Koszty zastosowania innowacji finansowych w

ANNALES
U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A
LU B LI N – P OL ONIA
VOL. XLVI, 4
SECTIO H
2012
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katedra Finansów
JOANNA BàACH
Koszty zastosowania innowacji finansowych w dziaáalnoĞci
przedsiĊbiorstwa.. – identyfikacja problemu
The costs of applying financial innovations in the corporate financial decisions
– identification of the problem
Sáowa kluczowe: innowacje finansowe, strategia finansowa przedsiĊbiorstwa, rachunek efektywnoĞci,
koszty innowacji finansowych
Key words: financial innovations, corporate financial strategy, effectiveness analysis, costs of financial
innovations
WstĊp
Innowacje finansowe są zjawiskiem, które od zawsze towarzyszyáo rozwojowi
systemu finansowego. Jednak ich dynamiczny rozwój obserwowany w ostatnim
trzydziestoleciu, jak równieĪ rola, jaką niektóre z nich odegraáy w eskalacji globalnego kryzysu finansowego, sprawiáy, Īe tematyka innowacji finansowych staáa siĊ
bardzo aktualna i czĊsto podejmowana. W wiĊkszoĞci prowadzonych badaĔ innowacje
finansowe są prezentowane z perspektywy systemu finansowego, poszczególnych
segmentów rynku finansowego czy pojedynczych instrumentów. Znacznie rzadziej
podejmuje siĊ rozwaĪania od strony podmiotów sfery realnej bĊdących uĪytkownikami innowacji finansowych. Prezentowany artykuá proponuje podejĞcie do analizy
innowacji finansowych wáaĞnie z tej drugiej perspektywy – przedsiĊbiorstwa niefinansowego, które moĪe wykorzystywaü innowacje finansowe w róĪnych obszarach
zarządzania finansami.
Efektywne zastosowanie innowacji finansowych w dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa
wymaga nie tylko znajomoĞci nowatorskich rozwiązaĔ finansowych oraz rozpozna-
24
JOANNA BàACH
nia potencjalnych obszarów ich zastosowania, konieczne jest takĪe przeprowadzenie
rachunku efektywnoĞci tych dziaáaĔ pozwalającego na ocenĊ kosztów i korzyĞci.
W artykule podjĊto jedno z zagadnieĔ zastosowania innowacji finansowych w dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa, a mianowicie problem oceny kosztów związanych z ich
implementacją. Celem publikacji jest przedstawienie klasyfikacji rodzajowej oraz
identyfikacja gáównych grup kosztów związanych z wprowadzeniem innowacji
finansowych do dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa. Zidentyfikowane grupy kosztów,
obok potencjalnych korzyĞci, stanowią podstawĊ oceny efektywnoĞci wykorzystania
innowacji finansowych.
1. Innowacje finansowe i ich znaczenie
Innowacje finansowe tworzą bardzo zróĪnicowaną grupĊ zjawisk, procesów i instrumentów finansowych. Co wiĊcej, ich liczebnoĞü i róĪnorodnoĞü systematycznie
wzrasta, wraz z rozwojem inĪynierii finansowej oraz narzĊdzi i metod przez nią
stosowanych. Nie dziwi zatem wieloĞü definicji oraz klasyfikacji innowacji finansowych prezentowanych w teorii finansów.
W wąskim ujĊciu pojĊcie innowacji finansowych jest odnoszone do zmian zachodzących w instrumentach i technikach finansowych (innowacje finansowe sensu
stricto)1. CechĊ innowacyjnoĞci ocenia siĊ z perspektywy podmiotu wprowadzającego
lub stosującego innowacje finansowe, a nie caáego systemu finansowego. Oznacza
to, Īe innowacją finansową w ocenie konkretnego podmiotu moĪe byü instrument,
który jest juĪ dobrze znany i szeroko stosowany przez inne podmioty, dziaáające np.
na bardziej rozwiniĊtych rynkach finansowych. Sáabo rozwiniĊta ochrona patentowa
innowacji finansowych, poáączona z relatywnie niskimi kosztami ich kreacji oraz
dynamicznym rozwojem technik komunikacyjnych, sprzyja ich szybkiemu rozprzestrzenianiu w globalnym systemie finansowym.
