Spis tabel

Krzysztof Jasiecki
MIĘDZY MODERNIZACJĄ
A PERYFERIAMI
UNII EUROPEJSKIEJ
Wydawnictwo IFiS PAN
Warszawa 2013
Spis treści
Spis tabel ......................................................................................................................
Podziękowania ............................................................................................................
Wstęp ...........................................................................................................................
9
11
13
1. Instytucjonalna różnorodność kapitalizmu .............................................. 21
1.1. Geneza perspektywy ......................................................................................... 22
1.1.1. Wizja globalnej konwergencji kapitalizmu ................................................... 22
1.1.2. Nowe zróżnicowania rozwojowe i konkurencyjność modeli kapitalizmu ... 28
1.2. Przesłanki teoretyczne: odmiany neoinstytucjonalizmu ............................... 42
1.2.1. Teoria racjonalnego wyboru i ekonomia instytucjonalna............................. 44
1.2.2. Instytucjonalizm historyczny ........................................................................ 46
1.2.3. Instytucjonalizm socjologiczny ..................................................................... 48
1.3. Trzy konceptualizacje przekształceń współczesnego kapitalizmu ................ 49
1.3.1. Podejście skupione na aktywności państwa ................................................. 49
1.3.2. Koncentracja na organizacji interesów społecznych ................................... 50
1.3.3. Nastawienie na rolę przedsiębiorstwa .......................................................... 52
1.4. Główne założenia i problematyka .................................................................... 54
1.4.1. Dychotomiczna typologia kapitalizmu ......................................................... 54
1.4.2. Przedsiębiorstwo jako centralny punkt analizy ........................................... 58
1.4.3. Koordynacja i komplementarność instytucjonalna .................................... 61
1.4.4. Rola narodowych instytucji .......................................................................... 64
1.4.5. Implikacje polityczne .................................................................................... 67
1.5. Ograniczenia, krytyka i zasadnicze kontrowersje ...........................................
71
1.5.1. Słabości teoretyczne ....................................................................................... 71
1.5.2. Perspektywa neoliberalna ............................................................................. 73
1.5.3. Podejście neomarksistowskie ........................................................................ 77
1.5.5. Krytyka konstruktywistyczna ....................................................................... 81
1.5.5. Alternatywne koncepcje zróżnicowania kapitalizmu ................................. 84
2. Odmiany kapitalizmu w Europie Środkowej ............................................. 91
2.1. Perspektywa różnorodności kapitalizmu wobec zmian ustrojowych ........... 91
2.2. Region na tle porównawczym .......................................................................... 99
2.3. Polska w klasyfikacjach rodzajów kapitalizmu ............................................... 111
2.4. Użyteczność i ograniczenia podejścia ............................................................. 117
8
Spis treści
3. Polski wariant kapitalizmu ........................................................................ 123
3.1. Wyznaczniki nowego ustroju ........................................................................... 123
3.1.1. Dziedzictwo przeszłości i anachronizm socjalizmu państwowego ...... 126
3.1.2. Neoliberalna modernizacja jako wybór modelu kapitalizmu .....................
3.1.3. Główni aktorzy zmian i jakość demokracji ..................................................
3.1.4. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej ......................................................
3.1.5. Syndrom „miękkiego państwa”. Fragmentaryczność reform ......................
3.1.6. Umiędzynarodowienie gospodarki. Dominacja inwestorów zagranicznych ...
3.1.7. Nowe wzory relacji pomiędzy polityką i gospodarką ...................................
3.1.8. Otoczenie gospodarki. Bariery przedsiębiorczości ......................................
139
154
180
205
222
238
257
3.2. Główne instytucje gospodarki .......................................................................... 274
3.2.1. Mechanizmy koordynacji. Dysfunkcje i ograniczenia efektywności ..........
3.2.2. Finansowanie inwestycji. Reprodukcja rozwoju zależnego? .......................
3.2.3. Wczesny etap rozwoju nadzoru korporacyjnego .........................................
3.2.4. Zbiorowe stosunki pracy. Erozja tradycyjnych reprezentacji
pracowniczych ...............................................................................................
3.2.5. Edukacja i doskonalenie zawodowe. Niedostosowanie do potrzeb
rynku pracy ....................................................................................................
