115 Kozinska1_Layout 1

115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 1
Medycyna Sportowa / Polish J Sport Med
© MEDSPORTPRESS, 2014; 1(4); Vol. 30, 37-48
DOI: 10.5604/1232406X.1100048
ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
Joanna Kozińska1(A,B,C,D,E,F), Katarzyna Redo1(E,F),
Wojciech Drygas1,2(D,E,F)
1
Zakład Medycyny Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska
Zakład Epidemiologi, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia, Instytut Kardiologii
w Warszawie, Polska
1
Department of Social and Preventive Medicine, Medical University of Lodz, Lodz, Poland,
2
Department of Cardiovascular Epidemiology and Prevention, Institute of Cardiology, Warsaw, Poland
2
POZIOM AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
MŁODZIEŻY ŁÓDZKICH SZKÓŁ
PONADPODSTAWOWYCH
PHYSICAL ACTIVITY LEVEL OF ADOLESCENT FROM
SECONDARY SCHOOLS IN ŁÓDŹ
Słowa kluczowe: aktywność fizyczna, młodzież, płeć, BMI
Key words: physical activity, adolescents, gender, BMI
Streszczenie
Wstęp. Celem niniejszej pracy była ocena poziomu deklarowanej aktywności fizycznej łódzkiej młodzieży uczęszczającej do państwowych szkół ponadpodstawowych oraz wskazanie determinujących ją czynników socjodemograficznych.
Materiał i metody. Zbiorowość badaną tworzyło 246 uczniów w wieku 13-19, uczęszczających do dwóch losowo wybranych szkół. W badaniach zastosowano metodę sondażu, w której narzędziem był specjalnie opracowany kwestionariusz. W analizie statystycznej użyto testu niezależności Chi2 z poprawką Yates’a (p<0,05), a do określenia siły zależności zastosowano współczynnik C- Pearsona.
Wyniki. Niespełna 20% badanych w ogóle nie wykonywało ćwiczeń trwających minimum
30 minut, większość z nich stanowiły dziewczęta. Spośród pozostałych ponad połowę przypisano do grupy osób aktywnych, co trzeci uczeń okazał się być niewystarczająco aktywny, a niemalże co dziesiątego z nich uznano za osobę nieaktywną fizycznie. Wytyczne dotyczące minimalnego poziomu aktywności fizycznej zdecydowanie częściej spełniali respondenci pomiędzy 13 a 16 rokiem życia. Prawie 2/3 badanych uważała się za osoby aktywne fizycznie, jednakże chłopcy zdecydowanie częściej swój poziom aktywności oceniali jako bardzo wysoki,
podczas gdy dziewczęta częściej uważały się za osoby wystarczająco aktywne.
Wnioski. Poziom aktywności fizycznej młodzieży uczęszczającej do łódzkich szkół ponadpodstawowych jest zbyt niski, a większość respondentów deklaruje częstość podejmowania
wysiłku fizycznego poniżej minimalnej zalecanej dawki. Cechami socjodemograficznymi mającymi wpływ na poziom aktywności fizycznej okazały się płeć oraz wiek respondentów, natomiast nie wykazano istotnego związku z poziomem wykształcenia rodziców czy dochodem netto przypadającym na osobę w gospodarstwie domowym. Również budowa ciała nie była istotną determinantą.
Summary
Word count:
Tables:
Figures:
References:
7647
2
3
30
Background. The aim of this paper is to assess the level of physical activity declared by
teenagers from public post-primary schools and to point out the sociodemographic factors
which determine it.
Material and methods. There were examined 246 students, aged 13-19, from randomly chosen
schools. There was used a survey including specifically designed questionnaire. In the statistical
analysis there was applied independency test Chi2 with Yates’ correction (p<0,05) and to determine
the correlation there was C-Pearson index used.
Results. Merely 20% of participants were not exercising for minimum 30 minutes at all.
Most of them were female participants. Among the others, over half of them were categorized
as active, every third student was not active enough and almost every tenth of them was
categorized as an inactive person. The guidelines concerning the minimal level of physical
activity were definitely more frequently accomplished by the respondents aged between 13 and
16. Almost 2/3 of the participants regarded themselves as physically active people. However,
male participants definitely more often described their level of activity as very high and female
participants as high enough.
Conclusions. The level of physical activity of teenagers from post-primary schools in Lodz
is too low. Moreover, most of the respondents‘ declared frequency of exercising is below the
recommended minimal dose. It occurred that among the sociodemographic characteristics
which influence physical activity level are sex and age. There was no significant correlation
between physical activity level and educational background of parents or net income per person
within a household. The body built was not a substantial determiner as well.
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Joanna Kozińska
Zakład Medycyny Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
ul. Żeligowskiego7/9, 90-752 Łódź, Poland, tel. 609370314, e-mail: [email protected]
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
24.11.2013 r.
07.03.2014 r.
37
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 2
Kozińska J. i wsp. Aktywność fizyczna łódzkiej młodzieży
Wstęp
Background
Świadome i celowe działanie jednostki i społeczeństwa na rzecz poszanowania takich wartości jak życie
i zdrowie, zarówno na poziomie indywidualnym, jak
i społecznym, nazywane jest kulturą zdrowotną,
a czasem, w którym zachowania zdrowotne kształtują się w największym stopniu jest okres adolescencji.
Wykształcone w młodym wieku nawyki często utrwalają się na tyle, że są reprezentowane również w życiu dorosłym.
Aktywność fizyczna (AF) będąc jednym z elementów kultury zdrowotnej, ma szczególny udział w jej
kształtowaniu, gdyż planowana w sposób świadomy
i racjonalny pośrednio wpływa na inne jej znamiona.
Stanowi ona naturalną właściwość człowieka, a ponadto warunek prawidłowego rozwoju i funkcjonowania
organizmu. Dodatkowo, oprócz bycia złotym środkiem
dla zdrowia i długowieczności, jest również swoistym
rodzajem antidotum na patologiczne zjawiska występujące w społeczeństwie, w tym wszelkiego rodzaju
uzależnienia. Ponadto, prócz korzyści dla zdrowia
i prewencji chorób, jej atutem jest również wymaganie niewielkich nakładów finansowych, prostota w zastosowaniu oraz bardzo niskie ryzyko powikłań i skutków ubocznych. Jest zatem jednym z najbardziej ekonomicznie efektywnych sposobów umocnienia bądź
poprawy zdrowia [1].
Nie do przecenienia jest również wpływ aktywności fizycznej i sportu na modelowanie osobowości młodego człowieka. Kształtuje ona zdyscyplinowanie, pewność siebie, umiejętność dokonywania wyborów, konsekwencję w działaniu, chęć osiągnięcia sukcesu
i zdolności radzenia sobie z trudnościami, ułatwia samorealizację. Wpływa także na rozwój cech społeczno-wychowawczych, ucząc młodego człowieka samokrytyki i samodzielności, jak i postępowania według
zasad fair play, przeżywania sukcesów i porażek nie
tylko na boisku, ale i w życiu codziennym [2].
