Bezpieczeństwo dzieci

Transkrypt

Spis treści
3
4
Od Redakcji
Prace w KT 237 ds. Artykułów dla Niemowląt i Małych Dzieci
oraz Bezpieczeństwa Zabawek
Kamila Drużbiak
9
Bezpieczeństwo zabawek
– czy Polskie Normy chronią małych konsumentów?
Elżbieta Szadzińska
14
Bezpieczeństwo produktów dla dzieci
Działania UOKiK
Katarzyna Skowrońska
18
Publiczne place zabaw w normie PN-EN 1176
23
Bezpieczna żywność dla niemowląt i małych dzieci
Dominik Berliński
Alina Marczuk
9
18
Szanowni Czytelnicy
Bezpieczeństwo dzieci to kolejny temat poruszany w ramach numerów specjalnych wydawanych przez Polski Komitet Normalizacyjny. Artykuły publikowane
w takich numerach poświęcone są wybranemu tematowi przedstawianemu
w ujęciu normalizacyjnym.
Tym razem skupiliśmy się na zagadnieniu bezpieczeństwa dzieci – istotnym i trudnym zarazem, bo dotyczy osób nie tylko niemających świadomości
konsekwencji swoich działań, ale też świadomości tego, czym jest niebezpieczeństwo. W numerze znajdą Państwo artykuły mówiące o tym, jak zapewnić
dziecku bezpieczeństwo w domu, na placu zabaw, przy jedzeniu i podczas odpoczynku.
Znajomość nie tylko przepisów prawa, ale i zapisów norm jest niezbędna
dla producentów, importerów oraz dla sprzedawców artykułów dla dzieci.
Bo to „od producentów i importerów zależy, czy możemy się czuć bezpieczni”
(str. 13). „Jeśli więc już po wprowadzeniu na rynek produktu okaże się, że nie
jest on bezpieczny, przedsiębiorca powinien podjąć działania w celu wyeliminowania zagrożeń i poinformować o tym Prezesa UOKiK. (…) Warto podkreślić,
że obowiązek dotyczy nie tylko wytwórców czy importerów, ale także sprzedawców” (str. 17).
Również rodzice jako świadomi konsumenci powinni znać zarówno swoje
prawa, jak i obowiązki producentów i dystrybutorów produktów dla dzieci.
Mamy nadzieję, że nasza publikacja dotrze do wszystkich instytucji i grup
zawodowych zainteresowanych szeroko pojętym bezpieczeństwem dzieci.
Redakcja
WYDAWCA:
Polski Komitet Normalizacyjny
ul. Świętokrzyska 14
00-050 Warszawa
ZESPÓŁ REDAKCYJNY
REDAKCJA:
Redaktor Prowadzący:
Joanna Skalska - tel. 22 556 74 62
Redaktor:
Barbara Kęsik - tel. 22 556 74 60
Skład:
Oskar Sztajer - tel. 22 556 77 62
00-950 Warszawa, skr. poczt. 411
ul. Świętokrzyska 14
e-mail: [email protected]
© Copyright by Polski Komitet Normalizacyjny 2015
Zdjęcia © Fotolia.com
Zdjęcie na okładce:
© Carlos Santa Maria - Fotolia.com
Materiały publikowane w numerze tematycznym „Wiadomości PKN” są chronione prawami autorskimi. Ich kopiowanie i rozpowszechnianie (w całości lub części)
wymaga zgody wydawcy, a cytowanie powołania się na źródło.
Artykuły publikowane w numerze tematycznym przedstawiają punkt widzenia
Autorów i nie zawsze są tożsame z poglądami wydawcy.
Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji tekstów i zmiany tytułów.
Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń.
WIADOMOŚCI PKN • NORMALIZACJA • NUMER SPECJALNY
3
Prace w KT 237 ds. Artykułów dla Niemowląt
i Małych Dzieci oraz Bezpieczeństwa Zabawek
Kamila Drużbiak
Zakres prac KT 237 obejmuje zarówno zabawki, jak i inne artykuły dla dzieci,
między innymi sprzęty do leżenia (np. leżaczki niemowlęce), siedzenia (wysokie
krzesełka), chodzenia (chodziki), artykuły do transportu (wózki, foteliki rowerowe),
artykuły zabezpieczające i ochronne (barierki bezpieczeństwa, kaski chroniące
przed uderzeniami), artykuły do pielęgnacji i utrzymania czystości przeznaczone
fot. © baibaz - Fotolia.com
dla niemowląt i małych dzieci (smoczki, przewijaki niemowlęce).
4
W skład KT 237 wchodzi obecnie 26 podmiotów,
wśród których znajdują się jednostki badawcze, certyfikujące, a także wielu producentów. Członkostwo różnego rodzaju podmiotów w KT ma istotne znaczenie, ponieważ pozwala na uzgodnienie stanowiska odnośnie do
opiniowanych dokumentów z uwzględnieniem aspektów
ważnych dla poszczególnych reprezentowanych grup.
W KT 237 opiniowane są m. in. dokumenty z komitetów technicznych CEN i ISO, z którymi KT współpracuje: CEN/TC 52 Safety of toys, CEN/TC 252 Child use
and care articles, ISO/TC 181 Safety of toys. Obecnie
współpraca ta jest możliwa już na początkowych etapach opracowania projektu. Zainteresowani eksperci
mogą brać udział w takich pracach poprzez zgłoszenie
się do składu odpowiedniej Grupy Roboczej WG.
Bezpieczeństwo zabawek w prawodawstwie
Przy omawianiu prac KT 237 nie można pominąć najważniejszego dokumentu w zakresie tematyki bezpieczeństwa zabawek, który co prawda nie znajduje się
w zakresie tych prac, ale w dużym stopniu wpływa na ich
przebieg. Jest to dyrektywa 2009/48/WE Safety of toys,
której przepisy weszły w życie w dniu 20 lipca 2011 r. Od
tego czasu do dokumentu wprowadzono kilka zmian, co
znajduje odzwierciedlenie w pracach normalizacyjnych
i skutkuje nowelizacją odpowiednich Norm Europejskich.
Zmiany do dyrektywy dotyczą między innymi poziomu
następujących substancji w zabawkach: niklu, kadmu,
baru, TCEP, TCPP, TDCP, bisfenolu A.
Postanowienia dyrektywy transponuje do prawa polskiego rozporządzenie Ministerstwa Gospodarki w sprawie zasadniczych wymagań dla zabawek. 10 lutego
2015 r. w Dzienniku Ustaw RP opublikowane zostało
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 stycznia
2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasadniczych wymagań dla zabawek. Przepisy rozporządzenia
wchodzą w życie z dniem 1 lipca 2015 r.
W opracowaniu dyrektyw bezpośredni udział bierze
Ministerstwo Gospodarki. Informacje o tych pracach są
przekazywane do KT 237, a kilku reprezentantów KT
uczestniczy w spotkaniach organizowanych przez MG,
na których omawiane są dokumenty dotyczące dyrektywy.
Wymagania i metody badań zabawek w normie
EN 71
W zakresie prac KT 237 znajdują się wymagania odnośnie do zabawek zawarte w wieloczęściowej normie
EN 71 Safety of toys (PN-EN 71 Bezpieczeństwo zabawek) opracowywanej w CEN/TC 52.
Za podstawową można uznać część 1. tej normy –
PN-EN 71-1 Bezpieczeństwo zabawek – Część 1.
Właściwości mechaniczne i fizyczne.
Określono w niej wymagania i metody badań mechanicznych i fizycznych właściwości zabawek. Wymagania
ogólne obejmują na przykład: materiały, montaż, elastyczną folię z tworzywa sztucznego, zabawki w formie
torebek, szkło, materiały rozszerzające się, krawędzie,
ostrza i druty, części wystające, części przemieszczające
się względem siebie, balony, linki do zabawek latawców
i innych zabawek latających, zabawki osłony, zabawki przeznaczone do utrzymania masy dziecka, ciężkie
zabawki nieruchome, pociski, zabawki wodne oraz
inne wyroby i wymagania. W EN 71-1 podano odrębne wymagania dla zabawek przeznaczonych dla dzieci
w wieku poniżej 36 miesięcy, dla dzieci w wieku poniżej
18 miesięcy oraz dla dzieci zbyt małych, by mogły siedzieć bez pomocy. Zgodnie z dyrektywą 2009/48/WE
„przeznaczony do użytku dla” oznacza, że rodzic lub
opiekun na podstawie funkcji, wymiarów i cech charakterystycznych danej zabawki powinien być w stanie
założyć, że jest ona przeznaczona do użytku przez dzieci
z podanej grupy wiekowej. W związku z tym dla potrzeb
niniejszej Normy Europejskiej, np. zabawki z miękkim
wypełnieniem o prostej konstrukcji przeznaczone do
trzymania i przytulania, traktowane są jako zabawki dla
dzieci w wieku poniżej 36 miesięcy.
PN-EN 71-1 jest nieustannie modyfikowana. Obecnie
decyzja Rady Technicznej pozwala na wprowadzenie
maksymalnie trzech zmian do jednej normy. Zmiany nie
są publikowane jako oddzielne elementy i dotyczą jedynie etapu projektu. Efektem końcowym jest publikacja
skonsolidowanej wersji normy. Jeżeli jest potrzeba dalszego modyfikowania treści, norma jest nowelizowana.
5
PN-EN 71-2 - Część 2: Palność
Zawarto w niej ogólne wymagania dotyczące wszystkich zabawek
i szczegółowe wymagania oraz metody badań dotyczące następujących zabawek, które uważa się za
stwarzające największe zagrożenie:
•zabawki do noszenia na głowie:
brody, wąsy, peruki itp. wykonane
z włosów, wyrobów tekstylnych
z okrywą włosową lub materiału
o podobnych cechach; maski, kaptury, nakrycia głowy itp. zwisające
elementy zabawek do noszenia na
głowie, ale z pominięciem papierowych kapelusików dostarczanych
zwykle w kompletach na okolicznościowe przyjęcia;
•kostiumy do przebierania się i zabawki przeznaczone do noszenia
przez dzieci podczas zabawy;
•zabawki, do których dziecko może
wchodzić;
•miękkie wypchane zabawki.
Dotyczy ona zestawów do doświadczeń chemicznych i podobnych łącznie z zestawem do wytwarzania kryształów, dwutlenku węgla
i zestawów dodatkowych, ponadto
zestawy do eksperymentów chemicznych z zakresu mineralogii,
biologii, fizyki, mikroskopii i nauk
o środowisku, gdy tylko zawierają
one jedną lub więcej substancji chemicznych i/lub mieszanin, które są
zaklasyfikowane jako stwarzające
ryzyko zgodnie z Regulacją (WE) Nr
1272/2008/WE [2].
PN-EN 71-3- Część 3: Migracja
określonych pierwiastków
Określono w niej wymagania i metody badań dotyczące migracji glinu,
antymonu, arsenu, baru, boru, kadmu, chromu (III), chromu (VI), kobaltu, miedzi, ołowiu, manganu, rtęci,
niklu, selenu, strontu, cyny, cyny
organicznej i cynku z materiałów
zabawek i z części zabawek.
PN-EN 71-7 - Część 7: Farby do
malowania palcami - Wymagania
i metody badań
W tej części normy określono wymagania dla substancji i materiałów
stosowanych w farbach do malowania palcami i część ta dotyczy wyłącznie takich farb.
Dodatkowe wymagania zostały
