1. Ogólna charakterystyka przepisów i norm związanych.

1. Ogólna charakterystyka przepisów i norm związanych.
Zaznajomienie z zakresem, omówienie najważniejszych postanowień aktów
prawnych:
1.1 Ustawa z dnia 10.04.1997 r. Prawo Energetyczne. Jednolity tekst: Dz. Ustaw
nr 153 z dnia 15 lipca 2003, poz. 1504.
1.2 Ustawa z dnia 07.07.1994 r. Prawo Budowlane. Jednolity tekst: Dz. Ustaw
nr 207 poz. 2015 z dn. 6.04.2003 r oraz Ustawa z dnia 16.04.2004- Dz.
Ustaw nr 93 poz. 880
1.3 Ustawa z dnia 22 stycznia 2000 o ogólnym bezpieczeństwie produktów: Dz.
Ustaw z 2000 r nr 15 poz. 179
1.4 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28
kwietnia 2003 w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania kwalifikacji
przez osoby zajmujące się eksploatacją, urządzeń, instalacji i sieci: Dz.
Ustaw nr 89 z dnia 21 maja 2003, poz. 828.
1.5 Informacja o obowiązujących normach, zakresach norm i posługiwanie się
normami z uwzględnieniem normy PN-IEC 60364
1.6 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 25 września 2000r w sprawie
szczegółowych
warunków
przyłączania
podmiotów
elektroenergetycznych: Dz. U. nr 85 z 2000 r poz. 957
do
sieci
Dodatkowe ustawy i normy
Przepisy
1. Ustawa z dnia 22 stycznia 2000r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów: Dz. Ustaw z
2000r.nr 15 poz. 179.
2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lutego 1999r w sprawie wymagań w
zakresie efektywności energetycznej, jakie powinny spełniać urządzenia produkowane
w kraju i importowane, oraz wymagań w zakresie stosowania etykiet i charakterystyk
technicznych: Dz. Ustaw z 1999r nr. 16, poz. 145.
3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia
2003r w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania kwalifikacji przez osoby
zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci: Dz. Ustaw nr 89 z dnia
21.05.2003, poz. 8281
4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia
1994 r w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie (tekst jednolity- Dz. Ustaw nr 15 z'2000r poz. 214)
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 25 września 2000r w sprawie
szczegółowych warunków przyłączania podmiotów do sieci elektroenergetycznych,
obrotu energią elektryczną, świadczenia usług przesyłowych, ruchu sieciowego i
eksploatacji sieci oraz standardów jakościowych obsługi odbiorców: Dz. Ustaw nr 85
z 2000r poz. 957
Normy
6. PN-IEC 60364-4-41. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla
zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa.
7. PN-IEC 60364-4-42. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla
zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego.
(Zastępuje normę PN-91/e-05009/42)
8. PN-IEC 60364-4-443. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla
zapewnienia
bezpieczeństwa.
Ochrona
przed
przepięciami.
Ochrona
przed
przepięciami atmosferycznymi lub łączeniowym i. (Zastępuje normę PN-93/E05009/443).
9. PN-IEC
60364-4-45.
Instalacje
elektryczne
w
obiektach
budowlanych. $
Ochrona dla zapewniania bezpieczeństwa. Ochrona przed obniżeniem napięcia
(Zastępuje normę PN-91/E-05009/45).
10. PN-IEC 60364-4-473. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona
dla zapewnienia bezpieczeństwa. Stosowanie środków ochronnych zapewniających
bezpieczeństwo. Środki ochrony przed prądem przetężeniowym. (Zastępuje normę
PN-91/E-05009/473).
11. PN-92/E-08106. Stopnie ochrony zapewniane przez obudowy (Kod IP).
12. PN-IEC 60664-1:1998. Koordynacja izolacji urządzeń elektrycznych w układach
niskiego napięcia. Zasady, wymagania i badania.
13. PN-IEC-60050-826. Słownik terminologiczny elektryki. Instalacje elektryczne
w obiektach budowlanych. (Zastępuje normę PN-91/E-05009/02).
14. PN-IEC 60038:1999. Napięcia znormalizowane IEC.
15. PN-IEC 61024-1:2001. Ochrona odgromowa obiektów. Zasady ogólne (7). (Zastępuje
normę PN-86/E-05003.02).
16. PN-IEC 61024-1-1:2001. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady
ogólne. Wybór poziomów ochrony dla urządzeń piorunochronnych (5).
17.PN-IEC 60364-5-523:2001. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i
montaż wyposażenia elektrycznego. Obciążalność prądowa długotrwała przewodów (8).
2. Warunki techniczne eksploatacji urządzeń i instalacji
elektrycznych.
2.1 Zakres obowiązującej dokumentacji technicznej dla urządzeń i instalacji.
Dla każdego urządzenia elektroenergetycznego należy prowadzić dokumentację:
a) techniczną
b) eksploatacyjną
Zakres i tryb prowadzenia dokumentacji określa pracodawca w celu zapewnienia:
•
prawidłowej pracy urządzeń energetycznych,
•
racjonalnego wykorzystania urządzeń i energii,
•
przeprowadzania odpowiednich prac konserwacyjno-remontowych.
Do dokumentacji technicznej zalicza się w szczególności:
•
projekt techniczny wraz z rysunkami,
•
protokół zakwalifikowania pomieszczeń w miejscu zainstalowania urządzeń do
właściwej kategorii niebezpieczeństwa pożarowego i zagrożenia wybuchem,
•
dokumentację fabryczną obejmującą: świadectwa, fabryczne instrukcje obsługi, opisy
techniczne oraz rysunki konstrukcyjne,
•
dokumentację eksploatacyjną.