Dzisiejsze udogodnienia techniczne, mające na
celu poprawę komfortu życia człowieka, przyczyniły
się do gwałtownego spadku udziału jakichkolwiek
form wysiłku fizycznego w codziennym życiu człowieka. Zjawisko to, wraz z innymi obciążeniami cywilizacyjnego trybu życia, przyczyniło się do wzrostu zagrożenia chorobami cywilizacyjnymi, na które w coraz większym stopniu narażone są również dzieci
i młodzież. Sposobem na przeciwdziałanie skutkom
takiego stylu życia wydaje się więc regularna aktywność fizyczna. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO),
wraz z innymi, rekomendują zalecane poziomy aktywności fizycznej dla poszczególnych grup wiekowych,
zgodnie z którymi dzieci i młodzież w wieku szkolnym
powinny codziennie wykonywać co najmniej umiarkowanie intensywne wysiłki fizyczne, powodujące uczucie ciepła i przyśpieszające oddech, trwające łącznie
minimum 60 minut oraz dostosowane do etapu ich
rozwoju. Należy pamiętać, że formy aktywności powinny być urozmaicone i stanowić dla odbiorców źródło satysfakcji [3-5].
Wcześniejsze badania wykazały, że dorośli mieszkańcy Łodzi charakteryzują się niskim poziomem aktywności fizycznej zarówno w porównaniach ogólnopolskich, jak i międzynarodowych [6-8]. W dostępnym
piśmiennictwie jest wciąż niewiele prac charakteryzujących poziom aktywności fizycznej oraz czynników
go determinujących wśród łódzkiej młodzieży szkol-
Conscious and purposeful actions of the individual and society which aim at respecting values such
as life and health, both on individual and societal
level, is called a health culture, within which health
behaviors are being shaped mainly in adolescence.
Habits shaped in youth ale often so fixed that they
manifest themselves in adulthood.
Physical activity (PA), which is an element of
health culture, is particularly engaged in its shaping,
because when it is planned in sensible and conscious
way, it influences indirectly its other characteristics. It
is a natural human feature and a condition of an appropriate development and functioning of an organism. Besides being a golden mean for health and
longevity, it is also a kind of antidote to pathological
phenomena within society, including all kinds of addictions. In addition to advantages for health and prevention of illnesses, it requires a little money, it is
simple to use and the risk of complications and side
effects is very low. That is why, it is one of the most
cost-effective ways for strengthening or improving
one’s health [1].
Physical activity and sport have a great impact on
the personality of a young person as well. It shapes
discipline, self-confidence, capability of making decisions, consistency of behavior, willingness to be successful, abilities to cope with difficulties and it facilitates self-fulfillment. It also influences the development
of socio-educational features by teaching a young
person to be self-critical, independent, fair and to
cope with successes and failures, not only at the
pitch but also in everyday life [2].
Today’s technical conveniences, which aim at improving comfort of living, contributed to rapid decrease of physical activity, in any form, in everyday life.
This phenomena, together with other burdens of civilized lifestyle, concurred to the increase of infectious diseases’ importance, to which children and teenagers are more and more exposed. Regular physical
activity seems to be the way to prevent the consequences of this kind of lifestyle. World Health Organization (WHO) and others recommend the amount of
physical activity for particular age groups. According
to these recommendations school children and teenagers should perform at least medium physical effort,
causing warmth and accelerating breathing, which
lasts minimum 60 minutes and which is adjusted to
their stage of development. It should be remembered
that physical activity ought to be varied and satisfactory for its recipient [3-5].
The previous research showed that adult citizens
of Łódź are characterized by low level of physical
activity, both in national and international comparisons [6-8]. In available literature there are still not
many works that describe the level of physical activity
and its determining factors among school teenagers
in Łódź. Thus the aim of this work is to access the
level of declared physical activity of teenagers from
public secondary schools in Łódź and to point sociodemographic factors which determine this level.
38
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 3
Kozińska J. et al. Physical activity of adolescent from Łódź
nej. Stąd celem niniejszej pracy jest ocena poziomu
deklarowanej aktywności fizycznej łódzkiej młodzieży
uczęszczającej do państwowych szkół ponadpodstawowych oraz wskazanie determinujących ją czynników socjodemograficznych.
Materiał i metody
Material and methods
W badaniach stanowiących źródło tej pracy zastosowano metodę sondażu, w której narzędziem badawczym był specjalnie opracowany kwestionariusz,
składający się z 43 pytań zasadniczych dotyczących
szeroko pojętego stylu życia oraz 8 pytań socjodemograficznych. Zbiorowość badaną tworzyli uczniowie dwóch losowo wybranych łódzkich szkół: publicznego gimnazjum oraz liceum ogólnokształcącego.
Wstępnie zaplanowano przebadanie około 300
uczniów w miesiącu bezpośrednio następującym po
feriach zimowych przewidzianych dla uczniów województwa łódzkiego. Przyjmując, że średnia liczba
uczniów w jednej klasie wynosi 30, w każdej ze szkół
w sposób losowy wybrano dwie klasy z każdego rocznika, co, przy wstępnych założeniach, miało dać około 360 wypełnionych kwestionariuszy. Z powodu nieobecności części uczniów w szkole, badaniu poddano w sumie 286 respondentów. Po wstępnej ocenie
i odrzuceniu błędnie wypełnionych kwestionariuszy,
do analizy statystycznej ostatecznie zakwalifikowano 246 ankiet, co w konsekwencji pozwoliło na uzyskanie wskaźnika realizacji próby na poziomie 82%.
W niniejszej pracy uwzględniono analizę odpowiedzi na pytania, które odnoszą się do aktywności
fizycznej badanej młodzieży, w tym pytanie odnoszące się do samooceny jej poziomu, częstości wykonywania ćwiczeń fizycznych trwających co najmniej 30
minut bez przerwy oraz ewentualnego powodu braku
zaangażowania się w wykonywanie ćwiczeń fizycznych. Interpretacji poddano również zależność pomiędzy podejmowaniem wysiłku fizycznego a płcią,
wiekiem, stanem odżywienia, wykształceniem rodziców oraz poziomem zamożności rodziny. Pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety poprzedzone zostały szczegółową instrukcją, zawierającą między innymi wyjaśnienie, że jako aktywność fizyczną należy
rozumieć wszystkie czynności i zajęcia związane
z wysiłkiem fizycznym i ruchem, zatem wiąże się ona
między innymi z zajęciami wychowania fizycznego
w szkole, uprawianiem sportu w czasie wolnym, graniem z kolegami, marszem do szkoły czy pracami domowymi.
Pytanie na temat częstotliwości aktywności fizycznej w kwestionariuszu ankiety zawierało sześć wariantów odpowiedzi, które ostatecznie pogrupowane zostały w trzy nowe kategorie. Mianowicie osoby, które
udzieliły odpowiedzi „codziennie” i „prawie każdego
dnia” uznano za aktywne fizycznie; te, które deklarowały wykonywanie ćwiczeń „raz w tygodniu” albo „co
drugi lub trzeci dzień” – za mało aktywne. Natomiast
badanych, którzy wybrali jedną z ostatnich dwóch odpowiedzi, czyli „dwa lub trzy razy w miesiącu” bądź
„raz w miesiącu lub rzadziej”, przypisano do grupy
nieaktywnych fizycznie.