określone dla oznakowania, etykietowania i pojemników.
PN-EN 71-4 - Część 4: Zestawy
do wykonywania doświadczeń chemicznych i podobnych
W normie określono wymagania dotyczące maksymalnych ilości
i, w niektórych przypadkach, maksymalnego stężenia określonych substancji i preparatów stosowanych
w zestawach do wykonywania doświadczeń chemicznych i podobnych.
6
PN-EN 71-5 - Część 5: Zabawki
chemiczne (zestawy) nie przeznaczone do wykonywania doświadczeń chemicznych
Określono wymagania i metody
badań substancji i materiałów stosowanych w zabawkach chemicznych
(zestawach) innych niż zestawy do
doświadczeń.
PN-EN 71-8 – Część 8: Zabawki
aktywizujące przeznaczone do użytku domowego
W normie określono wymagania
i metody badań dla zabawek aktywizujących często montowanych do
belki poprzecznej lub wyposażonych
we własną belkę poprzeczną oraz podobnych zabawek przeznaczonych
dla dzieci w wieku poniżej 14 lat do
zabawy na lub w zabawce i często
przeznaczonych do udźwignięcia
masy jednego dziecka lub więcej
dzieci. Ponadto określono wymagania dla: oddzielnie sprzedawanych
akcesoriów do zabawek aktywizujących oraz elementów tych zabawek;
zestawów konstrukcyjnych do zabawek aktywizujących zawierających
elementy stosowane do zmontowania takiej zabawki zgodnie z instrukcją planu montażu.
PN-EN 71-9 - Część 9: Organiczne
związki chemiczne – Wymagania
W części 9. dokumentu określono
wymagania dla migracji oraz zawartości pewnych niebezpiecznych organicznych związków chemicznych
z pewnych zabawek/w pewnych zabawkach i w materiałach, z których
zabawki są wykonane. Na niebezpieczeństwo zetknięcia się z tymi
związkami dzieci narażone są w wyniku: kontaktu z ustami, przyjęcia pokarmu, kontaktu ze skórą, kontaktu
z oczami, wdychania.
PN-EN 71-10 - Część 10:
Organiczne związki chemiczne Przygotowanie próbki i ekstrakcja
Opisano tu sposób przygotowania próbki oraz procedury ekstrakcji
w celu określenia uwalniania związków organicznych z zabawek lub
zawartości związków organicznych
w zabawkach, dla których wymagania zostały zawarte w EN 71-9.
PN-EN 71-11- Część 11: Organiczne
związki chemiczne - Metody analiz
W normie podano metody analiz zabawki i ekstraktów
z materiału zabawki przygotowanych zgodnie z procedurą pobierania próbek zawartą w EN
71-10, aby umożliwić ocenę zgod-
Do 2005 r. PN- EN 71 składała się z jedenastu części,
przy czym EN 71-6:1994 Safety of toys - Part 6: Graphical
symbol for age warning labelling została wycofana, a jej
treść wprowadzona do PN-EN 71-1.
W 2013 r. opublikowano 12. część EN 71. Norma
ta została wprowadzona jako PN-EN 71-12:2013-09
Bezpieczeństwo zabawek - Część 12: N-nitrozoaminy
i substancje N nitrozowe. W normie tej określono wymagania i metody badań dotyczące N-nitrozoamin i substancji N-nitrozowych dla: zabawek i części zabawek
wykonanych z elastomerów i przeznaczonych do użytkowania przez dzieci w wieku poniżej 36 miesięcy życia,
zabawek i części zabawek wykonanych z elastomerów
i przeznaczonych do wkładania do ust oraz farb do malowania palcami dla dzieci w wieku poniżej 36 miesięcy
życia. Przykładami zabawek wykonanych z elastomerów
są balony i gryzaki.
Kolejną część wieloczęściowej EN 71-13 opublikowano w 2014 r. i wprowadzono w Polsce jako
PN-EN 71-13:2014-06 Bezpieczeństwo zabawek Część 13: Zapachowe gry planszowe, zestawy kosmetyczne oraz gry smakowe. Norma zawiera wymagania
dla wymienionych w tytule wyrobów oraz wymagania
odnośnie do stosowania w tych wyrobach substancji
i mieszanin niebezpiecznych, szkodliwych lub innych
substancji i mieszanin dostarczonych z zestawem do
wykonywania doświadczeń. W normie tej określono
także zapachy wywołujące alergie, których stosowanie
w zabawkach jest zabronione, wymagania dotyczące
oznakowania, instrukcji użytkowania, sprzętu przeznaczonego do stosowania podczas aktywności i stosowania wysokopalnych cieczy.
Również w 2014 r. opublikowano EN 71-14. Norma
została wprowadzona jako PN-EN-71-14:2015-02
Bezpieczeństwo zabawek – Część 14: Trampoliny do
użytku domowego i zawiera wymagania i metody badań
dotyczące trampolin do użytku domowego, środków
dostępu i ich obudowy, przeznaczonych do użytku na
zewnątrz i/lub wewnątrz pomieszczeń powyżej poziomu
gruntu przez jedną osobę w danym czasie.
fot. © autofocus67 - Fotolia.com
ności z wymaganiami chemicznymi zawartymi
w EN 71- 9. Wyszczególniono metody analityczne do
identyfikacji i oznaczania zawartości następujących
grup substancji organicznych: środki opóźniające palenie, barwniki, pierwszorzędowe aminy aromatyczne,
monomery i rozpuszczalniki, konserwanty drewna, konserwanty, plastyfikatory.
Obecnie w języku polskim opublikowane są i aktualne
następujące części PN-EN 71:
PN-EN 71-8:2012 Bezpieczeństwo zabawek - Część 8:
Zabawki aktywizujące przeznaczone do użytku domowego
PN-EN 71-9+A1:2008 Bezpieczeństwo zabawek - Część
9: Organiczne związki chemiczne – Wymagania
PN-EN 71-10:2008 Bezpieczeństwo zabawek - Część
10: Organiczne związki chemiczne - Przygotowanie
próbki i ekstrakcja
PN-EN 71-11:2007 Bezpieczeństwo zabawek - Część
11: Organiczne związki chemiczne - Metody analiz
7
fot. © autofocus67 - Fotolia.com
W trakcie opracowania metodą tłumaczenia na język polski znajdują się:
prPN-EN 71-2+A1 Bezpieczeństwo
zabawek - Część 2: Palność
prPN-EN 71-4 Bezpieczeństwo zabawek - Część 4: Zestawy do wykonywania doświadczeń chemicznych
i podobnych
Bieżące prace CEN/TC 52 obejmują między innymi nowelizacje
normy EN 71-1, EN 71-5 Safety
of toys - Part 5: Chemical toys (sets)
other than experimental sets oraz
EN 71-12 Safety of toys - Part 12:
N-Nitrosamines and N-nitrosatable
substances.
Inne prace
W CEN/TC 252 trwają natomiast
prace nad nowelizacją norm dotyczących: krzesełek montowanych do
stołu (EN 1272), nosidełek dla dzieci (EN 13209-2), metod oznaczania
N-nitrozoamin i związków ulegających N-nitrozowaniu uwalnianych
ze smoczków do karmienia i smoczków do uspokajania wykonanych
z elastomeru lub gumy (EN 12868).
8
Poza projektami norm EN, w KT
opiniowane są także między innymi normy ISO oraz dokumenty
normalizacyjne. Warto tutaj wspomnieć o opublikowanym w sierpniu 2014 r. Raporcie Technicznym
CEN/TR 15071:2014 Safety of toys
- National translations of warnings
and instructions for use in EN 71 series. Dokument zawiera zestawienie tłumaczeń ostrzeżeń i instrukcji
wieloczęściowej EN 71 dotyczącej
bezpieczeństwa zabawek i może
zainteresować zarówno producentów, importerów, jak i jednostki
nadzoru rynku i laboratoria przeprowadzające badania zabawek.
Tłumaczenia ostrzeżeń podane
są w 27 językach europejskich.
Polska wersja została uzgodniona
w KT 237 i również jest zawarta
w CEN/TR 15071:2014. Dokument
ten jest w trakcie nowelizacji, głównie ze względu na potrzebę dodania tłumaczenia ostrzeżeń według
EN 71 14.
Wpływ norm opracowanych
w KT 237 na bezpieczeństwo
zabawek
Działalność komitetów technicznych zajmujących się opracowaniem
norm zawierających wymagania dotyczące produktów przeznaczonych
dla najmłodszych użytkowników jest
szczególnie ważna, ponieważ ma na
celu zapewnienie dzieciom odpowiedniego bezpieczeństwa podczas
użytkowania wyrobu. Wymagania
w normach uwzględniają także jakość produktu, dlatego wybór artykułu zgodnego z PN powinien być
dobrym rozwiązaniem dla konsumenta.
Eksperci mają możliwość uczestniczenia w posiedzeniach organizowanych na szczeblu europejskim
lub międzynarodowym. Takie posiedzenia odbywają się także w Polsce.
W 2014 r. w siedzibie Polskiego
Komitetu
Normalizacyjnego
w Warszawie miały miejsce obrady CEN/TC 252. W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele
Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii,
Holandii, Włoch, Austrii, Hiszpanii,
a także Polski. Dla reprezentantów
KT 237 była to okazja, aby wymienić
się doświadczeniami z zagranicznymi ekspertami.
Bezpieczeństwo zabawek
fot. © sangiovese - Fotolia.com
– czy Polskie Normy chronią małych konsumentów?
Elżbieta Szadzińska
W Polsce, według danych GUS z 2014 r, żyje prawie 6 mln
dzieci w przedziale wiekowym od 0 do 14 lat. Z dużą dozą
prawdopodobieństwa możemy powiedzieć, że największą radość
sprawia im
nowa zabawka. Jest to znacząca liczba małych
konsumentów, dzięki którym sektor zabawek rozwija się dynamicznie.
W 2014 roku polski rynek zabawek wart był ponad 2 mld zł.
9
Zabawki są najczęściej kupowanym prezentem zarówno z okazji, jak
i bez okazji. Bogata oferta rynkowa
zarówno krajowych producentów,
jak i z importu oraz znaczna rozpiętość cenowa zabawek stawiają
dorosłych przed trudnym wyborem. W poszukiwaniu wymarzonej
zabawki często zwracamy uwagę na
jej wygląd, estetykę, atrakcyjność,
walory edukacyjne, a zapominamy
o najważniejszym kryterium, jakim
jest bezpieczeństwo.
Instytucje i organizacje chroniące interesy konsumentów (UOKiK,
Federacja Konsumentów) w ramach
prowadzonej edukacji konsumenckiej radzą rodzicom na co zwracać
uwagę przy wyborze i zakupie zabawek.
A więc jak kupować bezpieczną
zabawkę?
Najprościej zacząć od przeczytania informacji na opakowaniu.
Z niej dowiemy się, kto wyprodukował zabawkę lub sprowadził
z zagranicy i dla jakich grup wiekowych jest ona zalecana. Ponadto
producent jest zobowiązany do
podania informacji umożliwiających identyfikację zabawki (nazwa
typu, numer partii, serii, modelu)
oraz nazwy lub znaku towarowego.
Gdy obdarowujemy zabawką maluszka szczególnie ważne jest, czy
jest ona przeznaczona dla dziecka
