Informator dla uchodźców o wybranych przepisach prawnych w

Transkrypt

Dla Uchodzcow Okladka.qxd
28.02.2006
14:53
Page 1
INFORMATOR DLA
UCHODèCÓW
o wybranych przepisach prawnych w POLSCE
Ministerstwo Pracy i Polityki Spo∏ecznej
00-513 Warszawa, ul. Nowogrodzka 1/3/5
Warszawa 2005
Wydanie I
ISBN 83-921876-7-9
Ministerstwo Pracy
i Polityki Spo∏ecznej
Warszawa, 2005
INFORMATOR DLA UCHODèCÓW
o wybranych przepisach prawnych
w POLSCE
MINISTERSTWO PRACY i POLITYKI SPO¸ECZNEJ
Warszawa, grudzieƒ 2005 r.
Informator przygotowano i wydano z funduszy
Ministerstwa Pracy i Polityki Spo∏ecznej w ramach projektu
Unii Europejskiej PHARE - PL2002/IB/JH-02 Twinning for Asylum Administration
w zakresie integracji uchodêców
Warszawa 2005
Wydanie I
ISBN 83-921876-7-9
Wst´p
Niniejsza publikacja ma charakter informatora o polskich przepisach
prawnych regulujàcych sytuacj´ osób posiadajàcych status uchodêcy w Polsce. Publikacja zawiera informacje dotyczàce:
• udzielanie pomocy majàcej na celu wspieranie procesu integracji
uchodêcy w ramach indywidualnych programów integracji,
• rodzaje i zasady udzielanych Êwiadczeƒ z pomocy spo∏ecznej,
• kwestie zwiàzane z otrzymaniem numeru PESEL,
• porady o poszukiwaniu mieszkania,
• kwestie zwiàzane z dost´pem do edukacji,
• regulacje w zakresie dost´pu do rynku pracy i podejmowania dzia∏alnoÊci gospodarczej,
• kwestie dotyczàce opieki zdrowotnej,
• prawa i obowiàzki zwiàzane z podró˝owaniem i pozostawaniem poza
granicami Polski,
• wskazówki na temat powrotu do kraju pochodzenia.
JednoczeÊnie w niniejszej publikacji zosta∏y umieszczone podstawowe
informacje o Polsce, polskim spo∏eczeƒstwie i kulturze oraz adresy instytucji
i organizacji pomagajàcych uchodêcom funkcjonowaniu w spo∏eczeƒstwie
polskim.
3
Podzi´kowania
Niniejszy informator zosta∏ przygotowany w ramach umowy twinningowej z partnerem niemieckim w zakresie integracji uchodêców. Za powstanie w ostatecznym kszta∏cie informatora sk∏adamy serdecznie podzi´kowania przedstawicielom:
• Biura Organizacji OÊrodków dla Cudzoziemców Ubiegajàcych si´
o Nadanie Statusu Uchodêcy,
• Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu,
• Ministerstwa Gospodarki i Pracy,
• Ministerstwa Zdrowia,
• Urz´du ds. Repatriacji i Cudzoziemców,
• Warszawskiemu Centrum Pomocy Rodzinie,
• Wydzia∏owi Polityki Spo∏ecznej Mazowieckiego Urz´du Wojewódzkiego,
• Biura Pomocy Migrantom i Uchodêcom Caritas Archidiecezji Warszawskiej,
• Centrum Pomocy Uchodêcom Polskiej Akcji Humanitarnej,
• Przedstawicielstwa Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do
Spraw Uchodêców w Polsce,
• Stowarzyszenia Interwencji Prawnej,
którzy wzi´li udzia∏ w tworzeniu informatora zarówno poprzez wk∏ad tekstowy, jak i zg∏aszane uwagi w toku opracowywania informatora oraz
wszystkim Tym Osobom, które nie zosta∏y wymienione, a przyczyni∏y si´ do
powstania informatora.
Mamy nadziej´, ˝e zebrane w ten sposób informacje o przepisach prawnych po∏àczone z praktycznymi poradami dotyczàcymi codziennego ˝ycia
b´dà pomocne uchodêcom i ich rodzinom.
Departament Pomocy i Integracji Spo∏ecznej
Ministerstwa Pracy i Polityki Spo∏ecznej
5
I. Integracja uchodêców
JeÊli uzyskaliÊmy status uchodêcy mo˝emy ubiegaç si´ o pomoc majàcà na
celu wspieranie procesu integracji w ramach indywidualnego programu
integracji. Indywidualny program integracji uzgodniony jest mi´dzy powiatowym centrum pomocy rodzinie a nami. Indywidualny program integracji
okreÊla wysokoÊç Êwiadczeƒ, zakres i formy pomocy, odpowiednio do sytuacji ˝yciowej naszej i naszej rodziny, oraz opiera si´ na zobowiàzaniach
powiatowego centrum pomocy rodzinie i nas samych.
Co musimy zrobiç, aby wziàç udzia∏ w programie integracyjnym dla
uchodêców?
Pomoc udzielana jest na wniosek z∏o˝ony w terminie 14 dni od dnia uzyskania przez nas statusu uchodêcy. Wniosek powinien zawieraç:
• pisemnà deklaracj´ o zamiarze zamieszkania na terenie okreÊlonego
województwa;
• pisemne oÊwiadczenie, ˝e podobny wniosek nie zosta∏ przez nas z∏o˝ony na terenie innego województwa;
• pisemne oÊwiadczenie o przystàpieniu do uzgodnionego programu
integracji.
Do wniosku nale˝y do∏àczyç:
• kopi´ decyzji o nadaniu statusu uchodêcy;
• kopi´ dokumentu podró˝y wydanego przez Prezesa Urz´du do Spraw
Repatriacji i Cudzoziemców;
• kopi´ karty pobytu, którà otrzymaliÊmy w zwiàzku z decyzjà o nadaniu
statusu uchodêcy;
• kopie innych dokumentów, które sà w naszym posiadaniu i które mogà
okazaç si´ przydatne w opracowaniu indywidualnego programu integracji.
7
Patrz: Wzór wniosku o udzielenie pomocy w ramach indywidualnego programu
integracji przedstawia za∏àcznik nr 1 (stosowany na terenie województwa
mazowieckiego wed∏ug stanu prawnego w 2004 r.)
Wniosek obejmuje nasze ma∏oletnie dzieci oraz naszego ma∏˝onka, jeÊli
posiadajà status uchodêcy.
Wniosek o udzielenie pomocy integracyjnej sporzàdzany jest w j´zyku polskim. Mo˝emy go z∏o˝yç osobiÊcie lub korespondencyjnie.
Wniosek musimy z∏o˝yç w powiatowym centrum pomocy rodzinie w∏aÊciwym ze wzgl´du na nasze miejsce zamieszkania. O miejscu realizacji programu integracyjnego nie decydujemy sami, ale w∏aÊciwy wojewoda we
wspó∏pracy z powiatowym centrum pomocy rodzinie i gminà, uwzgl´dniajàc w miar´ mo˝liwoÊci wybór miejsca zamieszkania dokonany przez nas.
Miejsce zamieszkania to miejsce, w którym przebywamy z zamiarem sta∏ego
pobytu. Miejsce zamieszkania nie zawsze jest to˝same z miejscem zameldowania.
Jaka pomoc przys∏uguje nam w ramach programu integracji?
Pomoc udzielana jest na okres do 12 miesićy. Obejmuje ona:
• Êwiadczenia pieni´˝ne na utrzymanie i pokrycie wydatków zwiàzanych
z naukà j´zyka polskiego;
• op∏acanie sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne;
• specjalistyczne poradnictwo.
Pomoc jest przyznawana w formie zasi∏ku pieni´˝nego na utrzymanie,
przeznaczonego na pokrycie wydatków na ˝ywnoÊç, odzie˝, obuwie, Êrodki
higieny oraz op∏aty mieszkaniowe, a tak˝e w formie op∏aty z tytu∏u wydatków zwiàzanych z naukà j´zyka polskiego. Zasi∏ek wyp∏acany jest do
15 dnia ka˝dego miesiàca. Pomoc obejmuje równie˝ sk∏adk´ na ubezpieczenie w Narodowym Funduszu Zdrowia.
UWAGA!
Mamy mo˝liwoÊç zarejestrowania si´ jako bezrobotni w Urz´dzie Pracy,
po zakoƒczeniu indywidualnego programu integracji. Wówczas urzàd
op∏aca za nas sk∏adk´ na ubezpieczenie zdrowotne.
8
Mamy tak˝e prawo do specjalistycznego poradnictwa. WysokoÊç pomocy
zale˝y od iloÊci osób w rodzinie i okresu jej pobierania. W pierwszym pó∏roczu udzia∏u w programie kwota udzielanej pomocy jest nieco wy˝sza ni˝
w drugim pó∏roczu.
Np. w 2004 r. Êwiadczenia pieni´˝ne na utrzymanie i pokrycie wydatków
zwiàzanych z naukà j´zyka polskiego wynosi∏y:
1) w okresie pierwszych 6 miesićy:
a) do 1149 z∏ miesićznie – dla osoby samotnie gospodarujàcej;
b) do 804 z∏ miesićznie na osob´ – w rodzinie 2-osobowej;
c) do 689 z∏ miesićznie na osob´ – w rodzinie 3-osobowej;
d) do 574 z∏ miesićznie na osob´ – w rodzinie liczàcej 4 i wićej osób;
2) w okresie od 7 do 12 miesiàca:
a) do 1033 z∏ miesićznie – dla osoby samotnie gospodarujàcej;
b) do 723 z∏ miesićznie na osob´ – w rodzinie 2-osobowej;
c) do 620 z∏ miesićznie na osob´ – w rodzinie 3-osobowej;
d) do 517 z∏ miesićznie na osob´ – w rodzinie liczàcej 4 i wićej osób.
W ramach indywidualnego programu integracji powiatowe centrum
pomocy rodzinie jest zobowiàzane do:
• udzielania informacji odnoÊnie pomocy okreÊlonej w programie;
• udzielania informacji o warunkach odmowy lub wstrzymania pomocy;
• wspó∏dzia∏ania z nami i wspierania nas w kontaktach ze Êrodowiskiem
lokalnym, w tym tak˝e do nawiàzania kontaktu z oÊrodkiem pomocy
spo∏ecznej, w∏aÊciwym dla naszego miejsca zamieszkania;
• pomocy w znalezieniu mieszkania, w tym w miar´ mo˝liwoÊci w mieszkaniu chronionym;
• prowadzenia z nami pracy socjalnej w celu poprawy naszego funkcjonowania w Êrodowisku spo∏ecznym;
• prowadzenia dzia∏aƒ uzgodnionych z nami wynikajàcych z naszej indywidualnej sytuacji ˝yciowej;
• wskazania pracownika – realizatora programu, który uzgadnia z nami
program i wspiera nas w okresie realizacji programu.
Bioràc udzia∏ w indywidualnym programie integracji, mamy obowiàzek:
• zameldowaç si´ w miejscu zamieszkania;
• zarejestrowaç si´ w urz´dzie pracy w terminie ustalonym w programie
i aktywnie poszukiwaç pracy;
• uczestniczyç w kursach j´zyka polskiego (jeÊli nie znamy j´zyka);
9
• wspó∏dzia∏aç oraz kontaktowaç si´ z pracownikiem – realizatorem programu w ustalonych terminach, nie rzadziej ni˝ 2 razy w miesiàcu;
• wspó∏pracowaç z pracownikiem – realizatorem programu w podejmowaniu uzgodnionych dzia∏aƒ wynikajàcych z naszej sytuacji ˝yciowej;
• przestrzegaç zobowiàzaƒ przyj´tych w programie.
Patrz: Wzór Indywidualnego Programu Integracji przedstawia za∏àcznik nr 2 (stosowany na terenie województwa mazowieckiego wed∏ug stanu prawnego w 2004 r.)
W sprawie pomocy nam w uzyskaniu mo˝liwoÊci zamieszkania powiatowe centrum pomocy rodzinie wspó∏dzia∏a z w∏aÊciwym wojewodà i gminà, bioràc pod
uwag´, w miar´ mo˝liwoÊci wybór miejsca zamieszkania dokonany przez nas.
Podczas trwania indywidualnego programu integracji zostaje nam wskazane miejsce zamieszkania w granicach danego województwa. Wskazanie
miejsca zamieszkania oznacza, ˝e mamy obowiàzek zamieszkania w danym
miejscu, je˝eli wyra˝amy zamiar przystàpienia do indywidualnego programu integracji. Gdy w okresie 12 miesićy trwania indywidualnego programu integracji zrezygnujemy ze wskazanego miejsca zamieszkania oznacza
to naszà rezygnacj´ z realizacji programu.
Zmiana miejsca zamieszkania podczas trwania programu integracji jest
mo˝liwa jedynie w uzasadnionych przypadkach. Wówczas program jest
nadal realizowany. Zmiana miejsca zamieszkania w okresie realizacji programu jest mo˝liwa ze wzgl´du na:
• podjćie pracy z mo˝liwoÊcià zamieszkania na terenie innego powiatu;
• uzyskanie mieszkania na terenie innego powiatu;
W obydwu przypadkach sk∏adamy w powiatowym centrum pomocy rodzinie realizujàcym program oÊwiadczenie potwierdzajàce te okolicznoÊci
oraz przedk∏adamy dokumenty potwierdzajàce zaistnia∏à sytuacj´.
• ∏àczenie rodzin, je˝eli istnieje mo˝liwoÊç wspólnego zamieszkania;
W tym przypadku my i cz∏onkowie naszej rodziny sk∏adamy w powiatowym centrum pomocy rodzinie realizujàcym program oÊwiadczenie
o gotowoÊci wspólnego zamieszkania.
• koniecznoÊç zapewnienia specjalistycznego leczenia, wymagajàcego
zmiany miejsca zamieszkania naszego lub cz∏onka naszej rodziny;
W tym przypadku przedk∏adamy zaÊwiadczenie lekarza placówki lecznictwa specjalistycznego o koniecznoÊci leczenia w placówce specjalistycznej
oraz braku mo˝liwoÊci takiego leczenia w miejscu zamieszkania.
10
W przypadku gdy nie realizujemy zobowiàzaƒ uzgodnionych w indywidualnym programie integracji pomoc mo˝e byç wstrzymana w nast´pujàcych
przypadkach:
• jeÊli w sposób zawiniony i uporczywy nie wywiàzujemy si´ z na∏o˝onych
na nas zobowiàzaƒ wynikajàcych z programu, nie uczestniczymy w kursach j´zyka polskiego – wówczas pomoc zostaje wstrzymana przez
okres do 30 dni;
• jeÊli wykorzystujemy pomoc niezgodnie z celem, w jakim zosta∏a udzielona -wówczas pomoc zostaje wstrzymana przez okres do 30 dni;
• jeÊli podajemy nieprawdziwe informacje dotyczàce naszej sytuacji
˝yciowej – wówczas pomoc zostaje wstrzymana do czasu wyjaÊnienia
okolicznoÊci udzielenia takich informacji;
• up∏ywu 30 dni pobytu w szpitalu – wówczas pomoc zostaje wstrzymana
do czasu opuszczenia szpitala;
• jeÊli toczy si´ przeciwko nam post´powanie karne – wówczas pomoc
zostaje wstrzymana do czasu prawomocnego zakoƒczenia post´powania; jeÊli zostaniemy skazani prawomocnym wyrokiem sàdu – udzielanie pomocy nie zostanie wznowione.
Realizator programu wyst´puje do kierownika centrum pomocy o przywrócenie wstrzymanej nam pomocy niezw∏ocznie, po powzićiu informacji
o ustaniu przes∏anek wstrzymujàcych pomoc.
JeÊli opisane powy˝ej sytuacje powtórzà si´, nie b´dziemy mogli dalej
korzystaç z pomocy udzielanej w ramach programu integracji.
Podstawa prawna: Rozporzàdzenie Ministra Polityki Spo∏ecznej z dnia
29 wrzeÊnia 2005 r. w sprawie udzielania pomocy uchodêcom (Dz. U. Nr
201, poz. 1669).
Co zrobiç, jeÊli nie mamy osiemnastu lat i nie mamy rodziców ani opiekuna prawnego?
JeÊli jesteÊmy niepe∏noletnià osobà nie pozostajàcà pod pieczà rodziców
lub opiekuna prawnego i posiadamy status uchodêcy, pomoc zapewnia nam
placówka opiekuƒczo-wychowawcza, w której przebywamy.
Dyrektor placówki opiekuƒczo-wychowawczej zawiadamia w∏aÊciwy sàd
opiekuƒczy o udzielaniu nam pomocy.
11
JeÊli jesteÊmy ma∏˝onkiem obywatela polskiego, nie mo˝emy ubiegaç si´
o pomoc w ramach indywidualnego programu integracji.
Po z∏o˝eniu wniosku i wszystkich wymaganych kopii dokumentów musimy odbyç rozmow´ tzw. wywiad Êrodowiskowy z pracownikiem powiatowego centrum pomocy rodzinie. Podczas rozmowy pracownik powiatowego
centrum pomocy rodzinie zbiera informacje o naszej sytuacji i naszej rodziny, które dotyczà potrzeb, warunków mieszkaniowych, sytuacji materialnej,
naszego stanu zdrowia i cz∏onków rodziny, a nast´pnie opracowuje z nami
indywidualny program integracji.
Po zgromadzeniu kompletu dokumentów przyznanie lub odmowa przyznania pomocy nast´puje na podstawie decyzji administracyjnej. W ciàgu
14 dni od dnia dorćzenia decyzji przys∏uguje nam odwo∏anie do Samorzàdowego Kolegium Odwo∏awczego, za poÊrednictwem Dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie.
Przyst´pujàc do indywidualnego programu integracji zostaniemy poinformowani o zasadach i warunkach pomocy udzielanej nam przez powiatowe centrum pomocy rodzinie oraz o naszych zobowiàzaniach zawartych
w programie integracji.
12
II. Pomoc spo∏eczna
O nadaniu statusu uchodêcy lub – jeÊli okolicznoÊci nie zezwalajà na jego
nadanie – o wydaniu zgody na pobyt tolerowany, decyduje Prezes Urz´du
do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców.
JeÊli posiadamy status uchodêcy, mamy prawo do ubiegania si´ o pomoc
majàcà na celu wspieranie procesu integracji poprzez udzia∏ w indywidualnym programie integracji. Posiadajàc status uchodêcy mamy równie˝ prawo
do Êwiadczeƒ z pomocy spo∏ecznej na zasadach jakie obowiàzujà obywateli
polskich (po zakoƒczeniu indywidualnego programu integracji). Prawo do
Êwiadczeƒ z pomocy spo∏ecznej na zasadach jakie obowiàzujà obywateli
polskich przys∏uguje nam tak˝e, jeÊli posiadamy zgod´ na pobyt tolerowany.
Jakie Êwiadczenia przys∏ugujà nam po zakoƒczeniu programu integracji?
W Polsce udziela si´ pomocy spo∏ecznej obywatelom polskim z powodu m. in.:
• ubóstwa;
• sieroctwa;
• bezdomnoÊci;
• bezrobocia;
• niepe∏nosprawnoÊci;
• d∏ugotrwa∏ej lub ci´˝kiej choroby;
• przemocy w rodzinie;
• potrzeby ochrony macierzyƒstwa lub wielodzietnoÊci;
• bezradnoÊci w sprawach opiekuƒczo-wychowawczych i prowadzenia
gospodarstwa domowego, zw∏aszcza w rodzinach niepe∏nych lub wielodzietnych;
• trudnoÊci w przystosowaniu do ˝ycia po zwolnieniu z zak∏adu karnego;
• alkoholizmu lub narkomanii;
13
• zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
• kl´ski ˝ywio∏owej lub ekologicznej.
Zasady i zakres przyznawanej nam pomocy okreÊla Ustawa z dnia 12 marca
2004 r. o pomocy spo∏ecznej (Dz. U. Nr 64, poz.593 z póên. zm.).
JeÊli po zakoƒczeniu Indywidualnego Programu Integracji znajdujemy si´
w sytuacji bytowej, wymienionej w Ustawie o pomocy spo∏ecznej i nie posiadamy wystarczajàcych dochodów, mamy prawo do Êwiadczeƒ z pomocy spo∏ecznej na zasadach obowiàzujàcych obywateli polskich. Âwiadczenia
z pomocy spo∏ecznej majà charakter pieni´˝ny i niepieni´˝ny.
O przyznanie takich Êwiadczeƒ nale˝y zg∏osiç si´ do oÊrodka pomocy spo∏ecznej w∏aÊciwego ze wzgl´du na nasze miejsce zamieszkania.
W przypadkach szczególnie uzasadnionych naszà sytuacjà osobistà, gdy
ubiegamy si´ o Êwiadczenie oraz w sprawach niecierpiàcych zw∏oki, w∏aÊciwà miejscowo jest gmina naszego miejsca pobytu.
Przed przyznaniem nam pomocy, o którà ubiegamy si´ pracownik socjalny oÊrodka pomocy spo∏ecznej w miejscu naszego zamieszkania poznaje
sytuacj´ naszà i naszej rodziny poprzez przeprowadzenie rozmowy, tzw.
wywiadu Êrodowiskowego.
Prawo do Êwiadczeƒ pieni´˝nych przys∏uguje:
• osobie samotnie gospodarujàcej, której dochód nie przekracza kwoty
461 z∏;
• osobie w rodzinie, w której dochód na osob´ nie przekracza kwoty 316 z∏;
• rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osob´ w rodzinie.
Âwiadczenia z pomocy spo∏ecznej obejmujà m. in. :
• zasi∏ek sta∏y przyznawany nam i osobom w rodzinie ca∏kowicie nie
mogàcym pracowaç z powodu wieku lub niepe∏nosprawnoÊci;
• zasi∏ek okresowy przyznawany nam lub rodzinom ze wzgl´du na m. in.
d∏ugotrwa∏à chorob´, niepe∏nosprawnoÊç, bezrobocie;
OÊrodek pomocy spo∏ecznej ustala okres przyznawania zasi∏ku okresowego
na podstawie okolicznoÊci danej sprawy.
14
• zasi∏ek celowy przyznawany w celu zaspokojenia niezb´dnej potrzeby
bytowej, w szczególnoÊci mo˝e byç przyznany na pokrycie cz´Êci lub
ca∏oÊci kosztów zakupu ˝ywnoÊci, leków i leczenia, odzie˝y, opa∏u, niezb´dnych przedmiotów u˝ytku domowego, drobnych remontów
i napraw w mieszkaniu, a tak˝e kosztów pogrzebu;
Zasi∏ek celowy mo˝e byç przyznany nam albo rodzinie w zwiàzku ze stratami w wyniku zdarzenia losowego np. Êmierci lub wypadku, a tak˝e w wyniku kl´ski ˝ywio∏owej lub ekologicznej.
• w szczególnie uzasadnionych przypadkach nam lub rodzinie o dochodach przekraczajàcych kryterium dochodowe mo˝e byç przyznany specjalny zasi∏ek celowy, zasi∏ek okresowy, zasi∏ek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu cz´Êci lub ca∏oÊci kwoty zasi∏ku na
pomoc rzeczowà.
Gmina mo˝e przyznaç nam lub rodzinie pomoc w formie rzeczowej lub pieni´˝nej w celu ekonomicznego usamodzielnienia si´. Pomoc w formie pieni´˝nej mo˝e byç przyznana jako:
• jednorazowy zasi∏ek celowy;
• nieoprocentowana po˝yczka.
Pomoc w formie rzeczowej polega na udost´pnieniu nam maszyn i narz´dzi pracy umo˝liwiajàcych zorganizowanie w∏asnego warsztatu pracy oraz
urzàdzeƒ u∏atwiajàcych prac´ niepe∏nosprawnym.
Âwiadczenia niepieni´˝ne z pomocy spo∏ecznej obejmujà m. in. :
• prac´ socjalnà, majàcej pomóc funkcjonowaç nam i cz∏onkom naszej
rodziny w Êrodowisku spo∏ecznym;
• poradnictwo specjalistyczne, w szczególnoÊci obejmujàce poradnictwo
prawne, poradnictwo psychologiczne i rodzinne;
• pomoc doraênà albo okresowà w formie goràcego posi∏ku przyznawanego raz dziennie, jeÊli nie mo˝emy go sobie zapewniç w∏asnym staraniem; pomoc ta dla dzieci i m∏odzie˝y w okresie nauki w szkole mo˝e
byç realizowana w formie zakupu posi∏ków;
• udzielenie schronienia poprzez przyznanie nam tymczasowego miejsca
noclegowego w noclegowniach, schroniskach, domach dla bezdomnych
i innych miejscach do tego przeznaczonych,
• przyznanie niezb´dnego ubrania;
• mieszkanie chronione, jeÊli jesteÊmy osobà, która ze wzgl´du na trudnà
sytuacj´ ˝yciowà, wiek, niepe∏nosprawnoÊç lub chorob´ potrzebuje
15
wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym ˝yciu, ale nie wymaga us∏ug
w zakresie Êwiadczonym przez jednostk´ ca∏odobowej opieki;
• pomoc w formie us∏ug opiekuƒczych lub specjalistycznych us∏ug opiekuƒczych, jeÊli jesteÊmy osobà samotnà, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a tak˝e pomoc ta
mo˝e byç przyznana jeÊli jesteÊmy osobà, która wymaga pomocy innych
osób a rodzina nie mo˝e jej takiej pomocy zapewniç;
• sprawienie pogrzebu.
Âwiadczenia z pomocy spo∏ecznej przyznawane sà i wyp∏acane za okres
miesiàca kalendarzowego, od tego miesiàca, w którym zosta∏ z∏o˝ony wniosek wraz z wymaganà dokumentacjà.
JeÊli nastàpi∏a zmiana w sytuacji osobistej, dochodowej i majàtkowej
naszej lub naszej rodziny, która wià˝e si´ z warunkami na jakiej pobieramy
Êwiadczenie, musimy niezw∏ocznie poinformowaç o tym ten organ, który
przyzna∏ nam Êwiadczenie.
Podstawa prawna: art. 5, 7, 36, 37, 38, 39, 40, 43, 44, 45, 46, 48, 50, 91,
101,106,109 Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spo∏ecznej (Dz. U.
Nr 64, poz. 593 z póên. zm.);
• Rozporzàdzenie Ministra Polityki Spo∏ecznej z dnia 29 wrzeÊnia 2005 r.
w sprawie udzielania pomocy uchodêcom (Dz. U. Nr 201, poz. 1669).
W przypadku jakichkolwiek wàtpliwoÊci w zakresie przys∏ugujàcych
Êwiadczeƒ z pomocy spo∏ecznej lub trudnoÊci w za∏atwieniu spraw urz´dowych mo˝na zwróciç si´ do pracownika socjalnego oÊrodka pomocy spo∏ecznej lub powiatowego centrum pomocy rodzinie o udzielenie pomocy lub
informacji.
16
III. Co to jest numer PESEL
i jak mo˝emy go otrzymaç?
Numer PESEL jest to 11-cyfrowy numer, który jednoznacznie identyfikuje
okreÊlonà osob´.
Numer ten jest niezwykle istotny, poniewa˝ cz´sto przy za∏atwianiu ró˝nych spraw urz´dowych b´dziemy proszeni o jego podanie. Jest to wić
jedna z pierwszych formalnoÊci, których powinniÊmy dope∏niç po przybyciu
do Polski i po zameldowaniu si´.
Poszczególne cyfry w numerze PESEL majà swoje znaczenie:
• na pozycji 1–2 umieszczone sà dwie ostatnie cyfry roku urodzenia;
• na pozycji 3–4 umieszczone sà dwie cyfry miesiàca urodzenia;
• na pozycji 5–6 umieszczone sà dwie cyfry dnia urodzenia;
• na pozycji 7–10 umieszczona jest liczba porzàdkowa z oznaczeniem p∏ci;
• na pozycji 11 umieszczona jest liczba kontrolna.
Przyk∏ad: Nr PESEL 7503080366 oznacza osob´ urodzonà 8 marca 1975
roku, p∏ci ˝eƒskiej (o tym Êwiadczy parzysta koƒcówka numeru – 0366).
Numer PESEL nadaje si´ osobom, które:
• przebywajà stale na terytorium RP;
• sà zameldowane na pobyt sta∏y lub czasowy trwajàcy ponad 2 miesiàce;
• ubiegajà si´ o wydanie dowodu osobistego.
