 tego wcześniej. Jednakże także 11% uczestników, po projekcie przestało korzystać z doradztwa zawodowego, więc sumarycznie pula osób korzystających z tej formy pomocy przed i po projekcie nie zmieniła się. Najczęstszym miejscem korzystania z doradztwa zawodowego niezależnie od grupy osób jest Powiatowy Urząd Pracy – 82%. Ocena komponentu – szkolenia W ramach projektu Alternatywa w szkoleniu zawodowym wzięło udział 63% jego uczestników. Do szkolenia kwalifikowane były osoby, które przygotowały Indywidualne Plany Działania. Odsetek takich osób w badanej próbie wyniósł 82%, jednakże nie wszystkie z nich wzięły udział w szkoleniu. Najczęstszym powodem rezygnacji ze szkolenia było podjęcie pracy. Dodatkowo 12% osób uczestniczących w szkoleniu nie przygotowało Indywidualnych Planów Działania, co było niezgodne z założeniem projektu – osoby te najczęściej nie przygotowały IPD z powodu braku czasu, podjęcia pracy, ale także z powodu braku informacji o takim przedsięwzięciu, co należy uznać za niedopatrzenie organizatorów projektu. Osoby, które wzięły udział w szkoleniu i przygotowały Indywidualne Plany Działania wysoko ocenili dopasowanie do siebie tych dwóch elementów projektu. 84% z nich uważa, iż szkolenie odpowiadało celom zakreślonym w IPD. Równie wysoko – 84% uczestnicy ocenili spełnienie ich oczekiwań przez szkolenie, zaś dobrą lub bardzo dobrą ocenę całokształtowi szkolenia przyznało 80% jego uczestników. Nieliczne osoby, które gorzej oceniły całokształt szkolenia jak i spełnienie oczekiwań pokładanych w szkoleniu, za powód swojej oceny wskazują brak nabycia nowej wiedzy/ umiejętności, zbyt duże nastawienie na teorię, nie znalezienie pracy mimo odbytego szkolenia. Jednocześnie najwyższe wskaźniki spełniania oczekiwań zadeklarowali uczestnicy szkoleń „Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, ECDL”, „Pakiet biurowy z podstawami zagadnień kadrowo-płacowych” oraz „Obsługa kas i fakturowanie księgowe” najlepiej zaś szkolenia w ogóle ocenili uczestnicy niemal tych samych szkoleń - „Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, ECDL” oraz „Obsługa kas i fakturowanie księgowe”. Relatywnie najgorzej pod względem spełnienia oczekiwań i oceny całokształtu szkolenia wypadło szkolenie „Sekretarka – asystentka szefa”. Poprawę pozycji na rynku pracy w związku z uczestnictwem w szkoleniu odczuwa 54% uczestników szkoleń. 41% uważa, że ich pozycja na rynku pracy nie zmieniła się w związku z uczestnictwem w szkoleniu. Wskaźnik ten jest jednakże wyższy niż w przypadku oceny poprawy pozycji zawodowej w związku z uczestnictwem w całym projekcie gdzie poprawę odczuwa 46% jego uczestników. Największą poprawę pozycji zawodowej na rynku pracy odczuwają uczestnicy szkoleń „Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, ECDL”, „Księgowość komputerowa” oraz „Grafika komputerowa”. Najrzadziej poprawę pozycji na rynku pracy spowodowanej szkoleniem odczuwają uczestnicy szkolenia „Handlowiec techniki sprzedaży – Internet”. Po projekcie Alternatywa 12% osób, które przed projektem nie uczestniczyło w żadnych szkoleniach zawodowych zaczęło z nich korzystać. Odsetek ten jest taki sam, co 60 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post w przypadku korzystania z doradztwa zawodowego, co biorąc pod uwagę większe nakłady finansowe i czasowe na szkolenia należy uznać za wskaźnik lepszy. Ocena komponentu – subsydiowane zatrudnienie Udział uczestników projektu w subsydiowanym zatrudnieniu był niewielki. W ogóle populacji pracę w ramach subsydiowanego zatrudnienia otrzymały 83 osoby - 1%. Niewiele ponad połowa z osób, które uczestniczyły w subsydiowanym zatrudnieniu jest zdania, iż łatwo było wziąć w nim udział, 28% uważa, iż było to trudne. Najczęstszym sposobem kwalifikacji przed otrzymaniem subsydiowanego