Dokumentacja eksploatacyjna obejmuje:
•
instrukcję eksploatacji urządzeń energetycznych,
•
dokumenty przyjęcia urządzeń energetycznych do eksploatacji, w tym protokoły
przeprowadzonych prób i rozruchu,
•
książki i raporty pracy urządzeń,
•
dokumenty dotyczące oględzin, przeglądów, konserwacji, napraw i remontów
urządzeń,
•
protokoły zawierające wyniki prób i pomiarów,
•
dokumenty dotyczące rodzaju i zakresu uszkodzeń i napraw.
•
wykazy sprzętu specjalnego i narzędzi specjalnych, niezbędnych do wykonywania
napraw i remontów,
•
wykazy niezbędnych części zamiennych
Należy pamiętać, aby wyposażać stanowiska pracy tylko w urządzenia z dokumentacją
techniczną oraz oznaczone znakiem bezpieczeństwa (jeżeli podlegają certyfikacji).
Stanowisko pracy należy wyposażać tylko w urządzenia i narzędzia, które zostały oznaczone
znakiem bezpieczeństwa lub posiadają deklarację zgodności z polskimi normami.
2.2 Osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń i instalacji.
Wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją
urządzeń, instalacji i sieci obejmują znajomość:
1. Przez osoby na stanowiskach dozoru:
•
przepisów z zakresu przyłączania urządzeń i instalacji do sieci, dostarczania paliw
i energii oraz dysponowania mocą,
•
przepisów i zasad postępowania przy programowaniu pracy sieci, instalacji i urządzeń,
z uwzględnieniem zasad racjonalnego użytkowania paliw i energii,
•
przepisów i wymagań z zakresu eksploatacji i prowadzenia dokumentacji technicznej
i eksploatacyjnej oraz stosowania instrukcji eksploatacji sieci, instalacji i urządzeń,
•
przepisów dotyczących budowy sieci, urządzeń i instalacji oraz norm i warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać te sieci, instalacje i urządzenia,
•
przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego,
z uwzględnieniem udzielania pierwszej pomocy oraz wymagań ochrony środowiska,
•
zasad postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia bezpieczeństwa
ruchu urządzeń przyłączonych do sieci,
•
zasad dysponowania mocą urządzeń przyłączonych do sieci,
•
zasad wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych.
2.Przez osoby na stanowiskach eksploatacji:
•
zasad budowy, działania oraz warunków technicznych obsługi urządzeń, instalacji
i sieci energetycznych,
•
zasad eksploatacji oraz instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci
energetycznych,
•
ogólnych zasad racjonalnej gospodarki energetycznej,
•
warunków wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych,
•
zasad i wymagań bezpieczeństwa pracy i bezpieczeństwa przeciwpożarowego oraz
umiejętności udzielania pierwszej pomocy,
•
instrukcji postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia bezpieczeństwa
obsługi lub otoczenia.
2.3 Przyjmowanie urządzeń do eksploatacji.
Urządzenie energetyczne może być przyjęte do eksploatacji po stwierdzeniu:
•
kompletności dokumentacji technicznej,
•
gotowości urządzenia energetycznego do eksploatacji zgodnie z wymaganiami
ustalonymi w założeniach techniczno-ekonomicznych i projekcie i technicznym,
•
przygotowania do eksploatacji urządzenia energetycznego i jego miejscu pracy
zgodnie z określonymi warunkami technicznymi oraz wymaganiami bezpieczeństwa
i higieny pracy, przeciwpożarowymi i ochrony środowiska
•
uzyskania pozytywnych wyników przeprowadzonych prób i pomiarów parametrów
technicznych oraz sprawdzenia działania i poprawnej pracy p szczególnych urządzeń
i ich zespołów,
•
uzyskania pozytywnych wyników pomiarów kontrolnych oraz rozruchu próbnego,
•
oznaczenia urządzenia energetycznego znakiem stwierdzającym uzysk nie atestu
energetycznego, jeśli urządzenie wymaga takiego atestu,
•
oznaczenia urządzenia energetycznego znakiem bezpieczeństwa, jeśli urządzenie
podlega takiemu oznaczeniu,
•
zapewnienia dostaw i zapasów wody oraz paliw, a także odpowiedni składowisk dla
paliw,
popiołu
i
żużlu
w
odniesieniu
do
urządzeń
w
elektrowniach,
elektrociepłowniach i ciepłowniach,
•
zapewnienia odpowiedniej liczby osób zajmujących się eksploatacją oraz środków
i materiałów niezbędnych do prowadzenia eksploatacji określonego urządzenia.
Jeżeli przepisy nie stanowią inaczej, pracodawca ma obowiązek dokonać przyjęcia
urządzenia do eksploatacji, co powinno być potwierdzone protokółem stwierdzającym brak
usterek.
2.4 Zakres obowiązujących instrukcji eksploatacji.
Zgodnie z wymaganiami dokumentacji eksploatacyjnej, pracodawca ma
obowiązek opracować instrukcję eksploatacyjną, która powinna zawierać:
•
Ogólną charakterystykę techniczną urządzenia energetycznego - należy podać
informacje, dla jakiego urządzenia jest przeznaczona, przeznaczenie oraz adresata
instrukcji, podstawy opracowania instrukcji (fabryczną instrukcję) oraz protokół
potwierdzający przyjęcie urządzenia do eksploatacji.
•
Niezbędne warunki techniczne eksploatacji urządzenia - należy podać warunki
lokalizacji (rodzaj pomieszczenia), krótki opis urządzenia, układ połączeń, aparaturę
zabezpieczającą oraz podstawowe parametry urządzenia.
