Postawy i poglądy dziewcząt w stosunku do diety o działaniu

Babicz-Zielińska
Probl
Hig Epidemiol
E i wsp.
2011,
Postawy
92(3): i451-454
poglądy dziewcząt w stosunku do diety o działaniu prozdrowotnym
451
Postawy i poglądy dziewcząt w stosunku do diety o działaniu
prozdrowotnym
Attitudes and beliefs of young women toward a health-oriented diet
Ewa Babicz-Zielińska 1/, Wanda Komorowska-Szczepańska 2/, Zdzisława Bardo 1/
1/
2/
Akademia Morska w Gdyni
Gdański Uniwersytet Medyczny w Gdańsku
Wstęp. Zachowania żywieniowe dzieci i młodzieży wpływają nie tylko na
fazę ich biologicznego rozwoju, lecz także mogą wywołać odległe implikacje
zdrowotne. Wiele badań potwierdza występowanie w tej grupie błędów
żywieniowych.
Introduction. Eating behaviors of youth affect not only the adolescent
period of their biological development but may as well cause long-term
health implications. A number of reports shows an appearance of nutritional
errors in this group of subjects.
Cel pracy. Ocena postaw i poglądów młodych dziewcząt w wieku 13-26
lat, zamieszkałych w woj. pomorskim, w stosunku do zdrowia i diety
o działaniu prozdrowotnym.
Aim. An assessment of beliefs and attitudes of females aged at 13-26
yrs., inhabitants of the Pomerania region, towards health and healthoriented diet.
Wyniki. Respondentki wykazywały obojętną postawę w stosunku do
diety prozdrowotnej, pomimo iż ich wiedza na temat zdrowej diety była
zadawalająca. Ani wiek, ani miejsce zamieszkania (wieś, miasto), nie
miały istotnego wpływu na postawy i poglądy. Według badanych, głównym
motywem podjęcia takiej diety jest chęć zmniejszenia masy ciała.
Results. Despite sufficient knowledge on a healthy diet, the subjects
demonstrated a neutral attitude towards it. Neither age nor place of living
influenced their attitudes or beliefs. The main motivation to apply such
a diet was the subjects’ intention to reduce body mass.
Wnioski. Edukacja żywieniowa nie daje oczekiwanych efektów. Może to
być wynikiem braku jej ewaluacji zarówno w trakcie samej edukacji, jak
i po jej zakończeniu.
Conclusions. Nutritional education brings no desired effects. That can
result from the lack of its evaluation both during the education and after
its completion.
Key words: attitude, beliefs of young women, health-oriented diet
Słowa kluczowe: postawy, poglądy, dziewczęta, dieta prozdrowotna
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 451-454
www.phie.pl
Nadesłano: 10.06.2011
Zakwalifikowano do druku: 05.07.2011
Wprowadzenie
Dzieci i młodzież jest jedną z grup szczególnej
troski, u której zachowania żywieniowe wpływają nie
tylko na fazę ich biologicznego wzrostu i rozwoju, lecz
także mogą wywołać odległe implikacje zdrowotne.
Dlatego szczególną uwagę należy zwrócić na właściwie
zbilansowaną dietę zarówno pod względem dowozu
energii jak i składników odżywczych.
Wiele badań krajowych poświeconych ocenie
sposobu żywienia tej grupy wskazuje na występowanie wielu wad żywieniowych. Dotyczą one zarówno
rodzaju i struktury spożywanych posiłków, jak też
dojadania między posiłkami. Zła struktura posiłków jest powodem niedostatecznego spożycia wielu
składników odżywczych prowadząc do powstania
niedoborów pokarmowych [1,2,3]. Na zachowania żywieniowe dzieci i młodzieży duży wpływ ma zarówno
środowisko rodzinne jak i szkolne [4,5]. Zapobieganie
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Prof. dr hab. Ewa Babicz-Zielińska1
Akademia Morska
ul. Morska 82/87, 81-225 Gdynia
tel./fax 58 6901625, e-mail [email protected]
błędom żywieniowym wymaga odpowiedniej strategii
obejmującej kształtowanie prawidłowych zachowań
żywieniowych poprzez m.in. odpowiednią edukację
dzieci i ich rodziców, poprawę organizacji dnia, czasu
nauki i wypoczynku, zmiany oferty sklepików szkolnych czy ograniczenie emisji niewłaściwych reklam
[3]. Postawy w stosunku żywienia są dobrymi predykatorami zachowań żywieniowych dlatego badania
postaw pozwalają na ich ocenę.
Cel badań
Ocena postaw i poglądów młodych dziewcząt zamieszkałych w woj. pomorskim w stosunku do zdrowia
i diety o działaniu prozdrowotnym.
Materiał i metody
Do oceny postaw w stosunku do diety o działaniu prozdrowotnym zastosowano skalę, będącą
452
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 451-454
modyfikacją Health Attitude Scale (HAS) [6]. Każda
z respondentek miała za zadanie ustosunkować się
do danego stwierdzenia wg 5-punktowej skali: od 1
– zdecydowanie nie zgadzam się do 5 – zdecydowanie
zgadzam się.