zatrudnienia była rozmowa kwalifikacyjna – odbyło ją 58% osób. 32% osób zostało zatrudnionych bez żadnych dodatkowych procedur kwalifikacyjnych. Mimo tego, w porównaniu do wyników podobnego projektu Job Rotation11, odsetek osób, który stwierdził, że łatwo było stać się uczestnikiem subsydiowanego zatrudnienia jest zdecydowanie niższy - w badaniu projektu Job Rotation, odsetek osób które przyznały że łatwo było zostać jego uczestnikiem wyniósł 86%. Należy jednak zwrócić uwagę, iż w przypadku projektu Job Rotation subsydiowane zatrudnienie było głównym elementem projektu dla osób bezrobotnych, zaś w przypadku projektu Alternatywa był to element adresowany do nielicznych (1% uczestników), stąd jego uczestnicy mogli a priori zakładać większą trudność dostania pracy w ramach projektu Alternatywa. Lepsze efekty, pod względem obecnej sytuacji zawodowej uczestników projektów, przyniósł jednak projekt Alternatywa, w którym 81% osób uczestniczących w subsydiowanym zatrudnieniu, rok po zakończeniu projektu posiada pracę, zaś dodatkowe 4% odbywa płatny staż. W przypadku projektu Job Rotation w momencie badania, czyli rok po projekcie pracę posiadało 64% uczestników projektu, z czego co trzeci (32%) pracował w firmie, która go zatrudniła w zastępstwie odbywającego szkolenie pracownika (analogiczny odsetek dla Alternatywy – 35%), zaś 32% zostało zatrudniona w innym miejscu pracy. Uczestnicy subsydiowanego zatrudnienia w ramach projektu Alternatywa częściej więc dostawali pracę po zakończeniu pracy w ramach subsydiowanego zatrudnienia. Na lepszą sytuację zawodową uczestników projektu Alternatywa nie miało jednak wpływu częstsze pozostawanie w pracy, którą dostali respondenci w ramach projektu. Zdecydowanie wyższy odsetek uczestników subsydiowanego zatrudnienia w ramach projektu Alternatywa, niż w ramach Job Rotation, przyznaje, iż podczas wykonywania zaproponowanej pracy nabyło nowe umiejętności zawodowe – 83%, w przypadku Job Rotation odsetek ten wyniósł zaledwie 44%. Uczestnicy projektu Alternatywa rzadziej jednak niż uczestnicy projektu Job Rotation przypisywali znalezienie obecnego zatrudnienia udziałowi w projekcie. W przypadku projektu Alternatywa odsetek uczestników subsydiowanego zatrudnienia, którzy uważają, iż projekt miał duży lub bardzo duży wpływ na znalezienie obecnie wykonywanej pracy wyniósł 58%, zaś w przypadku Job Rotation odsetek ten wyniósł 75%. 11 Projekt Job Rotation - PL01.06.09.01-02-05-02 - realizowany był jako projekt pilotażowy w ramach Phare SSG 2001 komponent RZL, od listopada 2003 do października 2004 na terenie województwa łódzkiego i miał za zadanie między innymi aktywizację zawodową osób bezrobotnych poprzez umożliwienie im czasowego zatrudnienia w zastępstwie pracowników wysyłanych na szkolenia. Więcej informacji na stronie internetowej: www.job-rotation.pl oraz http://www.parp.gov.pl/ewal1a.php Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 61 Wyników przeprowadzonego porównania obydwu projektów nie należy odczytywać w kategoriach rozstrzygania, który z nich był lepiej zaprojektowany czy zarządzany. Różniły się one specyfiką i skierowane był do nieco innych osób – projekt Alternatywa był adresowany przede wszystkim do osób w wieku 18-26 lat, z wykształceniem średnim i wyższym, które zawsze łatwiej odnajdują się na rynku pracy i same starają się wytyczać ścieżki swojej kariery, zaś dobór uczestników projektu Job Rotation podyktowany był zapotrzebowaniem firm ich zatrudniających i w efekcie w projekcie jedną trzecią osób stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym, zaś osoby do 26 roku życia stanowiły około 61% uczestników projektu. Tak więc powyższe wyniki nie dziwią, wskazują natomiast na wielkość możliwej skali różnic rezultatów projektów, w których zdecydowano się