poniżej 3. roku życia. Informacja
słowna lub znak graficzny muszą się
znaleźć na opakowaniu lub w dołączonej ulotce. Czasami wydaje nam
się, że producenci asekurancko
nadużywają oznaczenia „nieodpowiednie dla dzieci poniżej 3 lat”
(pamiętajmy, że producent ponosi
odpowiedzialność za swój produkt),
10
ale pomysłowość dzieci nie zna
granic i może być tak, że w końcu
uda się oderwać jakiś mały element
zabawki i włożyć do buzi. Dlatego
zabawki dla najmłodszych muszą
mieć takie wymiary, by nie zniknęły w buzi malucha. Nie mogą mieć
elementów łatwych do oderwania,
ostrych krawędzi, także szklanych
lub metalowych. Wybierając zabawkę pluszową, sprawdźmy palcami,
czy jej wypełnienie jest miękkie, jak
również jakość i trwałość materiału,
z którego została uszyta oraz trwałość szwów.
Bardzo popularne, zarówno dla najmłodszych, jak i trochę starszych dzieci, są zabawki dźwiękowe. Decydując
się na ich zakup sprawdźmy stopień
nasilenia hałasu. Czy grana kołysanka rzeczywiście uspokoi, a dźwięk samochodu strażackiego nie poderwie
na nogi całego domu. Słuch dziecka
i system nerwowy nie powinny być
narażone na takie bodźce.
Często zastanawiamy się, jaką zabawkę wybrać, czy tę z plastiku, czy
może z surowców naturalnych, na
fot. © danr13 - Fotolia.com
Jak kupować bezpieczną
zabawkę?
przykład drewnianą. Jeśli nasz wybór padnie na zabawkę drewnianą,
to pomimo że wydaje nam się ona
bardziej naturalna i przyjazna dziecku, to również powinniśmy dokładnie ją obejrzeć pod kątem bezpieczeństwa. Sprawdźmy, czy nie ma
żadnych nierówności, które grożą
drzazgami, czy poszczególne elementy (kółka, uchwyty) są gładkie
i dobrze przymocowane. W każdej
zabawce, czy to plastikowej, czy
drewnianej, która ma otwory, przerwy między poszczególnymi elementami, warto sprawdzić, czy nie
uwięzną w nich dziecięce paluszki.
Kto z nas dorosłych nie miał
w dzieciństwie drewnianej huśtawki
zawieszonej w drzwiach pokoju.
Czemu by i nasze dzieci nie miały
mieć takiej frajdy. Ale zanim
huśtawka zawiśnie znów w naszym
mieszkaniu sprawdźmy, czy linki
nie są za cienkie i wytrzymają
ciężar dziecka. Linki i sznurki są
elementem nie tylko huśtawek;
często zakończone kółkiem lub
innym uchwytem, aby wygodnie
ciągnąć zabawkę, nie powinny być dłuższe niż 220 mm.
Taka długość uniemożliwia dziecku zrobienie pętli lub
owinięcie się sznurka wokół szyi. A więc sprawdzajmy,
czy sznurek przy zabawce nie jest za długi.
Im zabawka bardziej skomplikowana, tym więcej informacji znajdziemy na opakowaniu. Będzie tam np.
ostrzeżenie, że dziecko może się nią bawić tylko pod
opieką dorosłych. Ostrzeżenia powinny także zawierać
Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 listopada 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla
zabawek. Przepisy rozporządzenia określają zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa zabawek
wprowadzanych do obrotu, sposób ich oznakowania, procedury oceny zgodności i minimalne kryteria,
jakie powinny być uwzględniane przy notyfikowaniu jednostek przeprowadzających ocenę zgodności.
Każda zabawka (jak i każdy inny wyrób) znajdująca się na rynku powinna posiadać znak CE.
Oznacza on tylko tyle, że producent deklaruje zgodność produktu z wymaganiami bezpieczeństwa.
informacje o minimalnym i maksymalnym wieku użytkownika i jego wadze, wymaganych umiejętnościach,
ewentualnych dodatkowych środkach ochrony indywidualnej np. kaski, ochraniacze, co pozwoli opiekunom dziecka na wyeliminowanie zagrożeń. Szczególnie
odnosi się to do zabawek wymagających aktywności
fizycznej np. rowerków, deskorolek, hulajnog, wrotek.
Tu kryterium wagi decyduje o tym, czy jest to zabawka,
czy sprzęt sportowy. Tam, gdzie to konieczne powinna
być dołączona instrukcja montażu, użytkowania, konserwacji zabawki, zawsze w języku polskim.
Każda zabawka (jak i każdy inny wyrób) znajdująca
się na rynku powinna posiadać znak CE. Oznacza on
tylko tyle, że producent deklaruje zgodność produktu
z wymaganiami bezpieczeństwa. Deklaracja zgodności
jest obowiązkowa, a podstawą do jej wystawienia jest
dokumentacja techniczna procesu produkcji zabawki,
zgodnie z właściwymi normami.
A kiedy już dokonamy zakupu pamiętajmy, że do zabawy jest przeznaczona wyłącznie zabawka, natomiast
jej opakowanie już nie.
Bezpieczeństwo zabawek w świetle prawa
Sektor zabawek jest jedną z najbardziej regulowanych przez prawo branż. Na poziomie wspólnotowym
reguluje ją dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady
2009/48/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. (Dz. Urz. UEL
z 2009, poz.170.1). Do prawa polskiego została ona
zaimplementowana w drodze Rozporządzenia Ministra
Gospodarki z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla zabawek (Dz. U. z 2011 r.
Nr 83, poz. 454). Zastąpiło ono Rozporządzenie Ministra
W załączniku 1. do rozporządzenia opisane są szczegółowe wymagania bezpieczeństwa w zakresie:
•właściwości fizycznych i mechanicznych;
•palności;
•właściwości chemicznych;
•właściwości elektrycznych;
•higieny (szczególne wymagania dla zabawek przeznaczonych dla dzieci w wieku poniżej 3 lat);
•radioaktywności.
Załącznik 2. podaje kryteria klasyfikacji substancji
i mieszanin używanych w zabawkach takich jak zestawy
chemiczne, zestawy do modelowania plastycznego lub
ceramicznego, fotografowania itp., w których substancja lub mieszanina jest niezbędna do funkcjonowania
zabawki.
W załączniku 3. umieszczone są wymagania dotyczące
instrukcji i ostrzeżeń umieszczanych na opakowaniu.
Załącznik 4. opisuje moduły oceny zgodności zabawek,
czyli procedury i badania, które producent musi wykonać, aby mógł sporządzić pisemną deklarację zgodności
przed wprowadzeniem zabawki do obrotu. Jeśli zabawka
nie jest w pełni zgodna z normą PN-EN 71 musi zostać
poddana badaniu przez jednostkę notyfikowaną.
W rozporządzeniu została podana nowa definicja
zabawki. O ile kiedyś za zabawkę uznawano produkt
specjalnie zaprojektowany do zabawy, o tyle nowa definicja została rozszerzona również na produkty, które ze
względu na swoje cechy charakterystyczne lub wygląd
mogą być użyte do zabawy przez dzieci do lat 14.
11
fot. © Pixavril - Fotolia.com
Od momentu wejścia w życie rozporządzenie jest uaktualniane, co
wynika z rozwoju rynku zabawek.
Nowe materiały i technologie wykorzystywane w produkcji powodują konieczność wprowadzania
kolejnych regulacji dotyczących np.
dopuszczalnych poziomów metali i substancji chemicznych w zabawkach lub ich częściach. Jest to
szczególnie istotne dla zabawek
przeznaczonych dla dzieci do lat 3,
kiedy to dziecko w ramach naturalnej aktywności poznawczej wkłada wszystkie przedmioty do buzi.
Odpowiednio niskie dopuszczalne
poziomy substancji chemicznych
zapobiegają niebezpieczeństwu
ich migracji do organizmu dziecka.
Problem wkładania przez dzieci
zabawek do buzi był przedmiotem
badania CEN (European Study on
„Children’s mouthing behaviour in
contact with toys”), aby lepiej ocenić
ryzyko z tym związane.
Obowiązkowe oznakowanie CE
potwierdza zgodność z zasadniczymi
wymaganiami stawianymi przez dyrektywę o bezpieczeństwie zabawek
oraz normami zharmonizowanymi.
Norma PN-EN 71
Norma EN 71 jest 14-częściowa.
Jest ona zaimplementowana do
polskiego systemu normalizacyjnego,
jako norma PN-EN 71. Zabawka
wyprodukowana zgodnie z tą
normą umożliwia konsumentowi
nabycie produktu niezagrażającego
12
zdrowiu i życiu dziecka. Norma,
w poszczególnych jej częściach,
odnosi się do właściwości
mechanicznych i fizycznych
(PN-EN 71-1), palności (PN-EN
71-2+A1), migracji określonych
pierwiastków (PN-EN 71-3+A1),
zestawów do wykonywania
ćwiczeń chemicznych i podobnych
(PN-EN 71-4) oraz zabawek
chemicznych nieprzeznaczonych
do wykonywania doświadczeń
chemicznych (PN-EN 71-5), farb
do malowania palcami (PN-EN
71-7), zabawek aktywizujących
do użytku domowego (PN-EN
71-8), N-nitrozoamin i substancji
N-nitrozowych (PN-EN 71-12),
zapachowych gier planszowych,
zestawów kosmetycznych i gier
smakowych (PN-EN 71-13),
trampolin do użytku domowego
(PN-EN 71-14).
Tak jak i w przypadku aktów prawnych, norma jest stale uaktualniana
i uzupełniana zarówno na poziomie
wspólnotowym przez odpowiednie
komitety techniczne CEN, jak i na
poziomie krajowym w PKN/KT 237.
W normie tej można znaleźć swoistą
analizę ryzyka pozwalającą przewidzieć możliwe zagrożenia i zminimalizować prawdopodobieństwo ich
wystąpienia podczas użytkowania
zabawki. Taka analiza jest szczególnie ważna w przypadku nowych
typów zabawek wprowadzanych
na rynek, gdyż ich innowacyjność
może nieść ze sobą nieznane dotąd
zagrożenia.
Czy normy nadążają
za rozwojem branży
zabawkarskiej?
Bezpieczeństwo zabawek jest
przedmiotem zainteresowania zarówno instytucji państwowych, jak
i organizacji pozarządowych i instytutów badawczych. Postęp techno-
logiczny, nowe materiały, wreszcie
oczekiwania małych konsumentów
i ich rodziców sprawiają, że pluszowy miś – wciąż bardzo popularny,
nie jest już jednak szczytem marzeń
dziecka. Nowoczesna zabawka powinna posiadać walory edukacyjne,
uczyć praktycznych umiejętności,
przypominać akcesoria dla dorosłych, być zminiaturyzowana tak,
aby można ją było wszędzie ze sobą
zabrać i jeszcze łączyć się z aplikacjami na smartfonie i tablecie.
I przy tym wszystkim, a może przede
wszystkim musi być bezpieczna.
Szeroka oferta sprawia, że jedna
norma, chociaż tak obszerna nie
obejmuje wszystkich rodzajów zabawek. I tak na przykład zabawki