Numer PESEL nadawany jest nam, je˝eli:
• jesteÊmy zameldowani w Polsce na pobyt sta∏y lub czasowy trwajàcy
ponad 2 miesiàce;
• podlegamy na terytorium Polski ubezpieczeniom spo∏ecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Numer PESEL nadaje minister w∏aÊciwy do spraw administracji publicznej,
w Polsce jest to minister spraw wewn´trznych i administracji.
17
Aby uzyskaç numer PESEL musimy zg∏osiç si´ do urz´du gminy lub miasta w∏aÊciwego ze wzgl´du na nasze miejsce sta∏ego pobytu i wype∏niç odpowiedni formularz – wniosek o nadanie numeru PESEL. Formularz powinien byç dost´pny w urz´dzie, mo˝na go tak˝e pobraç ze strony internetowej: http://www. mswia.gov.pl/crp_pesel. html
We wniosku podajemy dane personalne nasze i naszych rodziców oraz
adres sta∏ego pobytu. Na wniosek nale˝y nakleiç znaczek skarbowy za 5 z∏.
Urzàd gminy lub miasta wyst´puje z wnioskiem o nadanie nam numeru
PESEL do ministra spraw wewn´trznych. Gdy numer zostanie nam ju˝
nadany, musimy zg∏osiç si´ z dokumentem to˝samoÊci w odpowiednim biurze meldunkowym w urz´dzie gminy lub miasta i przed∏o˝yç jeden z nast´pujàcych dokumentów:
• odpis aktu ma∏˝eƒstwa;
• odpis aktu urodzenia dziecka;
• lub ksià˝eczk´ zdrowia dziecka.
Pracownik biura wpisze na jednym z tych dokumentów numer PESEL.
Podstawa prawna:
• Ustawa o ewidencji ludnoÊci i dowodach osobistych z dnia 10 kwietnia
1974 r. (Dz. U. 2001 r. , nr 87, poz. 960 z póên. zmianami) ;
• Ustawa o zmianie ustawy o ewidencji ludnoÊci i dowodach osobistych
z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 93, poz. 887) .
18
IV. Jak uzyskaç prawo jazdy?
JeÊli mamy prawo jazdy wydane w naszym kraju powinniÊmy sprawdziç, czy
jest ono uznawane w Polsce.
W Polsce, na mocy umów mi´dzynarodowych, uznawane sà prawa jazdy
krajów UE i by∏ego bloku socjalistycznego.
JeÊli si´ oka˝e, ˝e nasze prawo jazdy nie jest uznawane, musimy uzyskaç
dokument polski.
Potrzebne sà do tego:
• karta pobytu;
• przet∏umaczony dotychczasowy dokument prawa jazdy;
• zdjćie.
Aby dostaç nowe prawo jazdy, trzeba tak˝e zdaç egzamin z teorii jazdy.
Musimy równie˝ wnieÊç stosownà op∏at´.
JeÊli nie mamy prawa jazdy, a chcemy taki dokument uzyskaç musimy:
• posiadaç kart´ pobytu;
• uczestniczyç w kursie prawa jazdy;
• przystàpiç do egzaminów z teorii i jazdy na takich samych zasadach jak
obywatele polscy.
Koszty kursu, a tak˝e dodatkowe op∏aty zwiàzane z wydaniem dokumentu,
pokrywamy sami.
19
UWAGA!
Wszelkie informacje dotyczàce prawa jazdy mo˝emy uzyskaç w wydzia∏ach
komunikacji w starostwach powiatowych w∏aÊciwych dla naszego miejsca
pobytu. Wydzia∏y komunikacji sà zobowiàzane przes∏aç prawo jazdy
cudzoziemca do paƒstwa, które je wyda∏o z informacjà o przyczynie wydania polskiego prawa jazdy.
Podstawa prawna:
• Rozporzàdzenie Ministra Infrastruktury dotyczàce wydawania uprawnieƒ
do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr 24 poz. 215 ze stycznia 2004 r.);
• Nowela do rozporzàdzenia (Dz. U. 286 poz. 2884 z grudnia 2004 r.).
20
V. Szukamy mieszkania
Decyzja o przyznaniu statusu uchodêcy lub zgody na pobyt tolerowany
oznacza koniecznoÊç opuszczenia w szybkim czasie oÊrodka dla uchodêców.
Zazwyczaj jesteÊmy na to nieprzygotowani i stajemy przed dylematem:
„dokàd si´ wyprowadziç?”.
Nie unikniemy powa˝nego potraktowania problemu mieszkania. Szczególnie, jeÊli mamy rodzin´, której trzeba zapewniç utrzymanie. Warto
odk∏adaç pieniàdze na mieszkanie. Nawet drobne sumy z kieszonkowego
mogà okazaç si´ istotne.
UWAGA!
W oÊrodku dla uchodêców mo˝na mieszkaç tylko do czasu otrzymania
ostatecznej decyzji w sprawie swojego statusu.
Aby uniknàç frustracji, dobrze jest jak najlepiej przygotowaç si´ na ten
moment. Nie zapominajmy, ˝e ˝adne organizacje ani instytucje, zajmujàce
si´ pomocà dla cudzoziemców nie zastàpià znajomych i przyjació∏. Dla tych,
którzy majà przyjació∏ lub bliskich poÊród Polaków wszystko staje si´
∏atwiejsze: nauka j´zyka polskiego ma wtedy inny sens, ∏atwiej zrozumieç
zwyczaje panujàce w polskich domach, mo˝na te˝ liczyç (chocia˝ oczywiÊcie
nie zawsze) na pomoc przyjació∏ w momentach trudnych. Zdarza si´ czasami, ˝e ktoÊ z polskich znajomych szuka zaufanej osoby, która podczas nieobecnoÊci w∏aÊciciela zaopiekuje si´ mieszkaniem lub domem, b´dzie o nie
dba∏a i p∏aci∏a rachunki. Mieszkanie w Polsce jest zbyt cennym dobrem,
˝eby zostawiç je osobie ca∏kiem obcej!
Normà jest jednak wynajmowanie mieszkania na tzw. wolnym rynku. Aby
to zrobiç mo˝na:
• daç og∏oszenie do gazety;
• rozwiesiç informacje w okolicy, w której chcemy zamieszkaç i czekaç na oferty.
21
Wiele osób korzysta z og∏oszeƒ o lokalach do wynajćia, publikowanych
w lokalnych dodatkach codziennych gazet. Og∏oszenia takie trzeba jednak
umieç czytaç, by nie staç si´ ofiarà nieuczciwych poÊredników.
Zaczynamy od ustalenia realnej ceny wynajmu. Zaznaczamy w gazecie
kilkanaÊcie og∏oszeƒ o ró˝nej treÊci. Najlepiej, ˝eby og∏oszenia dotyczy∏y
podobnych mieszkaƒ po∏o˝onych w ró˝nych dzielnicach miasta. Gdy si´
dodzwonimy, t∏umaczymy, jakiego mieszkania szukamy (dobrze jest przygotowaç sobie ten tekst wczeÊniej) i pytamy o wysokoÊç czynszu. Od razu te˝
pytamy, kto b´dzie p∏aci∏ koszty administracyjne, remontowe i jak kszta∏tujà si´ op∏aty za zu˝ycie wody, pràdu, gazu, wyrzucanie Êmieci, u˝ywanie
wind, etc. Po wykonaniu kilkunastu takich telefonów, mamy ju˝ wiedz´
o aktualnych cenach na rynku wynajmu, która pozwoli nam racjonalnie oceniç konkretne propozycje. Dobrze jest tak˝e zapytaç o opini´ zaufanà osob´,
najlepiej Polaka.
Trzeba liczyç si´ z tym, ˝e spora cz´Êç og∏oszeƒ publikowanych w gazetach, kieruje nas do poÊredników, np. agencji (chyba, ˝e przy og∏oszeniu
znajduje si´ adnotacja „bezpoÊrednio”).
Gdy dodzwonimy si´ do agencji, wyjaÊniamy jakiego mieszkania szukamy
i ile jesteÊmy gotowi za nie p∏aciç (wa˝ne, ˝eby zawsze podawaç kwoty
minimalne, nie maksymalne).
UWAGA!
Je˝eli pracownik agencji zaproponuje, aby wp∏aciç pieniàdze na poczàtku,
nie dajmy si´ nabraç! Zdarza si´, ˝e poÊrednik nieêle zarabia na pobieranych w ten sposób op∏atach i nie robi ju˝ nic wićej. W uczciwej agencji za
us∏ug´ poÊrednictwa p∏aci si´ dopiero w momencie podpisywania umowy
najmu mieszkania.
Umowa najmu okreÊla zobowiàzania stron i ma status umowy cywilnoprawnej.
Ceny za wynajćie mieszkania sà bardzo ró˝ne: zale˝à od po∏o˝enia mieszania, jego wielkoÊci, wyposa˝enia, standardu, ale tak˝e od potrzeb w∏aÊciciela. Warto negocjowaç cen´ z w∏aÊcicielami i przekonywaç ich do siebie.
Czasem w∏aÊciciel woli wynajàç mieszkanie taniej ludziom rzetelnym i odpowiedzialnym, ni˝ ryzykowaç zniszczenie lokalu czy nieterminowe wp∏aty.
22
Nale˝y jednak pami´taç, ˝e mieszkanie jest w∏asnoÊcià prywatnà i to w∏aÊciciel decyduje, komu i na jakich warunkach je wynajmie!
Gminy zwykle dysponujà niewielkà iloÊcià mieszkaƒ socjalnych, które
posiadajà gorszy standard, przeznaczonych dla najubo˝szych mieszkaƒców.
O zasadach przydzia∏u tych mieszkaƒ decydujà w∏adze gminy. Wynajćie
takiego mieszkania jest dla nas znacznie taƒsze, ni˝ wynajmowanie od osób
prywatnych. Kolejka do mieszkaƒ socjalnych jest jednak zwykle doÊç d∏uga,
a na przydzia∏ czeka si´ nawet latami. Tym niemniej warto zainteresowaç si´
takà mo˝liwoÊcià i postaraç si´ o przydzia∏ takiego mieszkania. Nale˝y
pami´taç, ˝e zamieszkanie socjalne równie˝ p∏acimy czynsz.
23
VI. Edukacja
Jak wyglàda system edukacji w Polsce?
Nowy system edukacji
Lata
nauki
➧
➧
Studia doktoranckie
➧
Uzupe niajàce
studia magisterskie
Wiek
Studia magisterskie
Wy˝sze studia zawodowe
Szko a policealna
Szko a policealna
➧
➧
Liceum
profilowane
➧
uzupe niajàce
liceum
ogólnoksza càce
Technikum
Zasadnicza Szko a
Zawodowa
od 2 do 3 lat
➧
➧
➧
➧
Liceum
ogólnokszta càce
➧
Szko a policealna
Technikum
Uzupe niajàce
➧
Szko a policealna
➧
➧
MATURA
9
16
Gimnazjum
8
➧
7
6
5
4
Szko a podstawowa
3
2
➧
1
7
Przygotowanie do szko y
25
W Polsce sà nast´pujàce typy szkó∏:
• szeÊcioletnia szko∏a podstawowa, w której w ostatnim roku nauki przeprowadza si´ sprawdzian;
• trzyletnie gimnazjum, w którym w ostatnim roku nauki przeprowadza
si´ egzamin gimnazjalny;
• szko∏y ponadgimnazjalne:
1. zasadnicze szko∏y zawodowe o okresie nauczania nie krótszym ni˝ 2 lata
i nie d∏u˝szym ni˝ 3 lata, których ukoƒczenie umo˝liwia uzyskanie dyplomu potwierdzajàcego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu,
a tak˝e dalsze kszta∏cenie w dwuletnich uzupe∏niajàcych liceach ogólnokszta∏càcych lub w trzyletnich technikach uzupe∏niajàcych;
2. trzyletnie licea ogólnokszta∏càce, których ukoƒczenie umo˝liwia uzyskanie Êwiadectwa dojrza∏oÊci po zdaniu egzaminu maturalnego;
3. trzyletnie licea profilowane kszta∏càce w profilach kszta∏cenia ogólnozawodowego, których ukoƒczenie umo˝liwia uzyskanie Êwiadectwa dojrza∏oÊci po zdaniu egzaminu maturalnego;
4. czteroletnie technika, których ukoƒczenie umo˝liwia uzyskanie dyplomu
potwierdzajàcego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a tak˝e
umo˝liwiajàce uzyskanie Êwiadectwa dojrza∏oÊci po zdaniu egzaminu
maturalnego;
5. dwuletnie uzupe∏niajàce licea ogólnokszta∏càce dla absolwentów zasadniczych szkó∏ zawodowych, których ukoƒczenie umo˝liwia zdobycie Êwiadectwa maturalnego po zdaniu egzaminu maturalnego;
6. trzyletnie technika uzupe∏niajàce dla absolwentów zasadniczych szkó∏
zawodowych, których ukoƒczenie umo˝liwia uzyskanie dyplomu potwierdzajàcego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a tak˝e umo˝liwiajàce uzyskania Êwiadectwa dojrza∏oÊci po zdaniu egzaminu maturalnego;
7. szko∏y policealne o okresie nauczania nie d∏u˝szym ni˝ 2,5 roku, których
ukoƒczenie umo˝liwia osobom posiadajàcym wykszta∏cenie Êrednie uzyskanie dyplomu potwierdzajàcego kwalifikacje zawodowe po zdaniu
egzaminu;
8. trzyletnie szko∏y specjalne przysposabiajàce do pracy dla uczniów z upoÊledzeniem umys∏owym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla
uczniów z niepe∏nosprawnoÊciami sprz´˝onymi, których ukoƒczenie umo˝liwia uzyskanie Êwiadectwa potwierdzajàcego przysposobienie do pracy.
Podstawa prawna: art. 9 Ustawy z dnia 7 wrzeÊnia 1991 r. o systemie oÊwiaty (tekst jednolity – Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572)
26
Czy mo˝emy si´ uczyç, jeÊli ubiegamy si´ o status uchodêcy?
JeÊli ubiegamy si´ o status uchodêcy (zarówno my jak i nasze dzieci)
mo˝emy ucz´szczaç na zajćia z j´zyka polskiego, które odbywajà si´ w ka˝dym oÊrodku dla cudzoziemców. Ucz´szczajàc na takie zajćia, otrzymamy
od nauczyciela podstawowe materia∏y do nauki.
W Polsce dzieci od 7 roku ˝ycia do czasu ukoƒczenia gimnazjum (jednak
nie d∏u˝ej ni˝ do 18 roku ˝ycia) obj´te sà obowiàzkiem szkolnym. JeÊli nasze
dziecko, w czasie kiedy ubiegamy si´ o status uchodêcy, opanuje j´zyk polski
w stopniu pozwalajàcym na zrozumienie podstawowych poleceƒ oraz przeczytanie tekstu ze zrozumieniem – ma mo˝liwoÊç bezp∏atnej nauki w publicznych szko∏ach podstawowych i gimnazjach, a tak˝e w szko∏ach artystycznych.
Aby nasze dziecko zosta∏o przyj´te do szko∏y publicznej, nale˝y przedstawiç zalegalizowane i uznane na podstawie odpowiedniej umowy mi´dzynarodowej lub znostryfikowane Êwiadectwo lub inne dokumenty stwierdzajàce
ukoƒczenie szko∏y za granicà, a tak˝e inne dokumenty umo˝liwiajàce zakwalifikowanie naszego dziecka do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni
semestr. JeÊli nie posiadamy takich dokumentów, dziecko zostaje przyj´te do
szko∏y i zakwalifikowane na odpowiedni stopieƒ edukacji przez dyrektora
szko∏y, po wczeÊniejszym post´powaniu kwalifikacyjnym, przeprowadzonym
w formie egzaminu wst´pnego, sprawdzianu wiedzy lub badaniu przydatnoÊci.
JeÊli nasze dzieci podlegajà obowiàzkowi szkolnemu i korzystajà z nauki
oraz opieki w publicznych szko∏ach i placówkach, majà zapewnione pomoce
dydaktyczne oraz pokrycie kosztów wynikajàcych z op∏at za nauk´ na wniosek z∏o˝ony do w∏aÊciwego biura Urz´du ds. Repatriacji i Cudzoziemców.
... jeÊli mamy zgod´ na pobyt tolerowany?
Gdy uzyskaliÊmy zgod´ na pobyt tolerowany, mamy – tak jak osoby posiadajàce polskie obywatelstwo – prawo do bezp∏atnej nauki w publicznej
szkole podstawowej, gimnazjum i szko∏ach ponadgimnazjalnych (zasadniczej
szkole zawodowej, 3-letnim liceum ogólnokszta∏càcym, 3-letnim liceum
profilowanym, 4-letnim technikum i szkole policealnej), a tak˝e w publicznych szko∏ach artystycznych, publicznych zak∏adach kszta∏cenia nauczycieli
i publicznych placówkach.
27
Posiadajàc zgod´ na pobyt tolerowany mo˝emy ubiegaç si´ o przyjćie na
studia na warunkach odp∏atnoÊci, z mo˝liwoÊcià obni˝enia op∏at za nauk´
lub zwolnienia z obowiàzku ponoszenia kosztów kszta∏cenia.
Mamy ponadto mo˝liwoÊç ubiegania si´ o stypendium oraz o wyró˝nienia
i nagrody za wyniki w nauce przyznawane przez uczelnie ze Êrodków innych
ni˝ dotacje z bud˝etu paƒstwa.
Szczegó∏owe informacje uzyskamy w uczelni.
Podstawa prawna: art. 43 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wy˝szym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365) oraz rozporzàdzenie Ministra
Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 24 kwietnia 2002 r. w sprawie podejmowania studiów przez cudzoziemców oraz ich uczestniczenia w badaniach naukowych i szkoleniach (Dz. U. Nr 69, poz. 634).
... jeÊli mamy status uchodêcy?
JeÊli posiadamy status uchodêcy, mamy prawo do:
• nauki i opieki w publicznych przedszkolach, obejmujàcej dzieci w wieku
3– 6 lat (dziecko w wieku 6 lat musi odbyç roczne przygotowanie przedszkolne), na takich samych warunkach, jakie obowiàzujà dzieci obywateli polskich.
• bezp∏atnej nauki we wszystkich typach publicznych szkó∏ i placówek,
• kszta∏cenia w publicznych zak∏adach kszta∏cenia nauczycieli na takich
samych warunkach, jakie obowiàzujà obywateli polskich.
Gdy podlegamy jeszcze obowiàzkowi szkolnemu, a nie znamy j´zyka polskiego lub znamy go na poziomie niewystarczajàcym do podjćia nauki
w polskich szko∏ach publicznych, mamy prawo do dodatkowej, bezp∏atnej
nauki j´zyka polskiego.
Za zorganizowanie takiej nauki odpowiedzialna jest gmina w∏aÊciwa ze
wzgl´du na nasze miejsce zamieszkania.
Dodatkowa, roczna nauka j´zyka polskiego mo˝e byç zorganizowana w formie:
• kursu przygotowawczego, je˝eli do udzia∏u w zajćiach zg∏oszonych
zostanie co najmniej 15 osób;
• dodatkowych lekcji j´zyka polskiego, je˝eli do udzia∏u w zajćiach zg∏oszonych zostanie mniej ni˝ 15 osób.
28
Dodatkowa bezp∏atna nauka j´zyka polskiego prowadzona jest w wymiarze pozwalajàcym na opanowanie j´zyka w stopniu umo˝liwiajàcym udzia∏
w obowiàzkowych zajćiach edukacyjnych, nie ni˝szym jednak ni˝ 2 godziny lekcyjne tygodniowo.
Tygodniowy rozk∏ad oraz wymiar godzinowy ustala dyrektor szko∏y lub placówki, w której sà one organizowane.
JeÊli nasze dzieci podlegajà obowiàzkowi szkolnemu, majà mo˝liwoÊç
uczestniczenia w zajćiach z j´zyka i kultury kraju naszego pochodzenia. Zajćia takie mogà organizowaç w szkole – w porozumieniu z dyrektorem szko∏y
i za zgodà organu prowadzàcego – dzia∏ajàce w Polsce stowarzyszenia kulturalno-oÊwiatowe naszej narodowoÊci, placówki dyplomatyczne oraz placówki
konsularne. Szko∏a jest zobowiàzana udost´pniç nieodp∏atnie pomieszczenia
i pomoce dydaktyczne. ¸àczny wymiar godzin nauki j´zyka i kultury kraju
pochodzenia zosta∏ ustalony na nie wićej ni˝ 5 godzin tygodniowo.
UWAGA!
Wszelkich informacji dotyczàcych warunków podejmowania nauki w szko∏ach podstawowych, gimnazjach i szko∏ach ponadgimnazjalnych udzielajà
kuratoria oÊwiaty, majàce siedziby w poszczególnych miastach wojewódzkich.
Patrz: Adresy i telefony kuratoriów oÊwiaty zawiera za∏àcznik nr 5
Mamy tak˝e prawo do ubiegania si´ o przyjćie na studia w szko∏ach wy˝szych. Aby kontynuowaç nauk´ w szkole wy˝szej musimy jednak posiadaç
Êwiadectwo dojrza∏oÊci. JeÊli nie mamy takiego dokumentu, musimy zdaç
polski egzamin maturalny. Informacj´ na temat mo˝liwoÊci z∏o˝enia egzaminu maturalnego mo˝emy tak˝e uzyskaç w kuratoriach oÊwiaty.
Je˝eli otrzymaliÊmy status uchodêcy i chcemy uczyç si´ j´zyka polskiego,
mo˝emy uzyskaç informacje dotyczàce mo˝liwoÊci nauki u pracowników
socjalnych w powiatowych i wojewódzkich centrach pomocy rodzinie. Informacji takich udzielajà równie˝ organizacje pozarzàdowe.
UWAGA!
JeÊli pobieramy nauk´ i zosta∏ nam nadany status uchodêcy, jesteÊmy uprawnieni do ubiegania si´ o pomoc materialnà na takich samych warunkach, jakie dotyczà polskich uczniów i studentów. Prawo do ubiegania si´ o wsparcie materialne posiadamy równie˝, gdy ubiegamy si´ o status uchodêcy, a podlegamy obowiàzkowi szkolnemu i kszta∏cimy si´ w publicznych szko∏ach lub placówkach.
29
Jakiej pomocy udziela kurator oÊwiaty?
Najwa˝niejsze zadania kuratora oÊwiaty w zakresie udzielania nam pomocy to:
• informowanie o mo˝liwoÊciach nauki j´zyka polskiego;
• nostryfikacja Êwiadectw ukoƒczenia szko∏y i Êwiadectw maturalnych
uzyskanych za granicà;
• wskazywanie placówek odpowiedzialnych za organizowanie nauki j´zyka polskiego, we wspó∏pracy z powiatowymi centrami pomocy rodzinie,
powiatowymi urz´dami pracy i organami prowadzàcymi szko∏y;
• umo˝liwianie m∏odzie˝y powy˝ej 15 roku ˝ycia uzupe∏nienie wykszta∏cenia,
zdobycie kwalifikacji zawodowych oraz przekwalifikowania zawodowego;
• organizowanie kszta∏cenia w szko∏ach dla doros∏ych.
Ponadto, kurator oÊwiaty kontroluje i ocenia poziom kszta∏cenia, wychowania
i opieki w szko∏ach, w których uczà si´ nasze dzieci. Pomaga tak˝e dyrektorom
szkó∏ i placówek w skutecznym rozwiàzywaniu problemów zwiàzanych z kszta∏ceniem naszych dzieci, opiekà nad nimi i pomocà psychologiczno-pedagogicznà.
Gromadzi równie˝ dane o liczbie dzieci uchodêców korzystajàcych z form
wychowania i nauki w przedszkolach, szko∏ach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.
Podstawa prawna:
• Ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z 13 czerwca 2003 r. (Dz. U. 2003.83.758);
• Ustawa o systemie oÊwiaty z dnia 7 wrzeÊnia 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr
256, poz. 2572 z póên. zm.);
• Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 paêdziernika
2001 r. w sprawie przyjmowania osób nieb´dàcych obywatelami polskimi
do publicznych przedszkoli, szkó∏, zak∏adów kszta∏cenia nauczycieli i placówek (Dz. U. Nr 131, poz. 1458)
Czy mo˝emy braç udzia∏ w kursach, seminariach, warsztatach?
JeÊli chcemy uzyskaç lub uzupe∏niç naszà wiedz´ ogólnà, umiej´tnoÊci
i kwalifikacje zawodowe, mo˝emy tak jak obywatele polscy realizowaç to
poprzez uczestniczenie w formach pozaszkolnych takich m. in. jak: studia
podyplomowe, kursy, seminaria, praktyki, sta˝e specjalistyczne, praktyki
zawodowe, warsztaty.
30
Ww. formy pozaszkolne prowadzone sà przez publiczne i niepubliczne placówki kszta∏cenia ustawicznego, placówki kszta∏cenia praktycznego oraz oÊrodki dokszta∏cania i doskonalenia zawodowego, a tak˝e innych organizatorów na
zasadach okreÊlonych w przepisach o swobodzie dzia∏alnoÊci gospodarczej.
Za uczestniczenie w formach pozaszkolnych prowadzonych przez
publiczne i niepubliczne placówki oraz oÊrodki musimy zap∏aciç, a wysokoÊç op∏at ustalana jest przez placówk´ lub oÊrodek.
Dyrektor publicznej placówki lub oÊrodka w uzasadnionych przypadkach,
w szczególnoÊci w przypadkach losowych, mo˝e zwolniç nas z op∏aty,
w ca∏oÊci lub w cz´Êci. Ponadto koszty uczestnictwa w okreÊlonych formach
pozaszkolnych mogà zostaç pokryte przez naszego pracodawc´, jeÊli nas na
nie skieruje, lub przez urzàd pracy w ramach aktywizacji zawodowej osób
bezrobotnych i poszukujàcych pracy.
Poprzez formy pozaszkolne mo˝emy podnieÊç lub uzupe∏niç swojà wiedz´ ogólnà oraz umiej´tnoÊci i kwalifikacje zawodowe na przyk∏ad w takich
zakresach jak:
a) j´zyki obce;
b) informatyka i technologie informacyjno-komunikacyjne;
c) przyuczenie do zawodu;
d) doskonalenie w zawodzie;
e) bezpieczeƒstwo i higiena pracy;
f) przygotowanie do uzyskania uprawnieƒ zawodowych;
g) przygotowanie do egzaminów kwalifikacyjnych na tytu∏ zawodowy.
UWAGA!
Informacje o funkcjonujàcych na terenie danego województwa publicznych
i niepublicznych placówkach i oÊrodkach prowadzàcych kszta∏cenie ustawiczne w formach pozaszkolnych mo˝emy uzyskaç w kuratoriach oÊwiaty.
Urz´dy pracy równie˝ dysponujà bazami danych o placówkach kszta∏cenia
ustawicznego.
Jak mo˝emy uznaç dokument o wykszta∏ceniu?
W Polsce uznawanie wykszta∏cenia uzyskanego za granicà odbywa si´ na podstawie:
• umów dwustronnych zawieranych przez Polsk´ z innymi paƒstwami;
• nostryfikacji – w przypadku braku umów o uznawaniu wykszta∏cenia.
31
UWAGA!
Szczegó∏owych informacji o zasadach uznawania wykszta∏cenia uzyskanego za granicà udziela Biuro UznawalnoÊci Wykszta∏cenia i Wymiany Mi´dzynarodowej (BUWiWM): ul. Smolna 13; 00-375 Warszawa, tel. +22 828
8161; fax: +22 828 81 61 w. 239,
e-mail: [email protected],
adres strony internetowej: www. buwiwm.edu. pl
Na stronie internetowej Biura mo˝emy znaleêç m. in. wykaz umów dwustronnych zawartych pomi´dzy Polskà i innymi paƒstwami w zakresie
uznawania wykszta∏cenia oraz inne informacje na temat uznawalnoÊci
wykszta∏cenia uzyskanego za granicà.
Nostryfikacja Êwiadectw
Nostryfikacji Êwiadectw szkolnych dokonujà kuratorzy oÊwiaty. Procedury nostryfikacji ró˝nià si´ w zale˝noÊci od przed∏o˝onego Êwiadectwa szkolnego. Przewidujà np.:
• porównywanie okresu nauki w szkole za granicà z okresem nauki
w szkole polskiej;
• porównanie programu nauczania.
JeÊli to nie wystarcza, przeprowadza si´ egzaminy z okreÊlonych grup
przedmiotów w zale˝noÊci od typu szko∏y.
Ka˝dy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie przez kuratora oÊwiaty w∏aÊciwego dla naszego miejsca zamieszkania.