Dla celów analizy statystycznej respondenci zostali podzieleni na dwie kategorie wiekowe, z których
pierwsza obejmowała osoby od 13 do 16 roku życia,
druga natomiast – od 16 do 19 roku życia (odpowiednio 135 i 111 respondentów). Odpowiedzi na kolejne
The method used in a research which is the base
for this work was a survey, in which the examination
tool was a special questionnaire. The questionnaire
contains 43 basic questions concerning lifestyle in its
broad sense and 8 socio-demographic questions.
The population under examination comprised of the
students of two randomly chosen schools in Łódź:
public secondary school and general preparatory
high school.
At first it was planned to examine 300 students
within a month following winter holiday for this region.
Assuming that the average number of students in
one class is 30, in each school two classes from each
year was chosen at random, which should have added up to 360 filled questionnaires. Because of absences of some students at school, 286 of them participated in the study. After initial analysis and rejecting incorrectly filled questionnaires, there left 246 of
them, which were qualified to statistical analysis and
that led to 82% response rate.
The analysis of the answers for questions related
to physical activity of examined teenagers, including
question concerning self-assessment of its level, frequency of physical exercises lasting minimum 30
minutes without a break and the potential reason for
lack of engagement in physical activity, was incorporated into this work. There is also an interpretation
of the correlation between physical activity and sex,
age, nutrition level, parents’ education and material
status of a family. Questions in the questionnaire
were preceded by detailed instruction including inter
alia explanation of what physical activity is. It was
stated that an expression of physical activity is every
activity or class connected with physical effort and
movement, so it is for example physical education
class at school, playing sport in free time, playing
with friends, walking to school or doing housework.
The question about frequency of physical activity
had six variants of answer, which were eventually
grouped into three new categories. It means that
people who answered ‘every day’ or ‘almost every day’
were treated as physically active; those who chose
‘once a week’ or ‘every two or three days‘ variants,
were categorized as underactive and participants
who declared ‘two or three times a month’ or ‘once
a month or less’, were labeled as inactive.
Because of the requirements of statistical analysis respondents were divided into two age categories. One of them included participants aged between
13 and 16 and another one those having between 16
and 19 years old (135 and 111 respondents respectively). The answers for the next two demographic
questions, concerning weight and height of respondents, were used to calculate body mass BMI. According to WHO recommendations, in order to calculate
body mass for teenagers between 13 and 18 years
old, there was used centile net, which takes into
account age and sex of the student [4]. To describe
body mass of those having 19 or more years old,
39
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 4
Kozińska J. i wsp. Aktywność fizyczna łódzkiej młodzieży
dwa pytania metryczkowe, dotyczące masy i wysokości ciała ankietowanych, posłużyły do obliczenia
wskaźników masy ciała BMI. Do oceny masy ciała respondentów pomiędzy 13 a 18 rokiem życia, zgodnie
z zaleceniami WHO zostały użyte siatki centylowe
wskaźnika BMI uwzględniające wiek i płeć ucznia [4].
Natomiast do oceny masy ciała uczniów w wieku 19
lat, zastosowane zostały wartości odnoszące się do
populacji dorosłych. Na tej podstawie wyodrębniono
cztery grupy osób, tj. charakteryzujących się niedowagą (uczniowie z wartością BMI poniżej 5 percentyla lub 18,5 kg/m2), prawidłową masą ciała (5-84 percentyla lub 18,5-24,9 kg/m2), nadwagą (85-94 percentyla lub 25, 0-29,9 kg/m2) oraz otyłością (powyżej
lub na poziomie 95 percentyla lub 30 kg/m2).
Wszystkie warianty odpowiedzi użyte w pytaniach
dotyczących wykształcenia rodziców zawartych w kwestionariuszu zostały przydzielone do czterech grup,
a mianowicie: do pierwszej grupy zaliczone zostały –
wykształcenie niepełne podstawowe oraz podstawowe,
do grupy drugiej – wykształcenie zasadnicze zawodowe oraz niepełne średnie, na grupę trzecią składają
się – wykształcenie średnie, policealne i niepełne
wyższe, natomiast wykształcenie wyższe przypisano
do grupy czwartej. Kolejnym krokiem było przyjęcie,
iż o wykształceniu rodziców stanowić będzie wykształcenie tego z nich, które kwalifikowało się do
wyższej grupy.
Wśród pytań metryczkowych, ostatnie dotyczyło
miesięcznego dochodu netto przypadającego na jedną osobę w rodzinie. Tu również użyte w kwestionariuszu warianty odpowiedzi zostały przydzielone do
szerszych grup. W efekcie utworzone zostały następujące grupy dochodów: do 500 zł, powyżej 500 do
1000 zł oraz powyżej 1000 zł (Tab. 1).
W celu wykazania zależności pomiędzy poszczególnymi cechami, w analizie statystycznej posłużono
się testem niezależności Chi2 z poprawką Yates’a.
Za wyniki istotne statystycznie przyjęto te, które miały wartość większą bądź równą wartości krytycznej
odczytanej z tablicy rozkładu Chi2, przy przyjętym
prawdopodobieństwie błędu p <0,05 i określonej liczbie stopni swobody. Aby określić ewentualną siłę tych
zależności, zastosowano współczynnik C- Pearsona.
there were used measures for adults. Based on that,
there were four groups distinguished: underweight
(BMI under 5 percentile or 18,5kg/m2), normal weight
(5-84 percentile or 18,5-24,9 kg/m2), overweight (8594 percentile or 25, 0-29,9 kg/m2) and obese (95
percentile or over, or 30 kg/m2).
All variants of answers used in questions concerning education of parents were divided into four groups:
first group – incomplete elementary and elementary,
second group – basic professional education (trade)
and incomplete secondary, third group – secondary,
postsecondary and incomplete higher (university),
fourth group – higher education (university). The next
stage was to presuppose that education will be
assessed by taking into account the education of this
parent who was qualified into higher category.
Among demographic questions, the last one concerned monthly net income per person in a household. In this case as well, the possible answers were
divided into broader groups. As the result, there were
three groups for income created: up to 500 zl, more
than 500 zl but less than 1000 zl and over 1000 zl
(Tab.1).
In order to demonstrate the correlation between
particular characteristics in statistical analysis, the
test of independency Chi2 with Yate’s amendment
was used. Statistically substantial results were claimed those which had higher or the same value as the
critical one taken from the table of distribution with
the probability of risk p > 0,05 and particular degree
of freedom. To assess the potential strength of correlation, the C-Pearson rate was used.