W prezentowanych rozwaĪaniach przyjĊto szeroką definicjĊ innowacji finansowych (innowacje finansowe sensu largo), obejmującą wszelkie zmiany w konstrukcji i dziaáaniu wszystkich elementów systemu finansowego – rynków, instytucji,
instrumentów finansowych – oraz rozwiązaniach regulujących ich funkcjonowanie,
które wywoáują zmiany w strategii finansowej podmiotów gospodarczych2. Z tak
1
Wąskie ujĊcie innowacji finansowych przedstawiono m.in. w: L. Anderloni, D.T. Llewellyn, R.H.
Schmidt (red.), Financial Innovation in Retail and Corporate Banking, Edward Elgar, Cheltenham 2009,
s. 41–43; F.J. Fabozzi, F. Modigliani, Capital Markets. Institutions and Instruments, Pearson Education, Upper Saddle River 2003, s. 27–28; W.S. Frame, L.J. White, Technological Change, Financial Innovation, and
Diffusion in Banking, Working Paper 2009–10, Federal Reserve Bank of Atlanta, s. 3.
2
Por. J. Báach, Financial Innovations and Their Role in the Modern Financial System – Identification
and Systematization of the Problem, Financial Internet Quarterly „e-Finanse”, vol. 7, no. 3, s. 18–19. Szerokie
ujĊcie innowacji finansowych przedstawiono takĪe w: J. Lerner, P. Tufano, The Consequences of Financial
Innovation: A Counterfactual Research Agenda, Working Paper 16780, National Bureau of Economic Research,
Cambridge 2011, s. 6; Z.J. Gubler, The Financial Innovation Process: Theory and Application, „Delaware
KOSZTY ZASTOSOWANIA INNOWACJI FINANSOWYCH W DZIAàALNOĝCI PRZEDSIĉBIORSTWA...
25
przyjĊtej koncepcji innowacji finansowych wynika szeroki zakres ich potencjalnego
zastosowania, bezpoĞrednio związany z funkcjami, jakie mogą one peániü, zarówno
w odniesieniu do caáego systemu finansowego, jak i jego pojedynczych uczestników.
Przyjmując zaáoĪenie, iĪ innowacje finansowe powinny wspieraü system finansowy
w wypeánianiu jego funkcji – funkcje innowacji finansowych i systemu finansowego
powinny byü toĪsame. W związku z tym funkcje innowacji finansowych obejmują
zadania z zakresu3:
1) realizacji páatnoĞci – uáatwiając transfer kapitaáu, zwiĊkszając páynnoĞü
i obniĪając koszty transakcyjne (np. karty páatnicze, automatyczne systemy
transakcyjne);
2) inwestowania – zwiĊkszając róĪnorodnoĞü oraz dostĊpnoĞü moĪliwoĞci inwestycyjnych (np. fundusze hedgingowe, produkty strukturyzowane);
3) finansowania – uáatwiając dostĊp do Ĩródeá finansowania i obniĪając koszt
kapitaáu (np. instrumenty hybrydowe, fundusze private equity);
4) wyceny – usprawniając proces wyceny instrumentów finansowych oraz szacowania ryzyka finansowego (np. rozbudowane modele wyceny instrumentów,
credit scoring);
5) transferu ryzyka – innowacje uáatwiające proces zarządzania ryzykiem (np.
instrumenty pochodne, instrumenty strukturyzowane).
Przenosząc rozwaĪania z páaszczyzny caáego systemu finansowego na sytuacjĊ
konkretnego przedsiĊbiorstwa niefinansowego, naleĪy przyjąü, iĪ funkcje innowacji
finansowych bĊdą kaĪdorazowo dostosowywane do indywidualnych potrzeb ich
uĪytkownika koĔcowego. PrzedsiĊbiorstwo moĪe wiĊc wykorzystywaü innowacje
finansowe w podejmowaniu i realizacji decyzji finansowych z zakresu inwestowania,
finansowania i zarządzania ryzykiem, modyfikując strategiĊ finansową zgodnie ze
swoimi potrzebami oraz zmianami zachodzącymi w otoczeniu.
2. KorzyĞci zastosowania innowacji finansowych
w dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa
Wyzwania stawiane wspóáczesnym przedsiĊbiorstwom wymagają podjĊcia odpowiednich dziaáaĔ adaptacyjnych takĪe w obszarze zarządzania finansami. Dostosowanie
to moĪe przejawiaü siĊ w wykorzystywaniu innowacji finansowych, które powinny
pozwalaü na lepsze wykorzystanie szans i peániejszą ochronĊ przed zagroĪeniami
páynącymi z otoczenia przedsiĊbiorstwa.