Podstawa prawna: Zarzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
15 paêdziernika 1997 r. w sprawie zasad i trybu nostryfikacji Êwiadectw
uzyskanych za granicà (M. P. Nr 78, poz. 739).
Nostryfikacja dyplomów ukoƒczenia studiów wy˝szych
Nostryfikacji dyplomów dokonuje rada jednostki organizacyjnej szko∏y
wy˝szej, czyli wydzia∏u lub instytutu uprawnionego do nadawania stopnia
naukowego doktora okreÊlonej dziedziny nauki lub dziedziny sztuki odpowiadajàcej kierunkowi studiów, którego ukoƒczenie chcemy potwierdziç
dyplomem wydanym za granicà.
Post´powanie nostryfikacyjne mo˝e obejmowaç zaliczenie zaj´ç dydaktycznych lub zdanie okreÊlonych egzaminów.
32
Z post´powania nostryfikacyjnego mo˝emy zostaç zwolnieni w nast´pujàcych przypadkach:
• jeÊli posiadamy dyplom wydany za granicà i ubiegamy si´ o przyjćie
na uzupe∏niajàce studia magisterskie lub studia podyplomowe w polskiej uczelni; decyzj´ o zwolnieniu podejmuje rada podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni, w której ubiegamy si´ o przyjćie;
• jeÊli ubiegamy si´ o przyjćie na studia doktoranckie w polskiej
uczelni lub innej placówce naukowej i posiadamy dyplom ukoƒczenia
studiów wy˝szych wydany przez uprawnionà instytucj´, dzia∏ajàcà
w systemie edukacji jednego z paƒstw cz∏onkowskich Unii Europejskiej lub paƒstwa EFTA – stronie umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym (tj. Islandii, Norwegii i Ksi´stwa Lichtensteinu),
uprawniajàcy do ubiegania si´ o przyjćie na studia doktoranckie
w paƒstwie jego wydania; o zwolnieniu decyduje rada podstawowej
jednostki organizacyjnej uczelni, w której ubiegamy si´ o przyjćie
na studia doktoranckie.
Na podstawie umowy mi´dzynarodowej uznawane sà w Polsce np. rosyjskie dyplomy „specjalisty”. Jednak pracodawca zatrudniajàcy nas mo˝e
zwróciç si´ o wydanie opinii ogólnej o dyplomie.
Opini´ ogólnà o dyplomie wydaje Biuro UznawalnoÊci Wykszta∏cenia
i Wymiany Mi´dzynarodowej (BUWiWM). Aby uzyskaç taki dokument
musimy osobiÊcie lub pocztà (za∏àczajàc kopertà z adresem zwrotnym
i znaczkiem) z∏o˝yç w Biurze nast´pujàce dokumenty:
• podanie z proÊbà o nostryfikacj´,
• kserokopi´ dyplomu;
• kserokopi´ dodatku do dyplomu, zawierajàcego przebieg studiów
i oceny z egzaminów.
Mo˝e zwróciç si´ tak˝e o imienne zaÊwiadczenie Ministerstwa Edukacji
Narodowej potwierdzajàce równowa˝noÊç wykszta∏cenia. ProÊb´ takà z∏o˝yç
mo˝emy (osobiÊcie lub przez osob´ upowa˝nionà), tak˝e w BUWiWM,
przedstawiajàc orygina∏ dyplomu.
Nostryfikacja stopni naukowych
Nostryfikacji dokonuje rada jednostki organizacyjnej uprawnionej do
nadawania stopnia doktora habilitowanego okreÊlonej dziedziny nauki lub
33
dziedziny sztuki w zakresie danej dyscypliny naukowej lub artystycznej
(szko∏y wy˝sze, placówki naukowe PAN i jednostki badawczo-rozwojowe).
Z post´powania nostryfikacyjnego mo˝emy zostaç zwolnieni – jeÊli posiadamy stopieƒ naukowy doktora lub stopieƒ doktora w zakresie sztuki uzyskany w paƒstwie cz∏onkowskim UE lub w paƒstwie cz∏onkowskim EFTA –
stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Islandia, Norwegia, Ksi´stwo Lichtensteinu) i ubiegamy si´ o wszczćie przewodu habilitacyjnego. O zwolnieniu decyduje rada jednostki organizacyjnej, w której
ubiegamy si´ o wszczćie przewodu habilitacyjnego.
Podstawa prawna: Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z dnia 3 czerwca 2005 r. w sprawie nostryfikacji stopni naukowych i stopni
w zakresie sztuki uzyskanych za granicà (Dz. U. Nr 104, poz. 874).
34
VII. Praca
JeÊli uzyskaliÊmy w Polsce status uchodêcy posiadamy nieograniczony
dost´p do rynku pracy. Oznacza to, i˝ podjćie przez nas zatrudnienia nie
jest uwarunkowane – jak w przypadku cudzoziemców nie posiadajàcych
takiego statusu – koniecznoÊcià posiadania zezwolenia na prac´.
JeÊli chodzi o podejmowanie pracy (nawiàzanie stosunku pracy) i realizowanie umów cywilno-prawnych traktowani jesteÊmy tak samo, jak obywatele polscy (o ile przepisy szczególne nie wskazujà na obowiàzek posiadania obywatelstwa polskiego) i podlegamy takim samym przepisom.
Podstawa prawna: art. 87 pkt. 1 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001).
Jak szukaç pracy?
Pracy mo˝emy poszukiwaç na w∏asnà r´k´ lub skorzystaç z pomocy wyspecjalizowanych s∏u˝b zatrudnienia. Czasami warto skorzystaç z obu tych form.
Samodzielnie pracy mo˝emy szukaç odpowiadajàc na oferty publikowane
przez pracodawców w prasie lub poprzez zamieszczenie w gazecie w∏asnego og∏oszenia o poszukiwaniu pracy. Wi´kszoÊç polskich dzienników oferuje takà mo˝liwoÊç. Ofert pracy powinniÊmy szukaç zazwyczaj w dzia∏ach pt.:
„Dam prac´”. Istniejà tak˝e wyspecjalizowane strony internetowe, na których mo˝emy znaleêç nie tylko propozycje pracy, ale tak˝e porady, w jaki
sposób napisaç CV, list motywacyjny lub jak przygotowaç si´ do rozmowy
z przysz∏ym pracodawcà.
JeÊli nie chcemy ograniczaç si´ do samodzielnego poszukiwania pracy, mo˝e
nam w tym pomóc wyspecjalizowana instytucja, czyli s∏u˝by zatrudnienia.
35
W Polsce mamy dwie formy s∏u˝b zatrudnienia: publiczne i niepubliczne.
Publiczne s∏u˝by zatrudnienia to m. in. organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urz´dami pracy lub centra informacji i planowania
kariery zawodowej. Aby skorzystaç z ich us∏ug, musimy najpierw zarejestrowaç si´ jako osoba bezrobotna lub poszukujàca pracy w powiatowym urz´dzie pracy (w∏aÊciwym dla naszego miejsca zamieszkania). W publicznych
s∏u˝bach zatrudnienia, czyli np. w powiatowych urz´dach pracy lub centrach
informacji i planowania kariery zawodowej, mo˝emy liczyç na bezp∏atnà
pomoc doradców zawodowych, a tak˝e bezp∏atnie skorzystaç z komputera
z dost´pem do internetu lub z prasy – zarówno lokalnej, jak i ogólnopolskiej.
Niepubliczne agencje zatrudnienia dzia∏ajà w Polsce od kilku lat. Agencje Êwiadczà us∏ugi m. in. w zakresie poÊrednictwa pracy, poradnictwa
zawodowego, doradztwa personalnego i pracy tymczasowej.
UWAGA!
• Niepubliczne agencje, zajmujàce si´ poÊrednictwem pracy powinny
posiadaç wpis do rejestru agencji zatrudnienia, prowadzonego przez
Ministra Gospodarki. Potwierdzeniem takiego wpisu jest certyfikat.
• List´ agencji, które posiadajà wpis do rejestru mo˝emy otrzymaç, np.:
w wojewódzkich i powiatowych urz´dach pracy, centrach informacji
i planowania kariery zawodowej. Mo˝emy jà tak˝e znaleêç na stronie
internetowej serwisu informacyjnego urz´dów pracy pod adresem:
www.praca.gov.pl, w dziale „PoÊrednictwo pracy” lub na stronie internetowej Ministerstwa pod adresem www.mpips.gov.pl
Jak rozpoczàç dzia∏alnoÊç gospodarczà?
JeÊli uzyskaliÊmy w Polsce status uchodêcy mo˝emy podejmowaç i wykonywaç dzia∏alnoÊç gospodarczà na takich samych zasadach jak obywatele
polscy. Oznacza to, ˝e nie dotyczà nas ˝adne ograniczenia co do formy
wykonywania dzia∏alnoÊci gospodarczej. Mo˝emy wykonywaç dzia∏alnoÊç
gospodarczà jako osoba fizyczna, wspólnik spó∏ki cywilnej lub wspólnik
spó∏ki prawa handlowego.
Krok pierwszy – wpis do ewidencji dzia∏alnoÊci gospodarczej
Ewidencj´ dzia∏alnoÊci gospodarczej prowadzi Urzàd Gminy w∏aÊciwy
36
dla naszego miejsca zamieszkania. Miejscem zamieszkania jest miejscowoÊç, w której przebywamy z zamiarem sta∏ego pobytu.
Nie ma jednego obowiàzujàcego formularza zg∏oszenia do ewidencji.
Wiele gmin przygotowuje taki formularz samodzielnie. Jednolity wzór formularza zostanie wprowadzony od 1 stycznia 2007 r. Obecnie zg∏oszenie
powinno zawieraç:
• Oznaczenie przedsi´biorcy (imi´ i nazwisko w∏aÊciciela, opcjonalnie
nazw´ firmy, adres zamieszkania);
• Numer ewidencyjny PESEL;
• Adres przedsi´biorcy, a je˝eli stale wykonuje dzia∏alnoÊç poza miejscem zamieszkania – równie˝ wskazanie tego miejsca i adresu zak∏adu
g∏ównego lub oddzia∏u;
• Imi´ i nazwisko pe∏nomocnika (opcjonalnie);
• Rodzaj dzia∏alnoÊci (np.: us∏ugi biurowe, t∏umaczenia, marketing,
reklama, poÊrednictwo, us∏ugi informatyczne, doradztwo handlowe,
import, eksport etc.); rodzaj dzia∏alnoÊci gospodarczej musi zostaç opisany zgodnie z Polskà Klasyfikacjà Dzia∏alnoÊci (PKD);
• Dat´ rozpoczćia dzia∏alnoÊci (faktyczny moment rozpoczćia dzia∏alnoÊci).
Wype∏niony formularz sk∏adamy w urz´dzie gminy lub miasta. Mo˝e byç
potrzebny do tego dokument to˝samoÊci.
Op∏ata za wpis do ewidencji wynosi 100 z∏ (w znaczkach skarbowych).
Urzàd gminy (miasta) dorćza z urz´du zaÊwiadczenie o wpisie do ewidencji
dzia∏alnoÊci gospodarczej, nie póêniej ni˝ w terminie 14 dni od dnia zg∏oszenia.
UWAGA!
• Wszystkie zmiany danych, które zosta∏y podane przy wpisie powinniÊmy
zg∏osiç w urz´dzie miasta lub gminy w ciàgu 14 dni od ich zaistnienia.
• Gmina zapewnia nam wglàd do PKD.
• Wraz z wnioskiem o wpis do ewidencji mo˝emy z∏o˝yç wniosek o wpis do
krajowego rejestru urz´dowego podmiotów gospodarki narodowej
(REGON) oraz zg∏oszenie identyfikacyjne lub aktualizacyjne w celu
uzyskania numeru identyfikacji podatkowej (NIP). Po 1 stycznia 2007 r.
b´dziemy mogli tak˝e dokonaç zg∏oszenia do ubezpieczenia spo∏ecznego (ZUS). Gmina zapewnia dost´p do formularzy zg∏oszeƒ REGON
(RG-1) i NIP (NIP-1).
37
Krok drugi – REGON
Numer REGON jest to zakodowany system informacji o nazwie firmy,
adresie, rodzaju prowadzonej dzia∏alnoÊci, formie prawno-administracyjnej, w∏asnoÊci i sposobie finansowania przedsi´biorstwa. Otrzymujemy go
wraz z wpisem do Krajowego Rejestru Urz´dowego Podmiotów Gospodarki Narodowej.
Wniosek o wpis do tego rejestru musimy z∏o˝yç w ciàgu 14 dni od dnia
wpisu firmy do ewidencji dzia∏alnoÊci gospodarczej. Wniosek (ujednolicony
formularz RG-1) sk∏adamy we w∏aÊciwym ze wzgl´du na siedzib´ firmy
wojewódzkim oddziale urz´du statystycznego. Formularz RG-1 mo˝emy
dostaç zarówno w tym urz´dzie, jak i w urz´dzie gminy lub miasta. Mo˝emy
go tak˝e pobraç ze strony internetowej: http://www.stat. gov. pl/bip/rejestry.
We wniosku RG-1 wpisujemy:
• nazw´ firmy;
• dane teleadresowe;
• form´ prawno-organizacyjnà (np.: osoba fizyczna, sp. cywilna,
sp. jawna, sp. komandytowa, sp. z o. o., SA);
• stan aktywnoÊci prawnej i ekonomicznej;
• rodzaj przewa˝ajàcej dzia∏alnoÊci wg PKD (Polska Klasyfikacja Dzia∏alnoÊci).
Na wpis do rejestru oraz przyznanie numeru identyfikacyjnego REGON
b´dziemy czekaç 2 tygodnie.
Nie sà wymagane ˝adne op∏aty.
Dokumenty potrzebne do z∏o˝enia wniosku o wpis do rejestru:
• dowód osobisty;
• kserokopia wpisu do ewidencji i orygina∏ do wglàdu.
UWAGA!
• Urz´dowi Statystycznemu zg∏aszamy ka˝dà zmian´ danych.
• Mamy obowiàzek podawania numeru identyfikacyjnego REGON na
pieczćiach firmowych i drukach urz´dowych.
Krok trzeci – pieczàtka firmowa
Pieczàtka jest nam niezb´dna przy zak∏adaniu firmowego konta w banku.
38
Na pieczàtce powinny si´ znaleêç przynajmniej:
• pe∏na nazwa firmy;
• siedziba firmy;
• numer REGON.
Koszt wyrobienia jednej pieczàtki kszta∏tuje si´ w granicach 25 z∏ + VAT.
Wyrobienie pieczàtki mo˝e trwaç od dwóch godzin do 2-3 dni. Zazwyczaj
jednak jest to 1 dzieƒ.
Zazwyczaj tak˝e nie sà potrzebne ˝adne dokumenty, aby wyrobiç pieczàtk´, ale na wszelki wypadek mo˝na wziàç orygina∏ wpisu do ewidencji
i dowód osobisty.
Krok czwarty – konto w banku
Ka˝dy przedsi´biorca w Polsce powinien posiadaç rachunek bankowy.
Gdy zdecydujemy si´, w którym banku chcemy za∏o˝yç konto, udajemy si´
do niego i wype∏niamy odpowiednie formularze:
• wniosek o za∏o˝enie konta;
• karty ze wzorem podpisu;
• wniosek o wyrobienie karty lub/i czeków.
Aby za∏o˝yç konto musimy mieç przy sobie nast´pujàce dokumenty:
• dowód osobisty;
• kserokopia wpisu do ewidencji i orygina∏ do wglàdu;
• kserokopia dokumentu nadania numeru REGON i orygina∏ do wglàdu.
Konieczna jest tak˝e pieczàtka firmy.
Za∏o˝enie konta mo˝e potrwaç kilka dni. O za∏o˝eniu konta musimy poinformowaç urzàd skarbowy.
Krok piàty – rejestracja w urz´dzie skarbowym
Aby zarejestrowaç si´ w urz´dzie skarbowym musimy wype∏niç formularz
NIP-1 i z∏o˝yç go we w∏aÊciwym dla siedziby firmy urz´dzie.
Formularze NIP-1 dost´pne sà w urz´dach skarbowych. Mo˝emy je równie˝
dostaç w urz´dzie gminy lub miasta, a tak˝e pobraç ze stron internetowych:
http://www.mf.gov.pl (dzia∏: Podatki – Formularze podatkowe).
39
Reszta dokumentów (czyli zaÊwiadczenie o wpisie do ewidencji dzia∏alnoÊci gospodarczej wys∏ane przez urzàd gminy oraz numer REGON wys∏any przez urzàd statystyczny) dotrze sama do urz´du skarbowego.
UWAGA!
Zanim zg∏osimy firm´ do Urz´du Skarbowego musimy podjàç decyzj´:
• w jakiej formie chcemy p∏aciç podatek dochodowy (w formie karty
podatkowej; rycza∏tu ewidencjonowanego; na zasadach ogólnych, wype∏niajàc ksi´g´ przychodów i rozchodów);
• kto b´dzie prowadzi∏ ksi´gowoÊç w naszej firmie (czy b´dziemy to robiç
sami, czy zlecimy to zadanie specjalistycznej firmie).
Krok szósty – rejestracja w Zak∏adzie Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych (ZUS)
Rejestrujemy si´ w Zak∏adzie Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych w∏aÊciwym dla
naszego miejsca zamieszkania.
W ZUS-ie wype∏niamy odpowiedni formularz:
• ZFA (zg∏oszenie p∏atnika sk∏adek – osoby fizycznej) – gdy zg∏aszamy
firm´;
• ZUA (zg∏oszenie do ubezpieczenia osoby ubezpieczonej) – gdy prowadzenie firmy jest naszym jedynym zajćiem i jedynym miejscem zatrudnienia dla naszych pracowników;
• ZZA (zg∏oszenie do ubezpieczenia zdrowotnego) – jeÊli my albo pracownicy jesteÊmy jednoczeÊnie zatrudnieni na pe∏nym etacie w innym
zak∏adzie pracy i pobieramy pensj´ powy˝ej minimalnej pensji krajowej.
Do rejestracji w ZUS-ie potrzebujemy nast´pujàcych dokumentów:
• REGON firmy;
• numer wpisu do ewidencji i nazwa organu prowadzàcego rejestr;
• numer rachunku bankowego firmy;
• dane personalne (w∏aÊciciela firmy, pracowników i wspó∏pracowników);
• numery NIP (wszystkich osób);
• rodzaj dokumentów to˝samoÊci z numerem i serià.
Sk∏adki na ubezpieczenie spo∏eczne (emerytalne, rentowe, chorobowe,
wypadkowe i zdrowotne) musimy op∏acaç w ZUS-ie co miesiàc.
40
UWAGA!
• W przypadku tworzenia spó∏ki cywilnej, wszyscy wspólnicy sà obowiàzani uzyskaç wpis do ewidencji.
• W przypadku tworzenia spó∏ki prawa handlowego (jawnej, partnerskiej,
komandytowej, z ograniczonà odpowiedzialnoÊcià, akcyjnej itp.)
koniecznie musimy uzyskaç wpis w rejestrze przedsi´biorców na zasadach okreÊlonych w ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sàdowym. Formularze wniosków o wpis do KRS dost´pne sà na
stronie internetowej http://www.ms.gov. pl/krs/formularze_krs. shtml
• Op∏ata za wpis w rejestrze przedsi´biorców wynosi 1000 z∏.
• Podejmowanie i wykonywanie dzia∏alnoÊci gospodarczej na zasadach
ogólnych mo˝e wiàzaç si´ dodatkowo z obowiàzkiem uzyskania przez
nas koncesji albo zezwolenia. Lista rodzajów dzia∏alnoÊci gospodarczej
wymagajàcych koncesji znajduje si´ w art. 46 ust. 1 Ustawy o swobodzie
dzia∏alnoÊci gospodarczej, a wymagajàcych zezwolenia w art. 75 tej ustawy. Niektóre rodzaje dzia∏alnoÊci wymagajà ponadto prostej formy zg∏oszenia – uzyskania wpisu do rejestru dzia∏alnoÊci regulowanej.
• JeÊli chcemy zatrudniaç pracowników, musimy si´ liczyç z dodatkowymi
obowiàzkami. Musimy w terminie 30 dni od dnia rozpoczćia dzia∏alnoÊci zawiadomiç na piÊmie w∏aÊciwego inspektora pracy i paƒstwowego
inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie wykonywanej dzia∏alnoÊci.
• JeÊli zamierzamy wykonywaç dzia∏alnoÊç gospodarczà w zakresie produkcji lub obrotu ˝ywnoÊcià lub materia∏ów przeznaczonych do kontaktu z ˝ywnoÊcià musimy najpierw uzyskaç odpowiednià decyzj´ w∏aÊciwego organu Paƒstwowej Inspekcji Sanitarnej albo Inspekcji Weterynaryjnej w przypadku produktów pochodzenia zwierzćego.
Podstawa prawna:
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia∏alnoÊci gospodarczej
(Dz. U. Nr 173, poz. 1807 z póên. zm.).
• Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo dzia∏alnoÊci gospodarczej
(Dz. U. Nr 101, poz. 1178 z póên. zm.) – w zakresie ewidencji dzia∏alnoÊci gospodarczej do 1 stycznia 2007 r.
41
Warunki pracy w Polsce
Jakie sà rodzaje umów o prac´?
Rodzaje umów o prac´ okreÊla art. 25 Kodeksu pracy. Wyró˝nia si´ nast´pujàce rodzaje umów o prac´:
• umowa o prac´ na czas nieokreÊlony;
• umowa o prac´ na czas okreÊlony;
• umowa o prac´ na czas wykonania okreÊlonej pracy;
• umowa o prac´ na okres próbny.
Wyboru rodzaju umowy o prac´, z uwzgl´dnieniem obowiàzujàcych przepisów, dokonujà strony stosunku pracy (pracodawca i pracownik).
Umowa o prac´ na czas nieokreÊlony
Charakteryzuje si´ tym, ˝e nie okreÊla czasu, na jaki zostajemy zatrudnieni. Tworzy trwa∏à wi´ê mi´dzy nami a pracodawcà. Do rozwiàzania tej
umowy mo˝e dojÊç wskutek:
• zgodnego porozumienia stron, czyli nas i naszego pracodawcy;
• oÊwiadczenia naszego lub pracodawcy, z zachowaniem stosownego
okresu wypowiedzenia;
• oÊwiadczenia naszego lub pracodawcy, bez zachowania okresu wypowiedzenia (jest to dopuszczalne tylko w przypadkach okreÊlonych przepisami prawa pracy).
Umowa o prac´ na czas okreÊlony
Zawiera ustalenia, co do czasu trwania umowy o prac´. Z nadejÊciem
okreÊlonego terminu koƒcowego, umowa taka ulega rozwiàzaniu bez
koniecznoÊci dokonania ˝adnej czynnoÊci prawnej przez nas albo naszego
pracodawc´. Czas trwania umowy o prac´ mo˝na okreÊliç przez wskazanie:
• okresu, na jaki umowa zosta∏a zawarta (np. 3 miesiàce);
• daty rozwiàzania umowy o prac´ lub innego pewnego zdarzenia przysz∏ego.
Od dnia 1 maja 2004 r. przepisy Kodeksu pracy limitujà zawieranie kolejnych umów o prac´ na czas okreÊlony. Je˝eli pracodawca zawar∏ z nami dwa
razy umowy na czas okreÊlony, kolejna taka umowa jest równoznaczna
w skutkach prawnych z zawarciem umowy na czas nieokreÊlony. Dotyczy to
42
sytuacji, gdy umowy by∏y zawierane na okresy nast´pujàce po sobie, a przerwa mi´dzy nimi nie przekroczy∏a 1 miesiàca.
Zasada ta nie ma zastosowania do umów o prac´ na czas okreÊlony, które
zosta∏y z nami zawarte:
• w celu zast´pstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecnoÊci w pracy;
• w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym
albo zadaƒ realizowanych cyklicznie;
• z pracownikiem tymczasowym.
Je˝eli w trakcie trwania umowy o prac´ na czas okreÊlony, pracodawca
uzgodni z nami przed∏u˝enie okresu wykonywania pracy, wówczas traktuje
si´ to jako zawarcie kolejnej umowy o prac´ na czas okreÊlony. Nowa
umowa uwa˝ana jest za zawartà od dnia nast´pujàcego po rozwiàzaniu
poprzedniej umowy.
Podstawa prawna: art. 25 i 251 Kodeksu pracy.
Je˝eli zachodzi koniecznoÊç zast´pstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecnoÊci w pracy, pracodawca mo˝e zatrudniç nas na podstawie umowy o prac´ na czas okreÊlony, obejmujàcy czas tej nieobecnoÊci.
Jest to umowa na czas zast´pstwa. Czas jej trwania zale˝y od okresu usprawiedliwionej nieobecnoÊci „sta∏ego” pracownika. Umowa ta rozwiàzuje si´
z up∏ywem okresu nieobecnoÊci zast´powanego pracownika.
Umowa o prac´ na czas okreÊlony mo˝e zostaç rozwiàzana tak˝e przed terminem w niej okreÊlonym:
• na mocy porozumienia stron;
• wskutek oÊwiadczenia naszego lub pracodawcy bez zachowania okresu wypowiedzenia (tak, jak w przypadku umowy o prac´ na czas nieokreÊlony jest to
dopuszczalne tylko w przypadkach okreÊlonych przepisami prawa pracy);
• wskutek oÊwiadczenia naszego lub pracodawcy z zachowaniem stosownego
okresu wypowiedzenia (wypowiedzenie tej umowy jest jednak dopuszczalne tylko przy zachowaniu warunków okreÊlonych przepisami prawa pracy).
Umowa na czas wykonania okreÊlonej pracy
Umowa zawierana w sytuacji, gdy nie ma mo˝liwoÊci ustalenia z góry czasu
trwania stosunku pracy, bàdê jest to znacznie utrudnione (np.: przy pracach
podczas kampanii cukrowniczej, ˝niw, a tak˝e w przypadku prac budowlanych).
43
Umowa ta ulega rozwiàzaniu wraz z zakoƒczeniem pracy, na czas wykonania której zosta∏a zawarta.
Ponadto mo˝e zostaç tak˝e rozwiàzana:
• wskutek oÊwiadczenia naszego lub pracodawcy bez zachowania okresu
wypowiedzenia (jest to dopuszczalne tylko w przypadkach okreÊlonych
przepisami prawa pracy);
• wskutek oÊwiadczenia naszego lub pracodawcy z zachowaniem stosownego
okresu wypowiedzenia (wypowiedzenie tej umowy jest jednak dopuszczalne tylko przy zachowaniu warunków okreÊlonych przepisami prawa pracy).
Umowa o prac´ na okres próbny
Ka˝da z wymienionych wy˝ej umów mo˝e byç poprzedzona umowà o prac´
na okres próbny. Przepisy Kodeksu pracy limitujà maksymalny czas trwania
takiej umowy. Okres próbny nie mo˝e przekraczaç 3 miesićy. Umowa ta ma
umo˝liwiç pracodawcy zorientowanie si´ co do naszej przydatnoÊci na danym
stanowisku pracy, a nam – zapoznanie si´ z wymaganiami pracodawcy
i warunkami pracy na danym stanowisku. Zawarcie umowy o prac´ na okres
próbny nie jest obowiàzkowe. Strony mogà od razu, z pominićiem umowy na
okres próbny, zawrzeç umow´ o prac´ na czas nieokreÊlony, umow´ o prac´
na czas okreÊlony albo umow´ o prac´ na czas wykonania okreÊlonej pracy.
Co powinno si´ znaleêç w umowie o prac´?
Umowa o prac´ okreÊla strony umowy, rodzaj umowy, dat´ jej zawarcia
oraz warunki pracy i p∏acy, w szczególnoÊci:
• rodzaj pracy;
• miejsce wykonywania pracy;
• wynagrodzenie za prac´ odpowiadajàce rodzajowi pracy, ze wskazaniem sk∏adników wynagrodzenia;
• wymiar czasu pracy;
• termin rozpoczćia pracy.
Umow´ o prac´ zawiera si´ na piÊmie. Je˝eli umowa o prac´ nie zosta∏a
zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóêniej
w dniu rozpoczćia przez nas pracy, potwierdziç nam na piÊmie ustalenia,
co do rodzaju umowy oraz jej warunków. Zmiana warunków umowy
o prac´ wymaga formy pisemnej.