Wyniki
Results
Pierwsze pytanie dotyczące poziomu AF prezentowanej przez respondentów dotyczyło jego samooceny, która, ogólnie rzecz ujmując, wydaję się być
dość wysoka. Za aktywnych uważało się prawie dwie
trzecie ankietowanych, z czego co trzeci twierdził, że
jest bardzo aktywny. Jednocześnie częściej niż co
czwarty badany uważał się za osobę mało aktywną
lub wręcz nieaktywną fizycznie. Okazało się, że wypowiedzi na ten temat nie były zależne od wieku badanych, natomiast zmienną dość silnie różnicującą
była ich płeć (p<0,01; C=0,32) (Tab. 2). Pomimo że
odsetek osób o pozytywnej (aktywni i bardzo aktywni) i negatywnej (nieaktywni i mało aktywni) samoocenie AF był podobny zarówno wśród dziewcząt, jaki i u chłopców, ci drudzy zdecydowanie częściej swój
poziom aktywności oceniali jako bardzo wysoki, podczas gdy dziewczęta częściej uważały się za osoby
wystarczająco aktywne (Ryc. 1).
Wśród pytań zasadniczych, w kwestionariuszu ankiety znalazło się również pytanie dotyczące wykony-
The first question about the level of respondents’
physical activity concerned its self-assessment and
that generally seems to be quite high. Almost one
third of participants regard themselves as active people and one in three claimed he/she is very active.
At the same time more than every fourth person
regarded themselves as a little active or physically
inactive. It turned out that these answers did not depend on the participants’ age, but sex was the variable
which quite strongly differentiated ((p<0,01; C=0,32)
[Tab.2]. Despite the fact that the percentage of people
who had positive (active and very active) and negative
(inactive and little active) opinion about their own
physical activity, was similar among both girls and
boys, boys described their level of physical activity as
very high significantly more often and girls more often
believed they are active enough (Fig. 1).
There was also a question concerning doing physical exercises for minimum 30 minutes without
a break (including those at school and those in free
40
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 5
Kozińska J. et al. Physical activity of adolescent from Łódź
Tab. 1. Charakterystyka uczestników badania
Tab. 1. Characteristics of the study participants
wania ćwiczeń fizycznych przez co najmniej 30 minut
bez przerwy (uwzględniając zarówno zajęcia szkolne, jak i te wykonywane w czasie wolnym), na które
twierdząco odpowiedziało ponad 80% badanej młodzieży, a niespełna 20% udzieliło odpowiedzi przeczącej. Podobnie jak w przypadku wcześniej opisywanej
zmiennej, fakt wykonywania ćwiczeń nie wiązał się
w sposób istotny statystycznie z wiekiem respondentów (Tab. 2). Dość silna zależność występowała natomiast pomiędzy omawianą zmienną a płcią badanych (p<0,01; C=0,28). Okazało się, że chłopcy częściej niż dziewczęta w ogóle wykonują ćwiczenia fizyczne trwające co najmniej 30 minut (89% vs 73%).
Spośród ankietowanych, którzy na wcześniej omawiane pytanie odpowiedziały twierdząco, ponad połowa została przypisana do grupy osób aktywnych, nieco więcej niż co trzeci uczeń okazał się być niewystarczająco aktywny, a niemalże co dziesiątego z nich
należy uznać za osobę nieaktywną fizycznie. W prze-
time), for which over 80% of participants gave positive answer and not quite 20% negative one. Similarly, exercising was not statistically connected with
age of the respondents (Fig. 2). However, there was
quite a strong correlation between this variable and
sex ((p<0,01; C=0,28). Boys perform physical exercise lasting minimum 30 minutes more often than
girls (89% vs. 73%).
Among respondents, who gave positive answers
for the question analyzed before, more than a half
was ascribed to the group of active. A little more than
one in three turned out not to be active enough and
almost every tenth should be recognized as a physically non-active person. On the contrary, the frequency of doing exercise is not significantly dependant on
respondents’ sex. Here their age was the variable
which significantly differentiates (p<0,05; C=0,25). It
turned out that in this respect younger participants
were better and among them the majority was phy-
41
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 6
Kozińska J. i wsp. Aktywność fizyczna łódzkiej młodzieży
ciwieństwie do samego faktu uprawiania minimum
półgodzinnych ćwiczeń fizycznych, częstość ich wykonywania nie jest istotnie zależna od płci respondentów. Zmienną dość silnie różnicującą był za to
wiek ankietowanych (p<0,05; C=0,25). Okazało się,
że pod tym względem zdecydowanie lepiej prezentowała się grupa młodszych respondentów, wśród któ-
sically active. 6 out of 10 participants aged between
13 and 16, who declared PA, do exercises at least
4 times a week. 1 out of 3 does physical exercises
1-3 times a week and every eleventh does it less
than once a week. Among older teenagers significantly less declared PA on an appropriate level
(f=0,42), but more of them was qualified to little active
Tab. 2. Charakterystyka uczestników badania według poziomu aktywności fizycznej (AF) oraz jego samooceny
Tab. 2. Characteristics of the study participants according to level of physical activity (PAL) and its self-assessment
42
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 7
Kozińska J. et al. Physical activity of adolescent from Łódź
Ryc. 1. Samoocena poziomu aktywności fizycznej a płeć badanych (%)
Fig. 1. Self-assessment of physical activity level and study participants’ gender (%)
Ryc. 2. Częstość wykonywania minimum 30-minutowych ćwiczeń a wiek respondentów (frakcje)
Fig. 2. The frequency of at least 30 minute exercise and age of the respondents (fractions)
rej największy odłam stanowiła młodzież aktywna fizycznie. Aż 6 na 10 osób w wieku pomiędzy 13 a 16
rokiem życia, które w ogóle deklarowały AF, uprawia
ją minimum 4 razy w tygodniu. Co trzeci z nich półgodzinne ćwiczenia fizyczne wykonuje 1–3 razy tygodniowo, a co jedenasty robi to rzadziej niż raz w tygodniu. Wśród starszej młodzieży zdecydowanie mniej
respondentów uprawia AF na odpowiednim poziomie
(f=0,42), natomiast więcej niż wśród młodszych nastolatków zostało zakwalifikowane do grupy mało aktywnej i nieaktywnej (odpowiednio: f=0,45 i f=0,13)
(Ryc. 2).
and inactive groups (f=0,45 and f=0,13 respectively)
(Ryc. 2).
Analyzing PA, it is impossible not to mention
reasons for passive behavior, which was obviously
given only by those respondents who previously admitted to not doing exercises for minimum 30 minutes.