Journal of Corporate Law” 2011, vol. 36, s. 62; M. Stradomski, Innowacje finansowe w kreowaniu wartoĞci
przedsiĊbiorstwa, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, PoznaĔ 2006, s. 24–25.
3
RóĪne podejĞcia do klasyfikacji funkcji innowacji finansowych przedstawiono m.in. w: P. Tufano,
Financial Innovation, [w:] G. Constantinides (red.), The Handbook of the Economics of Finance: Corporate
Finance, vol. 1A, Elsevier, Amsterdam 2003, s. 307–336; L. Anderloni, D.T. Llewellyn, R.H. Schmidt (red.),
op. cit., s. 5–7; F.J. Fabozzi, F. Modigliani, op. cit., s. 27; J. Báach, op. cit., s. 25–26.
JOANNA BàACH
26
Jednak zastosowanie innowacji finansowych w dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa
wymaga okreĞlonego poziomu ĞwiadomoĞci innowacji finansowych rozumianego
nie tylko jako znajomoĞü zasad ich konstrukcji i mechanizmów dziaáania, ale takĪe umiejĊtnoĞü rozpoznania potencjalnych konsekwencji ich wykorzystania, tak
pozytywnych, jak i negatywnych, bezpoĞrednich i poĞrednich, dla pojedynczego
uĪytkownika oraz dla caáego systemu finansowego. Innowacje finansowe wspierające dziaáanie i rozwój systemu finansowego, poprawiające funkcjonowanie jego
uczestników, sprzyjające wzrostowi gospodarczemu i dobrobytowi spoáecznemu są
okreĞlane jako innowacje zrównowaĪone lub wáaĞciwe. PojĊcie to wprowadzono dla
odróĪnienia innowacji szkodliwych, które w krótkim okresie mogą poprawiü sytuacjĊ
pojedynczych podmiotów, jednak ich dáugofalowe konsekwencje oceniane są jako
negatywne z perspektywy caáego systemu finansowego.
PrzedsiĊbiorstwa bĊdące uĪytkownikami innowacji finansowych mogą opieraü siĊ
na zaáoĪeniu, Īe jeĞli jakieĞ rozwiązania zostaáy juĪ zastosowane w innych gospodarkach, na innych rynkach, w innych podmiotach, to znaczy, Īe są bezpieczne i mogą
byü z poĪytkiem wykorzystane takĪe przez nie (efekt naĞladownictwa). PodejĞcie takie
nie jest jednak wáaĞciwe ze wzglĊdu na odmienną sytuacjĊ poszczególnych podmiotów oraz znaczną liczbĊ czynników determinujących to zróĪnicowanie. Innowacje
finansowe wprowadzają zmiany w profilu ryzyka zarówno po stronie aktywów, jak
i pasywów przedsiĊbiorstwa. Dlatego kaĪdorazowa decyzja dotycząca zastosowania
innowacji finansowych wymaga przeprowadzenia szczegóáowej analizy kosztów
i korzyĞci dostosowanej do specyfiki poszczególnych rozwiązaĔ.
Pozytywy zastosowania innowacji finansowych są bardzo zróĪnicowane i zaleĪą
nie tylko od rodzaju konkretnego rozwiązania, ale takĪe od motywów zastosowania
oraz funkcji, jakie mają peániü w danym przedsiĊbiorstwie. Jako podstawowy motyw
wykorzystanie innowacji finansowych wskazuje siĊ dąĪenie do ograniczenia niedoskonaáoĞci systemu finansowego poprzez redukcjĊ: kosztów transakcyjnych, asymetrii
informacji, niekorzystnych rozwiązaĔ podatkowych czy ograniczeĔ w dostĊpie do
Ĩródeá finansowania lub moĪliwoĞci inwestycyjnych4.
