Regionalne klastry przemysłowo - uczelniane jako kierunek

Regionalne klastry przemysłowo - uczelniane jako kierunek

REGIONALNE KLASTRY PRZEMYSŁOWO - UCZELNIANE JAKO KIERUNEK
GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY
ROBERT KAPTURSKI
Politechnika Szczeciska
Streszczenie
Autor przedstawia podstawowe pojcia zwizane z „Systemami Klastrowymi”
oraz „Kalstrami Przemysłowymi”. Stara si przedstawi wpływ wiedzy na gospodark lokaln oraz przedstawi korzyci płynce dla przedsibiorstwa, a take rodowiska naukowego znajdujcego si w regionie działania klastra .
Słowa kluczowe: systemy klastrowe, klastry przemysłowe, klaster
1. Systemy klastrowe:
Słowo klaster wywodzi si od angielskiego słowa cluster. Pocztkowo uywane było do okrelenia skoncentrowanej grupy przedsibiorstw oraz organizacji wykazujcych pewne zalenoci,
których działania prowadziły do wspólnie osiganych zysków przez współdziałanie firm i organizacji naukowych na rynku. W roku 1990 jako pierwszy koncepcj klastra sformułował ekonomista
Michael Porter piszc
"Klastry przemysłowe to geograficzna koncentracja konkurencyjnych firm w powizanych sektorach, zwizanych ze sob gospodarczo, dzielcych te same umiejtnoci, technologi i infrastruktur. W klastrze, wielkie i małe przedsibiorstwa osigaj znacznie wicej ni gdyby miały
pracowa same, dziki sieci zwizanych przedsibiorstw, dostawców, usług, instytucji akademickich oraz producentów skoncentrowanych na tym samym obszarze. Koncentracja wspomaga tworzenie nowych przedsibiorstw, produktów oraz nowych miejsc pracy dla wysoko wykwalifikowanych, dobrze opłacanych pracowników. Klastry stanowi o sile kadej gospodarki narodowej,
regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej, głównie w krajach gospodarczo rozwinitych." [1]
Celem pracy jest analiza istniejcych struktur klastrowych oraz ich moliwoci w wiecie konkurencji. W opracowaniu tym bd starał si udowodni, e zastosowanie takiej architektury ułatwia
dostp do wiedzy oraz najnowszych rozwiza technicznych, co daje małym i rednim przedsibiorstwom moliwo rozwoju i istnienia w regionie gospodarczym.
2. Rozwizania klastrowe w praktyce:
Regionalne klastry uczelniano - przemysłowe tworzone s w celu osignicia okrelonych korzyci ekonomicznych, technologicznych lub w prosty sposób skoordynowa działania lokalnej
przedsibiorczoci. Midzy innymi moemy wymieni:
• Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”,
• „Innowacyjny lski Klaster Czystych Technologii Wglowych”,
• Quasi Klaster Automatyki Przemysłowej w Gdasku,
• Technopolie Austin i Cambridge,
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 13, 2008
69
• Silicon Valley,
• Plastikowa Dolina - La Plastics Vallée – Oyonnax
By klastry mogły funkcjonowa w roku 2005 została uchwalona ustawa o partnerstwie publiczno - prywatnym. Ustawa dopuszcza współprace podmiotu publicznego, jakimi s wysze uczelnie,
z przedsibiorstwami. Przepisy warunkuj współdziałanie podczas wykonania zadania publicznego. Wród przedsiwzi wymienione zostały działania naukowe, pod warunkiem, e wynagrodzenie dla podmiotów gospodarczych bdzie pochodziło w wikszoci ze rodków innych ni publiczne. Przepisy odnosz si do sytuacji, gdy realizacja interesu publicznego bdzie dokonana
z wykorzystaniem własnoci uczelni.