Almost half of them pointed lack of motivation (f=0,49)
as the main reason for their physical laziness. Among
them there were more boys than girls. The second
most popular reason was „lack of time”, which was an
obstacle to physical activity for twice as many boys
than girls (f=0,50 vs. f=0,28). Girls related their in-
43
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 8
Kozińska J. i wsp. Aktywność fizyczna łódzkiej młodzieży
Ryc. 3. Przyczyny niewykonywania 30-minutowych ćwiczeń fizycznych a płeć badanych (frakcje)
Fig. 3. Reasons for failure to perform a 30-minute exercise and respondents’ gender (fractions)
Analizując poziom AF uczestników, nie sposób pominąć powodów biernej postawy, o podanie których
poproszono oczywiście tylko tych respondentów, którzy we wcześniejszym pytaniu przyznali się do faktu, iż
nie zdarza im się wykonywać co najmniej półgodzinnego wysiłku. Prawie połowa z nich jako główną przyczynę lenistwa ruchowego podała brak motywacji do
ćwiczeń (f=0,49). W tej grupie nieco częściej znajdowali się chłopcy niż dziewczęta. Drugim najczęściej
wybieranym uzasadnieniem był „brak czasu”, który
ponad dwukrotnie częściej w aktywności fizycznej
przeszkadzał chłopcom (f=0,50 vs f=0,28). Dziewczynki natomiast, dwukrotnie częściej, przyczyny bierności doszukiwały się w złym stanie zdrowia, który
był trzecim najczęściej wybieranym usprawiedliwieniem zarówno przez dziewczęta (f=0,16) jak i przez
chłopców (f=0,08). Pozostałe dwa warianty odpowiedzi nie zostały wybrane przez żadnego chłopca, natomiast wśród dziewcząt, dość często niechęć do ćwiczeń miała podłoże w negatywnym obrazie własnego
ciała (f=0,14), a argumentem jednej z nich był „brak
wprawy w wykonywaniu ćwiczeń”. Częstość wybierania poszczególnych odpowiedzi nie była jednak zależna w sposób istotny statystycznie od płci, jak również od wieku badanych (Ryc. 3).
Analiza statystyczna nie wykazała istotnego związku pomiędzy odpowiedziami na którekolwiek z omawianych pytań a poziomem wykształcenia rodziców
czy dochodem netto przypadającym na jedną osobę
w gospodarstwie domowym. Również budowa ciała
nie była w tym przypadku istotną determinantą.
activity to bad health condition twice as often than
boys and that was the third most popular justification
both for girls (f=0,16) and boys (f=0,08). Another two
variants of the answer were not chosen by any boy,
but among girls it was quite common that lack of
willingness towards exercising was rooted in the negative image of their body (f=0,14). One of the girls
chose ‘lack of experience in exercising’. The frequency
of choosing particular answer was not statistically dependant on sex or age of participants (Fig. 3).
The statistical analysis showed no significant connection between answers for any of the discussed
questions and educational level of parents or net
income for one person in a household. The body built
was not a significant determinant as well.
Dyskusja
Discussion
Niewątpliwie jednym z elementów stylu życia, wywierających największy wpływ na zdrowie człowieka
jest aktywność fizyczna. Mimo to jej poziom bywa
często tak niski, że nie osiąga minimalnego progu. Zja-
Physical activity is undoubtedly one of the elements of lifestyle which has the biggest impact on
human health. Despite that its level is sometimes so
low that it does not reach the minimal one. This phe-
44
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 9
Kozińska J. et al. Physical activity of adolescent from Łódź
wisko to występuje w skali masowej, dotykając wszystkich grup wiekowych, jednakże rozpoczyna się już
w okresie młodzieńczym. Wynika to z coraz liczniejszych, konkurencyjnych dla aktywnego wypoczynku
form spędzania czasu, które w dodatku wiążą się
z unieruchomieniem i długotrwałą pozycją siedzącą.
Są to, między innymi, oglądanie telewizji czy przesiadywanie przed monitorem komputera, czyli zajęcia
sedenteryjne. Obecnie zalicza się do nich również
odrabianie prac domowych, które wraz z wiekiem pochłaniają coraz więcej pozaszkolnego czasu [10].
Analiza badań własnych jednoznacznie wskazuje
na zbyt niski poziom AF młodzieży uczęszczającej do
łódzkich szkół ponadpodstawowych, objawiający się niskim odsetkiem osób podejmujących wysiłek codziennie lub prawie każdego dnia. Sytuacja wydaje się tym
gorsza, że autorzy niniejszej pracy poziom AF analizowali na podstawie deklarowanej częstości wykonywania
ćwiczeń trwających przynajmniej 30 minut dziennie, co
stanowi minimalną, a nie zalecaną dzienną dawkę dla
tej grupy wiekowej. Niestety, wielu polskich badaczy,
na podstawie obserwacji przeprowadzonych w innych
dużych miastach, potwierdza ten stan rzeczy, jednocześnie wskazując na wydłużający się czas, jaki poświęcany jest zajęciom w pozycji siedzącej [11-15].
Wynikami wartymi przywołania niewątpliwie są te
pochodzące z cyklicznie przeprowadzanych, ankietowych badań HBSC (Health Behaviour in School-aged
Children – A WHO Collaborative Crossnational Study) stanowiących szeroko zakrojony projekt mający
na celu śledzenie zmian w zakresie zdrowia i zachowań zdrowotnych młodzieży szkolnej. Polska brała
udział w ich sześciu kolejnych edycjach, z których
ostatnia odbyła się w 2010 roku, obejmując obserwacją 6162 uczniów w wieku od 11 do 18 lat. Okazało
się, że codzienny wysiłek fizyczny podejmuje niespełna 18 %, a prawie każdego dnia 24% ogółu badanej młodzieży, co w sumie daje odsetek osób, które
można uznać za wystarczająco aktywnych, porównywalny z tym uzyskanym przez autorów niniejszej pracy. Należy jednak uwzględnić różnice pomiędzy metodologią i założeniami obu prac, m.in. dotyczące czasu poświęcanego na ćwiczenia wskazanego w treści
zadawanych pytań (30 vs 60 min) [16]. Dodatkowo,
autorzy na podstawie wieloletnich obserwacji wnioskują, iż odsetek młodzieży spełniającej kryteria zalecanej AF utrzymuje się na podobnym poziomie
przez ostatnie 8 lat i wciąż jest niższy niż wśród rówieśników w wielu innych krajach [17, 18].
Analizując doniesienia dotyczące poziomu aktywności młodzieży można zauważyć, że ważnym czynnikiem wpływającym na udział młodzieży w AF jest
płeć. Dzieje się tak ze względu na odmienne uwarunkowania biologiczne, psychiczne, obyczajowe i społeczne chłopców i dziewcząt, jak również różne wartości niesione przez sport u obu płci– dla dziewcząt
są to przede wszystkim walory estetyczne, dla chłopców rywalizacja i walka. To wszystko przekłada się
na niższą AF dziewcząt w stosunku do chłopców,
udowodnioną przez wielu badaczy [11-15, 19]. Przykładowo Pankowska-Koc w badaniach przeprowadzonych w 2004 roku na 293 dziewczętach potwierdziła, iż w większości są one mało zainteresowane kulturą fizyczną. Co ciekawe, wywnioskowała również, że
niestosowanie przez dziewczęta w życiu codziennym
zasad zdrowego stylu życia dotyczących AF nie wynika z braku ich wiedzy na ten temat [20]. Pomimo
nomenon is very common and includes all group
ages, but it starts in teen age. It is the result of numerous, competitive for active, forms of spending time
which are connected with immobility and long-lasting
sedentary position. These are inter alia watching
television, sitting in front of a computer, so in other
words sedentary activities. Nowadays, it is also doing
homework, as the older child, the more free time is
needed to do it [10].