Jak zaznaczono wyĪej, przedsiĊbiorstwo niefinansowe moĪe stosowaü innowacje
finansowe w kaĪdym z obszarów strategii finansowej – finansowaniu lub inwestowaniu, wykorzystując nowe instrumenty (np. hybrydowe, strukturyzowane), rynki
(np. euroobligacji, derywatów) lub instytucje finansowe (np. fundusze private equity,
hedgingowe) przy pozyskiwaniu Ĩródeá finansowania lub realizacji inwestycji finansowych. Oba wymienione obszary áączy proces zarządzania ryzykiem obejmujący
ryzyko finansowe, inwestycyjne, operacyjne i rynkowe (w tym ryzyko stopy procentowej, kursu walutowego, cenowe). Szczegóáowa analiza korzyĞci powinna wiĊc byü
4
Por. P. Tufano, How Financial Engineering Can Advance Corporate Strategy, „Harvard Business
Review”, January–February 1996; M.H. Miller, Financial Innovation: The Last Twenty Years and the Next,
„Journal of Financial and Quantitative Analysis” December 1986, vol. 21, no. 4; J.D. Finnerty, Financial
Engineering in Corporate Finance: Overview, „Financial Management” Winter 1988.
KOSZTY ZASTOSOWANIA INNOWACJI FINANSOWYCH W DZIAàALNOĝCI PRZEDSIĉBIORSTWA...
27
przeprowadzana indywidualnie dla kaĪdego z wyodrĊbnionych obszarów strategii
finansowej przedsiĊbiorstwa.
Tabela 1. KorzyĞci zastosowania innowacji finansowych w strategii finansowej przedsiĊbiorstwa
Obszar zastosowania
innowacji finansowych
Inwestowanie
Zarządzanie ryzykiem
Finansowanie
Potencjalne korzyĞci zastosowania innowacji finansowych
Ograniczenie kosztów transakcyjnych
ObniĪenie kosztu kapitaáu
DostĊp do nowych Ĩródeá finansowania
ZwiĊkszenie elastycznoĞci struktury finansowania
Ograniczenie ryzyka finansowego
Zarządzanie ryzykiem rynkowym
ObniĪenie kosztów transakcyjnych
Stabilizacja stóp zwrotu z inwestycji
Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego
Ograniczenie ryzyka inwestycyjnego i operacyjnego
DostĊp do nowych moĪliwoĞci inwestycyjnych
ZwiĊkszenie elastycznoĞci struktury aktywów
Zarządzanie ryzykiem rynkowym
PrzesuniĊcie w czasie lub zmniejszenie obciąĪeĔ podatkowych z tytuáu
dochodów kapitaáowych
ħródáo: opracowanie wáasne.
Lista potencjalnych korzyĞci wynikających z zastosowania innowacji finansowych
w dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa jest relatywnie dáuga (chociaĪ niewyczerpująca), co
powinno zachĊcaü do korzystania z nowych rozwiązaĔ (por. tabela 1). NaleĪy jednak
zaznaczyü, Īe ze wzglĊdu na róĪnorodnoĞü innowacji finansowych skala odnoszonych
korzyĞci moĪe byü wiĊksza lub mniejsza od prezentowanej. WielkoĞü i zakres korzyĞci
bĊdzie zaleĪaá równieĪ od sytuacji konkretnego przedsiĊbiorstwa oraz zmian zachodzących w jego otoczeniu, w tym na rynku finansowym. Innego rodzaju problem
wynika z faktu, iĪ czĊĞü potencjalnych korzyĞci ma charakter niemierzalny lub ich
prawidáowe oszacowanie moĪe byü utrudnione.
WáaĞciwe zastosowane innowacje finansowe, prowadząc do zwiĊkszenia przewagi
konkurencyjnej, powinny sprzyjaü realizacji gáównego celu dziaáania przedsiĊbiorstwa,
jakim jest maksymalizacja jego wartoĞci. JednoczeĞnie báĊdnie wykorzystywane
innowacje finansowe mogą prowadziü do utraty wartoĞci, stanowiąc zagroĪenie dla
dalszego funkcjonowania przedsiĊbiorstwa.
28
JOANNA BàACH
3. Koszty zastosowania innowacji finansowych
w dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa
PodjĊcie trudu identyfikacji kosztów innowacji finansowych wynika z koniecznoĞci racjonalizacji decyzji o ich zastosowaniu. Wskazuje siĊ, Īe wprowadzenie
innowacji finansowych do dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa jest uzasadnione w dwóch
sytuacjach – 1) gdy tradycyjne rozwiązania nie są juĪ dostĊpne lub 2) gdy koszty
zastosowania tradycyjnych rozwiązaĔ są wyĪsze od kosztów zastosowania innowacji
finansowych5. Analiza kosztów innowacji finansowych znajduje równieĪ uzasadnienie
w koniecznoĞci porównywania efektywnoĞci róĪnych rozwiązaĔ, a nastĊpnie wyboru
tych dziaáaĔ, które najlepiej odpowiadają potrzebom przedsiĊbiorstwa i jego sytuacji
finansowej zgodnie z okreĞloną hierarchią potrzeb innowacyjnych.