– kosmetyki, zestawy do makijażu
dla lalek muszą również spełniać
wymagania dyrektywy 1223/2009
o bezpieczeństwie kosmetyków.
Zabawki zasilane prądem (napięcie nie większe niż 24 V) na baterie i akumulatory podlegają normie
PN-EN 62115:2005 ze zmianami.
Nadzór rynku, analiza wypadków
wśród dzieci pozwalają wychwycić zagrożenia i im przeciwdziałać
między innymi poprzez uaktualnienie przepisów. Kilka lat temu,
gdy pojawiły się klocki i układanki
z magnesami okazało się, że stanowią one poważne zagrożenie
w przypadku połknięcia kilku małych elementów, które mogą połączyć się w przewodzie pokarmowym
dziecka lub w układzie oddechowym. Odnotowana liczba takich
wypadków spowodowała wprowadzenie odpowiednich zapisów
do normy PN-EN 71-1. Obecnie
zabawki magnetyczne muszą mieć
ostrzeżenie o grożącym dziecku
niebezpieczeństwie w przypadku
połknięcia. Również monitoring wypadków w trakcie zabawy na tram-
polinach w przydomowych ogródkach był bezpośrednim
powodem opracowania normy PN-EN 71-14.
Z kolei częsta praktyka marketingowa dołączania zabawek do produktów żywnościowych, które też były
przyczyną zadławienia wprowadziła obowiązkowe oddzielenie zabawki (osobne opakowanie) od produktu
żywnościowego, z którym jest sprzedawana.
Istniejące normy i przepisy prawa chronią
konsumentów przed zagrożeniami, ale to od
producentów i importerów w dużej mierze zależy, czy
możemy czuć się bezpieczni, używając zakupionych
produktów.
Obecnie dużo uwagi poświęca się zabawkom akustycznym, a głównie sile wydawanego przez nie dźwięku. Norma określa dopuszczalne natężenie hałasu
do 80 kH, ale testy pokazują, że większość zabawek
emituje o wiele wyższy hałas. Nawet grające zabawki dla
niemowląt mogą, zdaniem naukowców, być szkodliwe
dla słuchu dziecka. Należy mieć nadzieję, że odpowiednie poprawki w normie uregulują ten problem. Kolejnym
tematem są zabawki wykonane z plastiku, szczególnie
miękkiego, uzyskanego dzięki zastosowaniu substancji
chemicznych, w tym ftalanów. Co prawda część ftalanów
jest niedopuszczona do stosowania w zabawkach, ale
inne substancje stosowane w zamian również mogą się
okazać niebezpieczne dla zdrowia. Dotyczy to głównie
zabawek wkładanych przez najmłodsze dzieci do buzi.
Substancje chemiczne stosowane przy produkcji zabawek są stale badane pod kątem zgodności z „dyrektywą
zabawkową” i normą. Stosowanie 55 substancji zapachowych uznanych za alergenne jest zabronione, jeśli
przekraczają dozwolony limit 100 mg/kg, a 11 innych
musi być wyszczególnionych na etykiecie zabawki, jeśli
stężenie którejkolwiek przekracza 100 mg/kg.
Nadzór nad rynkiem zabawek
Pomimo szczegółowych uregulowań na rynku wciąż
znajdują się zabawki niespełniające wymagań bezpieczeństwa. W 2014 roku w unijnym systemie ostrzegania o produktach niebezpiecznych RAPEX odnotowano prawie 2 500 notyfikacji, z czego 28% były to
zawiadomienia o niebezpiecznych zabawkach. 64%
wszystkich zgłoszonych produktów pochodziło z Chin.
W Polsce zgłoszenia zabawek do krajowego rejestru produktów niebezpiecznych, prowadzonego przez UOKiK,
nie są tak częste. Coroczne kontrole przeprowadzane
przez Inspekcję Handlową kwestionują 35-36% skontrolowanych zabawek. Zarzuty głównie dotyczą niewłaściwego oznakowania na etykiecie i braku instrukcji
na temat materiałów i konstrukcji oraz nieprawidłowego wystawienia deklaracji zgodności. Wyniki kontroli
przeprowadzonej w 2014 roku pokazały, że najwięcej
zastrzeżeń kontrolerzy mieli do zabawek importowanych
z Dalekiego Wschodu i Chin, natomiast zabawki rodzimych producentów w większości przypadków spełniały
wymagania bezpieczeństwa.
Kontrole sektora zabawek są prowadzone nie tylko
we wszystkich krajach Unii Europejskiej, lecz również
w wielu krajach na całym świecie.
Należy wspomnieć, że ISO (Międzynarodowa
Organizacja Normalizacyjna) także zajmuje się bezpieczeństwem zabawek. Według danych tej organizacji
rocznie ponad 830 tys. dzieci umiera z powodu wypadków, którym można byłoby zapobiec. Wśród tych
nieszczęśliwych wypadków część jest spowodowana
niebezpiecznymi produktami, w tym zabawkami.
Niektóre państwa podejmują szereg dodatkowych
działań mających na celu ochronę dzieci, które są najsłabszymi uczestnikami rynku. I tak na przykład władze belgijskie wprowadziły zakaz używania telefonów
komórkowych - projektowanych specjalnie dla małych
dzieci. Urządzenia te przypominają zabawki, najczęściej
są bez wyświetlaczy, z ograniczoną ilością przycisków
i możliwością dzwonienia tylko na zaprogramowane numery - są przeznaczone dla dzieci poniżej 7 roku życia.
Belgijskie ministerstwo zdrowia publicznego uznało,
że zgodnie ze stanowiskiem WHO, „fale radiowe mogą
mieć oddziaływanie kancerogenne”, nie można więc na
takie ryzyko narażać małych dzieci. Belgia wystąpiła do
Komisji Europejskiej o rozszerzenie takiego zakazu na
całą UE lub ponowny przegląd norm dotyczących telefonów komórkowych. Także kraje skandynawskie stosują
dodatkowe obostrzenia, głównie dotyczą one substancji
chemicznych (CMR) stosowanych w zabawkach.
Istniejące normy i przepisy prawa chronią konsumentów przed zagrożeniami, ale to od producentów i importerów w dużej mierze zależy, czy możemy czuć się
bezpieczni, używając zakupionych produktów.
13
Bezpieczeństwo
produktów dla dzieci
Działania UOKiK
fot. © andreusK - Fotolia.com
Katarzyna Skowrońska
14
Rynek oferuje coraz więcej różnorodnych artykułów dla dzieci. Wprowadzający je na
rynek producenci i importerzy powinni zadbać nie tylko o to, aby były one atrakcyjne,
ale – przede wszystkim - bezpieczne.
Bezpieczeczeństwo produktów dla dzieci
w prawodawstwie
O ile w przypadku zabawek jest to stosunkowo łatwe – ustawodawca wymagania dla tej grupy wyrobów zawarł w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia
5 kwietnia 2011 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla zabawek (Dz. U. Nr 83, poz. 454 z późn. zm.),
w przypadku np. wózków dziecięcych, nosidełek czy
rowerów takich przepisów brak. Co więc może zrobić ich wytwórca, chcąc zminimalizować stwarzane
przez nie zagrożenia? Odpowiedź na to pytanie można
znaleźć w Ustawie z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. z 2015 r.,
poz. 322). Nakłada ona na producentów (a także importerów) obowiązek wprowadzania na rynek wyłącznie
produktów bezpiecznych i zawiera katalog wymagań,
które należy brać pod uwagę przy ocenie bezpieczeństwa.
Są to m.in. takie cechy produktu, jak: skład, opakowanie, dołączone instrukcje montażu i uruchomienia,
a także oznakowanie i ostrzeżenia. Jednocześnie ustawa ta wskazuje, że jeśli dla konkretnego wyrobu nie ma
przepisów prawa określających kryteria bezpieczeństwa, wytwórca może skorzystać z norm.
Polskie Normy dotyczące bezpieczeństwa
produktów dla dzieci
Co prawda zgodnie z art. 5 ust. 3 Ustawy z 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169, poz. 1386,
z późn. zm.), stosowanie norm jest dobrowolne, są one
jednak najlepszym sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa produktu w przypadku, gdy brak jest odpowiednich przepisów prawa. Warto także podkreślić,
że z Norm Europejskich korzystają także organy nadzoru
rynku innych państw członkowskich Unii Europejskiej.
Dzięki temu przedsiębiorca, który wprowadza swój
produkt także na inne rynki europejskie wie, jakie są
oczekiwania wobec jego wyrobu i na podstawie jakich
kryteriów będzie on oceniany. Szczególne korzystne
jest stosowanie norm uznanych za zgodne z przepisa-
mi dotyczącymi ogólnego bezpieczeństwa produktów.
W stosunku do nich ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów wprowadza bowiem domniemanie,
że produkt spełniający wymagania w nich określone
jest bezpieczny (art. 6 ust. 2). Za zgodne z wymaganiem bezpieczeństwa Komisja Europejska uznała m.in.
normy dotyczące łóżeczek i kołysek mieszkaniowych
(PN-EN 1130-1:2001 i PN-EN 1130-2:2001), chodzików (PN-EN 1273:2006), fotelików rowerowych
(PN-EN 14344:2006) i normy dotyczące smoczków do uspokajania dla niemowląt i małych dzieci
(PN-EN 1400-1:2004, PN-EN 1400-2:2004 i PN-EN
1400-3:2004). Aktualny wykaz takich norm można
znaleźć w Obwieszczeniu Prezesa Polskiego Komitetu
Normalizacyjnego z 17 lutego 2015 r. w sprawie wykazu norm zharmonizowanych (M. P. z 2015 r. poz.
194). W przypadku braku norm zharmonizowanych
oceny bezpieczeństwa można dokonać na podstawie
wymagań określonych w innych normach będących
transpozycją Norm Europejskich, Polskich Normach,
zaleceniach Komisji Europejskiej wydawanych na
podstawie art. 292 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii
Europejskiej (TFUE), przyjętych zasad postępowania,
aktualnego stanu wiedzy i techniki, a także oczekiwań
użytkowników.
Prezes UOKiK gwarantem bezpieczeństwa
konsumentów
Zgodnie z ustawą o ogólnym bezpieczeństwie produktów, na straży bezpieczeństwa konsumentów stoi
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
(UOKiK) i podległa mu Inspekcja Handlowa, która
prowadzi kontrole produktów. Badania produktów są
przeprowadzane zarówno we własnych laboratoriach
Prezesa UOKiK, jak i laboratoriach zewnętrznych.
Prowadzone przez te organy działania mają charakter
zarówno planowy, jak i doraźny, stanowiący reakcję np.
na skargi konsumentów czy informacje pozyskiwane
z innych państw Unii Europejskiej. W dalszej części
15
opracowania chciałabym przybliżyć najczęściej spotykane w trakcie prowadzonych przez te organy