The analysis of the present research unequivocally shows too low level of PA of teenagers from
secondary schools in Łódź, which manifests itself in
a low percentage of students who exercise every day
or almost every day. The situation seems to be even
worse taking into account that the authors of this
work analyzed the level of PA on the basis of declared frequency of exercises lasting minimum 30 minutes a day, which is a minimal time and not the recommended dose for this age group. Unfortunately, a lot
of Polish researchers, who observe the situation in
other big cities, confirm it. Moreover, they indicate
that the time spent on sedentary activities lengthens
[11-15].
The results which are worth noting are those
coming from cyclical, survey research HBSC (Health
Behaviour in School-aged Children – A WHO Collaborative Crossnational Study) which aims at observing changes in health and health behavior of school
children. Poland participated in its six subsequent
editions. The last of them took place in 2010 when
6162 students aged between 11 and 18 were under
observation. It turned out that not merely 18% of them
exercise every day and 24% almost every day and
together it stands for the percentage of people who
can be regarded as active enough. It can be compared to the result obtained by the authors of this work.
However, it should be taken into account that between these two studies, there were some differences in methodology and assumptions, for example
the one concerning time which was devoted to exercise (30 vs. 60 min) [16]. Moreover, on the basis of
their longstanding observations, the authors deduct
that the percentage of teenagers who comply with
the criteria of PA has been on the same level for the
last 8 years and it is still lower than among their peers
in many other countries [17-18].
Analyzing reports concerning the level of PA of
teenagers it can be noticed that sex is an important
factor influencing it. It is caused by the fact that because of different biological, psychical, custom and
social conditions of boys and girls, there is a difference in value of sport – for girls it is mainly esthetic
value, for boys – competition and fight. It results in
lower PA of girls in relation to boys, which was proved
by many researchers [11-15,19]. For example Pankowska-Koc in her study on 293 girls, in 2004, confirmed that most of them are rather not interested in
physical culture. Interestingly, she also concluded
that not following the rules of healthy lifestyle related
to PA, is not rooted in their lack of knowledge [20].
Despite the fact that there was no statistically significant connection to the frequency of doing exercises,
the analysis of this research enables to notice that
sex is an essential predicator of PA of teenagers,
indicating that girls are more physically lazy.
The results of previously cited studies show that
lower frequency of exercise among teenagers is
45
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 10
Kozińska J. i wsp. Aktywność fizyczna łódzkiej młodzieży
braku statystycznie istotnego związku z częstością
wykonywania ćwiczeń, analiza wyników badań własnych również pozwala dostrzec, że płeć stanowi
istotny predyktor AF młodzieży, wskazując dziewczęta jako osoby bardziej leniwe ruchowo.
Wyniki przywoływanych już badań wskazują, iż
wśród młodzieży mniejsza częstość ćwiczeń determinowana jest również przez starszy wiek [10,12]. Taką zależność mimo braku statystycznej istotności potwierdzają także autorzy tej analizy, obserwując wzrost udziału
osób mało aktywnych w starszej grupie wiekowej.
Liczne badania wskazują również, iż ważnym
czynnikiem wpływającym na poziom aktywności fizycznej jest status materialny rodziny. Badając zależności AF i statusu społecznego stwierdzono w nich,
że niższy poziom zamożności rodziny nie sprzyja aktywności fizycznej [12, 21-24]. Powodem może być
ograniczanie udziału dziecka w zajęciach sportowych
z uwagi na konieczność poniesienia związanych z tym
kosztów finansowych. Z drugiej strony gorsza sytuacja
materialna może przyczynić się do ograniczenia dostępu do zajęć związanych z długotrwałą pozycją siedzącą tj. gier komputerowych i skłaniać do zabaw na
świeżym powietrzu, będących znacznie tańszą formą
spędzania wolnego czasu [25]. Choć w badaniach
własnych nie stwierdzono statystycznie istotnego
związku z poziomem AF warto prześledzić rozkład tej
cechy w poszczególnych grupach zamożności. Okazuje się bowiem, że częstość przynależności do grupy osób nieaktywnych rośnie wraz ze spadkiem poziomu zamożności. Szczególnie widoczny wzrost występuje między grupą o średnim poziomie zamożności, a tą najuboższą (odpowiednio f=0,09 i f=0,21).
Ciekawym aspektem mogącym wpływać na poziom AF młodzieży jest poziom wykształcenia jej rodziców. Z jednej strony bowiem wiele badań dotyczących poziomu AF dorosłej populacji wskazuje jednoznacznie, iż wyższe wykształcenie istotnie zwiększa
częstość podejmowania wysiłku fizycznego [8,26], zaś
z drugiej liczni autorzy podkreślają, iż dzieci wzorce zachowań w zakresie AF często czerpią z domu rodzinnego [24,27,28]. Zgodnie z tym tokiem myślenia wiele
publikacji dowodzi wzrost poziomu aktywności fizycznej młodzieży wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia ich rodziców [29], jako efekt wyższej świadomości zdrowotnej. Najnowsze doniesienia wskazują
wszakże, że wyższe wykształcenie rodziców może
stać się czynnikiem negatywnie wpływającym na poziom AF ich dzieci [30]. Zjawisko to może być spowodowane naciskiem ze strony bardziej wykształconych
rodziców na dodatkowe zajęcia edukacyjne czy dłuższy czas poświęcony na naukę w domu. Autorzy niniejszej pracy nie wykazali istotnej statystycznie zależności między tymi zmiennymi, nie obserwując jednocześnie żadnej wyraźnej tendencji.
Niewątpliwie wiodącą rolę w zakresie kształtowania prozdrowotnego stylu życia obok rodziny pełni
szkoła przekazując wiedzę o zdrowiu, kształtując odpowiednie nawyki oraz postawy wobec zdrowia. Istotną rolę pełnią zajęcia wychowania fizycznego, które
prócz rozwijania uzdolnień, motywacji, inicjatywy, powinny przygotować ucznia do podejmowania wysiłku
fizycznego stosownie do potrzeb i możliwości jego
organizmu. W każdej ze szkół objętych badaniem zaobserwowano tendencje do łączenia lekcji wychowania fizycznego w bloki składające się z co najmniej
dwóch jednostek godzinowych. Zatem uczniowie re-
46
determined by older age as well [10,12]. The authors
of this analysis confirm that correlation, even though
it is not statistically significant, by observing higher
number of inactive people in older age group.
What is more, numerous studies indicate that material status of a family is an important factor which
influence the level of physical activity. Examining correlation between PA and social status, it was stated
that lower financial level does not foster physical
activity [12,21-24]. Limiting child’s participation in
sport classes because of necessary financial cost
can be the reason. On the other hand, worse material
situation can contribute to limiting the availability of
activities connected with long-lasting sedentary position, for instance computer games, and encourage
to play in the fresh air, which is a much cheaper form
of spending free time [25]. Although in this research
there was no statistically significant connection to PA,
it is advised to analyze the distribution of this attribute
in particular groups of wealth. That is because it turns
out that the frequency of belonging to the inactive
group increases when the financial level decreases.
