Abstrakty Ethnologia Polona t. 28, 2007 1. Popular religion as

Abstrakty Ethnologia Polona t. 28, 2007
1.
Popular religion as morality, interpretation and process
Michał Łuczewski
The purpose of this article is to show that popular religion, just as any other rational system,
should be analysed as a set of values, which individuals can support with strong reasons. This
statement, essential for my argument, comes from Weber‟s idea of Wertrationalität, which
was developed in Florian Znaniecki‟s theory of cultural reality and Raymond Boudon‟s
theory of axiological rationality. More specifically, I would like to demonstrate that popular
religion is a (a) rational model for reality, since it expresses aspirations and moral values of a
peasant group and (b) a rational model of reality since it constitutes an adequate interpretation
of the group‟s experience. These two assumptions lead to the conclusion that (c) religion is a
dynamic process and undergoes transformations according to strength of the reasons, which
support religious reforms. As a consequence, I shall attempt to prove that in terms of
understanding religious phenomena this approach is superior to functionalism, which since
the time of Stefan Czarnowski has dominated Polish human sciences. The material to
illustrate this thesis is drawn from my monograph of the village Żmiąca, which is the longest
studied village not only in the Polish but also in worldwide anthropological literature.
Celem artykułu jest pokazanie, że popular religion powinna być – tak samo jak każdy inny
racjonalny system – analizowana jako zbiór wartości, na rzecz których jednostki mogą dawać
strong reasons. To kluczowe dla tej pracy twierdzenie wywodzi się z Weberowskiej idei
Wertrationalität, której rozwinięcie możemy znaleźć w pracach Raymonda Boudona
(axiological rationality) i przede wszystkim w teorii cultural reality Floriana Znanieckiego,
która postrzega świat ludzki jako dynamiczny świat wartości i skierowanych na nie działań.
W szczególności chcę pokazać, że religia ludowa jest (a) racjonalnym modelem dla
rzeczywistości, gdyż jest wyrazem dążeń i wartości moralnych grupy, popartym silnymi
racjami, oraz (b) racjonalnym modelem rzeczywistości, gdyż stanowi adekwatną interpretację
doświadczenia grupy. Z tych dwóch założeń wynika, że (c) religia jest dynamicznym
procesem i ulega przemianom w zgodzie z siłą racji, jakie można podać na poparcie danych
reform. W konsekwencji udowadniam wyższość teorii Znanieckiego w rozumieniu zjawisk
religijnych nad dominującym w polskiej humanistyce funkcjonalizmem, którego najbardziej
wpływowym reprezentantem był durkheimista, Stefan Czarnowski. Materiał ilustracyjny
czerpię z mojej monografii wsi Żmiąca, która jest najdłużej badaną wsią nie tylko w polskiej,
ale i światowej literaturze antropologicznej.