czynności mających na celu eliminowanie niebezpiecznych artykułów dla dzieci na skutek niezgodności z wymaganiami bezpieczeństwa.
Oznakowanie produktów
W przypadku wszystkich grup
produktów przeznaczonych dla
dzieci najwięcej zastrzeżeń dotyczy
ich odpowiedniego oznakowania.
Chodzi nie tylko o dane identyfikujące produkt i jego producenta,
ale także o informacje zapewniające
jego bezpieczne użytkowanie, czyli
ostrzeżenia i instrukcje, a w niektórych wypadkach także np. informacje dotyczące montażu czy konserwacji. Często jest natomiast tak, że
samo wytworzenie dobrego produktu nie gwarantuje, że nie dojdzie do wypadku konsumenckiego
– bezpieczne używanie zapewnia
dopiero dostarczenie właściwych
informacji użytkownikowi. Jest to
istotne zwłaszcza w odniesieniu
do artykułów dla najmłodszych,
w przypadku których rodzic często
może nie być świadomy możliwych
zagrożeń. Prawidłowe oznakowanie
nie tylko jest wymaganiem wynikającym z ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów, ale niesie dla
przedsiębiorcy szereg korzyści, np.
w przypadku wprowadzenia wadliwych produktów na rynek ich oznakowanie numerem partii pozwala
ograniczać wycofanie z rynku tylko do wadliwych wyrobów. Nader
często także przedsiębiorcy wprowadzający na nasz rynek produkty
wytworzone w innych państwach
zapominają, że obowiązującym językiem jest język polski i konsument
ma prawo do uzyskania informacji
16
w ojczystym języku. W 2014 r. ze
względu na braki w oznakowaniu
zakwestionowano 26,4% skontrolowanych nosidełek, bujaków,
barierek bezpieczeństwa i chodzików i 31,8% skontrolowanych mebli dla małych dzieci. Warto w tym
miejscu podkreślić, że korzystanie
z norm także w tym aspekcie stanowi znaczne ułatwienie dla przedsiębiorców. Zawierają one oprócz
wymagań bezpieczeństwa i metod
badań także konkretne ostrzeżenia i informacje, jakie powinny być
dołączone do produktu i wskazują,
w jaki sposób je dołączyć, aby było
to najbardziej efektywne.
Odzież dla dzieci
Jedną z grup produktów, których
bezpieczeństwo jest najczęściej
kwestionowane nie tylko w Polsce
lecz także w innych państwach UE
jest odzież dla dzieci i zagrożenia
wynikające z nieodpowiedniego
stosowania w tych produktach
sznurków. Szczegółowe wymagania w tym zakresie zawiera
norma PN-EN 14682:2015-02
Bezpieczeństwo odzieży dziecięcej - Sznury i sznurki ściągające
w odzieży dziecięcej. Impulsem do
jej opracowania były powtarzające
się wypadki z udziałem dzieci, do
których dochodziło np. wskutek
zaczepienia się sznurka o element
na placu zabaw czy rower. Norma
ta reguluje wymagania dotyczące
odzieży dla dzieci do lat 14, z wyłączeniem takich produktów jak m.in.
śliniaki, czapki i szaliki, specjalistyczna odzież sportowa i rekreacyjna.
Jednocześnie normy wprowadzają
podział na ubrania dla dzieci małych
i dzieci starszych, w nieco odmienny sposób określając wymagania
dla konfekcji przeznaczonej dla
każdej z grup. W związku z tym, że
szczególną ochronę należy zapewnić najmłodszym do 7 roku życia,
co uwzględnia dzieci o wzroście
do 134 cm, w przypadku tej grupy
wprowadzono np. całkowity zakaz
stosowania sznurków przy kapturze
i na elementach osłaniających szyję.
W trakcie kontroli przeprowadzonej przez Inspekcję Handlową
w IV kwartale 2014 r. nieprawidłowości mogące zagrażać bezpieczeństwu użytkowników stwierdzono
w przypadku 22,3% wszystkich
skontrolowanych produktów odzieżowych dla dzieci. Najczęściej spotykaną nieprawidłowością było
stosowanie sznurków ściągających
w obrębie szyi i głowy w odzieży
dla małych dzieci oraz stosowanie
sznurków ściągających o wolnych
końcach, często zakończonych supłami lub trójwymiarowymi ozdobami w obrębie szyi i głowy w odzieży
dla starszych dzieci. Innym spotykanym naruszeniem wymagań było
stosowanie zbyt długich sznurków
(np. zwisających poniżej krawędzi
ubioru).
Rowery dziecięce
Kolejną grupą produktów, w stosunku do której bezpieczeństwa
Inspekcja Handlowa ma zastrzeżenia, są rowery przeznaczone dla
mniejszych dzieci, w których maksymalna wysokość siodełka jest
większa niż 435 mm i mniejsza niż
635 mm (typowa waga rowerzysty:
30 kg), z napędem przenoszonym
na tylne koło. Wymagania dla tej
grupy wyrobów określa norma
PN-EN 14765:2007+A1:2008
Rowery dziecięce - Wymagania
bezpieczeństwa i metody badań.
W toku kontroli przeprowadzonych w 2014 r., w przypadku 35%
fot. © andreusK - Fotolia.com
tych produktów inspektorzy zgłosili różnego rodzaju
zastrzeżenia, np. w 3,6% rowerów stwierdzono wady
konstrukcyjne mogące stwarzać zagrożenie dla małych
użytkowników. Były to przede wszystkim brak całkowitej osłony łańcucha i występowanie mechanizmu szybko
mocującego do regulacji siodełka. Ta ostatnia nieprawidłowość stwarza ryzyko, że dziecko niedostatecznie
zaciśnie mechanizm szybko mocujący i w trakcie jazdy
rozluźnione siodełko opadnie, co może spowodować
utratę równowagi i upadek. Zastosowanie w rowerze
dziecięcym niepełnej osłony łańcucha może natomiast
spowodować wkręcenie części odzieży albo sznurówek
obuwia w zespół napędowy, a w konsekwencji upadek
dziecka korzystającego z roweru i uszkodzenie jego ciała.
Meble dla dzieci
Stosunkowo często spotykanymi wadami są także
wady konstrukcyjne mebli dla dzieci (łóżeczka, kołyski
dziecięce) polegające na zastosowaniu niewłaściwych
odległości np. pomiędzy szczeblinami boków i szczytów, co może skutkować zakleszczeniem rączki lub
nóżki dziecka.
Efekty działań Prezesa UOKiK
W 2014 r. Prezes UOKiK na podstawie ustawy
o ogólnym bezpieczeństwie produktów podjął działania w niespełna 300 sprawach. Ich analiza wskazuje,
że zdecydowana większość przedsiębiorców stara się
dobrowolnie eliminować zagrożenia stwarzane przez
wprowadzone przez siebie na rynek produkty. W kon-
sekwencji, na ponad 120 decyzji wydanych w 2014 r.
tylko w 19 przypadkach Prezes UOKiK nałożył na
przedsiębiorców obowiązki takie jak: zakaz wprowadzania na rynek niebezpiecznych produktów, nakaz
ich wycofania czy ostrzeżenie konsumentów. Ponadto
14 przedsiębiorców zostało ukaranych karami pieniężnymi. Dodatkową karą dla przedsiębiorcy może być
umieszczenie produktu w rejestrze produktów niebezpiecznych, który jest dostępny na stronie internetowej
UOKiK. W ubiegłym roku trafiły do niego 32 artykuły,
m.in. odzież dziecięca, hulajnoga, rower dziecięcy i leżaczek. W przypadku produktów, które trafiły także
na rynki innych państw unijnych, informacja o uznaniu przez Prezesa UOKiK produktu za niebezpieczny
jest także przekazywana do Wspólnotowego Systemu
Szybkiej Wymiany Informacji RAPEX.
Warto przypomnieć, że ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów zawiera także regulację dotyczącą powiadamiania Prezesa UOKiK przez samych
przedsiębiorców o wprowadzeniu na rynek artykułu
niebezpiecznego (art. 12 ust. 2 ustawy). Obowiązek
ten ma zastosowanie również w stosunku do producentów wyrobów, które mają własne przepisy sektorowe
(czyli np. zabawek). Jeśli więc już po wprowadzeniu na
rynek produktu okaże się, że nie jest on bezpieczny,
przedsiębiorca powinien podjąć działania w celu wyeliminowania zagrożeń i poinformować o tym Prezesa
UOKiK. Wzór powiadomienia jest zamieszczony na
stronie internetowej UOKiK. W ubiegłym roku Prezes
UOKiK otrzymał 116 takich powiadomień. Brak takiego
zgłoszenia – podobnie jak naruszenie innych przepisów
ustawy – jest zagrożone karą pieniężną w wysokości
do 100 000 zł. Warto podkreślić, że wskazany wyżej
obowiązek dotyczy (choć w różnym stopniu) nie tylko
wytwórców czy importerów, ale także sprzedawców
(zwanych w ustawie dystrybutorami). Ci ostatni nie
mają co prawda wpływu na bezpieczeństwo oferowanych produktów, ale nie powinni dostarczać takich wyrobów, o których wiedzą (lub w świetle doświadczenia
zawodowego powinni wiedzieć), że nie są bezpieczne.
Powinni oni także współpracować z Prezesem UOKiK
i Inspekcją Handlową, np. przekazywać informacje niezbędne do ustalenia pochodzenia produktów.
17
Publiczne place zabaw
w normie PN-EN 1176
Dominik Berliński
Wymagania bezpieczeństwa placów zabaw określa się dość ogólnie i wybiórczo
w przepisach prawnych, głównie powiązanych z budownictwem oraz, dość szczegółowo,
w wieloczęściowej normie PN-EN 1176. Zakres stosowania zarówno pierwszych,
obligatoryjnych wymagań, jak i tych drugich, dobrowolnych, bywa podważany przez
fot. © maksymowicz - Fotolia.com
różne strony rynku, od organów nadzoru po użytkowników. Mimo to większość
producentów i właścicieli zaczyna traktować normę jako ważny element w tej branży.
Z tego powodu spróbuję przybliżyć wybrane zapisy poszczególnych części normy
PN-EN 1176:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie.
18
Co to jest publiczny
plac zabaw?
Definicji placu zabaw nie znajdziemy ani w przepisach budowlanych, ani w Polskich Normach.
Według internetowej encyklopedii
Wikipedia plac zabaw to „wydzielone miejsce (często ogrodzone),
przeznaczone do zabawy dla dzieci.” Ta definicja jest spójna z naszym
potocznym rozumieniem, jednak
w przypadku próby stosowania się
do przepisów budowlanych wydaje się niewystarczająca. Jak np.
wyznaczyć odległość placu zabaw
od okien budynku? Czy mamy mierzyć poziomo odległość od okna
do urządzenia, ogrodzenia czy też
przestrzeni upadku wyznaczanej
przy wykorzystaniu normy? Brak
precyzyjnych zapisów w przepisach
prawnych powoduje różne interpretacje już na etapie planowania
budowy. Poza określeniem odpowiednich odległości od okien, ulic,
śmietników i parkingów powstaje