There is a particularly visible increase between the
middle and the poorest groups (f=0,09 and f=0,21
respectively).
The interesting aspect which can influence the
level of teenagers’ PA is educational level of their
parents. On the one hand, many studies concerning
PA of adults unequivocally indicate that higher education significantly increases the frequency of doing
exercises [8,26]. On the other hand, numerous authors highlight that children often model their parents’
behavior related to PA [24,27,28]. In line with this way
of thinking, many publications argue an increase of
teenagers’ physical activity together with an increase
of parents’ educational level [29], as the effect of
higher health awareness. However, the newest reports
show that education of parents can have negative
influence on PA of their children [30]. This phenomena can be caused by the pressure of more educated
parents towards additional educational classes or
longer time spent on learning at home. The authors
of the present work did not demonstrate statistically
significant correlation between these variables nor
did they observe any evident tendency.
Undoubtedly the leading role in shaping pro healthy lifestyle, beside family, has school, by educating
about health, shaping appropriate habits and attitudes towards health. Physical education classes play
an important role as they do not only develop talents,
motivations or initiatives, but also should prepare
students for undertaking physical efforts adjusted to
needs and capabilities of their organism. In each
school participating in the study, there was a tendency to join physical education lessons in blocks consisting of minimum two hours. That is why, students who
exercise regularly at school, but who do not engage
in other physical activities, according to previously
described rule, belong to the group of little active
people. Following this trail, on the basis of declared
frequency of doing exercises it can be stated that
approximately one third of respondents do not participate in physical education classes at all or they do
it rarely and irregularly. An interview also shows that
in both schools there were organized additional sport
classes, but they offered only team sports, which
aimed at preparing school representations for the
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 11
gularnie ćwiczący w szkole, ale nieangażujący się
w AF poza obowiązkowymi lekcjami wychowania fizycznego, zgodnie z wcześniej omówioną zasadą
należą do grupy osób mało aktywnych fizycznie. Idąc
tym tropem, na podstawie deklarowanej częstości wykonywanych ćwiczeń można wywnioskować, iż około
jedna trzecia ankietowanych w ogóle nie uczestniczy
w zajęciach wychowania fizycznego lub robi to bardzo
sporadycznie i nieregularnie. Z wywiadu wiadomo również, że w obu szkołach organizowane były dodatkowe
zajęcia sportowe, jednakże oferowały one jedynie gry
zespołowe, mając na celu przygotowanie reprezentacji
szkoły do nadchodzących zawodów. Można zatem
przypuszczać, że duża część uczestników tych zajęć,
to osoby trenujące w klubach sportowych, a nie przeciętni uczniowie chcący aktywnie spędzać wolny czas.
Istotnym ograniczeniem metodologicznym badań
własnych jest mało liczna grupa respondentów obejmująca jedynie uczniów dwóch szkół, a więc pochodząca ze zbyt mało zróżnicowanych środowisk, aby
móc w pełni zaobserwować zależności pomiędzy poziomem AF a zmiennymi zależnymi od środowiska zewnętrznego. Niewielka grupa badana generuje również pewne ograniczenia analizy statystycznej badanych zależności. Autorzy mają również świadomość,
iż dane dotyczące poziomu wykształcenia i zamożności rodziny, w wyniku niewiedzy respondentów
mogą nie być w pełni wiarygodne. Ryzyko to poniesiono jednak świadomie na rzecz uzyskania szczerych odpowiedzi na pytania dotyczące ryzykownych
dla zdrowia zachowań, co było możliwe tylko przy zapewnieniu uczniom pełnej aminowości i samodzielności w wypełnianiu kwestionariuszy bez uczestnictwa
osób dorosłych.
Z drugiej strony warto podkreślić, iż cechą wyróżniającą niniejszą pracę jest ocena poziom AF na
podstawie deklarowanej częstości wykonywania ćwiczeń trwających przynajmniej 30 minut dziennie, co
stanowi minimalną, a nie jak w większości innych badań, zalecaną dzienną dawkę dla tej grupy wiekowej.
Pozwala to na ocenę skali problemu jakim jest wysoki odsetek młodzieży deklarującej bardzo niski poziom AF, który nie zaspokaja potrzeb młodego organizmu, niezbędnych do prawidłowego jego funkcjonowania i rozwoju.
upcoming contests. Therefore it can be assumed that
a great number of their participants are those who
train in sports clubs and not average students who
want to spend their free time actively.
The important limitation of this research is the
number of respondents who came from only two
schools, which results in not so varied environment to
be able to observe correlations between the level of
PA and variables dependant on outer environment.
The small research group generates some limitations
to statistical analysis as well. The authors are also
aware that data concerning educational level and
material status of a family do not have to be fully
reliable due to lack of knowledge of the participants.
However, this risk was consciously undertaken in
favor of receiving genuine answers for questions
concerning hazardous health behaviors and that was
possible only by ensuring full anonymity and independence while filling in the questionnaire without
adults’ participation.
On the other hand, it is worth highlighting that the
distinguishing feature of this work is the description of
PA level on the basis of declared frequency of doing
exercises which last minimum 30 minutes and that is
the minimal, not recommended, as in most other studies, dose for this age group. It enables the authors
to evaluate the scale of the problem, which is a high
percentage of teenagers who declare very low PA
level and that does not satisfy needs of a young organism, necessary for appropriate functioning and developing.
Wnioski
Conclusions
1. Analiza niniejszych badań jednoznacznie wskazuje na niewystarczający poziom AF młodzieży
uczęszczającej do łódzkich szkół ponadpodstawowych. Większość respondentów deklaruje częstość podejmowania wysiłku fizycznego poniżej
minimalnej zalecanej dawki.
2. Głównymi powodami braku zaangażowania respondentów w codzienną AF są brak motywacji
do ćwiczeń oraz niewystarczająca ilość wolnego
czasu.
3. Zmienną istotnie determinującą „siedzący” styl
życia okazała się płeć, wskazując płeć żeńską jako czynnik do tego predysponujący.
4. Częstość podejmowania wysiłku w sposób istotny
korelowała z wiekiem respondentów, będąc znacznie niższą wśród starszej grupy młodzieży.
5. Nie wykazano istotnego statystycznie związku pomiędzy deklarowanym poziomem AF respondentów a wykształceniem i zamożnością ich rodziców.
1. The analysis of this research unequivocally
shows not sufficient level of PA of teenagers from
secondary schools in Łódź. The majority of respondents declare the frequency of physical exercising
which is below the recommended level.
2. The main reasons for lack of respondents’ engagement in everyday PA are lack of motivation and
not enough free time.
3. The variable which statistically determined sedentary lifestyle was sex; female were more predisposed towards it.
4. The frequency of doing exercising significantly
correlated with respondents’ age; it was considerably lower in the group of older teenagers.
5. There was no statistical correlation between declared level of PA and education or material status
of respondents’ parents.
47
115 Kozinska1:Layout 1 2014-04-27 20:53 Strona 12
Kozińska J. i wsp. Aktywność fizyczna łódzkiej młodzieży
Piśmiennictwo / References
1. Jaworski Z. Aktywność ruchowa a kultura zdrowotna [in Polish]. Physical activity and health culture. Lider 2008;1: 5-7.