•
Określenie czynności związanych z uruchomieniem, obsługą w czasie pracy
i zatrzymaniem urządzenia w warunkach normalnej pracy urządzenia - należy ustalić
zasady wykonywania czynności łączeniowych, podstawowe czynności w czasie
normalnej pracy i w czasie zakłóceń.
•
Zakres i terminy wykonywania zapisów wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej
-należy określić rodzaje zapisów, terminy oraz formę prowadzenia zapisów.
•
Wymagania dotyczące ochrony przed porażeniem, pożarem, wybuchem oraz inne
wymagania z zakresu bezpieczeństwa obsługi i otoczenia - m.in. należy podać:
czasookresy
wykonywania
przeciwporażeniowej
i
pomiarów
pomiarów
skuteczności
rezystancji,
działania
rozmieszczenie
ochrony
sprzętu
przeciwpożarowego i sposób alarmowania w razie pożaru.
•
Wymagania z zakresu konserwacji i napraw urządzeń.
•
Zasady postępowania w razie awarii, pożaru lub innych zakłóceń w prac
•
Zakres i termin przeprowadzania oględzin i przeglądów.
•
Wymagania
dotyczące
kwalifikacji
osób
zajmujących
się
eksploatacją
Wykaz sprzętu ochronnego.
Dla każdego urządzenia energetycznego powinna być opracowana instrukcja eksploatacyjna.
2.5 Prowadzenie eksploatacji urządzeń.
2.5.1 W czasie prowadzenia eksploatacji urządzeń powinny być zapisywane wskazania
aparatury kontrolno-pomiarowej, obejmujące w szczególności wielkości zużycia energii oraz
obciążenia urządzeń energetycznych.
Na podstawie wskazań należy przeprowadzać analizy pracy urządzeń, które powinny
zawierać:
•
ocenę racjonalności stosowania urządzeń, stopnia wykorzystania i osiąganej
sprawności,
•
ocenę przyjętych programów pracy,
•
wnioski zmierzające do poprawy gospodarowania energią i urządzeniami w zakładzie.
Jeżeli praca urządzenia energetycznego stwarza zagrożenie bezpieczeństwa obsługi lub
otoczenia albo może spowodować zniszczenie tego urządzenia - osoba obsługująca powinna
wstrzymać jego ruch, powiadamiając o tym osobę sprawującą nadzór nad eksploatacją
urządzenia.
2.5.2 Na podstawie przeglądów, prób i pomiarów, w terminach ustalonych przez pracodawcę,
należy dokonywać oceny stanu technicznego urządzeń energetycznych i warunków
eksploatacji, w szczególności warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
2.5.3 Podczas prowadzenia oględzin należy sprawdzić w szczególności stan:
•
widocznych części urządzeń,
•
osłon,
•
ochrony przeciwporażeniowej,
•
napisów informacyjnych, ostrzegawczych oraz oznaczeń.
oraz
•
gotowość ruchową urządzeń zabezpieczających automatyki i sterowań
2.5.4 Terminy i zakresy przeglądów powinny wynikać z przeprowadzonych oględzin oraz
oceny stanu technicznego urządzeń. Przegląd powinien obejmować w szczególności:
•
sprawdzenie stanu technicznego urządzenia oraz stanu pomieszczeń w którym odbywa
się eksploatacja,
ocenę stopnia zużycia lub powstałych usterek,
•
sprawdzenie prawidłowości wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej,
•
przeprowadzenie wymaganych prób i pomiarów.
2.6.
•
Ogólne zasady racjonalnej gospodarki energetycznej.
•
Znajomość ogólnych zasad wytwarzania, przesyłu i użytkowania paliw i energii w
zakresie odpowiadającym stanowisku pracy.
•
Przestrzeganie ustalonych programów i harmonogramów pracy urządzeń, sieci
i instalacji energetycznych cieplnych.
•
Stosowanie zasad oszczędnego użytkowania paliw i energii oraz obniżania
energochłonności.
Działanie prądu na organizm ludzki
Prąd rażeniowy przepływający przez ciało człowieka powoduje zaburzenia w
funkcjonowaniu wielu układów, szczególnie układów: nerwowego, oddechowego i
krwionośnego.
Każde takie zaburzenie stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.
Należy przy tym pamiętać, że skutki wywołane prądem rażeniowym mogą ujawnić się nawet
po wielu latach.
Skutki przepływu prądu przez ciało człowieka
Z przeprowadzonych badań i zebranych wyników obserwacji wynika, że
najpoważniejsze skutki przepływu prądu elektrycznego przez organizm ludzki, to:
a) skurcze mięśni, szczególnie mięśni zginających,
b) oparzenia zewnętrzne i wewnętrzne,
c) utrata świadomości,
d) zatrzymanie oddychania,
e) zakłócenia pracy serca, występujące najostrzej przy prądach o częstotliwościach
40 ÷ 60 Hz, które powodują migotanie komór serca.
Pośrednie oddziaływanie prądu elektrycznego na człowieka
Powstający w czasie awaryjnej pracy urządzeń czy niewłaściwej obsługi łuk
elektryczny jest źródłem silnego promieniowania cieplnego i ultrafioletowego a także
przyczyną (przy prądach zwarciowych o dużym natężeniu) powstawania dużych sił między
elementami wiodącymi prąd elektryczny.
Człowiek znajdujący się w pobliżu palącego się łuku elektrycznego narażony jest na
oparzenia, uszkodzenie narządu wzroku oraz na mechaniczne uszkodzenia ciała.
Ponadto, w wyniku porażenia bądź oddziaływania łuku elektrycznego może wystąpić utrata
równowagi powodująca upadek z wysokości co w konsekwencji doprowadzić może do
spowodowania poważnych mechanicznych uszkodzeń ciała człowieka.