44
W przypadku, kiedy skierowano by nas do pracy na obszarze paƒstwa nie
b´dàcego cz∏onkiem Unii Europejskiej na okres przekraczajàcy 1 miesiàc,
umowa powinna dodatkowo okreÊlaç:
• czas wykonywania pracy za granicà;
• walut´, w której b´dzie wyp∏acane nam wynagrodzenie w czasie wykonywania pracy za granicà.
Ponadto pracodawca jest obowiàzany poinformowaç nas na piÊmie, jeÊli
jesteÊmy skierowani do pracy na obszarze paƒstwa nie b´dàcego cz∏onkiem
Unii Europejskiej na ponad 1 miesiàc, o Êwiadczeniach przys∏ugujàcych
nam z tytu∏u skierowania do pracy za granicà, obejmujàcych zwrot kosztów
przejazdu oraz zapewnienie zakwaterowania.
Pracodawca informuje nas równie˝ na piÊmie, nie póêniej ni˝ w ciàgu 7 dni
od dnia zawarcia umowy o prac´, o:
• obowiàzujàcej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy;
• cz´stotliwoÊci wyp∏aty wynagrodzenia za prac´;
• urlopie wypoczynkowym;
• d∏ugoÊci okresu wypowiedzenia umowy.
Je˝eli pracodawca nie ma obowiàzku ustalenia regulaminu pracy, dodatkowo musi poinformowaç nas o:
• porze nocnej;
• miejscu, terminie i czasie wyp∏aty wynagrodzenia;
• przyj´tym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecnoÊci w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecnoÊci w pracy.
Podstawa prawna: art. 29, 291 Kodeksu pracy.
Jakich informacji mo˝e oczekiwaç od nas pracodawca?
To, jakich danych osobowych ma prawo ˝àdaç pracodawca od nas, jako
osoby ubiegajàcej si´ o prac´ i od pracownika okreÊla Kodeks pracy.
Pracodawca ma prawo ˝àdaç od osoby ubiegajàcej si´ o zatrudnienie
podania nast´pujàcych danych osobowych:
• imienia (imion) i nazwiska;
• imion rodziców;
• daty urodzenia;
45
• miejsca zamieszkania (adresu do korespondencji);
• informacji o wykszta∏ceniu;
• informacji o przebiegu dotychczasowego zatrudnienia.
Pracodawca ma prawo ˝àdaç od pracownika podania tak˝e:
• innych naszych danych osobowych, a tak˝e imion i nazwisk oraz dat
urodzenia naszych dzieci, je˝eli podanie takich danych jest konieczne
ze wzgl´du na korzystanie przez nas ze szczególnych uprawnieƒ przewidzianych w prawie pracy;
• naszego numeru PESEL nadanego przez Rzàdowe Centrum Informatyczne
Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji LudnoÊci (RCI PESEL).
Pracodawca mo˝e ˝àdaç podania innych danych osobowych ni˝ okreÊlone wy˝ej, je˝eli obowiàzek ich podania wynika z odr´bnych przepisów.
Pracodawca nie mo˝e zadawaç pytaƒ, które majà charakter dyskryminacyjny, np. dot. religii, rasy, pochodzenia czy narodowoÊci lub w inny sposób
dyskryminujàcych.
Podstawa prawna: art. 221 Kodeksu pracy.
Jakie przys∏uguje nam wynagrodzenie?
Kwesti´ wynagradzania za prac´ reguluje Kodeks pracy . Wynagrodzenie
za prac´ powinno byç ustalone tak, aby odpowiada∏o rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a tak˝e
uwzgl´dnia∏o iloÊç i jakoÊç Êwiadczonej pracy.
Warunki wynagradzania za prac´ ustalajà:
• zak∏adowe lub ponadzak∏adowe uk∏ady zbiorowe pracy;
• regulaminy wynagradzania (u pracodawców zatrudniajàcych co najmniej 20 pracowników nie obj´tych zak∏adowym lub ponadzak∏adowym
uk∏adem zbiorowym pracy);
• umowy o prac´.
Systemy wynagradzania mogà byç zró˝nicowane. Do najpopularniejszych
nale˝y system czasowy – za jednostk´ przepracowanego czasu.
Wynagrodzenie podlega ochronie prawnej – nie mo˝emy zrzec si´ prawa
do wynagrodzenia ani przenieÊç tego prawa na innà osob´.
46
Wynagrodzenie za prac´ musi byç wyp∏acane co najmniej raz w miesiàcu,
w sta∏ym i ustalonym z góry terminie. Pracodawca jest obowiàzany wyp∏acaç wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie okreÊlonych w regulaminie
pracy lub w innych przepisach prawa pracy. Pracodawca, na nasze ˝àdanie,
jest obowiàzany udost´pniç do wglàdu dokumenty, na podstawie których
zosta∏o obliczone wynagrodzenie.
Ile godzin mo˝emy pracowaç?
Czas pracy reguluje Kodeks pracy . W Polsce nie mo˝na co do zasady pracowaç d∏u˝ej ni˝ 8 godzin na dob´ i przeci´tnie 40 godzin w przeci´tnie pićiodniowym tygodniu pracy, w przyj´tym okresie rozliczeniowym. W przypadkach okreÊlonych przepisami dobowy wymiar czasu pracy mo˝e zostaç
przed∏u˝ony ponad 8 godzin na dob´, przy zachowaniu jednak przeci´tnie
40-godzinnej tygodniowej normy czasu pracy w przyj´tym okresie rozliczeniowym. Tygodniowy czas pracy, ∏àcznie z godzinami nadliczbowymi, nie
mo˝e przekraczaç przeci´tnie 48 godzin w przyj´tym okresie rozliczeniowym.
UWAGA!
Liczba godzin nadliczbowych, przepracowanych w zwiàzku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy, nie mo˝e przekroczyç dla poszczególnego pracownika co do zasady 150 godzin w roku kalendarzowym. Praca w godzinach nadliczbowych jest rekompensowana dodatkiem do wynagrodzenia
za prac´ albo czasem wolnym od pracy.
Podstawa prawna: art. 129 i nast. Kodeksu pracy.
Ile dni urlopu nam przys∏uguje?
Uregulowania dotyczàce urlopu wypoczynkowego znajdujà si´ w Kodeksie pracy. Prawo do urlopu oraz d∏ugoÊç urlopu zale˝à od tego, jak d∏ugo
jesteÊmy pracownikami.
JeÊli podejmujemy prac´ po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podj´liÊmy prac´ prawo do urlopu uzyskujemy z up∏ywem ka˝dego miesiàca pracy. Mamy wówczas (z up∏ywem ka˝dego miesiàca pracy) prawo do
1/12 wymiaru urlopu przys∏ugujàcego nam po przepracowaniu roku. Prawo
do kolejnych urlopów nabywamy w ka˝dym nast´pnym roku kalendarzowym.
47
JeÊli pracujemy krócej ni˝ 10 lat, przys∏uguje nam 20 dni urlopu wypoczynkowego.
JeÊli pracujemy co najmniej 10 lat, przys∏uguje nam 26 dni urlopu wypoczynkowego. Taki urlop przys∏uguje nam na ca∏y rok kalendarzowy. JeÊli
pracujemy tylko cz´Êç roku, przys∏uguje nam urlop proporcjonalnie do
okresu naszego zatrudnienia.
JeÊli jesteÊmy zatrudnieni w niepe∏nym wymiarze pracy wymiar naszego
urlopu ustala si´ proporcjonalnie do naszego wymiaru czasu pracy.
UWAGA!
• Do okresu zatrudnienia, od którego zale˝y prawo i wymiar urlopu, wlicza
si´: okresy poprzedniego zatrudnienia, bez wzgl´du na przerwy oraz sposób ustania stosunku pracy, a tak˝e inne okresy na podstawie przepisów
szczególnych np. czas nauki w ró˝nych typach szkó∏ ponadpodstawowych.
Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001 z póên.
zm.) udokumentowane okresy zatrudnienia obywateli paƒstw cz∏onkowskich Unii Europejskiej oraz obywateli paƒstw, z którymi Unia Europejska zawar∏a umowy o swobodzie przep∏ywu osób, za granicà u pracodawców zagranicznych sà zaliczane do okresów pracy w Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie uprawnieƒ pracowniczych. Natomiast nie ma
przepisów powszechnie obowiàzujàcych, które uzasadnia∏yby zaliczanie
okresów zatrudnienia obywateli innych paƒstw, ni˝ okreÊlone wy˝ej, do
okresów pracy w Polsce w zakresie uprawnieƒ pracowniczych.
Kiedy mo˝emy dostaç urlop?
Pracodawca jest obowiàzany udzieliç nam cz´Êci urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym uzyskaliÊmy do niego prawo.
Na nasz wniosek, urlop mo˝e byç podzielony na cz´Êci, z tym zastrze˝eniem jednak, ˝e co najmniej jedna cz´Êç wypoczynku powinna trwaç nie
mniej ni˝ 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Z urlopu mo˝emy korzystaç w terminie okreÊlonym w planie urlopów albo
w terminie okreÊlonym po porozumieniu z pracodawcà. Jednak˝e cz´Êç urlopu, nie wićej ni˝ 4 dni w ka˝dym roku kalendarzowym, pracodawca jest obowiàzany udzieliç nam na nasze ˝àdanie i w terminie przez nas wskazanym.
48
Kiedy przys∏uguje nam urlop macierzyƒski?
JeÊli urodzimy dziecko, to przys∏uguje nam:
• 16 tygodni urlopu macierzyƒskiego przy pierwszym porodzie;
• 18 tygodni urlopu macierzyƒskiego przy ka˝dym nast´pnym porodzie;
• 26 tygodni urlopu macierzyƒskiego w przypadku urodzenia wićej ni˝
jednego dziecka przy jednym porodzie.
JeÊli wychowujemy dziecko przysposobione lub przyj´liÊmy dziecko na
wychowanie jako rodzina zast´pcza (ale nie jako rodzina zast´pcza pe∏niàca zadania pogotowia rodzinnego), to równie˝ w razie pierwszego porodu
mamy prawo do 18 tygodni urlopu macierzyƒskiego (oczywiÊcie dotyczy to
tylko pracownic, tj. kobiet).
Po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyƒskiego, mo˝emy zrezygnowaç z pozosta∏ej cz´Êci urlopu na rzecz pracownika – ojca wychowujàcego dziecko.
Pracownik, który przyjà∏ dziecko na wychowanie i wystàpi∏ do sàdu opiekuƒczego z wnioskiem o wszczćie post´powania w sprawie przysposobienia dziecka lub jeÊli przyjà∏ dziecko na wychowanie jako rodzina zast´pcza,
z wyjàtkiem rodziny zast´pczej pe∏niàcej zadania pogotowia rodzinnego,
ma prawo do 16 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyƒskiego, nie
d∏u˝ej jednak ni˝ do ukoƒczenia przez dziecko 12 miesićy ˝ycia.
Je˝eli natomiast pracownik, o którym mowa wy˝ej, przyjà∏ dziecko
w wieku do 1 roku, ma prawo do 8 tygodni urlopu na warunkach urlopu
macierzyƒskiego.
Za czas urlopu macierzyƒskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyƒskiego przys∏uguje nam zasi∏ek macierzyƒski w wysokoÊci 100% wynagrodzenia.
Jakie sà prawa kobiety karmiàcej w pracy?
JeÊli karmimy piersià, mamy prawo do dwóch pó∏godzinnych przerw wliczanych do czasu pracy. Przerwy te mogà byç kumulowane, tzn. mo˝emy
rozpoczàç prac´ o godzin´ póêniej lub koƒczyç o godzin´ wczeÊniej, ewentualnie
49
korzystaç w ciàgu pracy z jednej godzinnej przerwy. Je˝eli karmimy wićej
ni˝ jedno dziecko, przys∏uguje nam prawo do dwóch 45-minutowych przerw
w pracy. Przerwy na karmienie nie przys∏ugujà nam, jeÊli pracujemy krócej
ni˝ 4 godziny dziennie. Je˝eli nasz czas pracy nie przekracza 6 godzin, przys∏uguje nam jedna przerwa na karmienie.
Kiedy mo˝emy dostaç urlop wychowawczy?
Zarówno pracownicy, jak i pracownikowi przys∏uguje do 3 lat urlopu
wychowawczego, nie d∏u˝ej jednak ni˝ do ukoƒczenia przez dziecko czwartego roku ˝ycia. Aby skorzystaç z urlopu wychowawczego, musimy byç
zatrudnieni co najmniej od 6 miesićy (liczà si´ wszystkie okresy zatrudnienia, niezale˝nie od wyst´pujàcych mi´dzy nimi przerw). Jednak˝e rodzice
lub opiekunowie dziecka spe∏niajàcy warunki do korzystania z urlopu
wychowawczego mogà jednoczeÊnie korzystaç z takiego urlopu przez okres
nieprzekraczajàcy 3 miesićy.
W czasie urlopu wychowawczego korzystamy ze szczególnej ochrony stosunku pracy.
Pracodawca nie mo˝e wypowiedzieç ani rozwiàzaç umowy o prac´
w okresie od dnia z∏o˝enia przez nas jako pracownika wniosku o udzielenie
urlopu wychowawczego do dnia zakoƒczenia tego urlopu. Rozwiàzanie
przez pracodawc´ umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie og∏oszenia upad∏oÊci lub likwidacji pracodawcy, a tak˝e gdy zachodzà przyczyny
uzasadniajàce rozwiàzanie umowy o prac´ bez wypowiedzenia z winy pracownika. Ochrona ta jest zmodyfikowana w przypadku gdy pracodawca
zwalnia pracowników z pracy na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 r.
o szczególnych zasadach rozwiàzywania z pracownikami stosunków pracy
z przyczyn niedotyczàcych pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 ze zm.).
Jak mo˝emy rozwiàzaç umow´ o prac´?
Dopuszczalne sposoby rozwiàzania umowy o prac´ okreÊla Kodeks pracy.
Umow´ o prac´ rozwiàzuje si´:
• przez oÊwiadczenie nasze lub naszego pracodawcy z zachowaniem
okresu wypowiedzenia (rozwiàzanie umowy o prac´ za wypowiedzeniem);
50
• przez oÊwiadczenie nasze lub naszego pracodawcy bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiàzanie umowy o prac´ bez wypowiedzenia);
• z up∏ywem czasu, na który by∏a zawarta;
• z dniem ukoƒczenia pracy, dla której wykonania by∏a zawarta.
Z up∏ywem czasu, na który by∏a zawarta, rozwiàzuje si´ umow´ o prac´
na okres próbny oraz umow´ o prac´ na czas okreÊlony.
Z dniem ukoƒczenia pracy, dla której wykonania by∏a zawarta rozwiàzuje si´ umow´ o prac´ na czas wykonania okreÊlonej pracy. Taki tryb rozwiàzania umowy o prac´ nie wymaga sk∏adania ani przez nas, ani przez
naszego pracodawc´ dodatkowych oÊwiadczeƒ woli, ani podawania przyczyn rozwiàzania umowy oraz konsultacji zwiàzkowej.
Za porozumieniem stron
Za porozumieniem stron (czyli nas i naszego pracodawcy) mo˝e zostaç
rozwiàzana ka˝da umowa o prac´ – zarówno umowa o prac´ na czas nieokreÊlony, jak i umowa terminowa. Rozwiàzania umowy o prac´ w tym trybie mo˝na dokonaç w terminie uzgodnionym przez strony, bez podania
przyczyny oraz bez konsultacji z reprezentujàcà pracownika zak∏adowà
organizacjà zwiàzkowà.
Za wypowiedzeniem
Przez oÊwiadczenie nasze lub naszego pracodawcy z zachowaniem okresu wypowiedzenia, czyli za wypowiedzeniem mo˝e zostaç rozwiàzana
umowa o prac´ zawarta na okres próbny i umowa o prac´ zawarta na czas
nieokreÊlony. W przypadku wypowiedzenia, rozwiàzanie umowy o prac´
nast´puje z up∏ywem okresu wypowiedzenia. Okresy wypowiedzenia wskazujà przepisy Kodeksu pracy.
Okres wypowiedzenia umowy o prac´ zawartej na okres próbny wynosi:
• 3 dni robocze, je˝eli okres próbny nie przekracza 2 tygodni;
• 1 tydzieƒ, je˝eli okres próbny jest d∏u˝szy ni˝ 2 tygodnie;
• 2 tygodnie, je˝eli okres próbny wynosi 3 miesiàce.
Okres wypowiedzenia umowy o prac´ zawartej na czas nieokreÊlony jest
uzale˝niony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
• 2 tygodnie, je˝eli byliÊmy zatrudnieni krócej ni˝ 6 miesićy;
51
• 1 miesiàc, je˝eli byliÊmy zatrudnieni co najmniej 6 miesićy;
• 3 miesiàce, je˝eli byliÊmy zatrudnieni co najmniej 3 lata.
Je˝eli jesteÊmy zatrudnieni na stanowisku zwiàzanym z odpowiedzialnoÊcià materialnà za powierzone mienie, d∏ugoÊç okresów wypowiedzenia
mo˝e zostaç przez strony umowy wyd∏u˝ona, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.
Po wypowiedzeniu umowy o prac´ przez nas lub naszego pracodawc´,
strony mogà ustaliç wczeÊniejszy termin rozwiàzania umowy, przy czym
ustalenie takie nie zmienia trybu rozwiàzania umowy o prac´ (to znaczy, ˝e
nadal jest to rozwiàzanie umowy o prac´ za wypowiedzeniem).
Je˝eli wypowiedzenie nam umowy o prac´ zawartej na czas nieokreÊlony
nast´puje z powodu og∏oszenia upad∏oÊci lub likwidacji pracodawcy albo
z innych przyczyn nie dotyczàcych nas, pracodawca mo˝e – w celu wczeÊniejszego rozwiàzania umowy o prac´ – skróciç okres 3-miesićznego wypowiedzenia,
jednak najwy˝ej do 1 miesiàca. W takim przypadku przys∏uguje nam odszkodowanie w wysokoÊci wynagrodzenia za pozosta∏à cz´Êç okresu wypowiedzenia.
OÊwiadczenie ka˝dej ze stron o wypowiedzeniu umowy o prac´ powinno
nastàpiç na piÊmie.
W oÊwiadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu nam umowy o prac´
powinno byç zawarte pouczenie o przys∏ugujàcym nam prawie odwo∏ania
do sàdu pracy. Ponadto, w oÊwiadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu
umowy o prac´ zawartej na czas nieokreÊlony, powinna byç wskazana przyczyna uzasadniajàca wypowiedzenie umowy.
Podjćie przez pracodawc´ decyzji w sprawie wypowiedzenia nam umowy
o prac´ zawartej na czas nieokreÊlony wymaga konsultacji z reprezentujàcà
nas zak∏adowà organizacjà zwiàzkowà.
Umowa o prac´ na czas okreÊlony oraz umowa o prac´ na czas wykonania okreÊlonej pracy mogà zostaç wypowiedziane tylko w przypadkach okreÊlonych w przepisach prawa pracy (og∏oszenie upad∏oÊci lub likwidacja pracodawcy, zwalnianie pracowników z przyczyn ich nie dotyczàcych). We wskazanych przypadkach okres wypowiedzenia tych umów wynosi 2 tygodnie.
52
Podstawa prawna: art. 30 – 38 Kodeksu pracy
Ponadto, przepisy dopuszczajà wypowiedzenie umowy o prac´ na czas
okreÊlony d∏u˝szy ni˝ 6 miesićy, je˝eli przy zawieraniu tej umowy my i nasz
pracodawca przewidzieliÊmy dopuszczalnoÊç wczeÊniejszego rozwiàzania
tej umowy za dwutygodniowym wypowiedzeniem.
Dopuszczalne jest równie˝ wypowiedzenie umowy o prac´ zawartej na
czas okreÊlony w celu zast´pstwa innego pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecnoÊci w pracy, a okres wypowiedzenia wynosi 3 dni
robocze.
Bez wypowiedzenia
Rozwiàzanie umowy o prac´ bez wypowiedzenia, czyli przez oÊwiadczenie nasze lub naszego pracodawcy bez zachowania okresu wypowiedzenia
jest dopuszczalne tylko w przypadkach okreÊlonych w przepisach prawa
pracy.
Pracodawca mo˝e rozwiàzaç umow´ o prac´ bez wypowiedzenia z naszej
winy w razie:
• ci´˝kiego naruszenia przez nas podstawowych obowiàzków pracowniczych;
• pope∏nienia przez nas w czasie trwania umowy o prac´ przest´pstwa,
które uniemo˝liwia dalsze zatrudnianie nas na zajmowanym stanowisku, je˝eli przest´pstwo jest oczywiste lub zosta∏o stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
• zawinionej przez nas utraty uprawnieƒ koniecznych do wykonywania
pracy na zajmowanym stanowisku.
Pracodawca mo˝e rozwiàzaç umow´ o prac´ bez wypowiedzenia z powodu
naszej d∏ugotrwa∏ej nieobecnoÊci w pracy:
• je˝eli nasza niezdolnoÊç do pracy wskutek choroby trwa:
– d∏u˝ej ni˝ 3 miesiàce – gdy byliÊmy zatrudnieni u danego pracodawcy krócej ni˝ 6 miesićy;
– d∏u˝ej ni˝ ∏àczny okres pobierania z tego tytu∏u wynagrodzenia
i zasi∏ku, oraz pobierania Êwiadczenia rehabilitacyjnego przez
pierwsze 3 miesiàce – gdy byliÊmy zatrudnieni u danego pracodawcy co najmniej 6 miesićy lub je˝eli niezdolnoÊç do pracy
zosta∏a spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobà zawodowà;
53
– w razie naszej usprawiedliwionej nieobecnoÊci w pracy z innych przyczyn, trwajàcej d∏u˝ej ni˝ 1 miesiàc.
OÊwiadczenie pracodawcy o rozwiàzaniu z nami umowy o prac´ bez wypowiedzenia powinno nastàpiç na piÊmie. W oÊwiadczeniu tym powinno byç
zawarte pouczenie o przys∏ugujàcym nam prawie odwo∏ania do sàdu pracy
oraz powinna byç wskazana przyczyna uzasadniajàca rozwiàzanie umowy.
Rozwiàzanie z nami umowy o prac´ bez wypowiedzenia przez pracodawc´ wymaga przeprowadzenia konsultacji z zak∏adowà organizacjà zwiàzkowà nas reprezentujàcà.
Mo˝emy, b´dàc pracownikami rozwiàzaç umow´ o prac´ bez wypowiedzenia w dwóch przypadkach:
• je˝eli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzajàce szkodliwy
wp∏yw wykonywanej pracy na nasze zdrowie, a pracodawca nie przeniesie nas w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej
pracy, odpowiedniej ze wzgl´du na stan naszego zdrowia i kwalifikacje
zawodowe;
• gdy pracodawca dopuÊci∏ si´ ci´˝kiego naruszenia podstawowych obowiàzków wobec nas; w takim przypadku przys∏uguje nam odszkodowanie w wysokoÊci wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a je˝eli umowa
o prac´ zosta∏a zawarta na czas okreÊlony lub na czas wykonania okreÊlonej pracy – w wysokoÊci wynagrodzenia za okres 2 tygodni.
OÊwiadczenie pracownika o rozwiàzaniu umowy o prac´ bez wypowiedzenia powinno nastàpiç na piÊmie, z podaniem przyczyny uzasadniajàcej
rozwiàzanie umowy.
Podstawa prawna: art. 52, 53 i 55 Kodeksu pracy.
Jakie przys∏ugujà nam prawa w przypadku niezgodnego z prawem wypowiedzenia lub rozwiàzania umowy o prac´?
Mo˝emy wnieÊç odwo∏anie od wypowiedzenia umowy o prac´ do sàdu pracy.
W razie ustalenia, ˝e wypowiedzenie umowy o prac´ zawartej na czas nieokreÊlony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów
54
o prac´, sàd pracy – stosownie do naszego ˝àdania – orzeka o bezskutecznoÊci wypowiedzenia, a je˝eli umowa uleg∏a ju˝ rozwiàzaniu – o przywróceniu nas do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.
Równie˝ je˝eli rozwiàzano z nami umow´ o prac´ bez wypowiedzenia
z naruszeniem przepisów, przys∏uguje roszczenie o przywrócenie do pracy
na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. O przywróceniu do
pracy lub odszkodowaniu orzeka sàd pracy.
Nasze szczegó∏owe uprawnienia zwiàzane z przywróceniem do pracy,
a tak˝e przyznaniem nam odszkodowania okreÊlajà przepisy Kodeksu pracy.
Odwo∏anie od wypowiedzenia umowy o prac´ mo˝emy wnieÊç do sàdu
pracy w ciàgu 7 dni od dnia dorćzenia nam pisma wypowiadajàcego
umow´ o prac´.
˚àdanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania mo˝emy wnieÊç do
sàdu pracy w ciàgu 14 dni od dnia dorćzenia nam zawiadomienia o rozwiàzaniu umowy o prac´ bez wypowiedzenia lub od dnia wygaÊnićia
umowy o prac´.
Je˝eli nie dokonamy – bez swojej winy – w terminie powy˝szych czynnoÊci, sàd pracy – na nasz wniosek – postanawia o przywróceniu uchybionego
terminu.
Wniosek o przywrócenie terminu mo˝emy wnieÊç do sàdu pracy w ciàgu
7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. We wniosku powinniÊmy podaç okolicznoÊci uzasadniajàce przywrócenie terminu.
Podstawa prawna: art. 44, 45 § 1, 56 § 1, 264 § 1 i 2 i 265 Kodeksu pracy.
Powy˝szych roszczeƒ mo˝emy dochodziç przed sàdem:
• w∏aÊciwoÊci ogólnej pracodawcy;
• w którego okr´gu praca jest, by∏a lub mia∏a byç wykonywana;
• w którego okr´gu znajduje si´ zak∏ad pracy.
Podstawa prawna: art. 461 § 1 Kodeksu post´powania cywilnego.
55
Je˝eli dochodzimy roszczeƒ z zakresu prawa pracy nie mamy obowiàzku
uiszczania op∏at sàdowych.
Wydatki zwiàzane z czynnoÊciami podejmowanymi w toku post´powania
w sprawach z zakresu prawa pracy – o nasze roszczenia jako pracownika –
ponosi tymczasowo Skarb Paƒstwa. Sàd, w orzeczeniu koƒczàcym post´powanie w instancji, rozstrzyga o tych wydatkach, stosujàc odpowiednio przepisy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych. Z tym, ˝e obcià˝enie nas
tymi wydatkami mo˝e nastàpiç w wypadkach szczególnie uzasadnionych.
Wypowiedzenie lub rozwiàzanie z nami stosunku pracy bez wypowiedzenia naruszajàce w sposób ra˝àcy przepisy prawa pracy jest wykroczeniem
przeciwko naszym prawom, zagro˝onym karà grzywny.
Organem powo∏anym do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy
jest Paƒstwowa Inspekcja Pracy.
Do zakresu dzia∏ania Paƒstwowej Inspekcji Pracy nale˝y m. in. nadzór
i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, w szczególnoÊci
przepisów dotyczàcych:
• stosunku pracy;
• wynagrodzenia za prac´ i innych Êwiadczeƒ wynikajàcych ze stosunku
pracy;
• czasu pracy;
• urlopów;
• naszych uprawnieƒ zwiàzanych z rodzicielstwem; a tak˝e Êciganie
wykroczeƒ przeciwko prawom pracownika okreÊlonym w Kodeksie
pracy.
Podstawa prawna: art. 281 pkt. 3 Kodeksu pracy oraz ustawa o Paƒstwowej
Inspekcji Pracy z dnia 6 marca 1981 r. (Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1362 ze zm.).
UWAGA!
Adresy okr´gowych inspektoratów pracy znajdujà si´ m. in. na stronie:
www.pip.gov.pl
56
Jakie uprawnienia przys∏ugujà nam, jeÊli jesteÊmy osobà bezrobotnà?
Ochrona z tytu∏u bezrobocia, uregulowana jest w przepisach Ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r.
W Polsce status osoby bezrobotnej mo˝emy uzyskaç o ile:
• nie jesteÊmy zatrudnieni i nie wykonujemy innej pracy zarobkowej;
• jesteÊmy zdolni i gotowi do podjćia zatrudnienia w pe∏nym wymiarze
czasu pracy obowiàzujàcego w danym zawodzie lub s∏u˝bie;
• nie uczymy si´ w szkole, z wyjàtkiem szkó∏ dla doros∏ych lub szkó∏ wy˝szych w systemie wieczorowym albo zaocznym;
• jesteÊmy zarejestrowani we w∏aÊciwym dla miejsca zameldowania (sta∏ego lub czasowego) powiatowym urz´dzie pracy.