pytanie, czy budowę placu zabaw
trzeba zgłaszać w miejscowym wydziale architektury, a może konieczne jest wręcz uzyskanie pozwolenia
na budowę? I tak niektóre urzędy
traktują budowę placu zabaw jako
montaż kilku urządzeń zabawowych, a inne jako tworzenie całej
budowli. W tej sprawie kluczowe
jest przede wszystkim określenie,
czy dany plac zabaw będzie miejscem publicznym.
Podobnie jest w przypadku stosowania wieloczęściowej normy
PN-EN 1176, która dotyczy tych
tzw. publicznych placów zabaw.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu
Najwyższego i Naczelnego Sądu
Administracyjnego miejscem publicznym jest teren, do którego ma
dostęp bliżej nieokreślona liczba
osób. Miejscem publicznym bę-
dzie więc nie tylko miejski park czy
teren szkoły, ale także hotel, restauracja, komercyjna sala zabaw,
a nawet części wspólne należące do
wspólnot mieszkaniowych. W tym
przypadku nie ma znaczenia, czy
miejsce o którym mowa jest w prywatnych czy państwowych rękach.
Tak więc w normie PN-EN 1176
jest cały, szeroki zakres obiektów,
które możemy określić jako zlokalizowane w miejscu publicznym.
Dla uzupełnienia warto dodać,
że w przypadku użytku przydomowego zastosowanie ma 8. część
normy PN-EN 71-8, w której zawarto zalecenie, aby produkty przeznaczone na przydomowe place
zabaw były oznakowane stosowną
informacją o użytku przydomowym.
Tak więc wyposażenie publicznych placów zabaw nie powinno
być określane mianem zabawek,
co znajduje swoje potwierdzenie
w Dyrektywie dotyczącej bezpieczeństwa zabawek, która wyłącza
ze swojego zakresu wyposażenie
placów zabaw do komercyjnego lub
zbiorowego użytkowania.
Wymagania normy
PN-EN 1176 – ryzyko pod
kontrolą
Wieloczęściowa
norma
PN-EN 1176 funkcjonuje w Europie
od 1998 roku, a pierwsze wydanie
w języku polskim było datowane
na rok 2000 i 2001 (w zależności
od części). W normie zastosowano
takie podejście do ryzyka na placach zabaw, aby uwzględnić bezpieczeństwo użytkowników z jednej i atrakcyjność zabawy z drugiej
strony. Specjaliści z tej dziedziny bowiem już dawno zauważyli,
że im więcej ryzyka, tym zabawa
jest ciekawsza. Pewnie z tego
powodu we wprowadzeniu do
PN-EN 1176-1:2009 znajdziemy
sformułowanie: „Ryzyko jest podstawową cechą zabawy”. W normie znajdziemy także zapisy, które
próbują zminimalizować ryzyko
prowadzące do najpoważniejszych
urazów (np. urazów głowy) i dodatkowo takie, które jest niepotrzebne,
np. zranienie o ostrą krawędź.
Sam tytuł normy PN-EN
1176:2009 Wyposażenie placów
zabaw i nawierzchnie jasno wskazuje, że w bezpieczeństwie na placach zabaw nie chodzi wyłącznie
o odpowiednią konstrukcję sprzętu.
Norma podzielona jest na części.
Część 1. normy nosi tytuł Ogólne
wymagania bezpieczeństwa i metody badań. W tej części znajdują się
wymagania w odniesieniu do rożnych typów urządzeń, które mogą
być doprecyzowane lub zmienione
w pozostałych częściach.
Część 2. Dodatkowe wymagania
bezpieczeństwa i metody badań huśtawek dotyczy przede wszystkim
huśtawek wahadłowych, które są
najczęściej zawieszane na łańcuchach. Kluczowe wymagania dotyczą odpowiedniej amortyzacji
siedziska huśtawki w przypadku
zderzenia z użytkownikiem oraz
zapewnienia odpowiedniej trwałości elementów zawieszenia.
Znajdziemy tu także zalecenie stosowania dodatkowego miejsca na
urządzenie, przy uwzględnieniu wychylenia użytkownika znajdującego
się w ruchu.
W części 3. Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań
zjeżdżalni zwrócono uwagę na takie ukształtowanie ślizgów, aby
użytkownik miał miejsce na przygotowanie do zjazdu. Stąd wymaganie zaplanowania wypłaszczonej
części startowej na górze ślizgu.
19
fot. © konradbak - Fotolia.com
Dalej dziecko powinno być chronione przed wypadnięciem części zjazdowej przy pomocy burt. Część zjazdowa nie powinna być zbytnio nachylona. Na końcu
potrzebne jest drugie wypłaszczenie, czyli część wyjściowa, na której dziecko powinno wytracić prędkość
ze zjazdu i bezpiecznie opuścić urządzenie.
Część 4. Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań kolejek linowych odnosi się do przejazdów
linowych, zwanych także tyrolkami, gdzie dziecko siedząc lub wisząc na elemencie mocowanym do wózka
przejeżdża po stalowej linie, przy wykorzystaniu siły
grawitacji. Tu zwrócono uwagę na odpowiedni prześwit
pod użytkownikiem, aby w trakcie jazdy nie zawadzał
o podłoże, a także na prędkość przejazdu, tłumienie
zderzenia na końcu zjazdu, czy nawet ryzyko zakleszczenia palca przy połączeniu wózka z liną.
Część 5. Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań karuzeli uwzględnia wymagania dla rożnych
typów karuzel. I tak dla tradycyjnych karuzeli krzyżowych istotne jest minimalizowanie ryzyka zderzenia
z rozpędzonym ramieniem karuzeli, na którym montowane są siedziska, w tym także zachowanie odpowiedniego prześwitu pomiędzy tym ramieniem a podłożem.
Dla nowszego typu karuzel tarczowych, które oparte są
o wirujący dysk montowany z reguły nisko nad ziemią,
istotne jest właśnie zabezpieczenie przed zmiażdżeniem części ciała użytkownika pod wirującą tarczą, czy
choćby ryzyko uderzenia osoby stojącej obok wirującego urządzenia (stąd wymagany jest kolisty kształt).
20
Część 6. Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa
i metody badań urządzeń kołyszących dotyczy głównie
bujaków na sprężynach i tzw. huśtawek wagowych.
Norma ta reguluje wartość maksymalnego wychylenia
urządzeń, wielkość prześwitów pod nimi i wymaga tłumienia zderzeń w celu minimalizacji urazów kręgosłupa.
Część 10. Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań całkowicie obudowanych urządzeń do zabawy, podobnie jak część 11. powstała dopiero w 2008
roku. Podaje ona rozwiązania techniczne głównie dla
sal zabaw, czyli wewnętrznych placów zabaw, tworzonych zwykle w centrach handlowych, w których coraz częściej organizowane są urodziny dzieci. Ta cześć
podpowiada dodatkowe środki ostrożności dla sytuacji
pożarowej. Skupia się przy tym na palności materiałów, długości dróg ewakuacyjnych i ilości wejść/wyjść.
Poza tym znajdziemy tu opis specyficznego wyposażenia, takiego jak: baseny z piłkami, strome zjeżdżalnie
i sztywne, podwieszane tory działające podobnie do
kolejek linowych.
Część 11. została znowelizowana w 2014 r. Dodatkowe
wymagania bezpieczeństwa i metody badań sieci przestrzennej podpowiada, jak budować wysokie piramidy
linowe, aby użytkownik nie spadał bezpośrednio na
nawierzchnię placu zabaw. Reguluje się to dzięki rozmiarowi poszczególnych oczek i kształtowi pajęczyn.
Powyżej wymieniam tylko niektóre z zagadnień, które regulują poszczególne części normy te części dotyczą głównie dostawców i produ-
centów. Dla właścicieli i administratorów tych terenów jest
przeznaczona część 7. normy
PN-EN 1176 Wytyczne instalowania, sprawdzania, konserwacji i eksploatacji. Tu podano sposoby, jak należy dbać o już istniejący obiekt, dla
którego należy wdrożyć odpowiedni system zarządzania. Generalnie
uzyskanie odpowiedniego poziomu
bezpieczeństwa na placu zabaw
można rozpatrzyć w 5 krokach:
1) rozplanowanie;
2) wyposażenie;
3) nawierzchnia;
4) odbiór;
5) nadzór.
Wymagania dla pierwszych
trzech punktów znajdują się w częściach od 1. do 6. oraz 10. i 11.
PN-EN 1176. Część 7. precyzuje
sprawy związane z odbiorem gotowego placu zabaw i nadzorem nad nim.
Rozplanowanie, wyposażenie,
nawierzchnia
Przy planowaniu placu zabaw,
poza spełnieniem przepisów budowlanych, należy zadbać o odpowiednie rozmieszczenie urządzeń
względem siebie oraz istniejącej
bądź planowanej infrastrukturze
i zieleni. Stąd ustawienie urządzeń
działających dynamicznie, takich jak
huśtawki czy kolejki linowe, należy przewidzieć na obrzeżach placu
zabaw, z dala od naturalnych dróg
komunikacyjnych użytkowników.
Poza tym dla każdego urządzenia
wyznacza się tak zwaną strefę bezpieczeństwa, nazywaną w normie
przestrzenią upadku. Przestrzeń ta
z reguły jest wyznaczana w odległości 1,5 m od sprzętu, chyba że mamy
do czynienia z urządzeniami wysokimi lub mogącymi powodować
przemieszczanie się użytkownika,
fot. © Dron - Fotolia.com
np. w przypadku karuzel uwzględnia się siłę odśrodkową. W przypadku właśnie tego typu urządzeń
przestrzenie upadku nie powinny
na siebie zachodzić, co jest dopuszczalne przy urządzeniach niepowodujących ruchu wymuszonego.
W celu ochrony przed skutkami
upadku pod urządzeniami stosuje
się nawierzchnie dostosowane właśnie do wysokości, z jakiej dziecko
może spadać. Póki ta wysokość nie
przekracza 60 cm, to nawierzchnia
może być twarda. Do wysokości
1 metra akceptuje się grunt rodzimy
lub darń, o ile nie ma on tendencji do zbijania się w twardszą skorupę. Powyżej wysokości upadku
1 m należy już stosować dodatkowe
nawierzchnie amortyzujące. Mamy
tu do wyboru nawierzchnie z materiałów naturalnych, takie jak piasek
lub trociny oraz nawierzchnie syntetyczne, które z reguły są wykonywane z granulatu gumowego mieszanego z klejem poliuretanowym.
Samo wyposażenie powinno
mieć odpowiednią wytrzymałość konstrukcyjną, którą wery-
fikuje się przez przeprowadzane,
z uwzględnieniem wytrzymałości
materiałów, obliczenia lub fizyczne
obciążenie urządzeń. Sprzęt nie powinien stwarzać ryzyka zakleszczenia części ciała użytkowników lub
jego odzieży, które może w skrajnych przypadkach prowadzić do
uduszenia lub kalectwa. Należy
także chronić użytkowników przed
upadkiem ze sprzętu zabawowego
przez stosowanie, adekwatnych do
ich umiejętności, osłon lub barier.