2. Gozdek N, Gozdek DS, Postawy młodzieży wobec własnego zdrowia i wobec osób z deficytem zdrowia [in Polish].
Attitudes of young people towards their own health and to the health of people with a deficit. Zdrow Publiczne
2005, 115(4);
3. Strong WB, Malina RM, Blimkie CJ, et al. Evidence based physical activity for school-age youth. J Pediatr 2005;
146: 732-7.
4. Janssen I. Physical activity guidelines for children and youth. Can J Public Health. 2007; 98(2): 109-21.
5. Global Recommendations on Physical Activity for Health. 5-17 years old. World Health Organization 2011. Dostępny pod adresem URL: http://www.who.int/dietphysicalactivity/factsheet_recommendations/en/index.html
6. Drygas W, Bielecki W, (red.), (2002). Stan zdrowia, postawy i zachowania zdrowotne mieszkańców Łodzi [in Polish].
Health, attitudes and health behaviors inhabitants of Lodz. Raport z badań wykonanych w ramach programu CINDI
WHO. Łódź.
7. Kaleta D, Jegier A. Charakterystyka aktywności ruchowej dorosłej populacji wielkomiejskiej w Polsce na przykładzie
Łodzi [in Polish]. Characteristics of physical activity adult urban population in Poland on the example of Lodz.
Przegl Lek 2005, 62,supl 3, 14-17.
8. Drygas W, Kwaśniewska M, Kaleta D, et al. Epidemiology of physical inactivity in Poland: prevalence and determinants in a former communist country in socioeconomic treansition. Public health 2009;123(9):592-7.
9. Oblacińska A, Weker H red. Profilaktyka otyłości dzieci i młodzieży [in Polish]. Prevention of obesity of children
and adolescents. Od urodzenia do dorosłości, Help-Med., Kraków 2008; str. 159.
10. Woynarowska B. Aktywnosć fizyczna i zajęcia sedenteryjne w czasie wolnym [in Polish]. Physical activity and
sedenteric classes in their free time. W: Oblacińska A, Woynarowska B, red. Zdrowie subiektywne, zadowolenie
z życia i zachowania zdrowotne uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Polsce w kontekście czynników psychospołecznych i ekonomicznych, IMiD, Warszawa 2006, str. 52.
11. Rochowicz F. Czas wolny uczniów – w świetle aktywności ruchowej i zajęć sedenteryjnych [in Polish]. Free time
in the light of student physical activity. WFiZ 2008; 3: 16-20.
12. Zawadzka B. Dorastająca młodzież wobec problemu własnego zdrowia [in Polish]. Adolescents with the problem
of their own health. Wydawnictwo AWF, Kraków 2007.
13. Guszkowska M. Aktywność ruchowa a przebieg transakcji stresowej u młodzieży [in Polish]. Physical activity and
the course of the transaction stress in adolescents. Wydawnictwo AWF, Warszawa 2005.
14. Jurczak A. Udział dzieci i młodzieży w pozalekcyjnych i pozaszkolnych formach aktywności ruchowej [in Polish].
Participation of children and young people in extra-curricular forms of physical activity. WFiS 2004; 48(4): 367-72.
15. Bergier J, Kapka-Skrzypczak L, Biliński P, Paprzycki P, Wojtył A. Physical activity of Polish adolescents and young
adults according to IPAQ: a population based study. Ann Agric Environ Med. 2012;19(1): 109-15.
16. Mazur J, Małkowska-Szkutnik A, red. Wyniki badań HBSC 2010. Raport techniczny [in Polish]. The results of the
HBSC 2010. Technical Report. IMiD; Warszawa 2011.
17. Currie C, Nic Gabhainn S, Godeau E, et al. Inequalities in young people’s health. HBSC international report from
the 2001/2002 survey. Kopenhaga WHO 2008.
18. Woynarowska B, Mazur J, Kołoło H, Małkowska A. Zdrowie, zachowania zdrowotne i środowisko społeczne
młodzieży w krajach Unii Europejskiej [in Polish]. Health, health behavior and the social environment of young people
in the European Union. IMiD, W-wa 2005.
19. Gordon-Larsen P, McMurray RG, Popkin BM. Determinants of Adolescent Physical Activity and Inactivity Patterns.
Pediatrics. 2000;105(6): e83.
20. Pankowska-Koc K. Postawa uczennic trzecich klas gimnazjalnych wobec kultury fizycznej [in Polish]. The attitude
of students towards third grades junior high physical education. WFiZ 2004;11: 31-3.
21. Gidlow C, Gidlow C, Johnston LH, Crone D, Ellis N, James D. A systematic review of the relationship between
socio-economic position and physical activity. Health Educ J.2006;65(4): 338-67.
22. Kołoło H. Zachowania zdrowotne. Aktywność fizyczna [in Polish]. Health behaviors. Physical activity. W: Mazur J,
red. Status materialny rodziny i otoczenia a samopoczucie i styl życia młodzieży 15-letniej. IMiD; Warszawa 2007,
str. 59 -60.
23. Pearson N, Timperio A, Salmon J, Crawford D, Biddle S. Family influences on children’s physical activity and fruit
and vegetable consumption. Int J Behav Nutr Phys Act. 2009;16(6) :34.
24. Mańczak M, Raciborski F. Uwarunkowania aktywności fizycznej warszawskich dzieci z pierwszych klas szkoły
podstawowej [in Polish]. Determinants of physical activity of children in Warsaw of the first years of primary school.
Probl Hig Epidemiol. 2013; 94(1): 79-85.
25. Borraccino A, Lemma P, Iannotti RJ, et al. Socioeconomic effects on meeting physical activity guidelines: comparisons among 32countries.Med Sci Sports Exerc. 2009;41(4): 749-56.
26. Morales-Asencio JM, Mancera-Romero J, Bernal-Lopez R, et al. Educational inequalities and cardiovascular risk
factors. A cross-sectional population-based study in southern Spain. Public Health Nurs. 2013;30(3): 202-12.
27. Korska A. Wpływ wybranych czynników na aktywność ruchową uczniów w szkołach niepublicznych Poznania [in
Polish]. Influence of selected factors on the physical activity of students in private schools in Poznan. WFiZ. 2006;10:
33-7.
28. Hendrie GA, Coveney J, Cox DN. Factor analysis show association between family activity environment and
children’s health behavior. Aust N ZJ Public Health. 2011; 35(6): 524-9.
29. Wołowski T, Jankowska M. Wybrane aspekty zachowań zdrowotnych młodzieży gimnazjalnej [in Polish]. Selected
aspects of health behaviors junior high school students. Część II. Aktywność fizyczna oraz formy spędzania
wolnego czasu. Pobl Hig Epidemiol. 2007; 88(1): 69-73.
30. Vale S, Ricardo N, Soares-Miranda L, et al. Parental education and physical activity in pre-school children. Child
Care Health Dev .2013; Apr 15; DOI: 10.1111/cch.12041.
48