docPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII – gimnazjum
download 
Reklamacja Transkrypt
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII – gimnazjum
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII – gimnazjum Klasa 1A, 1B - Puls Ziemii Dział Obraz Ziemii Uczeń : Ziemia we Wszechświecie Uczeń: Ocena dopuszczająca wymienia źródła informacji geograficznej, wyróżnia dyscypliny geografii, wyjaśnia znaczenie terminu „geografia”, wskazuje na mapie lub na globusie równik, południk 0° oraz półkulę południową, północną, wschodnią i zachodnią, wyjaśnia terminy: „skala”, „siatka kartograficzna”, wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady, wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach, wyjaśnia terminy: „wysokość względna” , „wysokość bezwzględna”, „poziomica”, analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych Ocena dostateczna wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna, społeczno-ekonomiczna i regionalna, podaje wymiary Ziemi oraz główne cechy jej kształtu, określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i globusie, wymienia cechy południków i równoleżników, wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe, wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna”, podaje różnice między planem a mapą, dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść, podaje różnice między siatką kartograficzną a geograficzną, posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie, odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych, w tym odczytuje wysokość bezwzględną, dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych, identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych, lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty Ocena dobra wyjaśnia różnice między elipsoidą a geoidą• określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na globusie oraz na mapie• odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych • wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie • przekształca postacie skali• posługuje się w terenie planem miasta • oblicza wysokość względną wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej• posługuje się w terenie planem oraz mapą topograficzną, turystyczną i samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) • lokalizuje na mapach (również konturowych) najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce Ocena bardzo dobra • zna imiona bądź nazwiska uczonych i ich dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów Ziemi • oblicza odległość (rozciągłość południkową) między dwoma punktami na mapie, korzystając z zależności 1° – 111,2 km• stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna• oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą między obiektami przedstawionymi na mapie• charakteryzuje wybrane metody przedstawiania zjawisk na mapach • stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna” • projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych Ocena celująca • omawia historię poznawania kształtu i wymiarów Ziemii • podaje wartość azymutu geograficznego • podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS • wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność • charakteryzuje sposoby przedstawiania rzeźby terenu na mapach• przeprowadza prostą interpolację, np. wykreśla poziomice • wymienia nazwy ciał niebieskich znajdujących się w Układzie Słonecznym• wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie”• wymienia daty dni rozpoczynających pory roku• wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba”,„górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon” • wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, • wymienia nazwy planet Układu Słonecznego, zaczynając od nazwy planety znajdującej się najbliżej Słońca • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi • korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego • podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi• podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi • podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi • podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi • wyjaśnia, • rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie przedstawione na ilustracji • podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji przedstawiających oświetlenie Ziemi w ciągu roku • podaje różnicę między teorią geocentryczną i heliocentryczną • przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku • opisuje dzienną wędrówkę Słońca po • charakteryzuje wybrane ciała niebieskie: planety, planetoidy, gwiazdy, satelity, meteory i