Musimy byç równie˝ w odpowiednim wieku, tzn. mieç ukoƒczone 18 lat
i nie przekroczyç ustalonej górnej granicy wieku: 60 lat dla kobiet i 65 lat
dla m´˝czyzn.
Nie mo˝emy tak˝e:
• mieç prawa do emerytury lub renty;
• byç w∏aÊcicielem lub posiadaczem nieruchomoÊci rolnej o pow. powy˝ej 2 ha przeliczeniowych;
• prowadziç pozarolniczej dzia∏alnoÊci gospodarczej;
• mieç przychodu w wysokoÊci przekraczajàcej po∏ow´ minimalnego
wynagrodzenia;
• otrzymywaç zasi∏ku sta∏ego z pomocy spo∏ecznej;
• pobieraç Êwiadczenia piel´gnacyjnego, dodatku do zasi∏ku rodzinnego
z tytu∏u wychowywania dziecka i utraty prawa do zasi∏ku dla bezrobotnych na skutek up∏ywu ustawowego okresu jego pobierania.
Co nale˝y zrobiç, aby zarejestrowaç si´ jako osoba bezrobotna?
Rejestrujemy si´ w powiatowym urz´dzie pracy w∏aÊciwym dla naszego
sta∏ego lub czasowego miejsca zameldowania. Osoby, które nie majà zameldowania mogà zarejestrowaç si´ w urz´dzie w miejscu aktualnego pobytu.
Do rejestracji wymagane sà nast´pujàce dokumenty:
• dowód osobisty lub inny dokument to˝samoÊci;
57
• dyplom, Êwiadectwo ukoƒczenia szko∏y lub Êwiadectwo szkolne albo
zaÊwiadczenie ukoƒczenia kursu lub szkolenia;
• Êwiadectwa pracy oraz inne dokumenty niezb´dne do ustalenia uprawnieƒ bezrobotnego (np. : legitymacja ubezpieczeniowa);
• dokument o przeciwwskazaniach do wykonywania okreÊlonych prac.
Jakie Êwiadczenia przys∏ugujà nam jako osobie bezrobotnej?
Jako osoba bezrobotna mamy prawo do zasi∏ku. Mo˝emy go otrzymaç o ile:
• nie dostaliÊmy propozycji odpowiedniego zatrudnienia;
• nie zostaliÊmy skierowani do prac interwencyjnych, robót publicznych
lub na utworzone dodatkowe miejsca pracy.
UWAGA!
Prawo do zasi∏ku przys∏uguje nam, je˝eli w czasie 18 miesićy przed zarejestrowaniem si´ w powiatowym urz´dzie pracy, wykonywaliÊmy prac´ co
najmniej przez ca∏y rok.
WysokoÊç zasi∏ku uzale˝niona jest od sta˝u pracy:
• 80% zasi∏ku podstawowego otrzymamy, jeÊli nasz sta˝ pracy jest mniejszy ni˝ 5 lat;
• 100% zasi∏ku podstawowego otrzymamy, jeÊli nasz sta˝ pracy jest
mniejszy ni˝ 20 lat;
• 120% zasi∏ku podstawowego otrzymamy, jeÊli nasz sta˝ pracy wynosi co
najmniej 20 lat.
Zasi∏ek podstawowy (stan prawny na dzieƒ 1 czerwca 2005 r.) wynosi 521,90 z∏.
Jak d∏ugo mo˝emy pobieraç zasi∏ek dla bezrobotnych?
Okres pobierania zasi∏ku jest zró˝nicowany i wynosi odpowiednio 6, 12 i 18
miesićy.
Mo˝emy przez 6 miesićy pobieraç zasi∏ek, je˝eli w tym czasie mieszkamy
na obszarze dzia∏ania powiatowego urz´du pracy, je˝eli:
• stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzajàcego dzieƒ nabycia prawa do zasi∏ku nie przekracza∏a 125 % przeci´tnej stopy bezrobocia w kraju.
58
Mo˝emy przez 12 miesićy pobieraç zasi∏ek, je˝eli w tym czasie mieszkamy
na obszarze dzia∏ania powiatowego urz´du pracy, je˝eli:
• stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzajàcego dzieƒ nabycia prawa do zasi∏ku przekracza∏a 125 % przeci´tnej
stopy bezrobocia w kraju lub mamy powy˝ej 50 lat i jednoczeÊnie posiadamy 20-letni sta˝ pracy uprawniajàcy nas do zasi∏ku.
Mo˝emy przez 18 miesićy pobieraç zasi∏ek, je˝eli w dniu nabycia prawa
do zasi∏ku oraz w czasie pobierania zasi∏ku mieszkamy na obszarze dzia∏ania powiatowego urz´du pracy, je˝eli:
• stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzajàcego dzieƒ nabycia prawa do zasi∏ku przekracza∏a dwukrotnie przeci´tnà stop´ bezrobocia w kraju;
• posiadamy jednoczeÊnie co najmniej 20-letni sta˝ pracy uprawniajàcy
nas do zasi∏ku;
• mamy na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat, jeÊli
nasz ma∏˝onek jest tak˝e bezrobotny i utraci∏ prawo do zasi∏ku z powodu up∏ywu czasu jego pobierania; utrata tego prawa przez ma∏˝onka
musi nastàpiç po dniu nabycia przez nas prawa do zasi∏ku.
Czy je˝eli jesteÊmy bezrobotni to przys∏uguje nam ubezpieczenie?
Zasi∏ek to tylko jedna z form pomocy, jakie powiatowe urz´dy pracy nam
oferujà, je˝eli jesteÊmy bezrobotni. W przypadku, gdy jesteÊmy zarejestrowani jako bezrobotni otrzymujemy tak˝e zaÊwiadczenie o uprawnieniach
do Êwiadczeƒ zdrowotnych. Dzi´ki niemu my i cz∏onkowie naszej rodziny
mogà korzystaç z opieki lekarskiej na takich samych zasadach jak wszyscy
ubezpieczeni. Urzàd pracy op∏aca za nas sk∏adk´ na ubezpieczenie zdrowotne. Z uprawnienia tego korzystamy tak˝e wtedy, gdy nie mamy prawa
do pobierania zasi∏ku, oraz cz∏onkowie naszych rodzin. Urzàd zg∏asza bezrobotnego do ubezpieczenia zdrowotnego tylko wówczas gdy nie ma on
innego tytu∏u do objćia ubezpieczeniem zdrowotnym.
Jakiej jeszcze pomocy mo˝emy si´ spodziewaç jeÊli jesteÊmy bezrobotni?
Je˝eli jesteÊmy osobà bezrobotnà mo˝emy otrzymaç tak˝e:
• po˝yczki na sfinansowanie wybranego szkolenia;
• finansowanie szkoleƒ i dodatków szkoleniowych;
59
• finansowanie dodatków aktywizacyjnych;
• refundowanie kosztów sk∏adek na ubezpieczenia spo∏eczne;
• dotacj´ na podjćie dzia∏alnoÊci gospodarczej;
• dofinansowanie kosztów zakwaterowania;
• dofinansowanie kosztów przejazdu do pracodawcy;
• finansowanie stypendiów w przypadku podjćia dalszej nauki, odbywania sta˝u lub przygotowania zawodowego.
Ponadto pracodawca mo˝e otrzymaç refundacj´ z tytu∏u zatrudnienia
osoby bezrobotnej w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych,
a tak˝e otrzymaç dofinansowanie wyposa˝enia stanowiska pracy.
Jakà pomoc mo˝emy uzyskaç w urz´dzie pracy?
Urz´dy pracy pomogà nam, jeÊli jesteÊmy bezrobotni i poszukujemy
pracy w znalezieniu zatrudnienia.
PoÊrednictwo pracy
PoÊrednictwo pracy polega na udzielaniu pomocy bezrobotnym i innym
osobom poszukujàcym pracy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz
pracodawcom w znalezieniu odpowiednich pracowników.
PoÊrednictwo wyst´puje w ró˝nych formach:
PoÊrednictwo zamkni´te
PoÊrednictwo pracy zamkni´te polega na podawaniu bezrobotnym
i poszukujàcym pracy przez urz´dy pracy do wiadomoÊci ofert pracy, które
nie zawierajà informacji umo˝liwiajàcych nawiàzanie samodzielnego kontaktu z pracodawcà. Obs∏uga ofert pracy w ramach poÊrednictwa zamkni´tego realizowana jest przez poÊrednika pracy, którego zadaniem jest przeprowadzenie doboru kandydatów na stanowiska lub do prac okreÊlonych
przez pracodawc´ w ofercie pracy.
PoÊrednictwo otwarte
PoÊrednictwo pracy otwarte polega na podawaniu osobom bezrobotnym
i poszukujàcym pracy przez urz´dy pracy do wiadomoÊci ofert pracy zawierajàcych dane pozwalajàce na identyfikacj´ pracodawcy, w szczególnoÊci
informacje o nazwie pracodawcy, adresie, numerze telefonu, faxu lub adresie poczty elektronicznej.
60
PoÊrednictwo pracy otwarte mo˝e byç prowadzone w formie targów
pracy, które sà zbiorowà prezentacjà ofert pracy i umo˝liwiajà bezpoÊredni
kontakt pracodawców z bezrobotnymi i poszukujàcymi pracy.
PoÊrednictwo pracy na stanowiska, które wymagajà szczególnych predyspozycji psychofizycznych uruchamiane jest jednostkowo – wtedy, pracodawca zg∏asza ch´ç zatrudnienia pracownika na stanowisko, wymagajàce od
kandydata spe∏nienia specjalnych wymagaƒ. Kandydaci muszà w takim
przypadku poddaç si´ specjalistycznym badaniom przydatnoÊci zawodowej.
Gie∏dy pracy
PoÊrednictwo pracy zamkni´te mo˝e byç prowadzone w formie gie∏dy
pracy, która umo˝liwia bezpoÊredni kontakt pracodawcy z grupà kandydatów do pracy dobranà przez poÊrednika pracy w procesie doboru. Gie∏da
pracy jest organizowana jednoczeÊnie na rzecz jednego lub kilku pracodawców oraz bezrobotnych i poszukujàcych pracy.
Gie∏da pracy jest organizowana w przypadku posiadania przez urzàd
pracy du˝ej iloÊci ofert pracy od jednego lub kilku pracodawców mo˝liwych
do realizacji w ramach poÊrednictwa pracy zamkni´tego.
Targi pracy
PoÊrednictwo pracy otwarte mo˝e byç prowadzone w formie targów
pracy, które sà zbiorowà prezentacjà ofert pracy i umo˝liwiajà bezpoÊredni
kontakt pracodawców z bezrobotnymi i poszukujàcymi pracy.
Targi pracy powinny byç organizowane w przypadkach posiadania przez
urzàd pracy du˝ej iloÊci ofert pracy mo˝liwych do realizacji w poÊrednictwie
pracy otwartym.
Sklepy z pracà
Sklepy z pracà sà to takie miejsca w mieÊcie, gdzie panuje du˝y ruch pieszych i gdzie udost´pnia si´ oferty pracy. Chodzi o to, aby zwi´kszyç dost´p
pracodawców i poszukujàcych pracy do ofert pracy, bez koniecznoÊci wizyty w urz´dzie pracy.
Krajowa baza ofert pracy
Krajowa baza ofert pracy jest to internetowy bank ofert pracy o zasi´gu
ogólnopolskim. Baza ta umo˝liwia szybkà wymian´ i korzystanie z informacji o ofertach pracy mi´dzy województwami.
61
Poradnictwo zawodowe
Poradnictwo zawodowe realizowane jest przez doradców zawodowych.
Majà oni za zadanie pomóc osobom bezrobotnym i poszukujàcym pracy
w planowaniu i organizowaniu ˝ycia zawodowego. Doradcy udzielajà informacji zawodowych, wskazówek, porad, prowadzà tak˝e badania diagnostyczne przydatnoÊci zawodowej.
Osoby te pomagajà ludziom majàcym trudnoÊci z podjćiem lub realizacjà decyzji zawodowej. TrudnoÊci te mogà wynikaç z nieumiej´tnoÊci oceny
swoich mo˝liwoÊci zawodowych lub nieumiej´tnoÊci korzystania z informacji o rynku pracy.
Doradcy zawodowi pomagajà równie˝ ludziom zaradnym, zamierzajàcym
zmieniç zawód lub podjàç dzia∏alnoÊç gospodarczà.
Z doradcami zawodowymi mo˝emy si´ spotkaç w Centrach Informacji
i Planowania Kariery Zawodowej, w Salach Informacji i Poradnictwa Grupowego oraz na stanowiskach doradców zawodowych w urz´dach pracy.
Klub pracy
Klub pracy oferuje nam jako osobom bezrobotnym i poszukujàcym pracy
cykliczne spotkania grupowe, majàce na celu nauk´ praktycznych umiej´tnoÊci niezb´dnych przy poszukiwaniu zatrudnienia.
W Klubie Pracy mo˝emy nauczyç si´ techniki aktywnego poszukiwania
pracy, poznaç swoje mocne i s∏abe strony, nabyç umiej´tnoÊci potrzebne
podczas rozmów z pracodawcami, nauczyç si´ pisania ˝yciorysu, podania
o prac´, listu motywacyjnego, w∏asnej oferty, poznaç zasady analizowania
ofert pracy.
Szkolenia
Szkolenia majà pomóc nam, jeÊli jesteÊmy osobà bezrobotnà i zagro˝onà
utratà pracy w uzyskaniu kwalifikacji dostosowanych do potrzeb rynku
pracy. Szkolenia mogà obejmowaç m. in.:
• przyuczanie do zawodu;
• przekwalifikowanie (zmian´ zawodu);
• podwy˝szenie kwalifikacji zawodowych;
• nauk´ umiej´tnoÊci poszukiwania i uzyskania zatrudnienia.
62
UWAGA!
Adresy wojewódzkich i powiatowych urz´dów pracy dost´pne sà na stronach internetowych serwisu informacyjnego: www.praca.gov.pl
Jak napisaç CV?
W Polsce proces rekrutacji pracownika najcz´Êciej rozpoczyna si´ od
zapoznania z ˝yciorysem i listem motywacyjnymi kandydata.
CV, czyli ˝yciorys zawodowy jest podstawowym dokumentem ilustrujàcym nasze ˝ycie zawodowe. Standardowy ˝yciorys powinien si´ zmieÊciç na
jednym arkuszu papieru formatu A4. Maksymalnie mo˝e zajàç dwie strony.
CV zawiera takie informacje jak:
• dane personalne;
• zdjćie (niekoniecznie);
• przebieg wykszta∏cenia;
• przebieg zatrudnienia (doÊwiadczenie zawodowe);
• umiej´tnoÊci;
• zainteresowania;
• informacje dodatkowe.
Pod ˝yciorysem nale˝y umieÊciç odrćznie podpisanà zgod´ na przetwarzanie danych osobowych.
Patrz: Schemat CV przedstawia za∏àcznik nr 3
Rodzaje ˝yciorysów (przyk∏ady)
CV w wersji chronologicznej
Jest najbardziej popularne. DoÊwiadczenie zawodowe przedstawione jest
w odwrotnym porzàdku chronologicznym – od ostatniego do pierwszego
miejsca pracy. Podane sà nasze stanowiska i nazwy zak∏adów pracy, w których pracowaliÊmy, a obowiàzki i osiàgnićia dok∏adnie opisane. ˚yciorys
w tej formie jest czytelny, przejrzysty, pozwala na Êledzenie przebiegu naszego zatrudnienia oraz jego ciàg∏oÊci.
63
CV w wersji funkcjonalnej
Umo˝liwia przedstawienie naszego doÊwiadczenia zawodowego oraz
umiej´tnoÊci wed∏ug g∏ównych obszarów naszych zainteresowaƒ (daty
mogà byç jedynie uzupe∏nieniem). PodkreÊla si´ nasze najwa˝niejsze osiàgnićia i silne strony, które b´dà pomocne przy wykonywaniu pracy, o którà
si´ staramy. Nazwy stanowisk majà znaczenie drugorz´dne, czasami sà
w ogóle pomijane.
CV w wersji ukierunkowanej
Jego cechà charakterystycznà jest to, ˝e zawiera szczegó∏owe informacje
dotyczàce jedynie pewnej dziedziny naszych doÊwiadczeƒ zawodowych,
pomijajàc przy tym pozosta∏e. Przedstawiamy swojà ofert´ majàc na wzgl´dzie jasny, ÊciÊle sprecyzowany cel zawodowy. Wymieniamy w nim te zdolnoÊci i umiej´tnoÊci, które Êwiadczà o naszym dopasowaniu do danego stanowiska oraz stanowià podbudow´ osiàgni´ç, pozostajàcych w Êcis∏ym
zwiàzku z celem zawodowym.
Pos∏ugiwanie si´ tà wersjà ˝yciorysu Êwiadczy o naszym strategicznym
myÊleniu o w∏asnej karierze oraz o dobrej znajomoÊci wymagaƒ i charakteru stanowiska, o jakie si´ ubiegamy.
CV w wersji alternatywnej
Jest prezentacjà naszych umiej´tnoÊci i oczekiwaƒ w formie listu skierowanego do konkretnego pracodawcy i sk∏adanego zamiast CV. OkreÊlamy
dziedziny, które nas interesujà i stanowiska, na których chcielibyÊmy pracowaç. Wersja ta zawiera na tyle pe∏ny opis faktów z naszej dotychczasowej
kariery zawodowej, ˝e zb´dne staje si´ pisanie ˝yciorysu w standardowej
formie.
Jak napisaç list motywacyjny?
Drugim wa˝nym dokumentem przy ubieganiu si´ o prac´ jest list motywacyjny. W liÊcie wyjaÊniamy powody, dla których zainteresowaliÊmy si´
konkretnym stanowiskiem pracy. Ma charakter nieco bardziej osobisty ni˝
˝yciorys. Standardowo obejmuje jednà stron´ formatu A4 i musi byç
odrćznie podpisany.
Patrz: Schemat listu motywacyjnego przedstawia za∏àcznik nr 4
64
VIII. Podatki
Co to jest podatek?
Podatek jest to publicznoprawne, nieodp∏atne, przymusowe i bezzwrotne Êwiadczenie pieni´˝ne. Podatek jest p∏acony na rzecz paƒstwa, powiatu lub gminy.
Podatek jest Êwiadczeniem przymusowym, co oznacza, ˝e ka˝dy musi go
p∏aciç. JeÊli tego nie robimy, paƒstwo mo˝e wyegzekwowaç nale˝nà sum´
w drodze post´powania egzekucyjnego.
Podstawa prawna: art. 6 Ustawy Ordynacja podatkowa z dnia 29 sierpnia
1997 r. (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zmianami).
Kto musi p∏aciç podatek dochodowy?
Do zap∏aty podatku zobowiàzana jest ka˝da osoba mieszkajàca w Polsce.
Podatek dochodowy jest podatkiem osobistym, co oznacza, ˝e podatnikiem
jest ka˝dy z nas. Nie jest dopuszczalne grupowe obliczanie i zap∏ata podatku (np. ca∏a rodzina). Od regu∏y tej istnieje wyjàtek, gdy˝ mo˝emy opodatkowaç si´ wspólnie z naszym ma∏˝onkiem, pod warunkiem, ˝e:
• wystàpimy z wnioskiem o ∏àczne opodatkowanie;
• istnieje mi´dzy nami wspólnoÊç majàtkowa;
• pozostajemy w zwiàzku ma∏˝eƒskim przez ca∏y rok podatkowy;
• z∏o˝ymy wspólne roczne zeznanie podatkowe.
Podstawa prawna: art. 6 ust. 1–3 Ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych z 26 lipca 1991 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176).
UWAGA!
Zgodnie z polskim prawem, podatnik odpowiada ca∏ym swoim majàtkiem
za zobowiàzania podatkowe.
65
Za co p∏acimy podatek dochodowy?
Opodatkowaniu podlegajà wszystkie dochody podatnika z wyjàtkiem
wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c Ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych.
JeÊli uzyskujemy dochody z wielu êróde∏, musimy je zsumowaç i od nich
zap∏aciç podatek.
Podatek musimy zap∏aciç mi´dzy innymi od przychodów uzyskiwanych
z wykonywanej pracy, prowadzonej dzia∏alnoÊci gospodarczej, otrzymywanych rent i emerytur oraz sprzeda˝y budynków, mieszkaƒ i innych rzeczy.
UWAGA!
Szczegó∏owe wyliczenie êróde∏ dochodów, podlegajàcych opodatkowaniu
wymienia art. 10 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia
26 lipca 1991 r.
W art. 21, 52, 52a i 52c Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymienione sà dochody, których nie dolicza si´ do przychodu podatnika, a wić nie p∏acimy od nich podatku. Do najwa˝niejszych nale˝à:
• odszkodowania za uszkodzenie cia∏a lub zdrowia powodujàce ca∏kowità lub cz´Êciowà niezdolnoÊç do pracy;
• Êwiadczenia i dodatki rodzinne;
• zapomogi przyznane z powodu zdarzeƒ losowych, chorób, kl´sk ˝ywio∏owych;
• Êwiadczenia z pomocy spo∏ecznej.
Jak mo˝emy obliczyç podatek?
Aby obliczyç swój podatek musimy:
• zsumowaç wszystkie dochody uzyskane w ciàgu roku kalendarzowego –
w ten sposób okreÊlamy przychód, czyli sum´ wszystkich otrzymanych
pieni´dzy;
• od przychodu odjàç wszelkie koszty poniesione w celu osiàgnićia przychodu (np. zakup maszyn czy surowców potrzebnych do prowadzenia
dzia∏alnoÊci gospodarczej, op∏aty za najem lokalu, w którym wykonywana jest dzia∏alnoÊç), z wyjàtkiem kosztów wymienionych w art. 23
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – w ten sposób obliczamy swój dochód; dochód jest to nasz czysty zysk.
66
Przychód – koszty = dochód
• od dochodu odpisaç wydatki okreÊlone w art. 26 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych; w szczególnoÊci sà to sk∏adki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.
Obliczony w ten sposób dochód stanowi sum´, od której musimy zap∏aciç podatek.
Jakie stawki podatkowe obowiàzujà w Polsce?
WysokoÊç podatku zale˝y od sumy dochodu uzyskanej w ciàgu roku. W Polsce w 2005 roku obowiàzujà 3 stawki podatkowe: 19 %, 30 %, 40 %.
JeÊli nasze roczne dochody nie przekraczajà 2 790 z∏, nie p∏acimy podatku od tej sumy.
Powy˝ej kwoty 2 790 z∏, ale do 37 024 z∏ p∏acimy 19 % od dochodu, odejmujàc jeszcze 530,08 z∏.
JeÊli nasz dochód wynosi mi´dzy 37 024 z∏ a 74 049 z∏ musimy zap∏aciç sum´
6504,48 z∏, dodajàc 30 % nadwy˝ki w dochodzie ponad sum´ 37 024 z∏.
JeÊli nasz dochód wynosi ponad 74 048 z∏, p∏acimy 17 611,68 z∏ podatku plus
40 % nadwy˝ki ponad 74 048 z∏.
W przypadku jeÊli jesteÊmy osobami zatrudnionymi, od nale˝nego podatku nale˝y odjàç zaliczki na podatek. Zaliczki p∏acone sà ka˝dego miesiàca
przez naszego pracodawc´. WysokoÊç zaliczki uzale˝niona jest od naszych
zarobków. JeÊli zsumowane zarobki w ciàgu roku nie przekraczajà 37 024 z∏,
zaliczka wynosi 19% dochodu uzyskanego w danym miesiàcu.
Od podatku, który musimy wp∏aciç trzeba odjàç sum´ zaliczek wp∏aconych w ciàgu roku przez pracodawc´. Mo˝e si´ wówczas okazaç, ˝e suma
zaliczek jest mniejsza ni˝ nale˝ny podatek za dany rok. Wówczas musimy
wp∏aciç ró˝nic´ mi´dzy nale˝nym podatkiem a pobranymi zaliczkami.
Mo˝e zdarzyç si´ jednak i tak, ˝e zaliczki b´dà wi´ksze ni˝ nale˝ny podatek.
W takim przypadku ró˝nica zostanie nam zwrócona.
67
Podstawa prawna: art. 32 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176).
Jak i kiedy p∏acimy podatek?
WysokoÊç dochodu oraz podatek, który musimy zap∏aciç obliczamy po
zakoƒczeniu roku. Podatek nale˝y zap∏aciç do 30 kwietnia nast´pnego roku.
Podatnik musi tak˝e wype∏niç formularz podatkowy i z∏o˝yç go w odpowiednim Urz´dzie Skarbowym.
Osoby fizyczne wype∏niajà formularz PIT–36 lub PIT–37:
• formularz PIT–37 wype∏niamy, jeÊli uzyskaliÊmy dochody wy∏àcznie na terytorium Polski, od których pobrane zosta∏y zaliczki na podatek dochodowy;
• formularz PIT–36 wype∏niamy, jeÊli uzyskaliÊmy dochody w Polsce, ale
i za granicà lub sami p∏acimy zaliczki na podatek (np. uzyskujemy
dochody z najmu, dzier˝awy albo umów o podobnym charakterze).
Ka˝dy musi sam wype∏niç w∏aÊciwy formularz. Mo˝emy skorzystaç
z pomocy osoby zajmujàcej si´ tym zawodowo (doradca podatkowy), jest to
jednak us∏uga p∏atna. Mo˝emy tak˝e skorzystaç z bezp∏atnej porady
w Urz´dzie Skarbowym. Samodzielne rozliczenie podatku mo˝e okazaç si´
dla nas zbyt trudne, tak˝e lepiej jest poprosiç kogoÊ o pomoc.
Roczne zeznanie podatkowe musimy z∏o˝yç w Urz´dzie Skarbowym, w∏aÊciwym ze wzgl´du na nasze miejsce zamieszkania w danym roku podatkowym.
UWAGA!
Niezap∏acenie podatku w terminie powoduje, ˝e naliczane sà odsetki od
nale˝nej kwoty podatku.
Co to jest NIP i jak mo˝emy go uzyskaç?
Ka˝dy podatnik podlega obowiàzkowej ewidencji, otrzymujàc numer
identyfikacji podatkowej – NIP.
Ewidencj´ podatników prowadzi urzàd skarbowy. W∏aÊciwym urz´dem skarbowym dla nas jest urzàd, który znajduje si´ na terenie który zamieszkujemy.
68
Po zg∏oszeniu si´ do urz´du powinniÊmy wype∏niç odpowiedni formularz
(NIP–3), w którym wpisujemy m. in. imi´ i nazwisko, dat´ urodzenia, imiona rodziców. Najlepiej poprosiç kogoÊ ze znajomych Polaków, aby pomogli
nam w tym.
Numer NIP musimy podawaç na dokumentach zwiàzanych z p∏aceniem
podatków (PIT–36 lub PIT–37). Numer ten jesteÊmy zobowiàzani podaç
tak˝e na ˝àdanie organów administracji, urz´dów skarbowych, banków czy
pracodawcy.
Podstawa prawna: Ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników
i p∏atników z dnia 13 paêdziernika 1995 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 702 z póên.
zmianami).
69
IX. Zdrowie
Kiedy mo˝emy korzystaç z bezp∏atnego leczenia?
W Polsce istnieje mo˝liwoÊç otrzymania bezp∏atnej pomocy lekarskiej.
Mo˝emy z niej skorzystaç, jeÊli otrzymaliÊmy w Polsce status uchodêcy lub
zgod´ na pobyt tolerowany. Aby to zrobiç, musimy posiadaç tzw. ubezpieczenie zdrowotne.
Posiadamy obowiàzkowe ubezpieczenie je˝eli:
• pracujemy na podstawie umowy o prac´;
• pracujemy na podstawie umowy zlecenia – zleceniodawca musi odprowadziç za nas sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne (pomniejszà one
wysokoÊç wynagrodzenia);
• jesteÊmy bezrobotni i zarejestrujemy si´ jako bezrobotni w urz´dzie
pracy;
UWAGA!
Ubezpieczenie zdrowotne otrzymujemy dopiero po rejestracji w urz´dzie
pracy, dlatego wa˝ne jest, by uczyniç to mo˝liwie szybko.