W badaniu poglądów zastosowano również skalę
5 punktową dla 9 stwierdzeń obrazujących różne diety; dieta o obniżonej zawartości tłuszczu, wzbogacona
w witaminy, bogata w warzywa i owoce itp. Możliwe
odpowiedzi jak w przypadku oceny postaw. Badaną
próbę stanowiły 1284 respondentki w wieku 13-26
lat z woj. pomorskiego o zróżnicowanej strukturze
wiekowej: 28% stanowiły gimnazjalistki; 40% licealistki, a studentki 32%. Mieszkanki wsi stanowiły
– 34%, miast do 50 tys. mieszkańców – 19%, miast
o zaludnieniu 50÷200 tys. – 19%; a powyżej 200 tys.
– 28%. Testem statystycznym na poziomie istotności
α=0,05 oceniono wpływ wieku i miejsca zamieszkania
na postawy i poglądy.
stwierdzenie „zawsze stosuję zdrową i zbilansowaną
dietę” (35% pozytywnych odpowiedzi), co może
świadczyć iż wiedza o roli zdrowej diety nie przekłada
się na zachowanie.
Obliczone średnie w skali 1-5 pozwoliły na określenie postaw w stosunku do diety; aż 59% respondentek reprezentowało postawę obojętną wobec zdrowego
żywienia, a tylko 1/3 deklarowała postawę pozytywną
(ryc. 1). Ani wiek ani miejsce zamieszkania nie różnicowały postaw respondentek.
Poglądy respondentek a temat diety o działaniu
prozdrowotnym prezentuje tabela II.
Zdaniem respondentek dietą o działaniu prozdrowotnym jest dieta bogata w warzywa i owoce (94%
pozytywnych odpowiedzi) dostarczająca wszystkich
niezbędnych składników odżywczych 91%), a także
wzbogacona w witaminy i składniki mineralne (75%
pozytywna /positive
29%
Wyniki i omówienie
Postawy respondentek w stosunku do diety o działaniu prozdrowotnym przedstawiono w tabeli I.
Jak wynika z tabeli I na pierwszych miejscach
(R=1) znalazły się stwierdzenia mówiące o tym, iż
respondentki przywiązują duża wagę do walorów
zdrowotnych żywności, którą spożywają oraz zwracają
uwagę na zawartość w diecie witamin i składników
mineralnych (po 55% odpowiedzi pozytywnych).
Jednakże na przedostatnim miejscu znalazło się
negatywna /negative
12%
obojętna /neutral
59%
Ryc. 1. Postawy respondentek wobec zdrowej diety
Fig. 1. Attitudes of the female respondents towards a health-oriented
diet
Tabela I. Postawy respondentek w stosunku do diety o działaniu prozdrowotnym (%)
Table I. Attitudes of the respondents towards a health-oriented diet (%)
zdecydowanie nie
/strong no
raczej nie
/rather
not
ani tak ani nie
/neither yes
nor no
raczej tak
/rather yes
zdecydowanie
tak /strong yes
R wg postawy pozytywnej /R according to
positive attitude
Przywiązuję dużą wagę do walorów zdrowotnych
żywności, którą spożywam /I am very particular
about the healthiness of food
3
16
26
44
11
1
Jadam to, co lubię i nie zastanawiam się nad
wpływem spożywanej żywności na moje zdrowie
(N) /I eat what I like and I do not worry about
healthiness of food
9
32
18
28
12
4
Jest ważne dla mnie aby moja dieta nie zawierała
dużo tłuszczu /It is important for me that my diet
is low in fat
8
22
22
3
16
7
Zawsze stosuję zdrową i zbilansowaną dietę
/I always follow a healthy and balanced diet
7
24
33
28
7
6
Jest dla mnie ważne aby moja dieta zawierała
dużo witamin i zw. mineralnych /It is important
for me that my daily diet contains a lot of vitamins and minerals
3
15
27
38
17
1
Nie zwracam uwagi na walory zdrowotne żywności, którą jadam między posiłkami głównymi (N)
/I do not care about healthiness of snacks which
I take between meals
15
31
24
24
7
3
Nie unikam żywności, która może spowodować
wzrost poziomu cholesterolu (N) /I do not avoid
any food even if it may raise my cholesterol
13
25
28
26
9
5
Stwierdzenie /Statement
Babicz-Zielińska E i wsp. Postawy i poglądy dziewcząt w stosunku do diety o działaniu prozdrowotnym
453
Tabela II. Poglądy na temat diety prozdrowotnej (%)
Table II. Beliefs on a health-oriented diet (%)
Stwierdzenie /Statement
zdecydoraczej nie
wanie nie
/rather no
/strongly no
ani tak ani nie
/neither yes nor
no
raczej tak
/rather yes
zdecydowanie
tak /strongly
yes
R wg postawy pozytywnej /R according to
positive attutude
To dieta o obniżonej zawartości tłuszczu i cholesterolu /This is a diet low in fat and cholesterol
1
5
10
45
38
4
To sposób odżywiania dostarczający wszystkich
niezbędnych składników odżywczych
/This diet provides all the necessary nutrients