Instytut Społeczestwa Wiedzy oraz Krajowa Izba Gospodarcza opracowały "Kodeks Partnerstwa Nauki i Gospodarki" majcy na celu okrelenie regulacji prawnych, wzorców postpowania
oraz praktyki dotyczcej korzystania z wyników prac badawczych i innych osigni intelektualnych instytucji naukowych.[2]
2.1. Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”:
Region Zachodniopomorski jako jeden z prniej rozwijajcych si regionów gospodarki polskiej w styczniu 2006 wraz z Politechnik Szczecisk przystpił do tworzenia „Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego”. Projekt ten sfinansowany został ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Powodem podjcia takiej decyzji były problemy nkajce bran chemiczn w regionie. Naleały do nich midzy innymi:
• niska innowacyjno produktów,
• trudnoci z finansowaniem nowych inwestycji,
• problemy z dostawami surowców,
• słaby wizerunek brany,
• brak wsparcia ze strony administracji samorzdowej.
Powodem zaistnienia problemów jest rozdrobnienie brany, brak współpracy pomidzy przedsibiorstwami, a take pomidzy sfer badawczo - rozwojow a administracj. Strategia Rozwoju
„Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego” wymienia nastpujce cele strategiczne:
• poprawa konkurencyjnoci przedsibiorstw dziki współpracy, wymianie wiedzy i dowiadcze oraz lobbingu w kwestiach wanych dla brany chemicznej w regionie,
• rozwijanie innowacyjnych produktów o wyszej wartoci dodanej,
• poprawa skutecznoci pozyskiwania finansowania dla realizacji inwestycji,
• zapewnienie odpowiednich warunków instytucjonalno – administracyjnych dla rozwoju
przedsibiorstw brany chemicznej w regionie zachodniopomorskim,
• rozpowszechnienie w wiadomoci społecznej wizerunku brany chemicznej jako innowacyjnej, ekologicznej, dostarczajcej wielu niezbdnych produktów uywanych w yciu
codziennym,
• zapewnienie bazy zasobów ludzkich o odpowiednich kwalifikacjach dla brany chemicznej.
„Marszałek województwa zachodniopomorskiego, który objł oficjalny patronat nad utworzonym Zachodniopomorskim Klastrem Chemicznym – Zielona Chemia i jest jednoczenie stron
w porozumieniu zawartym pomidzy zainteresowanymi firmami i Politechnik Szczecisk, wykorzystujc dostpne fundusze w ramach RPO zapewni finansowanie działa realizowanych przez
70
Robert Kapturski
Regionalne klastry przemysłowo - uczelniane jako kierunek gospodarki opartej na wiedzy
animatora Klastra. Animatorem bdzie podmiot wybrany w drodze konkursu, który przedstawi
najlepsz koncepcj funkcjonowania Klastra.
Funkcjonowanie Animatora Klastra:
Rys.1. Schemat funkcjonowania Animatora klastra [3]”
Jak wida systemy klastrowe istniejce w regionach umoliwiaj współprace przedsibiorstw
co z kolei wpływa na łatwiejszy dostp do najnowszych rozwiza technicznych oraz pozwala na
pozyskiwanie rodków finansowych pochodzcych spoza działalnoci. Takie działanie umoliwia
prny rozwój przedsibiorstw, które staj si bardziej konkurencyjne na rynku.
W dniu 19 czerwca 2007 roku Szczecinie podczas konferencji prasowej oficjalnie ogłoszono
rozpoczcie działa Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego, w obecnoci Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego Norberta Obryckiego oraz Rektora Politechniki Szczeciskiej
prof. dr hab. in. Włodzimierza Kiernoyckiego. Głównym animatorem został Jacek Droadal
pracownik Biura Programów Midzynarodowych Politechniki Szczeciskiej.
Z uwagi na rol koordynacyjn Politechniki Szczeciskiej funkcjonowanie klastra daje bardzo
due moliwoci dostpu do wiedzy jak posiadaj rodowiska naukowe aktualnie nie zwizane
z rynkiem przedsibiorstw. Współpraca ta ułatwia dostp do grup fachowców nie spoza klastra
oraz laboratoriów bez koniecznoci zakupu przez poszczególne zakłady kosztownego sprztu badawczego.