• studiujemy – bez wzgl´du na rodzaj studiów oraz wiek;
• pobieramy z oÊrodka pomocy spo∏ecznej zasi∏ek sta∏y, który przys∏uguje, je˝eli ukoƒczymy odpowiedni wiek – 60 lat kobiety lub 65 lat m´˝czyêni;
Podstawa prawna: art. 37 Ustawy o pomocy spo∏ecznej z dnia 12 marca
2004 (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593).
• uczestniczymy w programie integracji, prowadzonym przez powiatowe
centrum pomocy rodzinie;
• prowadzimy dzia∏alnoÊç gospodarczà.
71
UWAGA!
Pracujàc na podstawie umowy o dzie∏o nie podlegamy ubezpieczeniu zdrowotnemu!
Je˝eli w naszej rodzinie ubezpieczona jest jedna osoba, to ubezpieczenie
obejmuje ca∏à naszà najbli˝szà rodzin´, czyli:
• ma∏˝onka;
• dzieci (do ukoƒczenia przez nie 18 lat lub 26 lat – je˝eli si´ uczà);
• rodziców (o ile mieszkajà razem z osobà ubezpieczonà).
Aby byç ubezpieczonym, musimy zostaç zg∏oszeni do ubezpieczenia
w Zak∏adzie Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych (ZUS). Zg∏asza nas:
• pracodawca – jeÊli pracujemy na podstawie umowy o prac´ lub umowy zlecenia;
• urzàd pracy – jeÊli jesteÊmy bezrobotni;
• uczelnia – jeÊli jesteÊmy studentami;
• oÊrodek pomocy spo∏ecznej – jeÊli pobieramy z oÊrodka zasi∏ek sta∏y;
• powiatowe centrum pomocy rodzinie – jeÊli uczestniczymy w programie
integracji.
JeÊli prowadzimy dzia∏alnoÊç gospodarczà musimy zg∏osiç si´ do ubezpieczenia sami.
Osoba, która zg∏asza, jest odpowiedzialna za zap∏acenie sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne. Je˝eli chcemy objàç ubezpieczeniem tak˝e cz∏onków rodziny, musimy powiedzieç o tym osobie, która nas zg∏asza do ZUS i podaç dane rodziny.
O tym, ˝e jesteÊmy objći ubezpieczeniem zdrowotnym Êwiadczy zaÊwiadczenie, które wydaje osoba (instytucja) op∏acajàca za nas sk∏adki. Nie
dostaniemy go do razu – nale˝y o nie poprosiç.
Podstawa prawna: art. 66 ust. 1 i art. 5 pkt 3 Ustawy o Êwiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych z dnia 27 sierpnia 2004 r., (Dz. U. z 2004 r.
Nr 210, poz. 2135).
Co zrobiç, jeÊli nie mamy obowiàzkowego ubezpieczenia?
Je˝eli nie spe∏niamy ˝adnego z wy˝ej wymienionych warunków i nie jesteÊmy obowiàzkowo ubezpieczeni, mo˝emy ubezpieczyç si´ w Narodowym
Funduszu Zdrowia dobrowolnie. Jest to jednak doÊç kosztowne, gdy˝
72
sk∏adka miesićzna wynosi oko∏o 200 z∏ (wysokoÊç tej kwoty jest ustalana
raz na kwarta∏).
PowinniÊmy si´ ubezpieczyç w ciàgu pierwszych trzech miesićy od uzyskania prawa do dobrowolnego ubezpieczenia tzn. od chwili, gdy stracimy
mo˝liwoÊç ubezpieczenia obowiàzkowego. Po up∏ywie tego terminu ubezpieczenie nadal jest mo˝liwe, jednak wià˝e si´ z obowiàzkiem wniesienia
dodatkowej op∏aty w wysokoÊci nawet do 3,5 tys. z∏. W wyjàtkowych wypadkach, na nasz wniosek, kwota ta mo˝e zostaç umorzona lub roz∏o˝ona na
raty. Ubezpieczenie mo˝emy wykupiç w wojewódzkich oddzia∏ach Narodowego Funduszu Zdrowia. W Warszawie mieÊci si´ on przy ulicy Prostej 69.
Je˝eli nie posiadamy ubezpieczenia, za wszystkie zabiegi wykonane przez
lekarzy musimy zap∏aciç. Sà jednak organizacje, które udzielajà pomocy
medycznej bezp∏atnie (np. Lekarze Bez Granic). O ich adresy mo˝emy zapytaç pracowników socjalnych – oni pomogà w dotarciu do takich lekarzy.
Podstawa prawna: art. 68 Ustawy o Êwiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych z dnia 27 sierpnia 2004 r., (Dz. U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135).
Jak skorzystaç z pomocy lekarskiej?
W przypadku choroby, z zaÊwiadczeniem o ubezpieczeniu powinniÊmy
udaç si´ do lekarza. Mo˝emy samodzielnie zadecydowaç, do którego oÊrodka zdrowia, czyli lekarza, przychodni lub szpitala chcemy si´ zg∏osiç (nie ma
rejonizacji). OÊrodek taki musi mieç tylko podpisanà umow´ z Narodowym
Funduszem Zdrowia. Âwiadczy o niej niebieskie logo z nazwà Funduszu,
wywieszone obowiàzkowo przy wejÊciu do oÊrodka. Podczas pierwszej wizyty w oÊrodku, dokonujemy rejestracji.
Aby dokonaç rejestracji, musimy zabraç ze sobà dokument potwierdzajàcy, ˝e sk∏adka na obowiàzkowe ubezpieczenie zosta∏a zap∏acona. Musimy
pami´taç tak˝e nasz numer PESEL.
UWAGA!
Dokumentem potwierdzajàcym op∏acenie sk∏adki ubezpieczeniowej mo˝e
byç odpowiedni druk ZUS, „pasek wynagrodzenia” (z odr´bnie zapisanymi sk∏adkami), zaÊwiadczenie z urz´du pracy, oÊrodka pomocy spo∏ecznej,
oÊrodka pomocy rodzinie etc.
73
Po dokonaniu rejestracji zostaniemy poproszeni o wybór naszego lekarza
i piel´gniarki. To z nimi b´dziemy si´ kontaktowali w razie choroby. Przy
takim wyborze trzeba b´dzie wype∏niç kilka druków. Pomocy w tym zakresie udzieliç powinni nam pracownicy przychodni lub pracownicy spo∏eczni.
Lekarza mo˝emy wybraç dowolnego spoÊród pracujàcych w danej przychodni, szpitalu – tego, który najbardziej nam odpowiada. Je˝eli lekarz nam
si´ nie spodoba, mo˝emy go zmieniç. Zmian takich mo˝na dokonaç bezp∏atnie dwa razy w roku. Trzecia i ka˝da kolejna zmiana jest mo˝liwa po
zap∏aceniu 80 z∏. Je˝eli zmieniamy miejsce zamieszkania lub zasz∏y przyczyny od nas niezale˝ne za zmian´ lekarza nie ponosimy op∏aty.
UWAGA!
Od 2006 r. Narodowy Fundusz Zdrowia b´dzie wydawa∏ dla wszystkich
ubezpieczonych Europejskà Kart´ Ubezpieczenia Zdrowotnego uprawniajàcà do otrzymywania Êwiadczeƒ opieki zdrowotnej poza granicami
kraju, w innych paƒstwach cz∏onkowskich Unii Europejskiej. Jest to elektroniczny dokument w postaci plastikowej karty (podobnej do karty do
bankomatu). Pierwsza kart´ otrzymamy bezp∏atnie. JeÊli jà zgubimy, za
nast´pnà trzeba b´dzie zap∏aciç.
Podstawa prawna: art. 28 Ustawy o Êwiadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych z dnia 27 sierpnia 2004 r., (Dz. U. z 2004 r. Nr 210, poz.
2135).
Kto to jest lekarz pierwszego kontaktu?
Po zarejestrowaniu si´, mo˝emy zapisaç si´ na wizyt´ do lekarza, którego
wybraliÊmy. Zostanie nam wyznaczony termin wizyty. Wizyta jest bezp∏atna.
Do wybranego lekarza powinniÊmy zg∏aszaç si´ ze wszystkimi problemami zdrowotnymi. Jest to tak zwany lekarz pierwszego kontaktu (mo˝na si´
tak˝e spotkaç z okreÊleniami: „lekarz podstawowej opieki zdrowotnej” czy
„lekarz rodzinny”).
To on, jeÊli zajdzie taka potrzeba, skieruje nas do nast´pnego lekarza, na
dodatkowe badania czy do szpitala. Tylko w przypadku otrzymania skierowania
74
od lekarza pierwszego kontaktu, dalsze badania czy wizyty b´dà bezp∏atne.
Bez tego skierowania b´dziemy musieli za nie zap∏aciç, pomimo posiadania
ubezpieczenia.
Nale˝y liczyç si´ z tym, ˝e termin wizyty u specjalisty, do którego zostaliÊmy skierowani, mo˝e byç odleg∏y (czasem mo˝e to trwaç nawet kilka miesićy). Uchodêcy znajdujà si´ jednak w takiej samej sytuacji, jak obywatele
polscy – ani w lepszej, ani w gorszej. Nie b´dziemy te˝ w tym zakresie traktowani priorytetowo.
Podstawa prawna: art. 58 Ustawy o Êwiadczeniach opieki zdrowotnej
2135).
Do jakiego lekarza mo˝emy pójÊç bez skierowania?
Za wizyt´ u lekarza bez skierowania od lekarza pierwszego kontaktu
musimy sami zap∏aciç. Jednak do niektórych specjalistów mo˝emy udaç si´
bezp∏atnie i bez skierowania. Sà to:
• ginekolog i po∏o˝nik;
• dentysta;
• dermatolog;
• wenerolog;
• onkolog;
• okulista;
• psychiatra.
Skierowaƒ nie potrzebujà tak˝e osoby chore na gruêlic´, zara˝one wirusem HIV, uzale˝nione od alkoholu lub narkotyków – w zakresie leczenia
tych chorób. Aby udaç si´ do tych specjalistów, nie potrzebujemy iÊç wczeÊniej do lekarza pierwszego kontaktu.
UWAGA!
Bez skierowania mo˝emy si´ zg∏osiç tak˝e do szpitala w przypadkach
nag∏ych (np.: wypadek, atak serca, wylew, z∏amanie etc.). Pomoc zostanie
nam udzielona bezp∏atnie.
75
Podstawa prawna: art. 57 ust. 2 Ustawy o Êwiadczeniach opieki zdrowotnej
2135).
Jak skorzystaç z pomocy dentysty?
Polskie ubezpieczenie zdrowotne obejmuje równie˝ leczenie z´bów. Bezp∏atnie b´dziemy mogli skorzystaç jednak tylko z niektórych materia∏ów stomatologicznych (np. w ramach ubezpieczenia przys∏ugujà tylko „czarne”
plomby), ortodoncji, cz´Êci innych Êwiadczeƒ. Znacznie wićej bezp∏atnych
Êwiadczeƒ przys∏uguje dzieciom i kobietom w cià˝y. Ze wzgl´du na du˝à iloÊç
ograniczeƒ oraz to, ˝e ma∏o dentystów ma podpisane umowy z Funduszem,
wi´kszoÊç Polaków chodzi do dentysty prywatnie, p∏acàc samemu za wizyt´.
Kiedy mamy obowiàzek leczenia si´?
W Polsce, niektóre choroby zakaêne sà leczone obowiàzkowo. Ich leczenie finansuje paƒstwo, niezale˝nie od tego, czy jesteÊmy ubezpieczeni, czy
te˝ nie. Do chorób takich nale˝à np.: gruêlica, AIDS oraz HIV, grzybica,
choroby weneryczne, ospa, odra, ró˝yczka, Êwierzb, t´˝ec.
Poza leczeniem, ze Êrodków paƒstwa finansowane sà tak˝e szczepienia
przeciwko tym chorobom. Nasze dzieci muszà zostaç przeciwko nim
zaszczepione, niezale˝nie od tego, czy sà ubezpieczone czy nie. Jest to bezp∏atne. Szczepienia robià lekarze. Z proÊbà o to nale˝y si´ zwróciç do lekarza pierwszego kontaktu.
Osoby chore na choroby zakaêne mogà zostaç przymusowo poddane
leczeniu, w tym obowiàzkowemu pobytowi w szpitalu.
Podstawa prawna: art. 16 ust. 4, 25 i 28, 29 ust. 2 Ustawy o chorobach
zakaênych i zaka˝eniach z dnia 6 wrzeÊnia 2001 r. (Dz. U. z 2001 r. Nr 126,
poz. 1384 z póêniejszymi zmianami).
76
X. Podró˝owanie i przebywanie
poza terytorium Polski
Jakie dostaniemy dokumenty?
Wraz z otrzymaniem statusu uchodêcy, otrzymujemy w Urz´dzie do
Spraw Repatriacji i Cudzoziemców tzw. „genewski dokument podró˝y”
(jest to dokument podró˝y, zast´pujàcy paszport przewidziany w § 28 Konwencji Genewskiej) oraz kart´ pobytu. Dotyczy to tak˝e naszej/naszego
wspó∏ma∏˝onki/a i dzieci, jeÊli tak˝e otrzyma∏y status uchodêcy. Dokumenty te sà wa˝ne przez 2 lata i mo˝na je przed∏u˝aç co 2 lata na kolejne 2 lata.
UWAGA!
Przed utratà wa˝noÊci genewskiego dokumentu podró˝y, podczas naszego
pobytu poza granicami Polski, mo˝emy zg∏osiç si´ do najbli˝szej polskiej
placówki konsularnej i poprosiç o przekazanie Prezesowi Urz´du do Spraw
Repatriacji i Cudzoziemców naszego wniosku o wydanie nowego genewskiego dokumentu podró˝y oraz przed∏u˝enie wa˝noÊci karty pobytu.
Genewski dokument podró˝y jest uznany przez paƒstwa, które podpisa∏y
Konwencj´ Genewskà. Wystawia si´ go na wszystkie kraje Êwiata.
Jakie dokumenty powinniÊmy mieç przy wyjeêdzie z Polski?
Wyje˝d˝ajàc z Polski powinniÊmy zabraç ze sobà 2 dokumenty. Sà to tzw.
„genewski dokument podró˝y” (jest to dokument podró˝y przewidziany w §
28 Konwencji Genewskiej, zast´pujàcy paszport) oraz karta pobytu. Dokumenty te otrzymaliÊmy w Urz´dzie do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców
wraz z decyzjà o nadaniu statusu uchodêcy. Sà one wa˝ne przez 2 lata.
Mo˝emy je w Urz´dzie do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców przed∏u˝aç
co 2 lata na kolejne 2 lata.
77
UWAGA!
W momencie wjazdu do innego kraju nasz genewski dokument podró˝y
powinien byç wa˝ny minimum przez kilka nast´pnych miesićy. Ile dok∏adnie
miesićy? Najlepiej zapytaç o to w ambasadzie kraju, do którego jedziemy.
Ponadto przed wyjazdem z Polski powinniÊmy pami´taç o tym, aby nasz
genewski dokument podró˝y by∏ wa˝ny podczas ca∏ego naszego pobytu za
granicà.
Je˝eli podczas pobytu poza Polskà stracimy nasz genewski dokument
podró˝y, albo jest on bardzo zniszczony, albo koƒczy si´ termin jego wa˝noÊci, powinniÊmy jak najszybciej pójÊç do polskiej ambasady i poprosiç
o pomoc.
Kiedy musimy mieç wiz´?
Do wi´kszoÊci krajów w Europie mo˝emy jechaç bez wizy, je˝eli b´dziemy w nim przebywaç maksymalnie do 3 miesićy.
Podstawa prawna:
• Europejskie porozumienie w sprawie zniesienia wiz dla uchodêców, sporzàdzone w Strasburgu 20 kwietnia 1959 r.
• Konwencja Wykonawcza do Uk∏adu z Schengen z 1990 r.
• Rozporzàdzenie Rady (WE) Nr 539/2001 z dnia 15 marca 2001 r.,
wymieniajàce kraje trzecie, których obywatele muszà posiadaç wiz´ przy
przekraczaniu granic zewn´trznych Unii Europejskiej, oraz te kraje, których obywatele sà zwolnieni z tego obowiàzku.
Aby mieç 100% pewnoÊç najlepiej b´dzie je˝eli pójdziemy, jeszcze przed
wyjazdem do ambasady kraju, do którego jedziemy i zapytamy, czy jest
potrzebna wiza.
Je˝eli jednak chcemy pozostaç za granicà przez okres d∏u˝szy ni˝ 3 miesiàce, musimy mieç wiz´. Wnioski wizowe sk∏adamy w ambasadzie kraju, do
którego chcemy pojechaç.
Czy mo˝emy pracowaç w innym kraju?
Je˝eli jednak chcemy podjàç prac´ za granicà, musimy pójÊç w Polsce do
ambasady kraju, w którym chcemy pracowaç. Tam otrzymamy informacj´
78
jakie formalnoÊci sà wymagane i czy mamy szans´ na otrzymanie zgody na
prac´ w danym kraju.
Czy mo˝emy ubiegaç si´ o azyl w innym kraju?
Polska od 1 maja 2004 roku jest krajem cz∏onkowskim Unii Europejskiej.
Tote˝ w Polsce tak jak w wi´kszoÊci krajów UE pobierane sà odciski palców
wszystkim osobom powy˝ej 14 roku ˝ycia, które z∏o˝y∏y wniosek o nadanie
statusu uchodêcy. Nast´pnie sà przesy∏ane do centralnej bazy. Tam wszystkie nowo pobrane odciski palców porównywane sà z odciskami znajdujàcymi si´ w bazie.
Dlatego te˝, je˝eli w innym kraju Unii Europejskiej z∏o˝ymy wniosek
o nadanie statusu uchodêcy, kraj ten nie b´dzie go rozpatrywa∏. Po porównaniu odcisków palców, przeÊle nasz wniosek do Polski jako kraju w∏aÊciwego do jego rozpatrzenia.
Tak wić, je˝eli otrzymaliÊmy status uchodêcy w Polsce, to nie otrzymamy
go w innym kraju Unii Europejskiej.
Podstawa prawna:
• Rozporzàdzenie Rady (WE) Nr 343/2003 z dnia 18 lutego 2003 r. ustanawiajàce kryteria i mechanizmy okreÊlania Paƒstwa Cz∏onkowskiego
w∏aÊciwego do rozpatrywania wniosku o azyl, wniesionego w jednym
z Paƒstw Cz∏onkowskich przez obywatela paƒstwa trzeciego;
• Rozporzàdzenie Komisji (WE) Nr 1560/2003 z dnia 2 wrzeÊnia 2003 r.
ustanawiajàcego kryteria i mechanizmy okreÊlania Paƒstwa Cz∏onkowskiego w∏aÊciwego do rozpatrywania wniosku o azyl, z∏o˝onego w jednym
z Paƒstw Cz∏onkowskich przez obywatela paƒstwa trzeciego;
• Rozporzàdzenie Rady (WE) Nr 2725/2000 z dnia 11 grudnia 2000 r.
dotyczàce ustanowienia systemu „Eurodac” do porównania odcisków
palców w celu skutecznego stosowania Konwencji Dubliƒskiej.
Wyst´pujàc z wnioskiem o azyl w innym paƒstwie nieb´dàcym cz∏onkiem
Unii Europejskiej, nale˝y liczyç si´ z decyzjà odmownà zwiàzanà z przybyciem z terytorium bezpiecznego paƒstwa trzeciego, za jakie uwa˝ana jest
Polska.
79
Czy mo˝na wyjechaç z Polski w trakcie udzia∏u w programie integracji?
Wyjazd z Polski podczas realizacji indywidualnego programu integracji
oznacza, ˝e utracimy prawo do pomocy integracyjnej Êwiadczonej nam
w ramach programu.
Kiedy tracimy prawo do ochrony paƒstwa, w który otrzymaliÊmy status
uchodêcy?
JeÊli opuÊcimy Polsk´ na sta∏e, tracimy prawo do przed∏u˝enia pozwolenia na pobyt lub przed∏u˝enia wa˝noÊci paszportu przez polskie urz´dy.
UWAGA!
Je˝eli urz´dy innego paƒstwa nie zezwoli∏y nam jako uchodêcy na pobyt
sta∏y, wówczas nie mo˝emy tak˝e wróciç do Polski, gdy˝ straciliÊmy tutaj
ochron´ jako uchodêca – w zwiàzku z d∏ugim pobytem za granicà.
Zachodzi wówczas ryzyko, i˝ przez d∏ugi czas nie b´dziemy mieli ˝adnego statusu prawnego i nie b´dziemy otrzymywali pomocy. Sytuacj´ t´
mo˝na rozwiàzaç w drodze negocjacji pomi´dzy paƒstwem, które przyzna∏o nam status uchodêcy a paƒstwem, w którym aktualnie przebywamy. Procedura ta jednak mo˝e trwaç latami.
Przyk∏ad: Uchodêca z Turcji, który otrzyma∏ status uchodêcy we W∏oszech,
opuÊci∏ ten kraj i wyjecha∏ do Niemiec. Tutaj przebywa∏ bez pozwolenia na
pobyt, a wić nielegalnie, przez cztery lata. Zosta∏ zatrzymany podczas
kontroli i umieszczony w areszcie deportacyjnym. Dzi´ki pomocy adwokata opuÊci∏ areszt, ale W∏ochy nie chcà go przyjàç z powrotem, gdy˝ wskutek d∏ugotrwa∏ego pobytu w Niemczech oraz wskutek up∏ynićia wa˝noÊci
dokumentu podró˝y wydanego przez w∏adze w∏oskie, uchodêca ten straci∏
prawo do ochrony we W∏oszech.
M´˝czyzna nie mo˝e zostaç deportowany do Turcji, ale nie wiadomo tak˝e
czy otrzyma prawo do pobytu w Niemczech.
UWAGA!
W przypadku podró˝y lub d∏u˝szego pobytu poza granicami Polski – ani
Polska, ani kraj, do którego podró˝ujemy, nie Êwiadczà nam ˝adnej pomocy finansowej.
80
XI. Powrót do kraju pochodzenia
JeÊli po uzyskaniu statusu uchodêcy decydujemy si´ na wyjazd do kraju,
którego jesteÊmy obywatelami, mo˝emy zostaç pozbawieni statusu uchodêcy. Dotyczy to sytuacji, kiedy:
• dobrowolnie zwróciliÊmy si´ ponownie o ochron´ paƒstwa, którego
jesteÊmy obywatelem (np. poprosiliÊmy ambasad´ kraju pochodzenia
o wydanie paszportu);
• utraciwszy swoje obywatelstwo, ponownie dobrowolnie je przyj´liÊmy;
• przyj´liÊmy nowe obywatelstwo i korzystamy z ochrony paƒstwa, którego obywatelstwo przyj´liÊmy;
• ponownie dobrowolnie osiedliliÊmy si´ w paƒstwie, które opuÊciliÊmy
lub poza którego granicami przebywaliÊmy z powodu obawy przed
przeÊladowaniem.
Decyzj´ odnoÊnie pozbawienia statusu uchodêcy podejmuje Prezes Urz´du do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców.
JeÊli chcemy dobrowolnie powróciç do kraju naszego pochodzenia,
mo˝emy zwróciç si´ o pomoc do Mi´dzynarodowej Organizacji do Spraw
Migracji. Siedziba IOM znajduje si´ w Warszawie, ul. Mariensztat 8,
tel. (22) 5389103, e-mail: [email protected]
IOM rozpocz´∏a realizacj´ nowego projektu, w ramach którego zamierza
si´ u∏atwiç cudzoziemcom powrót do ich kraju pochodzenia oraz pomóc
w ponownym osiedleniu si´ w kraju ojczystym tym cudzoziemcom, którzy
nie otrzymali statusu uchodêcy, azylu ani ochrony czasowej, lub którzy zrezygnowali z ubiegania si´ o jakàkolwiek form´ ochrony w Polsce.
81
JeÊli jesteÊmy zainteresowani powrotem do naszego kraju pochodzenia,
przed podjćiem ostatecznej decyzji jesteÊmy informowani o aktualnej sytuacji w naszym kraju i o mo˝liwoÊciach otrzymania pomocy w naszym ojczystym kraju.
82
XII. Podstawowe informacje o Polsce
Po∏o˝enie i podstawowe dane geograficzne
Polska le˝y w Êrodkowo-wschodniej Europie. Mieszka tutaj ponad 38 mln
ludzi. Stolicà Polski jest Warszawa, liczàca obecnie ponad 1 600 tys. mieszkaƒców. Ca∏y kraj dzieli si´ na 16 województw, 379 powiatów oraz 2 478
gmin. Stolicà ka˝dego z województw jest najwa˝niejsze miasto w regionie.
Podzia∏ administracyjny kraju:
Nazwa województwa
DolnoÊlàskie
Kujawsko-Pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
¸ódzkie
Ma∏opolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Âlàskie
Âwi´tokrzyskie
Warmiƒsko-Mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Stolica województwa
Wroc∏aw
Bydgoszcz
Lublin
Zielona Góra
¸ódê
Kraków
Warszawa
Opole
Rzeszów
Bia∏ystok
Gdaƒsk
Katowice
Kielce
Olsztyn
Poznaƒ
Szczecin
Obszar Polski wynosi 312 685 km2. Pod wzgl´dem powierzchni nasz kraj
zajmuje 68 miejsce na Êwiecie i 9 miejsce w Europie. D∏ugoÊç granic Polski
83
to 3 582 km, w tym 528 km przypada na wybrze˝e Morza Ba∏tyckiego. Graniczymy z 7 paƒstwami:
• na wschodzie, wyliczajàc od pó∏nocy: z Federacjà Rosyjskà (Obwód
Kaliningradzki), Litwà, Bia∏orusià i Ukrainà;
• na po∏udniu ze S∏owacjà i Czechami;
• na zachodzie z Niemcami.
Na pó∏nocy mamy granic´ morskà.
Symbole – god∏o, flaga, hymn
Hymnem Polski jest „Mazurek Dàbrowskiego”. PieÊƒ ta nawiàzuje do
historii Polski z okresu rozbiorów. Oto pierwsza zwrotka i refren:
„Jeszcze Polska nie zgin´∏a,
póki my ˝yjemy.
Co nam obca przemoc wzi´∏a,
szablà odbijemy.
Marsz, marsz Dàbrowski
Z ziemi w∏oskiej do Polski.
Pod Twoim przewodem
Z∏àczym si´ z narodem...”
Polska flaga jest bia∏o-czerwona, a nasze god∏o to bia∏y orze∏ w koronie
na czerwonym tle.
Dwa s∏owa o historii
Przed wiekami na terytoriach obecnej Polski zamieszkiwa∏y plemiona s∏owiaƒskie, m. in. Polanie i WiÊlanie. Pierwszy historyczny w∏adca tych ziem –
Mieszko I – zjednoczy∏ cz´Êç tych plemion pod swym panowaniem i w 966 r.
przyjà∏ chrzest.
Pierwsza królewska koronacja mia∏a miejsce w 1025 r., kiedy to królem
Polski zosta∏ Boles∏aw Chrobry. Polskà rzàdzi∏y dwie wielkie dynastie: Piastów, a nast´pnie Jagiellonów. Póêniej, od koƒca XVI wieku nasta∏a era
królów wybieranych, czyli elekcyjnych.
84
Siedziby królów zmienia∏y si´ w zale˝noÊci od zawieruchy historycznej –
najpierw by∏o to Gniezno, nast´pnie Kraków, a w 1596 r. król Zygmunt III
Waza przeniós∏ stolic´ do Warszawy. To w∏aÊnie na jego czeÊç, w Warszawie
na Placu Zamkowym stoi kolumna jego imienia.
W 1795 roku, w wyniku trzech kolejnych rozbiorów dokonanych przez
Rosj´, Prusy i Austri´, Polska znikn´∏a z oficjalnej mapy Êwiata na 123 lata.
Nie znikn´li jednak Polacy, którzy wielokrotnie podejmowali wysi∏ki o przywrócenie paƒstwa polskiego. Liczne powstania narodowe – Listopadowe
(1830–31), Krakowskie (1846), Styczniowe (1861–63), ciàgle przypomina∏y
zaborcom i Êwiatu o istnieniu kraju nad Wis∏à. Ca∏y czas tak˝e spo∏eczeƒstwo
podejmowa∏o nierzadko heroiczne wysi∏ki, aby zachowaç w∏asnà kultur´,
histori´ i to˝samoÊç narodowà.
Korzystne zmiany nadesz∏y wraz z koƒcem I wojny Êwiatowej. 11 listopada 1918 r. Polska odzyska∏a niepodleg∏oÊç. Kraj mia∏ jednak szanse na rozwój jedynie do 1939 r., czyli do wybuchu II wojny Êwiatowej.