Czynniki pogłębiające stopień porażenia
Stopień porażenia, czyli skutki przepływu prądu rażeniowego przez ciało człowieka,
jest wynikiem działania następujących czynników:
a) natężenia prądu rażeniowego,
b) czasu przepływu prądu rażeniowego,
c) częstotliwości prądu rażeniowego,
d) drogi przepływu prądu przez człowieka,
e) rezystancji ciała człowieka oraz jego naskórka,
f) warunków środowiskowych,
g) indywidualnych cech człowieka.
Znajomość wpływu czynników pogłębiających stopień porażenia ma istotne znaczenie dla
zrozumienia zasad ochrony przeciwporażeniowej.
Natężenie prądu rażeniowego
Natężenie prądu rażeniowego jest wprost proporcjonalne do napięcia rażeniowego i
odwrotnie proporcjonalne do rezystancji ciała człowieka.
Reakcje organizmów na przepływający przezeń prąd są różne i w dużej mierze zależne od
indywidualnych cech osób porażonych. Skutki przepływu prądu potęgują się u dzieci, kobiet,
osób starszych, osób otyłych i chorych (zwłaszcza na choroby serca).
Na podstawie wielu badań, stwierdzono ścisłą zależność skutków rażenia od natężenia prądu
rażeniowego; wyniki tych badań zestawione są w tabeli 2.1. (są to wartości uśrednione dla
mężczyzn).
Tabela. 2.1.1
Natężenie
Objawy – skutki przepływu prądu o częst. 50÷60 Hz
pr
ą
d
u
w
m
A
0.5
1 ~ 1.5
1
Brak widocznych reakcji
Początek odczuwania
Kotlarski W., Grad J.: Aparaty i urządzenia elektryczne. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
1995
1~3
Odczuwanie bezbolesne
3~6
Początek skurczów mięśni i odczucie bólu
10 ~ 15
Silne skurcze mięśni, trudności z oderwaniem rąk od przewodu, silne bóle w
palcach, ramionach i plecach
15 ~ 25
Bardzo silne skurcze i bóle, samodzielne oderwanie się jest niemożliwe,
trudności z oddychaniem
> 30
Początek paraliżu dróg oddechowych, utrata przytomności migotanie komór
sercowych,
Wraz ze
wzrostem
prądu
Paraliż i zatrzymanie akcji serca
Zwęglenie się tkanek
Natężenie
Objawy -skutki przepływu prądu stałego
Prądu w mA
5~8
Początek odczuwania przepływu prądu
10 ~ 15
Uczucie ciepła
20 ~ 25
Powstawanie skurczów mięśni, znaczne odczuwanie ciepła
1200
Powoduje śmierć
Czas przepływu prądu rażeniowego
Czas przepływu prądu ma wpływ na oddziaływanie cieplne oraz na pojawienie się
migotania komór sercowych.
Badania dowiodły, że przy przepływie prądów rażeniowch w czasie poniżej 0.2 s wystąpienie
migotania komór sercowych zdarza się bardzo rzadko, natomiast przy czasach powyżej 1 s
bardzo często.
Częstotliwość prądu rażeniowego
Najgroźniejszymi z prądów rażeniowych są prądy o częstotliwościach 40 ÷ 60 Hz
gdyż wywołują one migotanie komór sercowych.
Prądy stałe i prądy o wysokich częstotliwościach stwarzają mniejsze niebezpieczeństwo dla
zdrowia i życia człowieka, co wcale nie oznacza, że rażenia tymi prądami należy lekceważyć.
Prądy stałe powodują bowiem rozkład krwi (zjawisko elektrolizy) i mogą spowodować
zablokowanie krwioobiegu.
Prądy o wysokich częstotliwościach, nawet przy niezbyt dużych natężeniach prądu, powodują
dotkliwe oparzenia naskórka i skóry (zjawisko naskórkowości).
Droga przepływu prądu rażeniowego
Najniebezpieczniejsze skutki wywołują prądy rażeniowe przepływające przez serce i
obręb klatki piersiowej gdyż prowadzą one bezpośrednio do niedotlenienia organizmu.
Z powyższego wynika, że stopień porażenia człowieka będzie głębszy przy rażeniach prądem
na drodze ręka - nogi.
Drogi przepływu prądu rażeniowego obrazuje rysunek 2.1.
1.
2.
3
4.
Rys. 2.1. Przepływ prądu rażeniowego.
1. dłoń - dłoń
2. dłoń - stopy
3. stopa - stopa
4. dłoń - łokieć
Rezystancja ciała człowieka
Rezystancja ciała człowieka jest wypadkową rezystancji skóry wraz z naskórkiem oraz
rezystancji wewnętrznej.
Rezystancja wewnętrzna ciała zawiera się granicach 500 ÷ 1000 Ω i tylko w niewielkim
stopniu zależy od drogi przepływu prądu. W przeciętnych warunkach przyjmujemy, że
rezystancja wewnętrzna wynosi 1000 Ω.
Rezystancja skóry nie ma stałej wartości. Przy suchym i nieuszkodzonym naskórku przy
napięciu kilku woltów, rezystancja skóry wynosi od 10 kΩ do 1 MΩ.
Wyraźne zmniejszenie się wartości rezystancji skóry obserwujemy przy zwiększaniu się
powierzchni elektrod, wilgotności, upływie czasu rażenia i wzroście napięcia rażeniowego.
Napięcia rażeniowe powyżej 250 V powodują częściowe lub całkowite przebicie skóry.
Warunki środowiskowe
Warunki zewnętrzne, taki jak: wilgotność i temperatura powietrza, pozycja pracy,
intensywność wykonywanej pracy, przewodność podłoża i ubrania roboczego, mają
decydujący wpływ na zmniejszanie się rezystancji skóry i zwiększanie natężenia prądów
rażeniowych.