na czasowe (w obu projektach w takim samym wymiarze) finansowanie (refundacja kosztów w takiej samej wielkości) zatrudnienia poszukujących pracy osób. Analizując wydatkowanie środków w rozbiciu na subsydiowane zatrudnienie i pozostałe formy pomocy, ze względu na osiągnięte wskaźniki zatrudnienia, można uznać, że efektywność zastosowanych narzędzi jest wysoka. W przypadku subsydiowanego zatrudnienia dla 51 beneficjentów projektu spośród 83 zatrudnionych, zorganizowane i sfinansowane zostało zakwaterowanie, a dla pozostałych zwrot kosztów podróży komunikacją publiczną do pracy i z pracy do miejsca zamieszkania. Pracodawcy otrzymywali refundacje kosztów wynagrodzenia do wysokości najniższego wynagrodzenia tj. 824,00 PLN (brutto). Ogółem na ten cel wydatkowano 99632,71 EURO12 (pamiętając, że kwota ta jest niepełna gdyż nie zawiera jeszcze wydatków m.in. na szkolenia tych osób i promocję). Odejmując tą kwotę od całościowych wydatków projektu, które osiągnęły poziom 5065980,64 EURO otrzymamy przybliżoną wartość wydaną na pozostałe działania podjęte w ramach projektu. Kwota ta wynosi 4966347,93 EURO. Tym samym można stwierdzić, że przybliżona, podstawowa wartość kwoty przypadającej na jednego uczestnika Alternatywy wynosi ok. 660 EURO. Dodatkowo na osoby korzystające z subsydiowanego zatrudnienia wydatkowano podaną wyżej kwotę – średnio po 1200 EURO na osobę, co daje łączną sumę w wysokości ok. 1860 EURO przeznaczoną na osoby korzystające z tej formy pomocy. 81% wskaźnik zatrudnienia wśród tych osób należy uznać za wynik bardzo dobry, mając jednak na uwadze fakt, że średnia kwota wydatkowana na uczestnika subsydiowanego zatrudnienia była ok. 2,7 razy większa niż na osoby, które z tej formy pomocy nie skorzystały, zaś osiągnięte rezultaty w wymiarze wielkości stopy zatrudnienia były większe wśród beneficjentów subsydiowanego zatrudnienia ok. 1,7 razy – wśród osób nie korzystających z subsydiowanego zatrudnienia wskaźnik zatrudnienia wyniósł 49%, co należy uznać za wynik b. dobry, a efektywność zastosowanych narzędzi za wysoką. Obecna sytuacja zawodowa uczestników projektu Alternatywa W rok po zakończeniu uczestnictwa w projekcie Alternatywa połowa jego uczestników jest zatrudnionych na podstawie różnego rodzaju stosunku pracy. Dodatkowo 5% odbywa subsydiowane staże, zatrudnienia nie posiada 45% uczestników. Najczęściej uczestnicy projektu Alternatywa zatrudnieni są na podstawie umowy na czas określony – taką formę zatrudnienia posiada 33% uczestników projektu, drugą najczęstszą formą zatrudnienia jest umowa o pracę na czas nieokreślony – w ten sposób zatrudnionych jest 9% uczestników 12 „Rozwój Zasobów Ludzkich – Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy”PL01.06.09.01-01-02.Raport końcowy, IMC Consulting, grudzień 2004, maszynopis. 62 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post projektu. 5% pracuje na podstawie umowy zlecenie, pozostali na podstawie innych stosunków pracy. Osoby niezatrudnione to najczęściej osoby poszukujące pracy – 22% wszystkich uczestników projektu i osoby uczące się, studiujące – 17%. Nie pracuje i nie szuka pracy obecnie 2% uczestników projektu – najczęściej są to kobiety wychowujące dzieci. Biorąc pod uwagę obecne zatrudnienie respondentów oprócz 50% osób obecnie posiadających pracę dodatkowo po projekcie pracowało 12% osób, które w chwili obecnej nie posiadają pracy oraz dodatkowo oprócz 5% osób, które obecnie odbywają płatne staże, dodatkowe 8% odbywało płatne staże po zakończeniu projektu. Łącznie więc, po projekcie do chwili obecnej, przynajmniej raz było zatrudnionych 62% jego uczestników, zaś 13% odbywało płatne staże. Nigdy więc po projekcie nie pracowało ani nie odbywało płatnych staży jedynie 26% uczestników, co należy uznać za bardzo dobry wynik. Osoby obecnie