Po jej zakoƒczeniu Polska – tym razem jako Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL) – znalaz∏a si´ w strefie wp∏ywów komunizmu i Zwiàzku Radzieckiego. Z wp∏ywów tych oswobodzi∏a si´ na prze∏omie lat 80 i 90 XX wieku,
inicjujàc fal´ zmian ustrojowych oraz gospodarczych w ca∏ym obozie socjalistycznym. Wielkie zas∏ugi dla upadku komunizmu w Polsce ma zwiàzek
zawodowy „SolidarnoÊç” na czele z Lechem Wa∏´sà.
Jednym z najwi´kszych Polaków naszych czasów by∏ Karol Wojty∏a –
w latach 1978–2005 stojàcy na czele Stolicy Apostolskiej jako papie˝ Jan
Pawe∏ II.
Polska jest cz∏onkiem wielu organizacji mi´dzynarodowych, m. in. :
• Organizacji Paktu Pó∏nocnoatlantyckiego (NATO);
• ONZ;
• Rady Europy;
• Rady Paƒstw Morza Ba∏tyckiego (i wspó∏twórcà obok Szwecji);
• Grupy Wyszehradzkiej (wraz z W´grami, S∏owacjà i Czechami).
Po trwajàcych od 1989 r. staraniach, w maju 2004 r. Polska sta∏a si´ cz∏onkiem Unii Europejskiej.
85
Warszawa – kilka s∏ów o stolicy
Obszar stolicy obejmuje 469 km kw. Warszawa le˝y w Kotlinie Warszawskiej nad Wis∏à, na poziomie 90–116 m n. p. m. Wis∏a dzieli Warszaw´ na
dwie cz´Êci:
• lewobrze˝nà – tu znajduje si´ centrum stolicy z wi´kszoÊcià urz´dów
administracji paƒstwowej, placówek kulturalnych i rozrywkowych;
• prawobrze˝nà – Prag´, gdzie dominujà zak∏ady przemys∏owe.
Warszawa dzieli si´ na 18 dzielnic tj. Bemowo, Bia∏o∏´ka, Bielany, Mokotów, Ochota, Praga Po∏udnie, Praga Pó∏noc, Rembertów, ÂródmieÊcie Targówek, Ursus, Ursynów, Wawer, Weso∏a, Wilanów, W∏ochy, Wola, ˚oliborz.
Warto pami´taç, ˝e z pomocy Warszawskiego Centrum Pomocy Rodzinie
mogà tylko korzystaç osoby mieszkajàce w jednej z tych wymienionych dzielnic.
Uchodêcy, którzy wynajmujà mieszkania w okolicach Warszawy, ale nie
w samej stolicy powinni zg∏osiç si´ w sprawie programu integracji do powiatowego centrum pomocy rodzinie w miejscowoÊci, gdzie mieszkajà.
Po Warszawie mo˝na si´ poruszaç korzystajàc z komunikacji miejskiej,
czyli z tramwajów, autobusów i metra. Dowodem uiszczonej op∏aty za przejazd jest skasowany w pojeêdzie bilet. Du˝ym u∏atwieniem i oszcz´dnoÊcià
jest kupienie biletu okresowego tj. dobowego (tj. wa˝nego 24 h od momentu skasowania), trzydniowego, tygodniowego, czy miesićznego. Bilet
mo˝na kupiç w ka˝dym kiosku z gazetami, w automatach na stacjach metra,
a tak˝e w niektórych sklepach. Bilet mo˝na kupiç tak˝e u kierowcy (autobusu lub tramwaju), trzeba jednak pami´taç, ˝e brak biletów u kierowcy nie
zwalnia z odpowiedzialnoÊci i kary za jazd´ „na gap´”. Poza tym bilet
kupiony u kierowcy jest troch´ dro˝szy i trzeba mieç odliczone pieniàdze,
tak aby kierowca nie musia∏ wydawaç reszty.
Warszawa jest tak˝e miastem pe∏nym zabytków i urokliwych zakàtków.
Warto odwiedziç warszawskà Starówk´, do której prowadzà dwie pi´kne
ulice – Nowy Âwiat i Krakowskie PrzedmieÊcie. Odpoczàç mo˝na w wielu
parkach. Najpi´kniejsze z nich to:
• ¸azienki – siedziba ostatniego polskiego w∏adcy, króla Stanis∏awa
Augusta Poniatowskiego, mieÊci si´ niemal w centrum miasta;
86
• Wilanów – rezydencja króla Jana III Sobieskiego;
• Park Ujazdowski – niewielki, ale urokliwy zakàtek pe∏en zieleni, doskona∏e miejsce zabaw dla dzieci, w pobli˝u parku ¸azienkowskiego.
Polska stolica jest miastem wielu kultur i religii. Sà tu zarówno zabytkowe
koÊcio∏y chrzeÊcijaƒskie, cerkwie obrzàdku wschodniego, synagoga jak i meczet.
Najstarszà Êwiàtynià Warszawy jest katedra Êw. Jana na Starym MieÊcie,
zbudowana w XIV w stylu gotyckim. Warto te˝ odwiedziç koÊcio∏y mieszczàce si´ przy Krakowskim PrzedmieÊciu. W jednym z nich, koÊciele Êw.
Krzy˝a, znajduje si´ urna z sercem Fryderyka Chopina.
Najokazalsza cerkiew prawos∏awna Êw. Marii Magdaleny znajduje si´ na
warszawskiej Pradze przy Al. SolidarnoÊci 52.
Jedyna ocala∏a z II wojny Êwiatowej synagoga – No˝yków znajduje si´ przy
ulicy Twardej 6, a muzu∏maƒski meczet w Wilanowie przy ulicy Wiertniczej 103.
Waluta
Walutà w Polsce sà z∏otówki dzielàce si´ na grosze. 100 groszy to 1 z∏oty.
W obiegu wyst´pujà:
• banknoty o nomina∏ach 10, 20, 50, 100 i 200 z∏;
• monety o nomina∏ach: 5, 2 i 1 z∏ oraz 50, 20, 10, 5, 2 i 1 grosz.
Bardzo wygodnie i bezpiecznie jest posiadaç konto w banku. Gotówk´
mo˝na wyp∏aciç w banku, w którym posiada si´ konto i w jego bankomatach
rozmieszczonych w wielu ró˝nych punktach miasta (wówczas nie p∏acimy
op∏aty dodatkowej, czyli prowizji) lub w bankomatach innych banków
(wtedy z naszego konta zostanie potràcona prowizja).
Obs∏uga bankomatu nie jest trudna. Dokonujàc operacji, mo˝na wybraç
j´zyk, w którym zostanie przedstawiona nam instrukcja. Zazwyczaj jest to
j´zyk angielski, francuski i rosyjski. Wyp∏at´ pieni´dzy, a tak˝e inne operacje
mo˝na przeprowadziç tak˝e w samym oddziale banku. Posiadanie konta daje
tak˝e mo˝liwoÊç obracania pieni´dzmi bezgotówkowo, co oznacza, ˝e mo˝na
zap∏aciç za zakupy kartà p∏atniczà, którà otrzymuje si´ po otwarciu konta.
Szczególnà ostro˝noÊç nale˝y zachowaç przy wymianie waluty. Wymieniaç pieniàdze mo˝na jedynie w banku lub w kantorze. Dla bezpieczeƒstwa
warto wziàç potwierdzenie dokonania transakcji.
87
XIII. Spo∏eczeƒstwo i kultura
Charakterystyka Polaków
Do najwa˝niejszych cech Polaków nale˝y patriotyzm. Polacy pami´tajà
o wa˝nych, prze∏omowych momentach w ich historii i du˝à wag´ przywiàzujà do uroczystoÊci narodowych.
Polaków wyró˝nia goÊcinnoÊç. Sà tak˝e osobami rodzinnymi, bliska
rodzina gromadzi si´ zw∏aszcza podczas dwóch najwa˝niejszych Êwiàt
w roku: Bo˝ego Narodzenia i Wielkiej Nocy.
Polacy lubià Êwi´towaç, zarówno daty uroczystoÊci narodowych, jak i prywatnych wydarzeƒ, np. imienin, urodzin, Êlubów.
W miastach, ale przede wszystkim na wsiach dziadkowie, rodzice i dzieci
zamieszkujà cz´sto wspólnie w jednym domu, zaÊ rodzice mogà liczyç na
pomoc dziadków w wychowaniu dzieci.
Do zasad dobrego wychowania, zw∏aszcza w miejscach publicznych nale˝y ust´powanie miejsca w autobusie, tramwaju – osobom starszym, niepe∏nosprawnym i matkom z dzieçmi, okazywanie szacunku osobom starszym,
kobietom – wchodzàc m´˝czyzna otwiera i przytrzymuje kobiecie drzwi. Na
powitanie podawana jest d∏oƒ, zaÊ m´˝czyêni ca∏ujà kobiety w r´k´, chocia˝
zwyczaj ten nie jest ju˝ cz´sto obecny. Podczas spotkaƒ towarzyskich, jak
i przy poznawaniu nowych osób êle widziane jest rozmawianie na tematy
polityczne, religijne, czy dotyczàce pieni´dzy.
Polacy du˝e znaczenie przypisujà do posiadania pracy. W pracy cenionymi cechami przez pracodawc´ sà posiadane umiej´tnoÊci, ch´ç uczenia si´
nowych rzeczy, zaanga˝owanie i szacunek do wykonywanej pracy, uczciwoÊç,
89
solidnoÊç, punktualnoÊç. W sprawach urz´dowych, wa˝ne jest przestrzeganie umówionego terminu i godziny spotkania.
Polacy, szczególnie m∏odzi przywiàzujà wag´ do wykszta∏cenia, które u∏atwia znalezienie pracy. Cz´sto podejmujà dalszà nauk´ po zakoƒczeniu studiów, tak˝e poza granicami kraju. Wi´kszoÊç z nich uczy si´ j´zyków obcych,
m. in. angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego.
Religia
Zdecydowana wi´kszoÊç Polaków to katolicy. Najwi´kszy pod wzgl´dem
liczebnoÊci jest KoÊció∏ rzymskokatolicki. WÊród pozosta∏ych wyznaƒ
chrzeÊcijaƒskich najliczniejszy jest Polski Autokefaliczny KoÊció∏ Prawos∏awny, zaÊ wÊród koÊcio∏ów protestanckich – KoÊció∏ Ewangelicko-Augsburski i KoÊció∏ Ewangelicko-Reformowany. Do grupy wyznaniowej nale˝y
Zwiàzek Wyznania Âwiadków Jehowy. Dzia∏ajà tak˝e wspólnoty religijne
tradycyjnych mniejszoÊci narodowych, m. in. Muzu∏maƒski Zwiàzek Religijny, Zwiàzek Gmin Wyznaniowych ˚ydowskich w RP oraz grupy wyznawców hinduizmu i buddyzmu.
Uchodêcy objći sà troskà KoÊcio∏a na ca∏ym Êwiecie, a tak˝e w Polsce.
Przejawem tej troski jest dzia∏alnoÊç prowadzona przez Caritas w postaci
Biur Informacji dla Migrantów i Uchodêców na terenie archidiecezji i diecezji oraz dzia∏alnoÊç Biura do Spraw Uchodêców przy Prawos∏awnym
OÊrodku Mi∏osierdzia „ELEOS”. Âwiadczona pomoc obejmuje pomoc
prawnà, psychologicznà, materialnà, finansowà, pomoc w dost´pie do
Êwiadczeƒ medycznych, prac´ socjalnà i poradnictwo.
W oÊrodkach dla cudzoziemców prowadzona jest tak˝e praca duszpasterska niosàca uchodêcom duchowe wsparcie, niezale˝nie od wyznawanej
przez nich religii.
Wa˝ne miejsca historyczne i religijne
• Gniezno – pierwsza historyczna stolica Polski. Najstarszà cz´Êç miasta
stanowi Wzgórze Lecha, zwane tak˝e Górà Królewskà. W mieÊcie warto
zwiedziç pi´kna katedr´, w której znajdujà si´ wspaniale rzeêbione
Drzwi Gnieênieƒskie, wykonane z bràzu w drugiej po∏owie XII wieku.
90
• Biskupin – najbardziej znany w Europie Ârodkowej rezerwat archeologiczny. To tutaj zosta∏y odkryte – zachowane w doskona∏ym stanie –
drewniane konstrukcje osiedla wybudowanego ponad 2 700 lat temu.
• Kraków – miasto kojarzone przede wszystkim z królewskà przesz∏oÊcià,
a tak˝e s∏ynàce z artystycznej i romantycznej atmosfery. Wartych zwiedzenia
zabytków jest tam sporo, na czele z Wawelem – historycznà siedzibà polskich
królów. Mo˝na tam zobaczyç wspania∏e królewskie komnaty, najwi´kszy
polski dzwon, tzw. dzwon Zygmunta, a tak˝e grobowce polskich w∏adców.
Dla zwiedzajàcych otwarte sà tak˝e budynki Uniwersytetu Jagielloƒskiego
pierwszego w Polsce i jednego z najstarszych w Europie (powsta∏ w 1364 r.).
• Cz´stochowa – tutaj znajduje si´ najwa˝niejsze sanktuarium religijne
w Polsce – Jasna Góra. Ka˝dego roku docierajà tu setki tysićy pielgrzymów z ca∏ego Êwiata. Jasna Góra jest tak˝e miejscem historycznym,
bowiem w 1657 roku podczas tzw. potopu szwedzkiego, czyli najazdu wojsk
szwedzkich na Polsk´, klasztor ws∏awi∏ si´ bohaterskà i zwyci´skà obronà.
Co warto zobaczyç, gdzie mo˝emy odpoczàç?
Polska jest bardzo malowniczym krajem. Chocia˝ jest zdecydowanie
nizinna – obszary poni˝ej 300 m. n. p. m. zajmujà ponad 90 % powierzchni
– mo˝na tu znaleêç wiele pi´knych i uroczych zakàtków.
Na po∏udniu kraju rozciàgajà si´ pasy górskie:
• Sudety, z najwy˝szym szczytem „Ânie˝kà” (1602 m. n. p. m.) znajdujàcà si´ w masywie Karkonoszy;
• Karpaty, w sk∏ad których wchodzi kilka masywów górskich, np.:
• Tatry, gdzie znajduje si´ najwy˝szy polski szczyt – Rysy (2499 m. n. p. m.);
• Pieniny, gdzie z kolei mo˝na podziwiaç urokliwy prze∏om Dunajca;
• Bieszczady – niewysokie, ale za to najmniej zaludnione.
Na pó∏nocy mo˝na odpoczàç w jednej z wielu nadmorskich miejscowoÊci
po∏o˝onych nad Morzem Ba∏tyckim. Ba∏tyk jest niestety doÊç ch∏odny,
a Êrednie temperatury na wybrze˝u wynoszà latem ok. 20 stopni Celsjusza,
niemniej jednak Polska s∏ynie ze wspania∏ych piaszczystych pla˝.
Mi∏oÊnicy wody mogà tak˝e skorzystaç z uroków Mazur czyli wspania∏ego naturalnego kompleksu jezior po∏o˝onego na pó∏nocnym wschodzie Polski.
91
Najwi´ksze polskie jezioro, znajdujàce si´ w∏aÊnie na Mazurach, to Âniardwy
o powierzchni ponad 11 hektarów!
W Polsce jest tak˝e wiele wspania∏ych rzek. Najd∏u˝sza jest Wis∏a, która
liczy 1047 km. Niektóre z naszych rzek (np. Brda lub Czarna Haƒcza) stanowià doskona∏e miejsce do sp∏ywów kajakowych.
Si∏y mo˝na zregenerowaç tak˝e podczas wycieczki do jednego z wielu
kompleksów leÊnych znajdujàcych si´ w Polsce, takich jak na przyk∏ad Puszcza Bia∏owieska, która po∏o˝ona jest na pó∏nocnym wschodzie, czy Bory
Tucholskie, rozciàgajàce si´ w centralnej i pó∏nocnej Polsce.
Âwi´ta i dni wolne od pracy
Te dni sà dniami wolnymi od pracy, tak wić zamkni´te b´dà równie˝
wszystkie urz´dy, a tak˝e poczty i banki. Warto zapami´taç te daty, aby móc
dobrze zaplanowaç za∏atwianie swoich spraw.
Polskie Êwi´ta narodowe przypadajà:
• 3 maja – jest to rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Polska Konstytucja, uchwalona w 1791 roku, by∏a pierwszà w Europie i drugà na
Êwiecie (po konstytucji amerykaƒskiej);
• 11 listopada – jest to Êwi´to upami´tniajàce odzyskanie przez Polsk´
w 1918 roku, po 123 latach zaborów, niepodleg∏oÊci.
Dniami wolnymi od pracy sà tak˝e:
• 1 stycznia – Nowy Rok;
• pierwszy dzieƒ Âwiàt Wielkanocnych;
• drugi dzieƒ Âwiàt Wielkanocnych – (Âwi´ta Wielkanocne sà Êwi´tami
ruchomymi co oznacza, ˝e ka˝dego roku ich dok∏adny termin jest inny,
zawsze jednak przypadajà w marcu lub w kwietniu);
• 1 maja – Âwi´to paƒstwowe;
• dzieƒ Bo˝ego Cia∏a – jego termin uzale˝niony jest od tego kiedy
w danym roku wypadnie Wielkanoc; mo˝na jednak zapami´taç, ˝e Êwi´to Bo˝ego Cia∏a zawsze wypada w czwartek;
• 15 sierpnia – Wniebowzićie NajÊwi´tszej Marii Panny;
• 1 listopada – Wszystkich Âwi´tych;
• 25 grudnia – pierwszy dzieƒ Bo˝ego Narodzenia;
• 26 grudnia – drugi dzieƒ Bo˝ego Narodzenia.
92
Transport w Polsce
Do wi´kszych miast naj∏atwiej dostaniemy si´ kolejà PKP. Bilety na
pociàgi w komunikacji krajowej i po∏àczenia mi´dzynarodowe mo˝na nabyç
w ka˝dej kasie g∏ównej dworca kolejowego. Na przejazdy w pociàgach podmiejskich w piàtek, sobot´ i niedziel´ obowiàzujà od konkretnych godzin
tzw. bilety wycieczkowe, które sà zazwyczaj taƒsze ni˝ w pozosta∏e dni tygodnia. Potrzebne informacje o rodzajach biletów i rozk∏adzie jazdy pociàgami mo˝emy uzyskaç w kasach biletowych na stacjach kolejowych, tak˝e
w telefonicznej informacji kolejowej (022) 94 36; (042) 94 36 oraz na stronie internetowej: www.pkp.pl
W Warszawie dogodnym po∏àczeniem do podwarszawskich miejscowoÊci
jest dojazd WKD – Warszawskimi Kolejami Dojazdowymi. Bilety mo˝na
kupiç w oddzielnych kasach biletowych na stacjach kolejowych. Informacje
o rodzajach i cenach biletów, rozk∏adzie jazdy sà dost´pne na stronie internetowej: www.wkd.com.pl
Pomi´dzy miastami w Polsce dzia∏a transport autokarowy (mo˝liwe te˝ sà
przejazdy mi´dzynarodowe) – jednak to po∏àczenie jest nieco wolniejsze,
dojazd do konkretnego miejsca trwa kilka godzin.
W g∏ównych miastach najszybciej poruszaç si´ autobusami lub tramwajami. W u˝yciu jest wiele rodzajów biletów na wszystkie Êrodki komunikacji
miejskiej. Oprócz biletów jednorazowych mo˝na kupiç bilety abonamentowe (10-przejazdowe), minutowe, dobowe, 3-dniowe, tygodniowe, d∏ugookresowe (30 – i 90 – dniowe, w tym przypadku zamiast papierowych biletów
jest dost´pna karta magnetyczna – np. Warszawska Karta Miejska, którà
zbli˝a si´ do kasownika w autobusie, tramwaju lub do bramki w metrze.
Karcie zostaje nadany okres wa˝noÊci, który mo˝na odczytaç na wyÊwietlaczu kasownika).
UWAGA!
Do przejazdów bezp∏atnych lub ulgowych kolejà, w Êrodkach komunikacji miejskiej uprawnione sà m. in. dzieci (do 4 roku ˝ycia), uczniowie i studenci. Warto pytaç o bilety ulgowe w kasach biletowych. Musimy jednak
pami´taç o posiadaniu dokumentów uprawniajàcych do takiego przejazdu,
np. legitymacji w przypadku osób uczàcych si´.
93
Bilety mo˝emy kupiç w kioskach, specjalnie wyznaczonych punktach
sprzeda˝y biletów (w Warszawie w kasach ZTM – Zarzàdu Transportu
Miejskiego, ul. Senatorska 37, wejÊcie „E”, tutaj kupimy bilety zakodowane
na karcie, sà one sprzedawane równie˝ w punktach i automatach biletowych), urz´dach pocztowych. Mo˝emy te˝ nabyç jednorazowy bilet u kierowcy autobusu lub tramwaju (za niewielkà dop∏atà). Wszelkie informacje
o rodzajach biletów, potrzebnych dokumentach uprawniajàcych do ulgowych lub bezp∏atnych przejazdów, o aktualnych planach miasta uzyskamy
w kasach Zarzàdu Transportu Miejskiego – ZTM (tam te˝ mo˝emy kupiç
przystankowe rozk∏ady jazdy) lub na stronie internetowej Zarzàdu Transportu Miejskiego: www.ztm.waw.pl.
Na ka˝dym przystanku autobusowym, tramwajowym znajdujà si´ tabliczki z rozk∏adami jazdy. Sà na nich wyszczególnione przystanki lub tylko
g∏ówne ulice. Dok∏adna informacja o iloÊci przystanków, punktach przesiadkowych umieszczona jest na tablicach wewnàtrz pojazdów.
W wi´kszych miastach umieszczone sà informacyjne s∏upki przedstawiajàce skrzy˝owania g∏ównych ulic, zabytki, urz´dy, obiekty u˝ytecznoÊci
publicznej.
Linie autobusowe dzielà si´ na zwyk∏e – zatrzymujàce si´ na ka˝dym
przystanku, przyspieszone i ekspresowe, które majà przystanki rzadziej ni˝
zwyk∏e autobusy. Ró˝nià si´ one kolorem numerów (czarny, czerwony).
Ponadto w soboty, niedziele i Êwi´ta wszystkie Êrodki komunikacji miejskiej
kursujà rzadziej ni˝ w pozosta∏e dni.
W Warszawie dzia∏ajà 2 autobusowe linie turystyczne – 180 i 100. Sà to
zwyk∏e linie autobusowe, ale ich trasa ∏àczy najwa˝niejsze zabytki w Warszawie: Stare Miasto, Krakowskie PrzedmieÊcie, Aleje Ujazdowskie,
¸azienki, Wilanów oraz zabytkowe cmentarze (linia 180), zaÊ jadàc linià
100 mo˝na zobaczyç tak˝e Most Âwi´tokrzyski i ZOO. Ponadto, autobus
linii 100 jest jedynym autobusem pi´trowym, kursuje on w wakacje, w soboty i niedziele, rozpoczyna i koƒczy tras´ przy Pl. Zamkowym.
W autobusach, tramwajach i w metrze kontroler mo˝e sprawdziç nam
bilety. Na jego ˝àdanie jesteÊmy zobowiàzani do przedstawienia wa˝nego
biletu lub dokumentów uprawniajàcych do bezp∏atnego przejazdu (lub
94
potrzebnych dokumentów uprawniajàcych do przejazdów na podstawie
biletów ulgowych np. legitymacji szkolnej lub studenckiej). W przypadku
braku wa˝nego biletu i dokumentów zap∏acimy kar´.
Stolica posiada 1 lini´ metra. Obecnie liczy ona 16 stacji, ∏àczy ró˝ne cz´Êci miasta. Metro jest tak˝e przystosowane do podró˝owania nim przez
osoby niepe∏nosprawne ruchowo (na ka˝dej stacji znajdujà si´ windy). Stacje sà zapowiadane g∏osowo. Na poszczególnej stacji znajdujà si´ mapy
z zaznaczonymi wyjÊciami z metra, ulicami oraz przystankami autobusowymi
i tramwajowymi, co pozwala na odszukanie dogodnego dla nas po∏àczenia.
Tramwaje jak i metro poruszajà si´ do konkretnych godzin wieczornych.
Póêniej dojazd umo˝liwiajà nam autobusowe linie nocne. Podró˝ liniami
nocnymi nie nale˝y jednak do bezpiecznych, cz´sto zdarzajà si´ kradzie˝e.
Po wi´kszych miastach i miejscowoÊciach mo˝emy poruszaç si´ taksówkami. Na szybie majà one naklejonà tabliczk´ o cenie za km jazdy.