Identyfikacja kosztów zastosowania innowacji finansowych w dziaáalnoĞci
przedsiĊbiorstwa jest moĪliwa w drodze wykorzystania rachunku kosztów innowacji
finansowych6. Prawidáowa konstrukcja takiego rachunku wymaga przeprowadzenia
podziaáu kosztów ze wzglĊdu na sposób ich identyfikacji oraz rodzaj oddziaáywania
na sytuacjĊ finansową przedsiĊbiorstwa. W związku z tą klasyfikacją koszty innowacji finansowych mogą byü ujmowane jako: 1) koszty w rachunku bieĪącym oraz
2) koszty w rachunku hipotetycznym7.
Koszty wykorzystania innowacji finansowych w rachunku rzeczywistym (bieĪącym) obejmują koszty bezpoĞrednie (DCFI) związane z ich zastosowaniem, prezentowane w rachunku zysków i strat. W tej grupie kosztów uwzglĊdnia siĊ wartoĞü
zasobów, czasu i wysiáku pracowników, czyli nakáady związane z wprowadzeniem
innowacji finansowych, w szczególnoĞci zaĞ:
• koszty techniczne – koszty rozwiązaĔ technologicznych, w tym innowacji
technologicznych umoĪliwiających dostĊp do innowacji finansowych oraz
ich zastosowanie,
• koszty szkoleĔ pracowników,
• koszty doradztwa finansowego i prawnego,
• prowizje z tytuáu korzystania z usáug poĞredników finansowych,
• koszty transakcyjne.
W rachunku rzeczywistym ujmuje siĊ równieĪ straty finansowe poniesione przez
przedsiĊbiorstwo na skutek niewáaĞciwego zastosowania innowacji finansowych lub
5
Por. C.C. Pantalone, J.B. Welch, Innovative Financing. How New Financial Strategies Have Reshaped
American Business, „Financial Executive” April 1987, s. 33–35.
6
W literaturze przedmiotu poruszany jest problem kosztów innowacji technologicznych. Przeniesienie
niektórych rozwaĪaĔ na grunt kosztów innowacji finansowych jest moĪliwe tylko w razie analizy kosztów
instytucji finansowych tworzących innowacje finansowe. W przypadku przedsiĊbiorstw niefinansowych
– uĪytkowników kraĔcowych innowacji finansowych – jest wymagane inne podejĞcie. Jedno moĪliwych
rozwiązaĔ polega na zastosowaniu proponowanego rachunku kosztów innowacji finansowych.
7
KoncepcjĊ rachunku bieĪącego i hipotetycznego dla identyfikacji kosztów związanych z zapasami
przedsiĊbiorstwa przedstawiono w pracy: M. SierpiĔska, T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykáadów i przypadków, PWN, Warszawa 2007, s. 155–156.
KOSZTY ZASTOSOWANIA INNOWACJI FINANSOWYCH W DZIAàALNOĝCI PRZEDSIĉBIORSTWA...
29
wynikające z realizacji ryzyka im przynaleĪnego. Techniczne koszty wykorzystania
innowacji finansowych, jak równieĪ koszty szkoleĔ i doradztwa, zmniejszają siĊ
w miarĊ upáywu czasu, ale raczej mają charakter kosztów staáych. CzĊĞü nakáadów
poniesionych w związku z wprowadzeniem jednego typu innowacji finansowych
moĪe obniĪaü wartoĞü nakáadów wymaganych przy wprowadzeniu kolejnych (np.
wykorzystanie jednego systemu informatycznego dla obsáugi róĪnych transakcji
finansowych). Pozostaáe koszty, w tym prowizje i koszty transakcyjne, są zmienne.
Koszty szkoleĔ i doradztwa ponoszone są w związku z koniecznoĞcią zmiany nastawienia pracowników i zarządu przedsiĊbiorstwa do innowacji finansowych, zastosowania nowoczesnych technologii umoĪliwiających dostĊp do nich czy akceptacji
podwyĪszonego ryzyka. Nakáady tego typu okreĞla siĊ jako koszty zmiany przyzwyczajeĔ8. Koszty ujmowane w rachunku bieĪącym pokazują wiĊc rzeczywiste koszty
obciąĪające przedsiĊbiorstwo wynikające z zastosowania innowacji finansowych.