meteoryty• posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca • charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi • wyjaśnia przyczyny występowania dnia i nocy polarnej• charakteryzuje dwa rodzaje prędkości Ziemi • omawia zastosowanie gnomonu • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy” • oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na • omawia rolę lotów kosmicznych w poznaniu wszechświata • oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem • omawia ruch obrotowy Ziemi, posługując się tellurium lub globusem• ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany daty „czas strefowy”, „czas urzędowy” dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty • wymienia rodzaje kalendarzy i podaje ich cechy sklepieniu niebieskim, posługując się ilustracją lub planszą • posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi • oblicza kąt, o jaki obraca się Ziemia w określonym czasie podstawie jego położenia matematyczno-geograficznego • charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas uniwersalny” i „czas urzędowy” Atmosfera Uczeń: • wyjaśnia terminy: „atmosfera”, „troposfera” • podaje skład chemiczny powietrza atmosferycznego • wyjaśnia termin „izoterma” • podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na Ziemi • wyjaśnia pojęcia: „ciśnienie atmosferyczne”, „niż baryczny”, „wyż baryczny”, „izobara” • wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych • wyjaśnia terminy: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „resublimacja” • wyjaśnia terminy: „pogoda”, „klimat” • wymienia czynniki klimatotwórcze • wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od nazwy tej warstwy, która znajduje się najbliżej powierzchni Ziemi • omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza w poszczególnych warstwach atmosfery • analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza • wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru• analizuje występowanie opadów na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych • podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub niedoborem opadów atmosferycznych • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych ze względu na sposób powstania • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi • wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie • charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery • oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości • oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią roczną temperaturę powietrza • sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza • omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych • sporządza schemat wyżu i niżu barycznego • wskazuje na mapie świata obszary występowania różnych rodzajów wiatrów• omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na Ziemi • rozpoznaje przedstawione na ilustracji opady i osady atmosferyczne • wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza • podaje różnice między klimatem a pogodą • charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat• charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych, położonych w różnych strefach klimatycznych • charakteryzuje zjawisko inwersji temperatury powietrza • wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi • wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi • wyjaśnia na podstawie schematu procesy powstawania chmur, opadów i osadów atmosferycznych na kuli ziemskiej • stosuje ze zrozumieniem terminy: „pogoda”, „klimat” • charakteryzuje klimat górski • podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi • omawia wpływ człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego • charakteryzuje skale (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina), wykorzystywane do określania wartości temperatury powietrza • wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je i podaje ich przykłady• charakteryzuje rodzaje chmur, a także opadów i osadów atmosferycznych • charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających działalności człowieka Wody Ziemii Uczeń: • wymienia nazwy oceanów i wskazuje te oceany na mapie świata • podaje przykłady ruchów wody morskiej • wyjaśnia terminy: „kondensacja”, „parowanie”, „morze”, „zatoka”, „cieśnina” • wyjaśnia terminy: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” • wskazuje na mapie świata najdłuższe rzeki • wyjaśnia terminy: „jezioro”, „bagno”, • omawia na podstawie schematu zasoby wodne Ziemi • wskazuje na mapie świata wybrane prądy morskie oraz wymienia ich nazwy • wymienia stany skupienia wody w przyrodzie i podaje przykłady ich