95
XIV. Adresy instytucji
pomagajàcym cudzoziemcom
Wykaz organizacji i instytucji dzia∏ajàcych na rzecz cudzoziemców w Polsce
Organizacje
Caritas Polska – Centra Pomocy Migrantom i Uchodêcom
43-200 Bia∏ystok, ul. Warszawska 32
tel/fax: (85) 732 55 53
e-mail: [email protected]
20-950 Lublin, ul. Prymasa Stefana Wyszyƒskiego 2
tel.: (81) 743 71 86
59-900 Zgorzelec, ul. Ksi´dza Domaƒskiego 12
tel.: (75) 771 65 61
www.caritas.pl
00-322 Warszawa, ul. Krakowskie PrzedmieÊcie 62
tel/fax: (22) 826 99 10
e-mail: migranci-waw@caritas. pl
Prawos∏awny OÊrodek Mi∏osierdzia „Eleos”
15-062 Bia∏ystok, ul. Warszawska 47
tel.: (085) 732 89 07
e-mail: uchodzcy_ [email protected], [email protected]
97
Polska Akcja Humanitarna
Centrum Pomocy Uchodêcom
00-031 Warszawa, ul. Szpitalna 5/3
tel.: (22) 828 88 82;
fax: (22) 831 99 38, 828 88 82 w. 217
e-mail: ucho@pah. org. pl
www. pah.org.pl/uchodzcy
Polski Czerwony Krzy˝
00-561 Warszawa, ul. Mokotowska 14
tel.: (22) 628 55 75; 621 36 25;
fax: (22) 628 41 68
www.pck.org.pl
Wysoki Komisarz NZ ds. Uchodêców (UNHCR)
Przedstawicielstwo w Warszawie
00-556 Warszawa, al. Ró˝ 2
tel.: (22) 628 69 30, 625 61 46;
fax: (22) 625 61 24
www.unhcr.pl
Mi´dzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM)
00-831 Warszawa, ul. Twarda 44/24
tel.: 652 03 57; fax: 620 67 82,
www.oim.pl
Stowarzyszenie Uchodêców w Polsce
00-375 Warszawa, ul. Smolna 40
www.republika.pl/assref
Fundacja „OCALENIE”
tel.: 0-6-2 275 053; 0- 697 176 092
98
Stowarzyszenie na Rzecz Integracji
i Ochrony Cudzoziemców „Proxenia”
02-647 Warszawa, ul. Bachmacka 4/5
fax: 581 85 21
e-mail: proxenia@wp. pl
Stowarzyszenie Praw Cz∏owieka im. Haliny Nieç
31-136 Kraków, ul. Sobieskiego 7/3
tel/fax: (12) 633 72 23
www.niecassociaton.org
Helsiƒska Fundacja Praw Cz∏owieka
00-018 Warszawa, ul. Zgoda 11
tel.: (22) 828 69 96, 828 10 08, 556 44 40
dzia∏ uchodêców: (22) 556 44 66
fax: (22) 828 69 96, 556 44 50 lub 51
e-mail: [email protected], [email protected]
www.hfhrpol.waw.pl
Sekcja Praw Cz∏owieka
Uniwersyteckiej Poradni Prawnej
Uniwersytetu Jagielloƒskiego
30-197 Kraków, ul. Zygmunta Krasiƒskiego 18
tel/fax: (012) 630 19 97
www.ujhrc.org
Klinika Prawa – Studencki OÊrodek Pomocy Prawnej
Wydzia∏ Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
00-071 Warszawa, Krakowskie PrzedmieÊcie 26/28
tel.: (22) 552 08 11;
tel. /fax: (22) 552 43 18
www.klinika.wpia.uw.edu.pl
99
Polskie Stowarzyszenie Edukacji Prawnej
00-062 Warszawa, ul. Kredytowa 6 m. 73
tel.: (22) 423 76 92, 423 36 12,
fax: (22) 826 10 27,
www.psep.pl
Fundacja Instytut na rzecz Paƒstwa Prawa
20-023 Lublin, ul. F. Chopina 14/70
tel. /fax: (081) 743 68 05
www.fipp.org.pl
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
e-mail: interwencja-prawna@o2. pl
www.interencjaprawna.pl
Organizacje wspó∏dzia∏ajàce:
Stowarzyszenie „Jeden Âwiat”
Polski Odzia∏ Service Civil Interntaional
60-830 Poznaƒ, ul. Krasiƒskiego 3a/1
tel.: (61) 848 43 38
fax: (61) 848 43 37
www.jedenswiat.org.pl
Amnesty International
Biuro Zarzàdu Stowarzyszenia AI
80-252 Gdaƒsk, ul. JaÊkowa Dolina 4
tel/fax: (58) 341 57 92
www.amnesty.org.pl
Zespó∏ ds. Uchodêców AI
00-074 Warszawa, ul. Tr´backa 3
tel.: (22) 827 60 00;
fax: (22) 827 46 96;
www.uchodzcy.most.org.pl
100
Pomoc dla dzieci-uchodêczych:
Polski Komitet Narodowy UNICEF
00-901 Warszawa, Pl. Defilad 1
tel.: (22) 656 66 10,
fax: (22) 656 66 13
www.unicef.pl
Komitet Ochrony Praw Dziecka
00-521 Warszawa, ul. Ho˝a 27a lok.5
tel.: (22) 635 45 01;
fax: (22) 831 24 29;
www.kopd.supermedia.pl
Ogólnopolskie Forum na rzecz Praw Dziecka
30-506 Kraków, ul. Brodziƒskiego 1,
tel.: (012) 423 55 80;
fax: (012) 423 53 71
Fundacja Dzieci Niczyje
03-926 Warszawa, ul. Walecznych 59
tel.: (22) 616 02 68
fax: (22) 616 03 14
www.fdn.pl
101
Instytucje
Ministerstwo Spraw Wewn´trznych i Administracji
02-591, Warszawa, ul. Stefana Batorego 5,
Centrala: (0-22) 621 20 20
Sekretariat Ministra SWiA:
tel.: (22) 845 62 51
fax: (22) 662 89 83
Urzàd ds. Repatriacji i Cudzoziemców
00-564 Warszawa, ul. Koszykowa 16
tel.: (22) 622 80 15, 627 06 78;
fax: (22) 845 49 80
www.uric.gov.pl
Ministerstwo Polityki Spo∏ecznej
Departament Pomocy i Integracji Spo∏ecznej
00- 513 Warszawa, ul. Nowogrodzka 1/3/5
Centrala. : (22) 661 10 00,
tel.: (22) 661 02 77,
fax: (22) 661 02 76;
e-mail: [email protected],
www.mps.gov.pl
Rada do Spraw Uchodêców
00-556 Warszawa, Aleja Ró˝ 2,
tel.: (22) 52 00 421;
fax: (22) 520 04 22
Rzecznik Praw Obywatelskich
00-090 Warszawa, Al. SolidarnoÊci 77
tel.: (22) 827 42 02, 55 17 700;
fax: (22) 827 64 53
www.brpo.gov.pl
102
Urz´dy Wojewódzkie – w zakresie koordynacji dzia∏aƒ pomocowych dla uchodêców w województwach – adresy i telefony znajdujà si´ na stronie Ministerstwa
Polityki Spo∏ecznej www.mps.gov.pl
Wojewoda Mazowiecki
Wydzia∏ Polityki Spo∏ecznej
00-717 Warszawa, ul. Czerniakowska 44
Oddzia∏ ds. Integracji Spo∏ecznej Uchodêców, Imigrantów i MniejszoÊci Narodowych
tel. (22) 840 13 99 (sekretariat)
841 18 29, 840 20 61, 840 13 99
fax: 841 54 87
www.mazowieckie.pl/wps/uchodzcy
Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie
Adresy i telefony umieszczone sà na stronach urz´dów wojewódzkich oraz na
stronie Ministerstwa Polityki Spo∏ecznej www.mps.gov.pl
Wojewódzki Sàd Administracyjny w Warszawie
00-013 Warszawa, ul. Jasna 2/4
tel.: (22) 553 70 00; 553 78 88
Komendant Stra˝y Granicznej
00-562 Warszawa, ul. Koszykowa 16
www.sg.gov.pl
Centralny OÊrodek Recepcyjny dla Uchodêców w D´baku
05-805 Otr´busy, Podkowa LeÊna k. Warszawy
tel.: (22) 729 80 71; 729 80 19
Pomoc dla dzieci-uchodêczych:
Biuro Rzecznika Praw Dziecka
00-656 Warszawa, ul. Âniadeckich 10
tel/fax: (22) 629 60 79;
www.brpd.gov.pl
103
Sàdy Rejonowe – Wydzia∏ Rodzinny i Nieletnich
(w∏aÊciwy ze wzgl´du na miejsce zamieszkania)
Adresy i telefony umieszczone sà na stronie Ministerstwa SprawiedliwoÊci: www.ms.gov.pl
Policyjne Izby Dziecka
Adresy i telefony umieszczone sà na stronach wojewódzkich komend
policji
Placówki opiekuƒczo-wychowawcze
Adresy i telefony umieszczone sà na stronach urz´dów wojewódzkich
G∏ówne organizacje mniejszoÊci narodowych
Organizacje mniejszoÊci bia∏oruskiej:
Bia∏oruskie Forum Samorzàdowe w RP
Osoba reprezentujàca: Micha∏ ANDROSIUK,
17-200 Hajnówka, ul. Ks. I. Worobieja 18,
tel. (0-85) 682 33 73
Bia∏oruskie Stowarzyszenie Literackie „Bia∏owie˝a”
Osoba reprezentujàca: Jan CZYKWIN,
15-420 Bia∏ystok, ul. Liniarskiego 4,
tel. (0-85) 730 80 29
Bia∏oruskie Zjednoczenie Demokratyczne
Osoba reprezentujàca: Eugeniusz JA¡CZUK,
15-950 Bia∏ystok, ul. Suraska 1
tel. (0-85) 742 10 33
Bia∏oruskie Zrzeszenie Studentów
Osoba reprezentujàca: Ilona KARPIUK,
15-959 Bia∏ystok, ul. Zamenhofa 27, skr. poczt.149
tel.: (0-85) 743 50 22
104
Zwiàzek Bia∏oruski w Rzeczypospolitej Polskiej
Osoba reprezentujàca: Eugeniusz WAPPA,
15-959 Bia∏ystok, skr. poczt. 149, ul. Zamenhofa 27
tel. /fax: (0-85)743 50 22,
tel.: (0-85) 742 11 05
Stowarzyszenie Dziennikarzy Bia∏oruskich
Osoba reprezentujàca: Jerzy CHMIELEWSKI,
15-001 Bia∏ystok, ul. Lipowa 4, pok. 221,
tel.: (0-85) 653 79 66, (0-90) 66 13 16
Zwiàzek M∏odzie˝y Bia∏oruskiej
Osoba reprezentujàca: Micha∏ STEPANIUK
15-001 Bia∏ystok, ul. Lipowa 4, pok. 221,
tel. (0-85) 653 79 66, (0-90) 66 13 16
Organizacje mniejszoÊci ukraiƒskiej:
Fundacja Archiwum Ukraiƒskiego
Osoba reprezentujàca: Eugeniusz MISI¸O
00-735 Warszawa, ul. Iwicka 38 m.46
Fundacja im. Êw. W∏odzimierza Chrzciciela Rusi Kijowskiej
Osoba reprezentujàca: W∏odzimierz MOKRY,
31-002 Kraków, ul. Kanonicza 15
Klub Prawników
Osoba reprezentujàca: Roman LUBINIECKI,
30-124 Kraków, ul. ˚elechowskiego 4/1
Naukowe Towarzystwo im. Tarasa Szewczenki
Osoba reprezentujàca: Stefan KOZAK,
ul. Szturmowa 4, 02-678 Warszawa,
Stowarzyszenie OÊwiatowe im. Bohdana Nestora ¸epkiego w Krakowie
Osoba reprezentujàca: Aleksander KURY¸¸O,
31-044 Kraków, ul. Grodzka 32/6,
tel.: (0-12) 422 11 38, 278 20 97
105
Ukraiƒska Organizacja Skautowska „P∏ast”
Osoba reprezentujàca: Piotr TYMA,
03-614 Warszawa,
ul. KoÊcieliska 7
tel./fax: (0-22) 679 96 95
Ukraiƒskie Towarzystwo Nauczycielskie w Polsce
Osoba reprezentujàca: Irena DROZD,
78-425 Bia∏y Bór, ul. Dworcowa 25
tel. 373 90 26
Zwiàzek Lekarzy Ukraiƒskich
Osoba reprezentujàca: Lidia KOLA¡CZUK,
37-700 PrzemyÊl, ul. Sucharskiego 2,
Zwiàzek Ukrainek
Osoba reprezentujàca: Katarzyna SIROCKA,
03-614 Warszawa, ul. KoÊcieliska 7
tel./fax: (22) 679 96 95
Zwiàzek Ukraiƒców Podlasia
Osoba reprezentujàca: Maria RY˚YK,
17-100 Bielsk Podlaski, ul. Widawska 4 skr. poczt. 77,
tel./fax: (0-85)730 89 29
Zwiàzek Ukraiƒców w Polsce
Osoba reprezentujàca: Miron KERTYCZAK,
03-614 Warszawa, ul. KoÊcieliska 7
tel./fax: (22) 679 96 95,
tel.: (22) 679 96 77, 679 95 47
Zwiàzek Ukraiƒskiej M∏odzie˝y Niezale˝nej
Osoba reprezentujàca: Stefan HORAK,
80-828 Gdaƒsk, ul. D∏ugi Targ 8/10
tel./fax: (0-58)301 58 78
106
Organizacje mniejszoÊci ormiaƒskiej:
Ormiaƒskie Towarzystwo Kulturalne
Osoba reprezentujàca: Adam TERLECKI,
30-547 Kraków, ul. KoÊcieliska 7
tel.: (0-12) 656 56 07
Zwiàzek Ormian w Polsce im. ks. Abpa Józefa Teodorowicza
Osoba reprezentujàca: Anna OLSZA¡SKA,
44-100 Gliwice, ul. Konstytucji 7/2
tel.: (0-32) 31 78 24
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Ko∏o Zainteresowaƒ Kulturà Ormian
Osoba reprezentujàca: Maciej BOHOSIEWICZ,
00-058 Warszawa, ul. Kredytowa 1,
107
108
Za∏àcznik nr 1
Wzór wniosku o udzielenie pomocy w ramach programu integracyjnego (stosowany na obszarze województwa mazowieckiego wed∏ug stanu prawnego w 2004 r.).
.....................................,
dn .................................
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
WNIOSEK
o udzielenie pomocy w ramach programu integracyjnego
na podstawie Ustawy o pomocy spo∏ecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64 poz. 593
z póên. zm.) oraz Rozporzàdzenia Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecznej
w sprawie szczegó∏owych zasad udzielania pomocy uchodêcom, wysokoÊci
Êwiadczeƒ pieni´˝nych, form i zakresu pomocy, trybu post´powania w tych
sprawach oraz warunków wstrzymania pomocy lub jej odmowy (Dz. U.
z 2000r. Nr 109, poz. 1160)
Wnioskodawca: ...................................................................................................
Adres zamieszkania: ..........................................................................................
Cz∏onkowie rodziny Wnioskodawcy, posiadajàcy status uchodêcy, kwalifikujàcy si´ do objćia programem integracyjnym:
L.p.
Imi´
i nazwisko
Stopieƒ
NarodowoÊç Data ur Nr decyzji Prepokrewieƒzesa URIC lub
stwa w stodecyzji Rady
sunku do
do Spraw
WnioskoUchodêców
dawcy
o nadaniu statusu uchodêcy
oraz data jej
nadania
Nr dokumentu
Nr karty
podró˝y prze- pobytu wydawidzianego
nej
w Konwencji
w zwiàzku
Genewskiej
z nadaniem
wydanego
statusu
przez URiC uchodêcy na
terytorium
RP
1
2
3
4
109
Wnioskodawca wyra˝a zamiar zamieszkania na terenie województwa mazowieckiego ...................................................................................................
..............................................................................................................................
oraz gotowoÊç przystàpienia do uzgodnionego programu integracyjnego
powsta∏ego w wyniku uzgodnieƒ.
Wnioskodawca oÊwiadcza, ˝e po uzyskaniu statusu uchodêcy, z wnioskiem
o udzielenie pomocy w ramach programu integracyjnego nie zwróci∏ si´ na
terenie innego województwa.
.....................................
Podpis Wnioskodawcy
W za∏àczeniu kopie:
1. Decyzji Prezesa Urz´du do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców lub decyzji Rady do Spraw Uchodêców o nadaniu statusu uchodêcy,
2. Dokumentu podró˝y przewidzianego w Konwencji Genewskiej, wydanego przez Prezesa Urz´du do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców,
3. Karty pobytu wydanej w zwiàzku z nadaniem statusu uchodêcy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
4 ...........................................................................................................................
5 ...........................................................................................................................
110
Za∏àcznik nr 2
Wzór Indywidualnego Programu Integracji (stosowany na obszarze województwa mazowieckiego wed∏ug stanu prawnego w 2004 r.).
INDYWIDUALNY PROGRAM INTEGRACJI
realizowany w oparciu o zapisy Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spo∏ecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64 poz. 593) oraz Rozporzàdzenia Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecznej w sprawie szczegó∏owych zasad udzielania
pomocy uchodêcom, wysokoÊci Êwiadczeƒ pieni´˝nych, form i zakresu
pomocy, trybu post´powania w tych sprawach oraz warunków wstrzymania
pomocy lub jej odmowy (Dz. U. z 2000r. Nr 109, poz. 1160).
I. Strony Programu:
1. Kierownik Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, dzia∏ajàcy na podstawie
upowa˝nienia Prezydenta/ Burmistrza Miasta .................................................
2.
a) ..................................................................................................... – Uczestnik
Programu, posiadajàcy (-a) status uchodêcy nadany decyzjà Prezesa
Urz´du do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców lub decyzji Rady do
Spraw Uchodêców z dnia ..............................................................................
b) ...................................................................................................... – Uczestnik Programu, posiadajàcy (-a) status uchodêcy nadany decyzjà Prezesa
Urz´du do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców lub decyzjà Rady do
Spraw Uchodêców z dnia ..............................................................................
II. Realizator Indywidualnego Programu Integracji: .......................................
III. Czas realizacji Programu: ............................................................................
IV. G∏ówne obszary potrzeb Uczestnika Programu w zakresie dzia∏aƒ pomocowych:
F pomoc mieszkaniowa
F pomoc w zakresie nauki j´zyka polskiego
F pomoc finansowa
F pomoc w za∏atwianiu spraw w instytucjach i urz´dach
111
pomoc w zakresie informacji prawnej
pomoc w zakresie poradnictwa psychologicznego
F pomoc w zakresie kontaktów ze Êrodowiskiem lokalnym
F inna (jaka).......................................................
F
F
V. USTALENIA PROGRAMU
Zobowiàzania Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie
1. PCPR zobowiàzane jest do wyp∏acania Êwiadczeƒ pieni´˝nych okreÊlonych w decyzji administracyjnej w terminie do 15 ka˝dego miesiàca
w wysokoÊci wynikajàcej z uzasadnionych potrzeb uczestnika programu.
2. Âwiadczenia wydatkowane bezpoÊrednio przez Powiatowe Centrum
Pomocy Rodzinie:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
3. Opis dzia∏aƒ dotyczàcych pomocy w zakresie podjćia przez Uczestnika
Programu nauki j´z. polskiego:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
4. Opis dzia∏aƒ dotyczàcych pomocy w uzyskaniu mo˝liwoÊci zamieszkania:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
5. Opis innych dzia∏aƒ realizowanych przez PCPR dzia∏aƒ wynikajàcych
z indywidualnej sytuacji Uczestnika Programu w ramach indywidualnego
programu integracyjnego: .............................................................................
112
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
6. Oprócz zobowiàzaƒ szczegó∏owych okreÊlonych w niniejszym Programie
WCPR przyjmuje zobowiàzania okreÊlone w § 4 ust. 1 pkt 1 Rozporzàdzenia Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecznej w sprawie szczegó∏owych zasad
udzielania pomocy uchodêcom, wysokoÊci Êwiadczeƒ pieni´˝nych, form
i zakresu pomocy, trybu post´powania w tych sprawach oraz warunków
wstrzymania pomocy lub jej odmowy (Dz. U. z 2000r. Nr 109, poz. 1160)
Zobowiàzania Uchodêcy – uczestnika indywidualnego programu integracji:
1. Uczestnik Programu zobowiàzany jest do zameldowania si´ w miejscu
zamieszkania w terminie................................................................................
2. Ustala si´ nast´pujàcy termin zarejestrowania si´ Uczestnika Programu
w powiatowym Urz´dzie Pracy:............................................
3. Uczestnik Programu zobowiàzany jest do aktywnego poszukiwania mo˝liwoÊci podjćia pracy.
4. Uczestnik Programu zobowiàzany jest do wspó∏dzia∏ania z realizatorem
Programu oraz do kontaktowania si´ w formie spotkaƒ w PCPR w nast´pujàcych terminach: .......................................................................................
5. Uczestnik Programu zobowiàzany jest tak˝e do:
a) .........................................................................................................................
b) .........................................................................................................................
c) .........................................................................................................................
6. Oprócz zobowiàzaƒ szczegó∏owych okreÊlonych w niniejszym Programie
Uczestnik Programu przyjmuje zobowiàzania okreÊlone w § 4 ust. 1 pkt
2 Rozporzàdzenia Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecznej w sprawie szczegó∏owych zasad udzielania pomocy uchodêcom, wysokoÊci Êwiadczeƒ
pieni´˝nych, form i zakresu pomocy, trybu post´powania w tych sprawach oraz warunków wstrzymania pomocy lub jej odmowy (Dz. U.
z 2000r. Nr 109, poz. 1160).
VI. USTALENIA KO¡COWE
1. Wszelkie zmiany w indywidualnym programie integracji wymagajà formy
pisemnej w postaci aneksu do Programu.
113
2. Ustalenia Programu podejmowane sà na podstawie wywiadu Êrodowiskowego przeprowadzonego przez pracownika Powiatowego Centrum
Pomocy Rodzinie Urz´du Miasta .................................................................
3. W przypadku niestosowania si´ Uczestnika Programu do ustaleƒ w nim
zawartych stosuje si´ przepisy § 6 Rozporzàdzenia Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecznej w sprawie szczegó∏owych zasad udzielania pomocy
uchodêcom, wysokoÊci Êwiadczeƒ pieni´˝nych, form i zakresu pomocy,
trybu post´powania w tych sprawach oraz warunków wstrzymania pomocy lub jej odmowy (Dz. U. z 2000r. Nr 109, poz. 1160).
4. W przypadku korzystania Uczestnika Programu z innych programów
integracyjnych, realizowanych przez inne podmioty (np. organizacje
pozarzàdowe), Uczestnik zobowiàzany jest informowaç o tym Powiatowe
Centrum Pomocy Rodzinie Urz´du Miasta.................................................,
natomiast PCPR obowiàzane jest do uwzgl´dnienia w uzgadnianym Programie faktu korzystania Uczestnika z innych programów integracyjnych.
...................................................
podpis Uczestnika Programu
Kierownika PCPR
...................................................
podpis Uczestnika Programu
...................................................
miejscowoÊç i data
Do u˝ytku s∏u˝bowego
114
..............................
podpis i piecz´ç
Koszty realizacji indywidualnego programu integracji
L.p.
Rodzaj Êwiadczonej pomocy
Czas Êwiadczonej
pomocy
Koszty
WysokoÊç zasi∏ku od 1 WysokoÊç zasi∏ku od 7
do 12 m-ca realizacji
do 6 m-ca realizacji
Programu
Programu
Zasi∏ek na utrzymanie (w szczególnoÊci na pokrycie
wydatków na ˝ywnoÊç, odzie˝, obuwie, Êrodki higieny oraz op∏at mieszkaniowych)
Zasi∏ek na pokrycie op∏at z tytu∏u wydatków zwiàzanych z naukà j´z. polskiego
115
Za∏àcznik nr 3
Schemat CV
Je˝eli w og∏oszeniu podany jest numer referencyjny oferty – nale˝y go przywo∏aç
Dane personalne
imi´ i nazwisko
data i miejsce urodzenia
adres zamieszkania
telefon
e-mail
Wykszta∏cenie
(ukoƒczone szko∏y, odbyte kursy i szkolenia)
Dane, rezultat, charakter wykszta∏cenia, miejsce,
czas trwania.
Tylko najwa˝niejsze, podawane w odwrotnym
porzàdku chronologicznym.
Praktyki
(gdzie i kiedy, jaki charakter)
Podobnie j. w.
DoÊwiadczenie zawodowe
(nazwa firmy i stanowisko, na którym pracowaliÊmy Podobnie j. w.
oraz krótki opis obowiàzków i osiàgni´ç, daty)
Umiej´tnoÊci
(np. obs∏uga komputera, konkretnych programów
komputerowych; prawo jazdy lub inne umiej´tnoÊci,
które mogà byç przydatne na stanowisku, o które si´
ubiegamy)
ZnajomoÊç j´zyków obcych
(nale˝y podaç stopieƒ opanowania j´zyka)
Zainteresowania, hobby
(umieszczanie ich nie jest konieczne, szczególnie,
gdy mamy typowe zainteresowania takie jak spacery
lub lektura ksià˝ek)
Wyra˝am zgod´ na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych
w ofercie pracy dla potrzeb niezb´dnych do realizacji procesu rekrutacji
zgodnie z ustawà z dn. 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U.
Nr 133, poz. 883).
116
Za∏àcznik nr 4
Schemat listu motywacyjnego
miejscowoÊç, data
Imi´ nazwisko (kandydata)
Adres
Nr telefonu
Imi´ i nazwisko (osoby, do której
kierujemy list)
Stanowisko
Nazwa instytucji
Adres
Zwrot grzecznoÊciowy,
Krótka proÊba o przyjćie do pracy oraz informacja, o jakie stanowisko
ubiega si´ kandydat.
Rozwinićie, czyli kilka s∏ów o osobie (wykszta∏cenie, umiej´tnoÊci,
doÊwiadczenie zawodowe, ale nie powtarzane z ˝yciorysu) oraz uzasadnienie, dlaczego jest si´ odpowiednià osobà na dane stanowisko.
Zakoƒczenie, w którym wyra˝amy gotowoÊç do spotkania w celu odbycia
rozmowy kwalifikacyjnej.
Zwrot po˝egnalny
czytelny, odrćzny podpis
Za∏àczniki:
do∏àczone dokumenty (np. : CV)
Wyra˝am zgod´ na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych
w ofercie pracy dla potrzeb niezb´dnych do realizacji procesu rekrutacji
zgodnie z ustawà z dn. 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U.
Nr 133, poz. 883).
117
Za∏àcznik nr 5
Adresy i telefony kuratoriów oÊwiaty
L.p.
Kierownik jednostki organizacyjnej w województwie
Adres
Kier.
Telefony
1
DOLNOÂLÑSKI
Kurator OÊwiaty
woj. DOLNOÂLÑSKIE
50-951 Wroc∏aw
Pl. Powstaƒców Warszawy 1
[email protected]
0-71
340-63-48
fax: 340-61-08
2
KUJAWSKO-POMORSKI
Kurator OÊwiaty
woj. KUJAWSKOPOMORSKIE
85-066 Bydgoszcz
ul. Konarskiego 1/3
[email protected]
0-52
349-76-06
fax: 349-76-45
3
LUBELSKI
Kurator OÊwiaty
woj. LUBELSKIE
20-950 Lublin
ul. 3-go Maja 6
[email protected]
0-81
532-92-81
fax: 532-98-00
4
LUBUSKI
Kurator OÊwiaty
woj. LUBUSKIE
66-400 Gorzów Wlkp.
ul. Jagielloƒczyka 10
[email protected]
0-95
721-53-60
fax: 722-37-26
5
¸ÓDZKI
Kurator OÊwiaty
woj. ¸ÓDZKIE
90-446 ¸ódê
ul. KoÊciuszki 120a
[email protected]
0-42
637-70-55
fax: 636-03-85
6
MA¸OPOLSKI
Kurator OÊwiaty
woj. MA¸OPOLSKIE
31-156 Kraków
ul. Basztowa 22
[email protected]
0-12
422-99-18
fax: 422-00-80
7
MAZOWIECKI
Kurator OÊwiaty
woj. MAZOWIECKIE
00-024 Warszawa
Al. Jerozolimskie 32
[email protected]
0-22
826-64-92
fax: 826-69-97
8
OPOLSKI
Kurator OÊwiaty
woj. OPOLSKIE
45-082 Opole
ul. Piastowska 14
[email protected]
0-77
452-45-68
fax: 453-96-73
118
9
PODKARPACKI
Kurator OÊwiaty
woj. PODKARPACKIE
35-959 Rzeszów
ul. Grunwaldzka 15
[email protected]
0-17
862-47-38
fax: 862-39-68
10
PODLASKI
Kurator OÊwiaty
woj. PODLASKIE
15-950 Bia∏ystok
Rynek KoÊciuszki 9
[email protected]
0-85
741-58-48
fax:741-58-48
11
POMORSKI
Kurator OÊwiaty
woj. POMORSKIE
80-810 Gdaƒsk
ul. Okopowa 21/27
[email protected]
0-58
307-72-65
12
ÂLÑSKI
Kurator OÊwiaty
woj. ÂLÑSKIE
40-032 Katowice
ul. Jagielloƒska 25
[email protected]
0-32
257-13-70
fax: 255-58-25
13
ÂWI¢TOKRZYSKI
Kurator OÊwiaty
woj. ÂWI¢TOKRZYSKIE
25-516 Kielce
Al. IX Wieków Kielc 3
[email protected]
0-41
344-33-58
fax: 344-88-83
14
WARMI¡SKOMAZURSKI
Kurator OÊwiaty
woj. WARMI¡SKOMAZURSKIE
10-959 Olsztyn
Al. Pi∏sudskiego 7/9
[email protected]
0-89
523-26-00
fax: 527-27-21
15
WIELKOPOLSKI
Kurator OÊwiaty
woj. WIELKOPOLSKIE
60-967 Poznaƒ
ul. KoÊciuszki 93
[email protected]
0-61
854-16-61
fax: 852-31-69
16
ZACHODNIOPOMORSKI
Kurator OÊwiaty
woj. ZACHODNIOPOMORSKIE
71-615 Szczecin
0-91
ul. Jana Matejki 6 B
[email protected]
434-71-52
fax: 433-93-04
119
Spis treÊci
I. Integracja uchodêców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
II. Pomoc spo∏eczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
III. Co to jest numer PESEL i jak mo˝emy go otrzymaç? . . . . . . . 17
IV. Jak uzyskaç prawo jazdy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
V. Szukamy mieszkania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
VI. Edukacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
VII. Praca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
VIII. Podatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
IX. Zdrowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
X. Podró˝owanie i przebywanie poza terytorium Polski . . . . . . . . 77
XI. Powrót do kraju pochodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
XII. Podstawowe informacje o Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
XIII. Spo∏eczeƒstwo i kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
XIV. Adresy instytucji pomagajàcym cudzoziemcom . . . . . . . . . . 97
Za∏àcznik nr 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Za∏àcznik nr 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Za∏àcznik nr 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Za∏àcznik nr 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Za∏àcznik nr 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
121
Dla Uchodzcow Okladka.qxd
28.02.2006
14:53
Page 1
INFORMATOR DLA
UCHODèCÓW
o wybranych przepisach prawnych w POLSCE
Warszawa 2005
Wydanie I
ISBN 83-921876-7-9
Ministerstwo Pracy
i Polityki Spo∏ecznej
Warszawa, 2005

Informator dla uchodźców o wybranych przepisach prawnych w

Transkrypt

Podobne dokumenty

Transport zmar?ych z Francji do Polski - Ogloszenia

generuj pdf

SCHEMAT STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ W MOPS W SIERADZU

Rozporządzenie Ministra Edukacji narodowej z dnia 28

Artykuł w wersji PDF - Pro-Test

Zaj ecia wspomagaj ace z matematyki, chemia I rok Zestaw M4

Kultura Biznesowa