Natomiast w przypadku kosztów ujmowanych w rachunku hipotetycznym powinno
siĊ uwzglĊdniaü koszty poĞrednie (ICFI), w tym koszty zewnĊtrzne oraz szacunki
i analizy kosztów potencjalnych, ukrytych, nieujĊtych w rachunku zysków i strat.
Rachunek kosztów hipotetycznych ma szczególne znaczenie przy podejmowaniu
decyzji o charakterze strategicznym. Jednak koszty w rachunku hipotetycznym są
trudne do identyfikacji oraz oszacowania, np. koszty braku zastosowania innowacji
finansowych (utracone moĪliwoĞci, niĪsza efektywnoĞci dziaáania w związku z brakiem
akceptacji innowacji finansowych)9, które mogą byü ocenione wyáącznie za pomocą
metod symulacyjnych oraz analizy róĪnych scenariuszy dziaáania.
Caákowite koszty innowacji finansowych (TCFI) mogą byü ustalane w kilku
przekrojach: 1) dla pojedynczych rozwiązaĔ (ujĊcie przedmiotowe), 2) dla wyodrĊbnionych obszarów zarządzania finansami (ujĊcie funkcjonalne) lub 3) dla caáego
przedsiĊbiorstwa (ujĊcie podmiotowe). àączna wartoĞü kosztów innowacji finansowych
moĪe byü obliczana jako suma kosztów bezpoĞrednich i poĞrednich zgodnie z formuáą:
TCFI = DCIF + ICFI
gdzie: TCFI – caákowite koszty innowacji finansowych; DCIF – bezpoĞrednie koszty
innowacji finansowych; ICFI – poĞrednie koszty innowacji finansowych.
Koszty innowacji finansowych moĪna analizowaü równieĪ ze wzglĊdu na dodatkowe kryterium opisujące sposób powiązania efektów zastosowania innowacji
finansowych z ich uĪytkownikiem. Zgodnie z tym podejĞciem w ramach kosztów
innowacji finansowych moĪna wyróĪniü: 1) koszty wewnĊtrzne oraz 2) koszty zewnĊtrzne (ang. externalities).
8
Por. D. Blake, Financial intermediation and financial innovation in a characteristics framework,
„Scottish Journal of Political Economy” 1996, vol. 43, s. 16–31.
9
Por. J. Franks, O. Sussman, Financial innovation and corporate bankruptcy, „Journal of Financial
Intermediation” 2005, vol. 14, s. 292.
30
JOANNA BàACH
Koszty wewnĊtrzne innowacji finansowych to te, które dotyczą bezpoĞrednio
i obciąĪają uĪytkownika koĔcowego innowacji, czyli przedsiĊbiorstwo. Do grupy
kosztów wewnĊtrznych są zaliczane bĊdą wszystkie koszty ujmowane w rachunku
bieĪącym (koszty bezpoĞrednie) oraz koszty poĞrednie i potencjalne prezentowane
w rachunku hipotetycznym, w tym koszty braku zastosowania innowacji finansowych.
Z kolei koszty zewnĊtrzne wynikają z oddziaáywania innowacji finansowych na
wszystkich uczestników systemu finansowego. Koszty te mogą byü definiowane jako
wynikające z decyzji jednej grupy uczestników systemu finansowego w zakresie wykorzystania innowacji finansowych i ostatecznie obciąĪające inne grupy uczestników
tego systemu, niebĊdące bezpoĞrednio związane i zainteresowane wykorzystaniem
tych innowacji finansowych
Koszty zewnĊtrzne innowacji finansowych odnoszą siĊ wiĊc do negatywnych
konsekwencji zastosowania nowych rozwiązaĔ finansowych, czyli wspomnianych
powyĪej innowacji szkodliwych10. Innowacje tego typu mogą odpowiadaü na wiele
potrzeb poszczególnych uczestników systemów finansowego (np. uáatwiając realizacjĊ
transakcji, oferując dostĊp do Ĩródeá finansowania, umoĪliwiając proces zarządzania
ryzykiem). JednoczeĞnie mogą prowadziü do licznych negatywnych konsekwencji dla
pozostaáych uczestników systemu finansowego. Jako przykáad takiego oddziaáywania
moĪna podaü problemy związane z instrumentami typu MBS (ang. mortgage backed
securities), które doprowadziáy do znacznego ograniczenia aktywnoĞci kredytowej
banków, co skutkowaáo utrudnieniami w dostĊpie do kapitaáu dla wielu przedsiĊbiorstw, nawet tych, które nie uczestniczyáy w transakcjach na rynku instrumentów
hipotecznych. DostĊp do kredytu jest traktowany jako podstawowe prawo obywateli,
brak zaĞ takiego dostĊpu Ğwiadczy o wykluczeniu finansowym, a nawet spoáecznym11.