występowania• wyjaśnia termin „przepływ” • zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i zlewisko • wymienia elementy dorzecza • wymienia różne typy genetyczne jezior • wymienia • omawia obieg wody w przyrodzie na podstawie schematu • dostrzega i wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej • wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania rzek • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek • analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu • nazywa i wskazuje na mapie różne typy genetyczne jezior oraz obszary • charakteryzuje przyczyny i skutki ruchów wody morskiej • wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi, a rodzajem zasilania rzek • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny • omawia warunki powstawania bagien • omawia procesy prowadzące do aktywności gejzeru • charakteryzuje wybrane rodzaje wód • charakteryzuje zjawisko El Nino• charakteryzuje powodzie i podaje ich przykłady• charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i podaje ich przykłady • charakteryzuje niebezpieczeństwa związane z zanieczyszczeniem wód podziemnych „wieloletnia zmarzlina • wyjaśnia rodzaje wód podziemnych • analizuje bagienne • podaje przykłady podziemnych terminy: „wody podziemne”, budowę niecki artezyjskiej na gospodarczego wykorzystania stawów „źródło”, „wody artezyjskie”, „gejzer” podstawie ilustracji i sztucznych zbiorników wodnych podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych • wskazuje na mapie świata obszary występowania wód artezyjskich i gejzerów Wnętrze Ziemii Uczeń: • wymienia warstwy wnętrza Ziemi w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej • wymienia nazwy wybranych skał i minerałów • wyjaśnia terminy: „skała”, „minerał” • określa wiek Ziemi • wymienia nazwy er, zaczynając od najstarszej• wymienia procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „wulkan”, „lawa”, „magma”, „hipocentrum”, „epicentrum”, „Ognisty Pierścień Pacyfiku” • wymienia produkty erupcji wulkanicznej• wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór • wyjaśnia terminy: „ruchy górotwórcze”, „góry fałdowe”, „góry zrębowe” • wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi • wymienia metody badania wnętrza Ziemi • podaje różnicę między litosferą a skorupą ziemską• wskazuje różnice między minerałem a skałą• omawia na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Ziemi • podaje przykłady skamieniałości przewodnich• podaje główne cechy płytowej budowy litosfery • wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie • wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie• wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych i zrębowych • omawia na podstawie schematu budowę wnętrza Ziemi • wyjaśnia termin „prądy konwekcyjne • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał • podaje przykłady minerałów skałotwórczych • wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi • przedstawia hipotezy wyginięcia dinozaurów• omawia skutki wulkanizmu i trzęsień ziemi • omawia różnice między górami fałdowymi a zrębowymi • określa na podstawie danych statystycznych ukształtowanie powierzchni kontynentów • charakteryzuje metody badania wnętrza Ziemi i podaje ich zastosowanie• rozpoznaje skały i określa ich rodzaj • dostrzega zmiany w świecie organicznym w dziejach Ziemi • wymienia nazwy okresów geologicznych• wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi • wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu• charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi • charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi • omawia zróżnicowanie temperatury wnętrza Ziemi • charakteryzuje wybrane skały i warunki ich powstawania • omawia najważniejsze wydarzenia w poszczególnych erach dziejów Ziemi• stosuje ze zrozumieniem terminy: „hipocentrum”, „epicentrum”, „orogeneza• charakteryzuje na podstawie schematów mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych Rzeźbiarze powierzchni Ziemii Uczeń: • wyjaśnia terminy: „wietrzenie”, „erozja” • wymienia rodzaje wietrzenia• wyjaśnia terminy: „krasowienie”, „erozja” • podaje rodzaje skał, które ulegają krasowieniu • wymienia rodzaje ujść rzecznych • wyjaśnia terminy: „erozja wgłębna”, „erozja boczna”, „akumulacja” • wyjaśnia pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów • wyjaśnia terminy: „korazja”, „niecka deflacyjna”, „wydma paraboliczna”, „barchan”, „grzyb skalny” • wyjaśnia termin „abrazja” • podaje przykłady form powstałych w wyniku • wymienia procesy zewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi• podaje przykłady form krasowych występujących na powierzchni i w