Wyróżniamy warunki środowiskowe:
1) przy których wartość rezystancji ciała człowieka wynosi conajmniej 1000 Ω,
2) przy których wartość rezystancji ciała człowieka wynosi mniej niż 1000 Ω.
Indywidualne cechy człowieka
Stan psychofizyczny człowieka obejmujący między innymi stan zdrowotny,
podniecenie, zdenerwowanie, przebyte stresy, w znacznej mierze decyduje o odporności
organizmu na przepływający prąd i zdolności szybkiego reagowania na zagrożenia.
Spożycie alkoholu zmniejsza zdolność reagowania na stany zagrożenia,
zwiększa wydzielanie się potu i osłabia odporność organizmu na prąd
rażeniowy.
Napięcie dotykowe bezpieczne
Na podstawie znajomości najmniejszych niebezpiecznych dla człowieka natężeń prądu
wynoszących:
a) 30 mA dla prądu o częstotliwości 40 ÷ 60 Hz,
b) 70 mA dla prądu stałego,
i rezystancji ciała człowieka wynoszącej średnio 1000 Ω, określone zostały wartości
maksymalne napięć dopuszczalnych dla człowieka - wartości napięć dotykowych
bezpiecznych.
W warunkach środowiskowych, w których rezystancja ciała człowieka wynosi co najmniej
1000 Ω za napięcie bezpieczne uznaje się napięcia o wartościach:
a) 50 V dla prądu przemiennego,
b) 100 V dla prądu stałego.
W warunkach środowiskowych, w których rezystancja ciała człowieka nie przekracza
1000 Ω, za napięcie bezpieczne uznaje się napięcia o wartościach:
a) 25 V dla prądu przemiennego,
b) 50 V dla prądu stałego.
Napięcia o wartościach nie przekraczających wartości wyżej podanych oznacza się - UL.2
Metody eliminowania skutków przepływu prądów wrażeniowych podstawy ochrony
przeciwporażeniowej
Jak przekonaliśmy się, przepłynięcie prądu elektrycznego przez ciało człowieka może
być niebezpieczne dla jego zdrowia a nawet życia.
W celu ratowania bezcennej wartości jaką jest życie człowieka, należy przeciwdziałać
zarówno przyczynom jak i skutkom występowania prądów rażeniowych poprzez
minimalizację czynników pogłębiających stopień porażenia tych ostatnich.
2
Kotlarski W., Grad J.: Aparaty i urządzenia elektryczne. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
1995
Przeciwdziałanie przyczynom występowania porażeń prądem elektrycznym
Do metod przeciwdziałających przyczynom występowania porażeń można zaliczyć:
− ograniczenie (eliminacja) „przypadkowości”
w występowaniu
porażeń dzięki
podnoszeniu kultury technicznej,
− właściwe projektowanie i budowę urządzeń i aparatów elektrycznych w sposób
uniemożliwiający dotknięcie części czynnych,
− stosowanie odpowiednich materiałów izolacyjnych odpornych na uszkodzenia
mechaniczne, wysokie temperatury, procesy starzeniowe,
− systematyczne
szkolenie osób obsługi i dozoru nad eksploatacją urządzeń
elektroenergetycznych,
− stosowanie sprzętu ochrony osobistej i narzędzi elektroizolacyjnych,
− użytkowanie narzędzi, maszyn i urządzeń elektrycznych zgodnie z ich przeznaczeniem,
− systematyczną, regularną kontrolę stanu izolacji urządzeń i maszyn elektrycznych. 3
Przeciwdziałanie skutkom rażenia prądem elektrycznym
Do metod ograniczających skutki wywołane przepływem prądu elektrycznego przez
ciało człowieka należy zaliczyć:
− stosowanie do zasilania narzędzi i urządzeń napięć bezpiecznych,
− ograniczanie natężenia prądów rażeniowych,
− ograniczanie czasu przepływu prądów rażeniowych,
− wyłączanie z ruch narzędzi i urządzeń posiadających zbyt niską wartość rezystancji
izolacji,
− wyrównywanie potencjałów elektrycznych na częściach przewodzących dostępnych i
obcych.
PAMIĘTAJ:
Zastosowanie wszystkich, nawet najdoskonalszych metod i środków przeciwdziałających
porażeniom prądem elektrycznym nie gwarantuje pełnego bezpieczeństwa osobom
obsługującym i eksploatującym narzędzia, urządzenia, aparaty i maszyny elektryczne. Winę
za taki stan rzeczy ponosi sam człowiek.
3
Przepisy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych. PIGPE – Zespół Elektroenergetyki, 1998
Postępowanie w przypadku porażenia
prądem elektrycznym.
Pierwsza pomoc
Dzieci ulegają porażeniom podczas zabaw w pobliżu stacji transformatorowych, wchodzenia,
by np. zaimponować rówieśnikom, na słupy wysokiego napięcia, rzucania przedmiotami w
linie przesyłowe i "majstrowania" przy domowych urządzeniach elektrycznych oraz
gniazdkach. Dorośli natomiast podczas nieostrożnego używania sprzętu zasilanego prądem
(do takich lekkomyślnych zachowań należy np. używanie suszarki podczas kąpieli), napraw
urządzeń elektrycznych bez zachowania podstawowych zasad bezpieczeństwa (najczęściej
bez odcięcia zasilania). Porażeniem kończą się także zazwyczaj próby kradzieży części z
transformatorów, kabli i innych urządzeń. Czy są one jednak warte ceny życia i zdrowia?