nie pracujące najczęściej pozostają bezrobotne powyżej 12 miesięcy – 46%. Bezrobociem średniookresowym (4-12 miesięcy) dotknięta jest co trzecia spośród osób pozostających bez pracy – 31%, 18% zaś stanowią osoby bezrobotne przez 1-3 miesiące. Najczęściej wskazywanymi przyczynami pozostawania bez pracy są: brak ofert pracy (56%), zbyt niskie kwalifikacje w stosunku do oczekiwań pracodawców (31%), kontynuacja nauki (23%), niezgodność ofert z kwalifikacjami badanych (14%) i niezgodność ofert z ich oczekiwaniami (13%). Osoby obecnie zatrudnione są najbardziej zadowolone ze zgodności swojej pracy/ stażu z zainteresowaniami zawodowymi – średnia ocena na 10 – punktowej skali wynosi 6,2 wśród osób zatrudnionych oraz 7,1 wśród osób odbywających płatne staże. Umiarkowane zadowolenie deklarują osoby zatrudnione i odbywające staże z możliwości rozwoju zawodowego i zgodności pracy z wykształceniem – średnie oceny w granicach 5,1 - 6,3 punktów. Najgorzej wypada średnia zadowolenia z otrzymywanych zarobków – wśród osób zatrudnionych wynosi ona 5,9, zaś w przypadku osób odbywających staże – 4,3. Zadowolenie z wysokości zarobków to także jedyny aspekt pracy, który jest gorzej oceniany przez osoby odbywające staże niż osoby zatrudnione, wszystkie pozostałe elementy są wyżej oceniane przez osoby na płatnych stażach. 53% uczestników projektu Alternatywa wyjeżdżało w ciągu ostatniego roku poza swoją miejscowość zamieszkania w celu poszukiwania pracy. Częściej i intensywniej wyjeżdżały w tym celu osoby niezatrudnione, wśród nich 58% wyjeżdżało poza swoją miejscowość szukając pracy, a 16% robiło to ponad 20 razy. Dodatkowo w celu szerszego odniesienia uzyskanych informacji, wyniki aktywizacji zawodowej projektu Alternatywa dla województwa warmińsko-mazurskiego, wsi i miast do 15 tys. mieszkańców można porównać do wyników projektów szkoleniowo-doradczych dla osób bezrobotnych realizowanych w tym województwie w ramach Phare 2000 komponent RZL PL0008.01.01.00113. W ramach Phare 2000 komponentu RZL w województwie warmińskomazurskim został zrealizowany projekt oferujący zintegrowane wsparcie dla młodzieży 13 Ewaluacja Ex-post programu PHARE 2000 SSG – Pl0008 komponent RZL: http://www.parp.gov.pl/raport24.html Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 63 wiejskiej zagrożonej bezrobociem. W ramach tego projektu odbyły się szkolenia i sesje doradcze, na których uczestnicy tworzyli indywidualne profile, podobne do IPD. Porównanie poziomu zatrudnienia uczestników obu projektów w rok od ich zakończenia wskazuje na większą efektywność projektu Alternatywa pod względem odsetka osób zatrudnionych. W przypadku Alternatywy, rok po projekcie 40% osób z województwa warmińsko-mazurskiego, mieszkających na wsiach i w miastach do 15 tys. mieszkańców (taki sam profil jak w przypadku, Phare 2000 RZL) było zatrudnionych na stałe. W przypadku badania Phare 2000 RZL – odsetek ten wyniósł 16%. Zdecydowanie większą grupę stanowiły również osoby uczące się – 23%, w przypadku projektu PHARE 2000 RZL – 0%, niepracujący i poszukujący pracy w przypadku Alternatywy stanowili 24%, w przypadku PHARE 2000 RZL – 47%, zaś niepracujący i nieszukający pracy w przypadku Alternatywy – 1%, zaś PHARE 2000 RZL– 13%. Przy interpretacji tych wyników trzeba jednak mieć na uwadze różnicę w strukturze wykształcenia beneficjentów, która jest zasadniczo różna w obu grupach. W Alternatywie, w analizowanej podgrupie, osoby posiadające wykształcenie podstawowe stanowiły 1,2% podczas gdy w PHARE 2000 RZL 20%, osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym stanowiły odpowiednio 13% i 28%, z pomaturalnym odpowiednio 9% i 4%, z wyższym zawodowym i magisterskim 11% i 4%. Tabela 10. Porównanie rezultatów Alternatywy i PHARE 2000 komponentu RZL w województwie