Poza tym elementy wyposażenia
należy wykończyć tak, aby unikać
niepotrzebnych zranień. Dla urządzeń montowanych pod gołym niebem konieczne jest odpowiednie
zabezpieczenie przed wpływem
warunków atmosferycznych i gniciem na styku z gruntem.
Poza wymaganiami w zakresie
konstruowania placów zabaw część
pierwsza normy podaje także wymagania dla dokumentacji, która
jest przygotowywana przez producentów i dostawców. Tu wymagania
zaczynają się już na etapie oferowania produktów, bo chcąc sprze-
21
Odbiór i nadzór
Według zapisów części 7.
PN-EN 1176 każdy plac zabaw
przed oddaniem do użytku powinien być sprawdzony na zgodność z normą. Na zachodzie, południu i północy Europy jest to
stała praktyka, czasem nawet
wymagana prawnie. W Polsce do
upowszechnienia odbiorów przyczyniło się Ministerstwo Edukacji
Narodowej, które dofinansowując
budowę szkolnych placów zabaw,
wymaga właśnie kontroli pomontażowej. W praktyce taka kontrola
nie tylko pozwala zadbać o spełnienie wymagań bezpieczeństwa, ale
zabezpiecza także inwestora przed
zapłatą nienależnego wynagrodzenia za wadliwy produkt. Oczywiście
taka kontrola powinna być przeprowadzona na podstawie opisanych
w normie metod i próbników, które
między innymi weryfikują występowanie opisanych wyżej zakleszczeń.
Z 500 nowych placów zabaw skontrolowanych na zlecenie MEN przez
Centrum Kontroli Placów Zabaw
około 70% miało wady, z czego
około połowa dotyczyła poważnych
uchybień względem bezpieczeństwa użytkowników. W powtórnej
inspekcji wady te występowały już
22
tylko w pojedynczych przypadkach,
co pokazuje, że kontrola pomontażowa wyraźnie wpływa na poprawę
jakości budowanych placów zabaw.
Po kontroli pomontażowej pozostaje już dbać o utworzony plac
zabaw. Stan bezpieczeństwa tych
obiektów powinien być weryfikowany przez trzy rodzaje kontroli,
które powinny być udokumentowane.
Najczęstsza kontrola - oględziny - powinna być przeprowadzana nie rzadziej niż raz w tygodniu,
a w przypadku intensywnego
użytkowania lub zwiększonego
narażenia na wandalizm nawet
codziennie. Celem tego przeglądu jest wychwycenie oczywistych
zagrożeń, jak choćby potłuczone
butelki lub połamane części wyposażenia. Dokładniejsze przeglądy
przeprowadza się z reguły raz na
kwartał, natomiast raz do roku powinna być wykonywana gruntowna
kontrola placu zabaw, przy której,
poza badaniem zużycia, ocenia się
fachowość przeprowadzanych napraw oraz rzetelność w zakresie codziennej opieki nad placem, w tym
prowadzenie jego dokumentacji.
Przy kontroli rocznej ocenia się także ogólny poziom bezpieczeństwa
obiektu.
w latach 2010/2011, kiedy wiele
nowo budowanych placów zabaw
poddano kontrolom pomontażowym. W tym czasie producenci
masowo zrezygnowali ze stosowania najgorszej jakości drewna i baczniej zwracali uwagę na
rzeczywiste stosowanie normy.
Taka rewolucja postępuje teraz w branży sal zabaw, które
niejednokrotnie były „certyfikowane” bez kontroli obiektów
w naturze. Zarówno dostawcy, jak również właściciele sal
zabaw zaczynają dostrzegać,
że zgodność z normą się opłaca,
tym bardziej, że jej zapisami interesuje się coraz więcej jednostek
nadzorujących przedsiębiorców.
Artykuł zaktualizowany. Przedrukowany
z numeru tematycznego Wiadomości
PKN „Place zabaw. Siłownie zewnętrzne.
Parkour”.
Stosowanie normy
PN-EN 1176
Obecnie trwają prace nad nowelizacją wieloczęściowej normy
PN-EN 1176. Już dziś można powiedzieć, że norma ta, przeznaczona dla obiektów montowanych
w miejscach publicznych, jest dość
powszechnie używana. Wymaganie
jej stosowania pojawia się właściwie w każdym zamówieniu i nie
ma chyba producenta, który nie
deklarowałby działania według jej
zapisów. W praktyce implementacja PN-EN 1176 przyśpieszyła
fot. © Carlos Santa Maria - Fotolia.com
dać urządzenie zabawowe, należy,
przed przyjęciem zamówienia, poinformować klienta choćby o wymaganej strefie bezpieczeństwa
i nawierzchni amortyzującej upadek. Dzięki temu zarządca obiektu
już na tym etapie jest informowany
o potrzebnych środkach bezpieczeństwa. Dalsze instrukcje powinny dotyczyć instalacji urządzenia,
kontroli i konserwacji. W polskich
warunkach instrukcje te stanowią
dokumentację obiektów budowlanych i stosowanie się do nich jest
obligatoryjne zgodnie z ustawą
Prawo budowlane.
Bezpieczna żywność
dla niemowląt i małych dzieci
Alina Marczuk
fot. © seralex - Fotolia.com
Niemowlęta i małe dzieci to grupa konsumentów, która powinna być objęta
szczególną troską, a jej efektem powinno być ograniczenie szkodliwego
wpływu otoczenia. Zwłaszcza żywność przeznaczona dla niemowląt i małych
dzieci powinna być nadzorowana zarówno pod względem składników
odżywczych, jak i pod względem składników, które mogą szkodzić rozwojowi
i zdrowiu młodego organizmu.
23
W Polsce funkcjonuje prawodawstwo Unii Europejskiej
i wszelkie zmiany uzasadnione naukowo powinny służyć
temu, aby do obrotu była wprowadzana żywność, która
jest bezpieczna. Z kolei wszelkie substancje, które są
uznawane za szkodliwe dla zdrowia i występują w ilości
ponadnormatywnej - w przypadku niemowląt i małych
dzieci - powinny dyskwalifikować i powodować wycofanie takiej żywności z rynku.
Ramowym przepisem, zawierającym definicje ułatwiające korzystanie z dokumentów w tym zakresie jest
ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
I RADY (UE) NR 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r.
w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia
medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylające
dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/
WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE
oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr
953/2009.
W rozporządzeniu podano wymagania dotyczące
składu i informacji w odniesieniu do pewnej kategorii
żywności (m.in. preparaty do początkowego i dalszego
żywienia niemowląt oraz produkty zbożowe przetworzone oraz żywność dla dzieci).
W celu przybliżenia i usystematyzowania nomenklatury związanej z żywieniem niemowląt i małych dzieci
przytoczę kilka definicji z ww. rozporządzenia:
•„niemowlę” oznacza dziecko poniżej dwunastego miesiąca życia;
•„małe dziecko” oznacza dziecko w wieku od jednego
roku do trzech lat;
• „preparat do początkowego żywienia niemowląt”
oznacza środek spożywczy przeznaczony dla niemowląt w ciągu pierwszych miesięcy życia, sam w sobie
wystarczający, aby zostały spełnione potrzeby pokarmowe takich niemowląt do momentu wprowadzenia
odpowiedniego żywienia uzupełniającego;
•„preparat do dalszego żywienia niemowląt” oznacza środek spożywczy przeznaczony dla niemowląt
w momencie wprowadzania odpowiedniego żywienia
uzupełniającego, będący podstawowym składnikiem
płynnym stopniowo coraz bardziej zróżnicowanej diety
takich niemowląt;
24
fot. © JenkoAtaman - Fotolia.com
Bezpieczna żywność w prawodawstwie
europejskim i krajowym
•„produkty zbożowe przetworzone” oznaczają żywność:
-- przeznaczoną do zaspokajania szczególnych po-
trzeb zdrowych niemowląt odstawianych od piersi
oraz zdrowych, małych dzieci, stosowaną jako suplement ich diety; lub stosowaną w celu ich stopniowego przystosowania się do zwykłej żywności;
oraz
-- należącą do jednej z następujących kategorii:
-- proste produkty zbożowe, które są lub muszą być
przygotowane do spożycia poprzez dodanie mleka lub innych odpowiednio odżywczych płynów;
-- produkty zbożowe z dodatkiem składników wysokobiałkowych, które są lub muszą być przygotowane do spożycia poprzez dodanie wody lub
innego płynu niezawierającego białka;
•„żywność dla dzieci” oznacza żywność przeznaczoną
do spełnienia szczególnych potrzeb zdrowych niemowląt odstawianych od piersi oraz zdrowych małych
dzieci, stosowaną jako suplement ich diety lub w celu
ich stopniowego przystosowania się do zwykłej żywności, (oprócz produktów zbożowych przetworzonych
i napojów na bazie mleka).
Ponieważ wiele osób niestety ulega wpływowi mediów, w ww. rozporządzeniu określono, że w prezentowaniu i reklamach żywności powinny być zawarte
informacje pozwalające na właściwe stosowanie takiej
żywności i niewprowadzające w błąd, czy przypisujące
tej żywności właściwości zapobiegania chorobom lub leczenia chorób. Dozwolone są graficzne znaki umożliwia-
jące łatwą identyfikację preparatów do początkowego
żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia
niemowląt, a także ilustrujące sposób ich przygotowania.
Zanim Rozporządzenie UE 609/2013 zacznie we
wszystkich jego punktach obowiązywać (20 lipca 2016 r.)
powinny zostać powołane przepisy wykonawcze.
Na razie funkcjonuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia
z dnia 16 września 2010 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego
(Dz.U. Nr 180, poz. 1214), w którym w Załączniku 1
podano Podstawowy skład dla preparatów do początkowego żywienia niemowląt (np. składniki mineralne, witaminy), a w Załączniku 4 podano Podstawowy
skład dla preparatów do dalszego żywienia niemowląt.
Ponadto funkcjonuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia
z dnia 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych (Dz. U. 2010, Nr 232, poz. 1525
z późniejszymi zmianami), a w Załączniku 5 podano wykazy dozwolonych substancji dodatkowych dla żywności dla niemowląt i małych dzieci i warunki ich stosowania – podano numery wg systemu oznaczeń UE, nazwy
oraz maksymalne dawki tych substancji.
Oznaczanie pozostałości pestycydów w żywności
(łącznie z żywnością dla niemowląt i małych dzieci) jest