Gdy doszło już do wypadku porażenia prądem elektrycznym uratowanie życia zależy od
szybkości i sprawności działania osób podejmujących ratunek. Należy wtedy działać
sprawnie i spokojnie. Wiele śmiertelnych przypadków porażenia prądem jest
spowodowanych zbyt późno podjętymi czynnościami ratunkowymi. W wyniku porażenia
prądem często dochodzi do zatrzymania akcji serca. Trzeba mieć świadomość, że tylko
prawidłowo udzielona - w ciągu 2-3 minut od zatrzymania akcji serca - pierwsza pomoc daje
szanse na uratowanie życia.
W pierwszych minutach od zatrzymania krążenia najbardziej wrażliwa na niedotlenienie
tkanka mózgowa wykorzystuje tlen zawarty we krwi. Jednak już po 3-4 minutach dochodzi
do nieodwracalnych zmian w korze mózgowej.
Podstawowe zasady ratowania osób porażonych prądem elektrycznym
1. Najważniejszą sprawą jest uwolnienie porażonej osoby spod działania prądu
elektrycznego. Pamiętajmy, że nieostrożne próby odciągnięcia porażonego od źródła prądu
mogą spowodować również porażenie ratownika. Przy uwalnianiu porażonych spod działania
prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV należy stosować jako podstawowy materiał
izolacyjny sprzęt ochronny zasadniczy i dodatkowy, jak rękawice elektroizolujące, kalosze
dielektryczne, dywaniki, drążki itp. W razie braku sprzętu ochronnego można stosować jako
materiał izolacyjny zastępczy: suche drzewo, tworzywa sztuczne, suche materiały tekstylne.
Osoba ratująca musi dokonać wyboru metody i sposobu uwolnienia w zależności od
warunków, w jakich nastąpiło porażenie, mając na uwadze własne bezpieczeństwo oraz
potrzebę natychmiastowego uwolnienia porażonego.
Gdy porażenie nastąpiło na wysokości, a wyłączenie napięcia może spowodować groźny
upadek porażonego - należy przed wyłączeniem napięcia zabezpieczyć porażonego przed
skutkami upadku.
Sposoby uwolnienia porażonego z pod działania prądu elektrycznego :
a)
odłączenie zasilania - najbezpieczniejszym sposobem jest więc zawsze
wyłączenie napięcia we właściwym obwodzie elektrycznym poprzez :
•
przez otwarcie właściwych łączników od strony zasilania/ przy czym w
przypadku, gdy chwyt łącznika nie jest izolowany, wyłączenia należy dokonać przy
użyciu
dostępnego
w
danej
odizolowaniem
chwili
materiału
się
izolującego
od
z
jednoczesnym
podłoża
i przedmiotów przewodzących
•
przez usunięcie wkładek topikowych z obwodu zasilania, przy czym w przypadku
uszkodzenia główki bezpiecznikowej, wyłączenia należy dokonać przy zachowaniu
środków ostrożności; wyjmowanie bezpieczników mocy powinno odbywać się za
pomocą przeznaczonych do tego celu uchwytów,
•
przez przecięcie przewodów od strony zasilania za pomocą narzędzi z izolowanymi
rękojeściami i przy zastosowaniu środków chroniących przed skutkami łuku
elektrycznego; nie wolno stosować tego sposobu w pomieszczeniach zagrożonych
wybuchem
•
przez zwarcie przewodów od strony zasilania; sposób ten należy stosować tylko w
liniach napowietrznych; zwarcia wykonuje się za pomocą odpowiedniej zarzutki
metalowej - rys. 5.5; zwarcie wykonane musi być w sposób trwały.
b)
odciągnięcie porażonego
Odciąganie porażonego od urządzeń będących w stanie załączenia należy wykonać w
przypadku, gdy wyłączenie napięcia trwałoby zbyt długo, względnie byłoby trudniejsze
i niebezpieczniejsze
c)
odizolowanie porażonego od źródła porażenia
Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego przez „odizolowanie" wykonuje
się w sposób następujący:
•
przy przepływie prądu przez ciało porażonego od ręki do nóg, przy jednoczesnym
zaciśnięciu dłoni na urządzeniu będącym pod napięciem - odizolowania należy
dokonać przez podsunięcie pod nogi porażonego materiału izolacyjnego
•
przy przepływie prądu od jednej ręki do drugiej (podłoże izolowane) należy przerwać
obwód prądu za pomocą podkładania materiału izolacyjnego pod kolejno odginane
palce jednej dłoni .
2. Obok uwolnienia osoby porażonej spod działania prądu elektrycznego równie ważna
jest kwestia natychmiastowego rozpoczęcia pomocy poprzedzającej lekarską.
Wytyczne w sprawie zasad postępowania przy ratowaniu osób porażonych prądem
elektrycznym podają zasady udzielania pomocy przedlekarskiej osobom porażonym prądem
elektrycznym.
Osoby udzielające pomocy przedlekarskiej obowiązane są do postępowania w myśl zasad
określonych wytycznymi do chwili przybycia personelu lekarskiego.
Z chwilą przejęcia akcji ratowniczej przez personel lekarski decyzje w sprawach dotyczących
dalszych metod postępowania podejmuje kwalifikowany personel lekarski.
Szanse ratunku szybko spadają w miarę upływu czasu. W pierwszej minucie po porażeniu
istnieje 98% szans uratowania życia, po 3 min - 40%, po 5 min - 25%, po 8 min - 5%.
W czasie ratowania należy działać: SZYBKO - nie tracić czasu na przyglądanie się
porażonemu, poszukiwanie osób mogących pomóc i inne zbędne czynności;
SPRAWNIE - wykonywać tylko czynności zamierzone, celowe i określone instrukcją;
SPOKOJNIE - nie wpadać w panikę.