głębi Ziemi • wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe • wskazuje na mapie świata przykłady rzek posiadających ujście deltowe lub lejkowate • podaje przykłady form erozji i akumulacji rzecznej• wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem • dostrzega związek między warunkami klimatycznymi a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na Ziemi • wskazuje na mapie wybrane pustynie • wymienia rodzaje pustyń ze wzg. na budowę i • charakteryzuje rodzaje wietrzenia i formy terenu powstałe w jego wyniku• charakteryzuje na podstawie ilustracji budowę jaskini oraz występujące w niej formy krasowe• wyjaśnia proces powstawania meandrów • omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt oraz ujść lejkowatych• rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe • wymienia przykłady form powstałych w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • podaje przykłady form powstałych na skutek erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru • wskazuje różnice między barchanem i wydmą paraboliczną • omawia na • rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia • posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „wietrzenie”, „erozja” • omawia procesy krasowe i wyjaśnia, w jaki sposób powstają formy krasowe • posługuje się ze zrozumieniem terminami: „krasowienie”, „erozja” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania procesów krasowych • przedstawia rzeźbotwórczą rolę rzeki w jej górnym, środkowym i dolnym odcinku • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności rzeki • przedstawia rzeźbotwórczą rolę • charakteryzuje wybrane rodzaje ruchów masowych• zapisuje reakcję chemiczną rozpuszczania skały wapiennej • stosuje ze zrozumieniem pojęcia „spadek rzeki” oraz oblicza średni spadek rzeki• wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na zmiany powierzchni pokrywy lodowej • omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru • wskazuje na mapie świata obszary zagrożone pustynnieniem • wyjaśnia pojęcia: „rewa”, „wał burzowy”, „ripplemarki rzeźbotwórczej działalności morza położenie • wymienia najważniejsze typy wybrzeży morskich • wskazuje na mapie świata typy wybrzeży podstawie ilustracji proces powstawania klifu i mierzei lodowców górskich i lądolodów • stosuje ze zrozumieniem pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru • określa genezę wybranych pustyń • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru • wyjaśnia genezę poszczególnych typów wybrzeży morskich • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności morza Tajemnica natury Uczeń: • wyjaśnia terminy: „gleba”, „żyzność gleby”• wymienia czynniki glebotwórcze • wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na Ziemi • wskazuje i nazywa poziomy glebowe na profilu glebowym • nazywa główne strefy roślinne na kuli ziemskiej i wskazuje je na mapie świata • charakteryzuje poziomy glebowe • charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na Ziemi • wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi Afryka Uczeń: • wskazuje Afrykę na mapie świata • wymienia nazwy stref klimatycznoroślinno- -glebowych Afryki • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Afryki wybrane elementy linii brzegowej, krainy geograficzne, rzeki i jeziora oraz podaje ich nazwy • wyjaśnia znaczenie terminu „gęstość zaludnienia” • podaje liczbę ludności Afryki • wymienia nazwy odmian ludzkich zamieszkujących Afrykę • wymienia przyczyny ubóstwa państw Afryki • wymienia nazwy najgęściej i najsłabiej zaludnionych obszarów w Afryce • wymienia problemy mieszkańców Afryki• wskazuje Egipt i RPA na mapie świata, podaje nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Egiptu i RPA • wymienia nazwy obszarów gęsto zaludnionych w Egipcie • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Egipcie i w RPA • wymienia najważniejsze cechy gospodarki • wyjaśnia znaczenie terminu • określa położenie matematyczno• porównuje linię brzegową Afryki z „pustynnienie” • określa położenie -geograficzne Afryki • określa cechy linią brzegową innych kontynentów geograficzne Afryki • podaje cechy ukształtowania powierzchni Afryki • • wykazuje na przykładzie strefy linii brzegowej Afryki • wymienia omawia wpływ wybranych Sahelu związek pomiędzy formami czynniki geograficzne kształtujące czynników klimatotwórczych na gospodarowania człowieka a klimat Afryki • przyporządkowuje klimat Afryki • wyjaśnia zasobami wodnymi • wyjaśnia strefom klimatycznym Afryki występowanie stref klimatycznomechanizm powstawania systemu odpowiednie formacje roślinne i typy -roślinno-glebowych • rowów tektonicznych w Afryce• gleb • opisuje