2.2. Innowacyjny lski Klaster Czystych Technologii Wglowych:
Główny Instytut Górnictwa w Zarzdzie Województwa lskiego zgłosił projekt "Innowacyjny
Projekt Czystych Technologii Wglowych" do sfinansowania w ramach Zintegrowanego Programu
Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Projekt uzyskał najwysz ocen- 87,5 punktów i został
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 13, 2008
71
zakwalifikowany do realizacji w pełnym wymiarze wnioskowanego budetu. Kapitał przyznany
został w wysokoci 1 mln 627 tysicy złotych.
W projekcie, poza Głównym Instytutem Górnictwa wystpuje w projekcie jako koordynator,
znalazły si podmioty:
• Politechnika lska w Gliwicach,
• Instytut Chemicznej Przeróbki Wgla w Zabrzu,
• Instytut Inynierii Chemicznej PAN w Gliwicach,
• Kompania Wglowa S.A.,
• Katowicki Holding Wglowy S.A.,
• Jastrzbska Spółka Wglowa S.A.,
• Południowy Koncern Wglowy S.A.,
• miasta: Katowice, Gliwice, Tychy, Jaworzno, Jastrzbie Zdrój, Rybnik.
Celem projektu jest w pierwszej kolejnoci budowa struktur organizacyjnych. Szczegółowymi
celami projektu s zwieszanie zaufania pomidzy grupami partnerów, identyfikacja korzyci dla
partnerów i regionu. Zostanie to osignite na drodze analizy konkurencyjnej regionu. Na podstawie identyfikacji potrzeb przemysłu w zakresie innowacyjnoci w obszarze Czystych Technologii
Wglowych został wypracowany wspólny program badawczo – rozwojowy partnerów projektu.
Priorytetem s Technologie Czystego Wgla, stanowi to olbrzymia szanse dla rozwoju Regionu
Górnego lska, rozwoju firm w regionie, zwikszenia innowacyjnoci, rozwizania wielu problemów społecznych regionu. Stad obecno w klasterze przedstawicieli nauki, przemysłu wglowego
i energetyki oraz jednostek samorzdu terytorialnego.
Dziki zasługom Profesora Jerzego Buzka wprowadzeno do Europejskiej Przestrzeni Badawczej tematyki Czystych Technologii Wglowych, co tworzy korzystne perspektywy dla rozwoju
inicjatywy klastrowej i regionu. W lutym 2007 roku klaster skupiał ju dwudziestu piciu partnerów, ale jego otwarto gwarantuje cigły rozwój. [4]
2.3. Technopolie Austin i Cambridge
Obecno silnego uniwersytetu kształccego wysoko wyspecjalizowan kadr naukow spowodowała napływ przedsibiorstw potrzebujcych wykształconej kadry pracowniczej. Ju w 1986
roku wikszo małych i rednich przedsibiorstw w róny sposób było zwizane z Uniwersytetem
stanu Texas w Austin. Moliwo funkcjonowania klastra spowodwała potrzeb stworzenia niezawodnej infrastruktury organizacyjnej poredniczcej pomidzy rodowiskiem naukowym a przedsibiorstwami. Nale do niej midzy innymi:
• Inkubator technologiczny Austin - dostarczajcy przestrzeni do prowadzenia działalnoci
oraz doradztwo biznesowe dla nowo załoonych firm,
• ie kapitałowa Texas - kojarzca inwestorów i przedsibiorców,
• MOOT Corp. - forum przedsibiorców na którym przedstawiane s plany,
• Instytut IC2 - centrum studiów nad innowacjami,
• Sie Know-How - sie instytucji wspierajcych (np. firm prawniczych i obrachunkowych)
które oferuj usługi po obnionych cenach dla firm rozpoczynajcych działalno,
• Centrum Przedsiwzi Technologicznych - grupa jednoczca cze z powyszych instytucji.