warmińsko-mazurskim Rodzaj zatrudnienia, 1 rok-2 lata po progamie woj. warmińsko-mazurskie zatrudnieni na stałe zatrudnieni tymczasowo (umowa o dzieło, zlecenie ) pracuje bez umowy prowadzę własną działalność gospodarczą działalność rolnicza uczący się nie pracuje, ale poszukuje pracy nie pracuje i nie szukam pracy urlop macieżyński, wychowawczy odbywający staż praca interwencyjna Ogółem Phare 2000 RZL N=75 16% 16% 2% 3% 0% 0% 47% 13% 0% 4% 0% 100% Projekt Alternatywa N=84 40% 1% 0% 0% 2% 23% 24% 1% 2% 5% 1% 100% Źródło: obliczenia własne na podstawie badania i raportu z Ewaluacji Ex-post PHARE 2000 SSG komponent RZL Analizując zatrudnienie według wszystkich województw, biorąc pod uwagę już całą próbę beneficjentów z danego województwa, wyraźne odchylenia od średniej pojawiają się w województwie wielkopolskim gdzie zatrudnienie osiągnęło 71,8% oraz nieco mniejsze w województwie opolskim 59.9%, świętokrzyskim 57,1% i łódzkim 56,7%. Słabsze rezultaty w tym zakresie osiągnięte zostały w województwach zachodniopomorskim 44,4%, podlaskim 45% i pomorskim 46,3%. Ciekawe obserwacje płynął również z porównania poziomu zatrudnienia w próbie ze stopą bezrobocia w poszczególnych województwach. Jak się okazuje w 6 na 10 województw, w których w których poziom bezrobocia jest wyższy od średniej krajowej wskaźnik zatrudnienia jest taki sam lub wyższy niż w województwach o stopie bezrobocia niższej od średniej krajowej. Oznacza to, że osoby z tych województw, pomimo gorszej sytuacji wyjściowej w jakiej się znajdują radzą sobie na rynku pracy co najmniej tak dobrze jaj osoby z województw o niższej stopie bezrobocia. Przykładem może 64 PHARE SSG 2001 RZL - „Pomoc dla młodzieży poszukującej pracy – Alternatywa” PL01.06.09.01-01-02 Ewaluacja Ex-post być tu województwo warmińsko-mazurskie, w którym w sierpniu 2005 r. wskaźnik bezrobocia wyniósł 27,3% (wobec 17,7% w skali kraju) zaś w wskaźnik zatrudnienia w próbie osiągnął poziom 51,1% (wobec średniej w próbie 50,5%), czy też w województwie świętokrzyskim gdzie wskaźnik zatrudnienia osiągnął 57,1%. Ocena wpływu poszczególnych elementów jak i całości projektu na obecną sytuację zawodową jego uczestników Przydatność wszystkich elementów projektu – Indywidualnych Planów Działania, spotkań z doradcą, ćwiczeń, szkolenia, subsydiowanego stażu ich uczestnicy ocenili bardzo wysoko. W zależności od ocenianego elementu odsetek osób, uważających go za bardzo lub raczej przydatny wynosi w granicach 77-86%. Jednocześnie odsetek osób uznających poszczególne elementy projektu za raczej lub w ogóle nieprzydatne waha się w granicach 714%. Jednakże ogólnie poprawę swojej sytuacji zawodowej spowodowaną uczestnictwem w projekcie odczuwa 46% jego uczestników, 45% uważa, że ich sytuacja zawodowa się nie zmieniła. Najbardziej poprawę swojej sytuacji zawodowej zauważają uczestnicy subsydiowanego zatrudnienia – poprawę zauważa 68% z nich. Wpływ uczestnictwa w projekcie Alternatywa na znalezienie obecnie wykonywanej pracy/ płatnego stażu, uczestnicy projektu oceniają umiarkowanie. Jako duży lub bardzo duży ocenia go 33% osób. 29% ocenia wpływ udziału w projekcie na znalezienie obecnej pracy jak mały, zaś 33% jako żaden. 74% osób obecnie zatrudnionych jest przekonana, iż pracę tą zdobyły także bez uczestnictwa w projekcie, 15% twierdzi, że nie znalazłoby jej bez projektu. Wpływ projektu na znalezienie obecnej pracy jest zdecydowanie wyższy wśród osób, które odbyły subsydiowane staże, wśród nich 31% twierdzi, że nie znalazłoby obecnej pracy gdyby nie uczestnictwo w projekcie Alternatywa, co wynika z faktu, iż osoby te nadal pracują w miejscu, w którym odbywały subsydiowane zatrudnienie. Osoby obecnie niezatrudnione, ale pracujące po projekcie najczęściej oceniają wpływ projektu na znalezienie wykonywanych przez