1
3
5
29
62
2
To dieta bogata w warzywa i owoce
/It is a diet rich in fruits and vegetables
–
1
5
29
65
1
To dieta zawierająca produkty naturalne
/It is a diet containing natural products
2
8
33
34
23
8
To dieta z ograniczoną ilością mięsa
/It is a diet with a limited amount of meat
9
37
24
20
9
9
To dieta bogata w błonnik /It is a diet rich in fiber
1
3
21
45
30
5
To dieta z ograniczoną zawartością cukru i soli
/It is a diet with limited sugar and salt content
3
9
17
38
33
6
To dieta wzbogacona w witaminy lub składniki
mineralne
/It is a diet enriched with vitamins or minerals
0
3
11
39
46
3
To dieta z obniżoną ilością kalorii
/It is a diet with reduced calories
3
13
20
35
24
7
zdecydowanie nie
/strong no
raczej nie
/rather no
ani tak ani nie
/neither yes nor
no
Z chęci utrzymania dobrego stanu zdrowia /to
maintain good health
1
9
5
42
Jako profilaktyka chorób /As the disease prevention
0
7
14
Z chęci obniżenia masy ciała /to reduce weight
0
1
2
Dla utrzymania dobrego samopoczucia /to maintain well-being
0
11
Dla poprawy jakości życia /To improve the quality
of life
2
Kierując się zasadami racjonalnego żywienia
/Guided by the principles of rational nutrition
7
Tabela III. Motywy stosowania diety prozdrowotnej (%)
Table III. Motives for a health-oriented diet (%)
Stwierdzenie /statement
raczej tak zdecydowanie
/rather yes tak /strong yes
R wg postawy pozytywnej /R according to
positive attutude
43
2
48
31
3
20
76!
1
14
46
29
4
12
23
36
27
5
25
29
25
13
6
odpowiedzi pozytywnych). Znajomością zasad prawidłowego żywienia wykazała się również młodzież
warszawska w badaniach Jeżewskiej-Zychowicz [4].
Dieta z obniżoną zawartością mięsa, dieta oparta
tylko na produktach naturalnych czy o obniżonej zawartości kalorii, nie zostały uznane przez ankietowane
za diety o działaniu prozdrowotnym. Aż 1/3 respondentek nie umiała określić swojego stosunku do diety
opartej tylko na produktach naturalnych. Również
w badaniu poglądów nie stwierdzono statystycznie
istotnych różnic między zmiennymi takimi jak wiek
i miejsce zamieszkania.
W tabeli III przedstawiono wyniki oceny motywów skłaniających do podjęcia prozdrowotnej diety
Jak wynika z tabeli III motywem stosowania diety
o działaniu prozdrowotnym była przede wszystkim
chęć obniżenia masy ciała. Z przeprowadzonych badań
wśród gimnazjalistek wynika iż dietę odchudzającą
stosowały dziewczęta które miały prawidłową lub
mniejszą masę ciała [7]. Zasady racjonalnego żywienia
zostały przez respondentki ocenione jako najmniej
ważny czynnik determinujący zdrowe żywienie.
Wnioski
1. Poglądy respondentek nt. diety o działaniu prozdrowotnym były zgodne z zasadami zdrowego żywienia, jednak nie przekładały się one na postawy,
które były obojętne. Wiek i miejsce zamieszkania
nie różnicowały w sposób istotny statystycznie
poglądów i postaw respondentek w stosunku do
zdrowia i diety.
2. Motywem rozpoczęcia prozdrowotnej diety była
przede wszystkim chęć obniżenia masy ciała.
3. Edukacja prozdrowotna nie daje oczekiwanych
efektów; może to być wynikiem braku jej ewaluacji
zarówno w procesie edukacji jak i po jej zakończeniu.
454
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 451-454
Piśmiennictwo / References
1. Frączek B. Charakterystyka sposobu odżywiania młodzieży
klas maturalnych liceum ogólnokształcącego. Żyw Czł Metab
2003, 30(1/2): 86-92.
2. Gronowska-Senger A. Żywienie, styl życia a zdrowie Polaków.
Żyw Czł Metab 2007, 34(1/2): 12-21.
3. Wądołowska L. Żywieniowe podłoże zagrożeń zdrowia
w Polsce. UWM, Olsztyn 2010.
4. Jeżewska-Zychowicz M. Zachowania żywieniowe młodzieży
warszawskiej a środowisko społeczne. SGGW, Warszawa
2005.
5. Jeżewska-Zychowicz M. Wpływ wybranych cech
indywidualnych i środowiskowych na zachowania żywieniowe
młodzieży, SGGW, Warszawa 2006.
6. Roininen K. Tuorila H. Health and taste attitudes in
the prediction of use frequency and choice between less
healthy and more healthy snacks. Food Qual Pref 1999, 10:
357‑365.
7. B a rd o Z . S z c z ep a ń s k a - Kom o row s k a W. B a b i c z Zielińska E. Postawy dziewcząt szkół gimnazjalnych oraz
ponadgimnazjalnych w stosunku do diet odchudzających.
Fam Med Prim Care Rev 2010, 12(3): 581-583.