72
Robert Kapturski
Regionalne klastry przemysłowo - uczelniane jako kierunek gospodarki opartej na wiedzy
Głównym motorem sukcesu klastra było cigłe współdziałanie wszystkich jednostek do których
nale: uniwersytet oraz władze pastwowe i lokalne, które nie zmieniały swojego podejcia do
zjawisk ekonomicznych.
Podobn do Austin technopoli w Europie jest Cambridge. W okolicach uniwersytetu powstało
bardzo wiele wyspecjalizowanych firm zakładanych przez pracowników. W celu zachcenia do
takiej działalnoci było wydanie aktu przez załoony w 1967 roku Komitet Uniwersytecki. Komitet
ten powołany został w celu rozwoju przemysłu opartego o szeroko rozumian nauk.
Główn gałzi rozwoju tego typu struktur s wysoko zawansowane technologie nale midzy
innymi do nich:
• Informatyka,
• Instrumenty naukowe,
• Elektronika,
• Biotechnologie.
Niestety ze wzgldu na brak wsparcia ze strony rzdu i duych firm, przedsibiorstwa powstałe
w klastrze pozostały małe i mimo bardzo dobrych powiza nauki z przemysłem raczej nie współpracuj midzy sob. [5]
3. Podsumowanie
Systemy klastrowe daj ogromne moliwoci rozwoju oraz wzmocnienie niezawodnoci działania. Moliwo integracji wielu jednostek i ich pełna współpraca otwiera nieograniczone moliwoci tworzenia struktur, które jednoczenie wspierajc si d do osignicia obopólnych zysków i korzyci wynikajcych ze współpracy. W przedstawionych przykładach mona zauway
zwizek pomidzy współprac oraz rozwojem gospodarki regionalnej. Takie podejcie umoliwia
przedsibiorstwom dostp do najnowszych technologii oraz kadry naukowej, natomiast uczelnie
otrzymuj niezawodne narzdzia do sprawdzania w praktyce osigni naukowych. Klaster jako
spójna konstrukcja daje wiksz moliwo działania oraz podniesienie jakoci produktów, co
powoduje zwikszenie konkurencyjnoci na rynku i umoliwia szybszy rozwój małych i rednich
przedsibiorstw [6]. Taka organizacja pozwala niewielkim firmom dostp do takich gałzi przemysłu jak Informatyka oraz Biotechnologie umoliwiajc im zaistnienie na tak zawansowanym rynku.
Idealnym przykładem korzyci płyncych z uczestnictwa w klastrze jest „Zielona Chemia”, która
walczy z problemami lokalnego przemysłu Chemicznego.
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 13, 2008
73
Bibliografia
1. Porter M. E., The Competitive Advantage of Nations, Macmillan Press, Hampshire and London 1990
2. Dz.U. 169/2005 poz. 1420
3. http://www.um-zachodniopomorskie.pl/index.php?wiad=3441
4. Pyka I., Proinnowacyjnie i proekologicznie - Innowacyjny lski Klaster Czystych Technologii Wglowych, Euroregiony (nr 63-64/2007)
5. Voyer, R., Knowledge-based industrial clustering: international comparisons, Nordicity Group
Ltd., 1997.
6. Porter, M. E., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001
REGIONAL INDUSTRIAL AND UNIVERSITY CLUSTERS AS DIRECTION OF
ECONOMY BASED ON KNOWLEDGE
Summary
Author represents basic notions connected from "Cluster Systems ” and "Clutster Industrial ”. The influence of knowledge tries to introduce on local economy as
well as to introduce the advantage flowing for the enterprise and also the scientific
being in region environment of working the clutster.
Keywords: Cluster Systems, Cluster Industrial, Cluster.
Robert Kapturski
[email protected]
Studia Doktoranckie Wydział Informatyki, Politechnika Szczeciska
Ul. ołnierska 49, 71-210 Szczecin