objęte specjalnym programem Komisji Europejskiej,
którego warunki określone są w ROZPORZĄDZENIU
WYKONAWCZYM KOMISJI (UE) NR 400/2014 z dnia
22 kwietnia 2014 r. dotyczącym wieloletniego skoordynowanego unijnego programu kontroli na lata 2015,
2016 i 2017, mającego na celu zapewnienie zgodności
z najwyższymi dopuszczalnymi poziomami pozostałości
pestycydów w żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na jej powierzchni, a także mającego na
celu ocenę narażenia konsumenta na te pozostałości.
Pestycydy, których nie można stosować do upraw stosowanych do produkcji żywności dla niemowląt i małych
dzieci oraz najwyższe dopuszczalne poziomy pestycydów w preparatach do początkowego i dalszego żywienia niemowląt określono w DYREKTYWIE KOMISJI
2006/141/WE z dnia 22 grudnia 2006 r.
żywnościowe, reguły dotyczące zdrowia oraz monitorować i sprawdzać, czy właściwe wymagania w tym
zakresie są spełniane przez podmioty gospodarcze na
wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Do tego celu powinny być organizowane kontrole
urzędowe. Laboratoria zajmujące się badaniem żywności powinny wykonywać oznaczania zgodnie z zatwierdzonymi procedurami i stosować metody analizy, które
zostały zatwierdzone w możliwie najszerszym zakresie.
Kryteria kontroli urzędowych określone w tym rozporządzeniu spełniają Polskie Normy.
Zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 609/2013 dopuszcza się dodawanie do żywności dla niemowląt i małych
dzieci witamin: A, D, E, K, ryboflawiny, tiaminy, niacyny,
witamin B6 i B12 i minerałów takich jak magnez, żelazo
cynk miedź, mangan i selen, sód, które powinny być
dostarczone organizmowi przy intensywnym rozwoju
i wzroście, a nie zawsze możliwe jest utrzymanie odpowiednio urozmaiconej diety.
Normalizacja w systemie monitorowania
bezpieczeństwa żywności
W KT 235 ds. Analizy Żywności są opracowywane grupy norm, które mogą być wykorzystane do oznaczania
witamin i minerałów oraz składników żywnościowych
niebezpiecznych w żywności dla niemowląt i małych
dzieci.
Zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM (WE) NR 882/2004
PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia
29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych
przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności
z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami
dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt
państwa członkowskie powinny egzekwować prawo
fot. © Mara Zemgaliete - Fotolia.com
25
Do oznaczania witamin i minerałów w artykułach
żywnościowych mogą być stosowane następujące
Polskie Normy:
PN-EN 14122:2014-07 Artykuły żywnościowe Oznaczanie witaminy B1 metodą wysokosprawnej
chromatografii cieczowej
PN-EN 14663:2006 Artykuły żywnościowe Oznaczanie zawartości witaminy B6 (łącznie z jej formami glikozylowanymi) metodą HPLC
PN-EN 12823-1:2014-07 Artykuły żywnościowe Oznaczanie witaminy A metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej - Część 1: Pomiar all-E-retinolu
i 13-Z-retinolu
PN-EN 12822:2014-08 Artykuły żywnościowe Oznaczanie witaminy E metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej - Pomiar α-, β-, γ- i δ-tokoferolu
PN-EN 12821:2009 Artykuły żywnościowe Oznaczanie zawartości witaminy D metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej - Pomiar cholekalcyferolu (D3) i ergokalcyferolu (D2)
PN-EN 14148:2004 Artykuły żywnościowe
Oznaczanie witaminy K1 metodą HPLC
-
PN-EN 15505:2009 Artykuły żywnościowe Oznaczanie pierwiastków śladowych - Oznaczanie
zawartości sodu i magnezu metodą płomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomowej (AAS) po mineralizacji mikrofalowej
PN-EN 14084:2004 Artykuły żywnościowe Oznaczanie pierwiastków śladowych - Oznaczanie zawartości ołowiu, kadmu, cynku, miedzi i żelaza metodą
atomowej spektrometrii absorpcyjnej (AAS) po mineralizacji mikrofalowej
PN-EN 14082:2004 Artykuły żywnościowe Oznaczanie pierwiastków śladowych - Oznaczanie zawartości ołowiu, kadmu, cynku, miedzi, żelaza i chromu
metodą atomowej spektrometrii absorpcyjnej (AAS) po
mineralizacji suchej
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne powstają w żywności podczas obróbki termicznej żywności, mogą też pochodzić z upraw i hodowli prowadzonej
w warunkach wysokich zanieczyszczeń gleby i powietrza
- mają właściwości rakotwórcze.
Metody określone do oznaczania WWA, które mogą
występować w żywności dla małych dzieci podano w:
PN-EN 16619:2015-06 Analiza żywności - Oznaczanie
benzo[a]pirenu, benz[a]antracenu, chryzenu
i benzo[b]fluorantenu w artykułach żywnościowych
metodą chromotografii gazowej w połączeniu ze
spektrometrią mas (GC-MS)
prPN-prEN 16857E Artykuły żywnościowe Oznaczanie benzenu w napojach gazowanych, innych
napojach i żywności dla niemowląt na bazie warzyw
metodą chromatografii gazowej w fazie nad roztworem
oraz spektrometrii mas (HS-GC-MS)
fot. © rohappy - Fotolia.com
26
prPN-prEN 16858E Artykuły żywnościowe - Oznaczanie
melaminy i kwasu cyjanurowego w artykułach żywnościowych metodą chromatografii cieczowej w połączeniu z tandemową spektrometrią mas (LC-MS/MS)
Zanieczyszczeniami, na które w dużym stopniu narażona jest żywność dla niemowląt i dzieci to mikotoksyny –
produkty wtórnego metabolizmu różnych rodzajów grzybów strzępkowych, tzw. pleśni. Są one wytwarzane jako
produkt uboczny w procesach metabolicznych, mogą
mieć silne działanie toksyczne, właściwości mutagenne,
mogą powstawać w artykułach rolnych, w różnych warunkach środowiskowych. Ze względu na różne efekty
toksyczne i wysoką odporność na działanie temperatury,
obecność mikotoksyn w żywności stanowi potencjalne
zagrożenie dla zdrowia.
Metodyki do oznaczania zanieczyszczeń żywności
w Polskich Normach:
PN-EN 15890:2012 Artykuły żywnościowe Oznaczanie patuliny w soku owocowym i przecierze na
bazie owoców, dla niemowląt i małych dzieci - Metoda
HPLC z oczyszczaniem metodą podziału w układzie
ciecz-ciecz i ekstrakcją do fazy stałej oraz detekcją UV
PN-EN 15850:2010 Artykuły żywnościowe Oznaczanie zearalenonu w żywności na bazie kukurydzy dla dzieci, mące jęczmiennej, mące kukurydzianej,
polencie, mące pszennej oraz żywności na bazie zbóż
dla niemowląt i małych dzieci - Metoda HPLC z oczyszczaniem na kolumnie powinowactwa immunologicznego i detekcją fluorescencyjną
PN-EN 15891:2010 Artykuły żywnościowe Oznaczanie deoksyniwalenolu w zbożach, przetworach
zbożowych oraz żywności na bazie zbóż dla niemowląt
i małych dzieci - Metoda HPLC z oczyszczaniem na kolumnie powinowactwa immunologicznego i detekcją UV
PN-EN 15835:2010 Artykuły żywnościowe Oznaczanie ochratoksyny A w żywności na bazie zbóż
przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci - Metoda
HPLC z oczyszczaniem na kolumnie powinowactwa
immunologicznego i detekcją fluorescencyjną
PN-EN 15851:2012 Artykuły żywnościowe Oznaczanie aflatoksyny B1 w żywności na bazie zbóż
dla niemowląt i małych dzieci - Metoda HPLC z oczyszczaniem na kolumnie powinowactwa immunologicznego i detekcją fluorescencyjną
prPN-prEN 16187 Artykuły żywnościowe - Oznaczanie
fumonizyny B1 i fumonizyny B2 w żywności dla niemowląt i małych dzieci zawierającej przetworzoną kukurydzę Metoda HPLC z oczyszczaniem na kolumnie powinowactwa immunologicznego oraz detekcją fluorescencyjną po
uzyskaniu pochodnej przed rozdziałem na kolumnie
Do oznaczania pozostałości pestycydów, które są
stosowane do zwalczania organizmów szkodliwych lub
niepożądanych w uprawach rolnych i które są szkodliwe, jeśli przekroczone są ich dopuszczalne poziomy
w żywności, można stosować metody określone w następujących PN:
PN-EN 12393-1:2014-01 Żywność pochodzenia roślinnego - Metody oznaczania wielu pozostałości pestycydów za pomocą GC lub LC-MS/MS - Część 1:
Warunki ogólne
Metody ekstrakcji i oczyszczania
Oznaczanie i badania potwierdzające
Obecnie w opracowaniu jest polska wersja językowa
wieloczęściowej PN-EN 12393.
PN-EN 15662:2008 Żywność pochodzenia roślinnego
- Oznaczanie pozostałości pestycydów metodą GC-MS
i/lub LC-MS(/MS) po uprzedniej ekstrakcji i rozdziale
acetonitrylem oraz oczyszczaniu metodą dyspersyjnej
SPE - Metoda QuEChERS
Podsumowanie
W naszym kraju funkcjonują przepisy określające wymagania dla bezpiecznej żywności przeznaczonej dla tej
szczególnej grupy konsumentów, którymi są niemowlęta
i małe dzieci. Dzięki metodom określonym w Polskich
Normach możliwe jest wykrycie niebezpiecznych poziomów składników żywności, a na ich podstawie wyeliminowanie z rynku produktów zagrażających zdrowiu
i życiu małych konsumentów.
27
Numery specjalne wydawane przez PKN są poświęcone wybranym tematom przedstawianym w ujęciu
normalizacyjnym.
DO TEJ PORY UKAZAŁY SIĘ:
EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA
SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ
PALIWA PŁYNNE
JAKOŚĆ SPAWANIA
PLACE ZABAW. SIŁOWNIE ZEWNĘTRZNE. PARKOUR.
BEZPIECZEŃSTWO MASZYN ROLNICZYCH
BEZPIECZEŃSTWO DZIECI
Sprzedaż: sklep.pkn.pl
www.pkn.pl

Bezpieczeństwo dzieci

Transkrypt

Podobne dokumenty

Czytaj więcej

Kliknij aby pobrać dokument w formacie PDF

Kliknij aby pobrać dokument w formacie PDF

PN-EN 1062-11:2003/AC

Zabawki rozwijaj?ce kreatywno?? - sprawd? na blogu

PN-EN 54-18:2007/AC

Wersja w pdf-ie - Ogloszeniaslaskie.pl

Eko-surdo-dizajn dla najmłodszych czyli ekologiczne zabawki dla

Dawne zabawki w muzeum - Muzeum Archeologiczno

Karolinie Orszulak