Jeżeli w pobliżu są inne osoby, należy poprzez te osoby wezwać lekarza, pogotowie
ratunkowe. Jeżeli poza udzielającym pomocy nie ma przy porażonym innej osoby, nie należy
odstępować porażonego. Nie wolno przerywać akcji ratowniczej, pomocy wzywać krzykiem.
Jeśli osoba poszkodowana krwawi, trzeba natychmiast zatamować krwawienie. Ocenić, czy
porażony oddycha i czy nie ustała akcja serca.
a) Porażony przytomny. Należy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha
oraz ułożyć wygodnie porażonego. Zaleca się przewiezienie lub przeniesienie porażonego do
lekarza. Jeżeli transport jest niemożliwy, należy wezwać lekarza na miejsce wypadku.
Porażony musi być zbadany przez lekarza. Do chwili badania powinien pozostawać w pozycji
leżącej.
b) jeśli osoba jest nieprzytomna, lecz oddycha - ułożyć ją na boku w sposób
uniemożliwiający zachłyśnięcie się, okryć porażonego i kontrolować jego stan do chwili
przyjazdu pogotowia ratunkowego,
c) Porażony nieprzytomny - nie oddycha - krążenie krwi trwa. Tlen nie dochodzi do płuc.
Serce tłoczy krew z resztkami tlenu. Stopniowo wzrasta niedotlenienie mózgu. Tętno na szyi
jest wyczuwalne. Źrenice niewielkie.
Objawy bezdechu:
•
papierek (nitka, włos) położony wzdłuż nosa nie porusza się,
•
klatka piersiowa nie porusza się,
•
lśniący przedmiot zbliżony do nosa i ust nie pokrywa się parą,
•
uchem zbliżonym do nosa i ust nie słychać szmeru wydechu,
•
stopniowo narasta sinica twarzy i paznokci.
Należy porażonego położyć na wznak, uciskające części garderoby porozpinać, oczyścić jamę
ustną, zapewnić dopływ świeżego powietrza i rozpocząć sztuczne oddychanie oraz wezwać
pogotowie.
Sztuczne oddychanie
Wykonując sztuczne oddychanie, należy:
•
ułożyć chorego na twardym podłożu,
•
udrożnić drogi oddechowe - wysunąć i unieść żuchwę bez
odchylania głowy do tyłu,
•
wdmuchiwać osobie dorosłej około 800-1000 ml powietrza,
•
wdmuchiwać powietrze z częstotliwością 12 razy na minutę u dorosłych oraz 20 razy
na minutę u dzieci,
•
w metodzie usta-usta po nabraniu wdechu objąć szczelnie swoimi ustami usta
ratowanego, zacisnąć palcami nozdrza poszkodowanego i powoli wdmuchiwać
powietrze, obserwując przy tym ruchy klatki piersiowej,
•
w metodzie usta-nos zamyka się usta ręką ułożoną pod brodą, a powietrze wdmuchuje
się do nozdrzy ratowanego.
d) Porażony nieprzytomny - nie oddycha - krążenie krwi zatrzymane. Brak tlenu. Nawet
resztki tlenu zawartego we krwi nie docierają do mózgu. Mózg pozbawiony tlenu szybko
zamiera. Życie jest bezpośrednio zagrożone.
Występują objawy bezdechu i prawie jednocześnie:
•
źrenice oczu powiększają się,
•
na tętnicy szyjnej brak tętna (w innych miejscach tętna nie szukać).
W tym przypadku rozpoczynamy sztuczne oddychanie i masaż serca.
Masaż serca
Uwaga!
Masażu serca nie wykonuj na zdrowej osobie, gdyż może to
spowodować zatrzymanie pracy serca.
• poszkodowany dorosły człowiek: 30 ucisków w okolicę dwóch palców poniżej
mostka. Uciskamy na głębokość 4-5 centymetrów tzn. na 1/3 głębokości mostka z
częstotliwością (nie ilość) 100 ucisków na minutę Po 30 uciskach wykonujemy 2
wdechy powietrza do płuc poszkodowanego.
• poszkodowane dziecko: 5 wdechów a następnie 30 ucisków jeden palce poniżej
mostka, ucisk wykonujemy jedną ręką ! Częstotliwość 100 na minutę. Ucisk na
głębokość 2,5-3,5 cm
• poszkodowane niemowlę: 5 wdechów, 30 ucisków dwoma palcami na wysokości
jednego palca poniżej linii sutkowej. Głębokość ucisku 1,5-2,5 cm. Częstotliwość 100
ucisków na minutę.
Warunkiem prawidłowej wentylacji płuc - wdech powietrza do płuc poszkodowanego jest
prawidłowe udrożnienie dróg oddechowych:
• energicznie odciągnij żuchwę do dołu (chwyć palcami obu rąk pod brodę, kciuki
oprzyj o brodę i pociągnij ją ku klatce piersiowej)
• gdy żuchwa jest odsunięta ku dołowi (usta są otwarte) podciągnij z tej pozycji żuchwę
ku górze (dolna warga jest wyżej niż górna)
• utrzymaj żuchwę w takiej pozycji i odegnij głowę do tyłu
tak udrożnione drogi oddechowe przyjmą wdychane przez ciebie powietrze co bezpośrednio
przełoży się na efektywną akcję reanimacyjną.
Zapamiętaj też: niedrożność dróg oddechowych może być spowodowana ciałem obcym:
krwią, śluzem, wymiocinami, sztucznym uzębieniem. Wówczas przed przystąpieniem do
udrożnienia dróg oddechowych należy usunąć mechanicznie (palcem owiniętym chusteczką)
ciało obce. Głowę należy ułożyć wówczas na bok, kącik ust (ten bliżej podłoża) odciągnąć ku
dołowi aby ułatwić spłynięcie wydzielin na zewnątrz.