siebie prac jako mały – 32% lub żaden – 36%, 24% ocenia go jako duży. Jednocześnie 68% z nich twierdzi, iż znalazłoby tę pracę bez uczestnictwa w projekcie Alternatywa, zaś 20% twierdzi, iż nie znalazłoby jej, gdyby nie udział w projekcie. Wiedzę zdobytą podczas szkolenia wykorzystuje w obecnej pracy bardzo często lub często 39% osób obecnie zatrudnionych bądź odbywających płatne staże, 39% wykorzystuje ją rzadko lub bardzo rzadko, zaś 17% nie wykorzystuje jej w ogóle. Na poprawę działalności Powiatowych Urzędów Pracy w ciągu ostatniego roku wskazuje 28% uczestników projektu, 45% uważa, że ich praca się nie zmieniła, 5% uważa, iż się pogorszyła, pozostali nie potrafią ocenić tej zmiany. Odsetek osób skłonnych polecić udział w projekcie Alternatywa jest bardzo wysoki, poleciłoby go 92% badanych. Najlepszymi elementami projektu okazały się szkolenia – 18%, nabycie nowych umiejętności – 18% i doradztwo zawodowe – 11%. Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Zespół Programowania i Ewaluacji, Sekcja Ewaluacji 00-834 Warszawa, ul. Pańska 81/83, tel.: + 48 022 432 83 65 65 Jednocześnie 61% uczestników nie potrafi wskazać żadnych słabych elementów projektu. Nieliczne osoby wskazują na: za małą liczbę zajęć, zbyt krótki czas trwania projektu – 7%, niekompetentną kadrę – 5%, za dużą liczbę godzin w ciągu dnia – 4%, trudny dojazd – 3%, ćwiczenia do samodzielnego wykonanie – 2%, złą organizację – 2%. Zdaniem uczestników oferta projektowa mogłaby zostać uatrakcyjniona poprzez: większe nastawienie na zajęcia praktyczne – 13%, większy wybór szkoleń, kursów – 6%, dłuższy czas trwania projektu – 6%, zapewnienie stażu, zatrudnienia po szkoleniu – 4%, lepszy dobór kadry – 2%, lepszy podział uczestników w grupach – 1%. Charakterystyka społeczno-demograficzna uczestników projektu Alternatywa W populacji uczestników projektu Alternatywa, jak również w badanej próbie, która została w losowy sposób pobrana z populacji uczestników, znaczącą przewagę stanowiły kobiety – 72/ 69%, mężczyźni stanowili 28/ 31%. Nieznaczne odchylenia od populacji wynikają z błędu statystycznego, którym obarczone są wyniki wszelkich badań ilościowych realizowanych na próbach mniejszych niż populacja. Rozkład wieku w próbie i w populacji uczestników projektu Alternatywa wynosił: 19% osoby w wieku 18-20 lat – zarówno w próbie jak i w populacji, 46/ 47% osób w wieku 21-23 lata i 33/ 35% osób w wieku 24-26 lat. Dodatkowo na podstawie wyników badania stwierdzono, iż uczestnicy badania to przede wszystkim osoby niezamężne (78%) i nieposiadające dzieci (84%). Osoby, które posiadają dzieci (16%) najczęściej posiadają jedno dziecko – 88%. Dwoma najczęstszymi źródłami utrzymania dla ogółu populacji uczestników projektu są obecnie własna pensja - 45% oraz dochody rodziny – 43%. Własna pensja jest naturalnie zdecydowanie częściej głównym źródłem utrzymania wśród osób, które obecnie są zatrudnione – 86% z nich utrzymuje się głównie z pensji, jednakże 11% mimo zatrudnienia przede wszystkim utrzymuje się z dochodów rodziny. W przypadku osób odbywających płatne staże najczęstszym głównym źródłem utrzymania jest stypendium stażowe – 56%, 42% nadal utrzymuje się przede wszystkim z dochodów rodziny. Znaczące zmiany, pamiętając, że uzyskane dane miały swe źródło jedynie w deklaracjach osób badanych, zaszły w poziomie wykształcenia uczestników projektu Alternatywa. Wyraźnie spadł odsetek osób z wykształceniem podstawowym/gimnazjalnym, zasadniczym zawodowym, średnim ogólnym i średnim zawodowym, wzrósł natomiast odsetek osób z wykształceniem pomaturalnym i wyższym magisterskim. Przed projektem wykształcenie pomaturalne, wyższe zawodowe i wyższe magisterskie posiadało 24% uczestników projektu obecnie aż 48%!, co dobrze wróży przyszłej sytuacji zawodowej tychże osób. 66