NiewáaĞciwie wykorzystane przez jedną grupĊ podmiotów (w tym wypadku instytucje
finansowe) innowacje finansowe doprowadziáy do wykluczenia finansowego i pogorszenia sytuacji innych (przedsiĊbiorstw i gospodarstw domowych). Aby uniknąü takich
sytuacji, naleĪy wprowadziü regulacje, które przede wszystkim zapewnią wáaĞciwą
wycenĊ ryzyka innowacji finansowych. Problem kosztów zewnĊtrznych jest czĊsto
okreĞlany mianem ryzyka systemowego innowacji finansowych12. Nie jest wiĊc to
kwestia áatwa do rozwiązania, jednak identyfikacja kosztów zewnĊtrznych innowacji
10
Problem negatywnych konsekwencji innowacji finansowych przedstawiono m.in. w: M.D. Flood, Two
Faces of Financial Innovation, Federal Reserve Bank of St. Louis, September/October 1992, s. 3–17; S.A.
Lumpkin, Regulatory Issues Related to Financial Innovation, „OECD Journal: Financial Market Trends”
2009, issue 2, s. 91–121; B.J. Henderson, N.D. Pearson, The Dark Side of Financial Innovation, February
2009, hhtp:// ssrn.com/abstract=1342654 (15.12.2011).
11
Por. A.W. Mullineux, Financial innovation and social welfare, „Journal of Financial Regulation and
Compliance” 2010, vol. 18, no. 3, s. 246.
12
Ryzyko systemowe jest najczĊĞciej definiowane jako: 1) szok ekonomiczny prowadzący do áaĔcuchowych
problemów i upadków/zaáamaĔ instytucji i rynków finansowych; 2) ryzyko prowadzące do wzrostu kosztu
kapitaáu, spadku jego dostĊpnoĞci, w powiązaniu ze znaczną zmiennoĞcią cen rynkowych. Por. J. Lerner,
P. Tufano, op. cit., s. 13.
KOSZTY ZASTOSOWANIA INNOWACJI FINANSOWYCH W DZIAàALNOĝCI PRZEDSIĉBIORSTWA...
31
finansowych w rachunku hipotetycznym jest wskazana równieĪ ze wzglĊdu na stale
rosnącą popularnoĞü koncepcji spoáecznej odpowiedzialnoĞci przedsiĊbiorstwa.
ZakoĔczenie
Wspóáczesne przedsiĊbiorstwo moĪe i powinno stosowaü innowacje finansowe
w celu poprawy efektywnoĞci dziaáania i zwiĊkszania swojej wartoĞci. Jednak racjonalizacja decyzji o zastosowaniu innowacji finansowych wymaga przeprowadzenia
szczegóáowego rachunku kosztów i korzyĞci uwzglĊdniającego hierarchiĊ potrzeb
innowacyjnych przedsiĊbiorstwa – przy czym analiza ta powinna byü przeprowadzana dla kaĪdego typu innowacji finansowych, które zamierza wykorzystaü
przedsiĊbiorstwo. Potencjalne korzyĞci mogą byü identyfikowane dla poszczególnych
rozwiązaĔ oraz dla wybranych obszarów zarządzania finansami przedsiĊbiorstwa.
Natomiast koszty innowacji finansowych naleĪy ujmowaü w rachunku kosztów
bieĪących (bezpoĞrednich) oraz w rachunku kosztów hipotetycznych (poĞrednich
i potencjalnych), z uwzglĊdnieniem dodatkowego podziaáu na koszty wewnĊtrzne
i zewnĊtrzne (spoáeczne). NaleĪy podkreĞliü, iĪ identyfikacja kosztów zewnĊtrznych
innowacji finansowych jest szczególnie istotna z perspektywy koncepcji spoáecznej
odpowiedzialnoĞci przedsiĊbiorstwa.