W każdym przypadku co czwarty cykl reanimacyjny (uciski, wdech) sprawdzamy tętno i
oddech.
W
sytuacji
powrotu
czynności
oddechowo-krążeniowej
zaprzestajemy
czynności
reanimacyjnej. Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny a nadal oczekujemy na przybycie
lekarza, chorego należy ułożyć w pozycji bezpiecznej.
Sztuczne oddychanie i masaż serca
Sztuczne oddychanie i masaż serca-2
POZYCJA BEZPIECZNA:
• człowiek leży na brzuchu, głowa odgięta ku tyłowi ciała, przekręcona na bok (załóżmy
że w lewą stronę)
• pod policzek podłóż rękę poszkodowanego (zapobiegnie to odwracaniu głowy) w
naszym przypadku jest to lewy policzek i lewa ręka
• prawą kończynę górną ułóż zgiętą w stawie łokciowym, wysuń ją do tyłu zapobiegnie to przewróceniu się ciała poszkodowanego na plecy
• kończyna dolna po stronie twarzy ( w naszym przypadku lewa) zgięta w kolanie i
wysunięta ku przodowi druga kończyna (prawa) wyprostowana
POZYCJA BEZPIECZNA
Pozycja bezpieczna 2
Różne metody wykonywania sztucznego oddychania
a) bezpośrednie:
Pozwalają na wprowadzenie do 1500 ml powietrza do płuc poszkodowanego przy każdym
oddechu. Umożliwiają stałą kontrolę skuteczności wykonywanych działań i są niezbyt
męczące dla ratownika.
Metoda usta-nos
Jest to najskuteczniejsza metoda wentylacji. Zapewnia lepsze uszczelnienie, zmniejsza ryzyko
rozdęcia żołądka i wywołania wymiotów.
Postępowanie: Odchyl głowę pacjenta jedną rękę kładąc na jego czole, drugą pod brodą
jednocześnie zamykając mu usta. Nabierz głęboki wdech, obejmij ustami nos i mocno
wdmuchnij powietrze. Pod koniec wdechu otwórz usta pacjenta, aby ułatwić ucieczkę
powietrza.
Metoda usta-usta
Jest to mniej skuteczna metoda wentylacji niż omówiona powyżej, ale jest wygodniejsza i
szybsza (trzeba tylko wszystko robić z wyczuciem).
Postępowanie: Odegnij głowę pacjenta do tyłu jedną rękę kładąc na jego czole a drugą złap za
żuchwę. Nabierz głęboki wdech, obejmij szczelnie ustami usta pacjenta (u dzieci usta i nos).
Wdmuchuj powietrze tak jakbyś sam oddychał jednocześnie trzymając kciukiem i palcem
wskazującym zatkany nos pacjenta. Pod koniec wdechu uwolnij usta pacjenta. Słuchaj czy
powietrze ucieka i obserwuj ruchy klatki piersiowej poszkodowanego. O prawidłowo
prowadzonej wentylacji świadczą ruchy klatki piersiowej. Jeśli klatka piersiowa się nie
porusza, a rozdęciu ulega okolica brzucha oznacza to, że powietrze zamiast do płuc dostaje
się do żołądka. Grozi to sprowokowaniem wymiotów. Świadczy to o tym, że
najprawdopodobniej głowa nie została dostatecznie odgięta do tyłu i opadający język zatyka
drogi oddechowe.
Metoda usta-nos-usta
Stosowana jest w stosunku do niemowląt i małych dzieci i polega na wdmuchiwaniu
powietrza jednocześnie przez usta i nos poszkodowanego.
b) pośrednie:
Wykonywane w przypadku uszkodzenia twarzy poszkodowanego. Aktualnie nie są
dopuszczone do stosowania.
Metoda Silvestra Broscha
Metoda Silvestra - Broscha – należy ją stosować jeżeli porażony ma uszkodzoną twarz i
stwierdzi się zatrzymanie krążenia. Metoda ta pozwala wprowadzić jednorazowo ok. 270 ml
powietrza.
Wystąpienie wymiotów u porażonego, stanowi śmiertelne niebezpieczeństwo, gdyż powoduje
zalanie treścią wymiotną dróg oddechowych. Przy zastosowaniu tej metody możemy
wykonywać pośredni masaż serca.
Akcja ratownicza: Porażonego ułożyć na plecach. Pod łopatkami podkład zrolowany z
miękkiego materiału. Głowa zwisa ku tyłowi. Ratownik na jednym kolanie umieszczonym za
głową porażonego. Stopa drugiej nogi dotyka barku. Chwyt za dłonie.
Przy wdechu – wyprostowane ręce porażonego unieść ku górze i odprowadzić poza siebie aż
dłonie dotkną podłoża.
Przy wydechu – ręce porażonego należy przenieść na klatkę piersiową. Skrzyżować je na
mostku. wycisnąć powietrze i wykonać cztery uciski masażu serca. Tempo oddychania – 13
razy na minutę (co 5 s oddech).
Metoda Holgera Nielsena
ułożyć na brzuchu aby policzek spoczywał na rękach, ratownik pochyla się i wyprostowanymi
rękoma uciska lekko klatkę piersiową na wysokości łopatek (wydech). Ratownik ujmuje
ratowanego za ramiona powyżej łokci i przyciąga je ku sobie w górę i do tyłu (wdech).
- ułożenie
- wdech
- wydech
POSTĘPOWANIE W STANACH ZAGROŻENIE ŻYCIA
TELEFONY ALARMOWE
112: uniwersalny
999: Pogotowie
998: Straż Pożarna
997: Policja
986: Straż miejska