3.2.6. Transfer innowacji. Sukcesy i ograniczenia naśladownictwa .....................
274
289
309
325
345
359
Zakończenie ................................................................................................................ 381
Aneksy ............................................................................................................ 399
Aneks metodologiczny ............................................................................................ 399
1. Ogólna charakterystyka badania ........................................................................
2. Problematyka badawcza i realizacja wywiadów ...............................................
3. Kryteria doboru respondentów ..........................................................................
4. Charakterystyka respondentów .........................................................................
5. Lista respondentów .............................................................................................
6. Dyspozycje do wywiadów pogłębionych ...........................................................
399
400
402
403
403
406
Aneks merytoryczny ................................................................................................ 409
1. W poszukiwaniu nowej koncepcji państwa .......................................................
2. Rola kapitału zagranicznego ..............................................................................
3. Transnacjonalizacja zarządzania i własności ....................................................
4. Selektywna modernizacja i nowe zależności ....................................................
409
414
429
434
Bibliografia .................................................................................................................. 439
Indeks osób .................................................................................................................. 475
Summary ..................................................................................................................... 481
Spis tabel
Tabela 1.1. Największe gospodarki świata w latach 2010–2050
Tabela 1.2. Główne rodzaje rynkowych instytucji gospodarczych
Tabela 1.3. Główne rodzaje kooperacyjnych instytucji gospodarczych
Tabela 1.4. Indeks koordynacji dla wybranych krajów OECD
Tabela 2.1. Odmiany kapitalizmu postkomunistycznego
Tabela 2.2. Posocjalistyczna gospodarka rynkowa jako nowy wariant kapitalizmu
Tabela 3.1. Ewolucja roli elity politycznej w Polsce
Tabela 3.2. Ewolucja roli elity biznesu w Polsce
Tabela 3.3. Ranking jakości zarządzania państw w Unii Europejskiej
Tabela 3.4. Struktura własności pięciuset największych przedsiębiorstw w wybranych państwach Europy Środkowej i Wschodniej
Tabela 3.5. Pozytywne i negatywne efekty zewnętrzne bezpośrednich inwestycji
zagranicznych dla kraju przyjmującego
Tabela 3.6. Rola i funkcje kapitału zagranicznego w Polsce
Tabela 3.7. Zasoby głównych aktorów instytucjonalnych polskiej gospodarki poziom przedsiębiorstw
Tabela 3.8. Polityczne strategie środowisk gospodarczych
Tabela 3.9. Wybrane przejawy wpływu pierwszej fazy globalnego kryzysu na gospodarki Europy Środkowo-Wschodniej
Tabela 3.10. Źródła finansowania przedsiębiorstw w wybranych państwach
Tabela 3.11. Główne przyczyny recesji i spowolnienia w Europie Środkowo-Wschodniej
Tabela 3.12. Postulowana struktura własnościowa w sektorze bankowym w perspektywie dziesięciu lat
Tabela 3.13. Model anglosaski a polskie rozwiązania w sferze nadzoru korporacyjnego
Tabela 3.14. Zbiorowe stosunki pracy i dialog partnerów społecznych w Polsce
Tabela 3.15. Zbiorowe stosunki pracy i wydatki na cele społeczne w wybranych
państwach
Tabela 3.16. Zestawienie porównujące grupy krajów z silniejszymi oraz słabszymi
prawami partycypacji pracowniczej z uwzględnieniem wskaźników strategii Europa 2020
Tabela 3.17. Wydatki na B + R w wybranych państwach w latach 2002–2011 jako
procent PKB z uwzględnieniem ich odrębności instytucjonalnych
Tabela 3.18. Patenty złożone do EPO w wybranych państwach (liczba patentów na
milion mieszkańców) z uwzględnieniem ich odrębności instytucjonalnych
10
Spis tabel
Tabela 3.19. Patenty zarejestrowane przez United States Patent and Trademark
Office – USPTO (liczba patentów na milion mieszkańców)
Tabela 3.20. Podstawowe wskaźniki innowacyjności Polski na tle wybranych
państw UE z uwzględnieniem ich odrębności instytucjonalnych
Tabela 3.21. Zjawiska występujące w sferze polityki rozwoju, ich negatywne konsekwencje oraz sposoby ograniczania
Zestawienie podsumowujące. Specyfika polskiego wariantu kapitalizmu po 1989 roku