WáaĞciwa identyfikacja kosztów innowacji finansowych, nawet tych trudnych do
oszacowania, pozwala na przygotowanie listy potencjalnych zagroĪeĔ dla sytuacji
finansowej przedsiĊbiorstwa. Rachunek kosztów i korzyĞci zastosowania innowacji
finansowych moĪe wiĊc byü traktowany jako element ĞwiadomoĞci innowacji finansowych, pozwalającej na udoskonalenie strategii finansowej przedsiĊbiorstwa.
Bibliografia
1. Anderloni L., Llewellyn D.T., Schmidt R.H. (red.), Financial Innovation in Retail and Corporate
Banking, Edward Elgar, Cheltenham 2009.
2. Blake D., Financial intermediation and financial innovation in a characteristics framework, „Scottish Journal of Political Economy” 1996, vol. 43.
3. Báach J., Financial Innovations and Their Role in the Modern Financial System – Identification
and Systematization of the Problem, Financial Internet Quarterly „e-Finanse”, vol. 7, no. 3.
4. Fabozzi F.J., Modigliani F., Capital Markets. Institutions and Instruments, Pearson Education
International, Upper Saddle River 2003.
5. Finnerty J.D., Financial Engineering in Corporate Finance: Overview, „Financial Management”
Winter 1988.
6. Flood M.D., Two Faces of Financial Innovation, Federal Reserve Bank of St. Louis, September/
October 1992.
7. Frame W.S., White L.J., Technological Change, Financial Innovation, and Diffusion in Banking,
Working Paper 2009–10, Federal Reserve Bank of Atlanta, Atlanta.
32
JOANNA BàACH
8. Franks J., Sussman O., Financial innovation and corporate bankruptcy, „Journal of Financial
Intermediation” 2005, vol. 14.
9. Gubler Z.J., The Financial Innovation Process: Theory and Application, „Delaware Journal of
Corporate Law” 2011, vol. 36.
10. Henderson B.J., Pearson N.D., The Dark Side of Financial Innovation, February 2009, http://ssrn.
com/abstract=1342654 (15.12.2011).
11. Lerner J., Tufano P., The Consequences of Financial Innovation: A Counterfactual Research
Agenda, Working Paper 16780, National Bureau of Economic Research, Cambridge 2011.
12. Lumpkin S.A., Regulatory Issues Related to Financial Innovation, „OECD Journal: Financial
Market Trends” 2009, issue 2.
13. Miller M.H., Financial Innovation: The Last Twenty Years and the Next, „Journal of Financial and
Quantitative Analysis” December 1986, vol. 21, no. 4.
14. Mullineux A.W., Financial innovation and social welfare, „Journal of Financial Regulation and
Compliance” 2010, vol. 18, no. 3.
15. Pantalone C.C., Welch J.B., Innovative Financing. How New Financial Strategies Have Reshaped
American Business, „Financial Executive” April 1987.
16. SierpiĔska M., Jachna T., Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykáadów i przypadków, PWN, Warszawa 2007.
17. Stradomski M., Innowacje finansowe w kreowaniu wartoĞci przedsiĊbiorstwa, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, PoznaĔ 2006.
18. Tufano P., Financial Innovation, [w:] G. Constantinides (red.), The Handbook of the Economics of
Finance: Corporate Finance, vol. 1A, Elsevier, Amsterdam 2003.
19. Tufano P., How Financial Engineering Can Advance Corporate Strategy, „Harvard Business
Review” January–February 1996.
The costs of applying financial innovations in the corporate financial decisions
– identification of the problem
Financial innovations can be implemented in the corporate financial management in order to enhance its efficiency and increase its value. However, the decision to apply financial innovations should
be preceded by the detailed analysis of the potential costs and benefits. The main aim of this paper is
to identify the costs of financial innovations analyzed from the company’s perspective (the end-user
of financial innovation). This paper presents the result of the conceptual studies in a form of the costs
analysis proposition, distinguishing two basic groups of financial innovations costs: actual (direct
costs) and hypothetical (indirect and potential costs). These costs can be further grouped into internal
and external ones. The proper identification of the financial innovations externalities (external costs)
can be difficult but it is particularly important from the corporate social responsibility perspective.