występowanie wód charakteryzuje klimat, formacje wyjaśnia przyczyny i skutki powierzchniowych w Afryce • opisuje roślinne oraz gleby w wysokiego przyrostu naturalnego sposoby gospodarowania poszczególnych strefach w Afryce • analizuje przyczyny w strefie Sahelu• wyjaśnia znaczenie klimatyczno- -roślinno-glebowych i skutki głodu w Afryce • analizuje terminów: „eksplozja Afryki • oblicza rozciągłość przyczyny i skutki konfliktów demograficzna”, „przyrost południkową i równoleżnikową zbrojnych trwających w Afryce • naturalny”, „współczynnik przyrostu Afryki• identyfikuje przyczyny określa związki pomiędzy naturalnego”, „produkt krajowy ubóstwa społeczeństwa Afryki • problemami wyżywienia, brutto (PKB), „wskaźnik rozwoju omawia wartość HDI w wybranych występowaniem chorób społecznego (HDI)” • omawia krajach na podstawie mapy a poziomem życia w krajach Afryki zróżnicowanie ludności Afryki tematycznej • ocenia wpływ położonych na południe od Sahary• • opisuje zmiany liczby ludności w warunków naturalnych wykazuje związki między warunkami Afryce • omawia przyczyny na rozmieszczenie ludności • przyrodniczymi a rozwojem eksplozji demograficznej w Afryce • wymienia przyczyny i skutki gospodarki Egiptu i RPA • analizuje opisuje, na podstawie mapy, konfliktów zbrojnych trwających dane statystyczne dotyczące rozmieszczenie ludności w Afryce • w Afryce • oblicza współczynnik struktury eksportu RPA i formułuje opisuje problemy mieszkańców przyrostu naturalnego• opisuje, na wnioski • wykazuje zależności Afryki• charakteryzuje położenie podstawie mapy gospodarczej, między warunkami przyrodniczymi geograficzne oraz środowisko czynniki warunkujące a rozmieszczeniem ludności w przyrodnicze Egiptu i RPA • rozmieszczenie obszarów Egipcie i RPA analizuje gęstość zaludnienia i koncentracji przemysłu i rolnictwa • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami • wyjaśnia przyczyny symetrycznego układu stref klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody • proponuje działania mające na celu zahamowanie procesu pustynnienia w strefie Sahelu• uzasadnia twierdzenie, że Afryka jest najbiedniejszym kontynentem świata • proponuje działania mające na celu ograniczenie problemów mieszkańców Afryki (głodu, konfliktów zbrojnych, niedostatku wody pitnej, AIDS) • wykazuje, że Egipt jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się państw Afryki • wykazuje korzyści wynikające ze strategicznego położenia Egiptu • wykazuje, że RPA jest najbogatszym krajem Afryki RPA • wyjaśnia znaczenie Kanału Sueskiego Ameryka Uczeń: współczynnik przyrostu naturalnego w Egipcie • omawia czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności w RPA • opisuje warunki sprzyjające rozwojowi gospodarki w Egipcie • opisuje wybrane atrakcje turystyczne Egiptu • przedstawia pozytywne i negatywne skutki budowy tamy w Asuanie • przedstawia uwarunkowania rozwoju gospodarczego RPA • opisuje warunki życia na terenach uprzemysłowionych w RPA w Egipcie i RPA • wykazuje znaczenie turystyki dla gospodarki Egiptu • analizuje zmiany w środowisku przyrodniczym Doliny Nilu po wybudowaniu zapory i zbiornika pod Asuanem • analizuje udział i miejsce RPA w światowym wydobyciu surowców mineralnych • wykazuje rolę surowców mineralnych w kształtowaniu gospodarki RPA • wskazuje Amerykę na mapie świata • określa położenie geograficzne • określa położenie matematyczno• oblicza rozciągłość południkową i • wyjaśnia znaczenie terminów: Ameryki • opisuje przebieg granicy -geograficzne Ameryki • wykazuje równoleżnikową Ameryki • „Ameryka Łacińska”, „Ameryka między Ameryką Północną wpływ rzeźby terenu na cechy porównuje linię brzegową Środkowa” • wskazuje wybrane a Południową • analizuje znaczenie klimatu Ameryki • opisuje cechy i ukształtowanie powierzchni elementy linii brzegowej Ameryki Kanału Panamskiego • opisuje linię klimatu Ameryki Północnej Ameryki z linią brzegową oraz na mapie oraz podaje ich nazwy • brzegową Ameryki • i Południowej na podstawie ukształtowaniem powierzchni wymienia czynniki geograficzne przyporządkowuje strefom klimatogramów oraz mapy innych kontynentów • omawia kształtujące klimat Ameryki • klimatycznym charakterystyczną dla klimatycznej • wyjaśnia przyczyny skutki południkowego układu form wskazuje na mapie najważniejsze nich roślinność • wskazuje na wulkanizmu i trzęsień ziemi w rzeźby terenu w Ameryce Północnej krainy geograficzne, rzeki i jeziora mapie oraz nazywa obszary Ameryce • wykazuje wpływ i Południowej • wykazuje wpływ Ameryki Północnej i Południowej aktywne sejsmicznie i wulkanicznie wybranych czynników klimatu na rozmieszczenie oraz podaje ich nazwy• wymienia w Ameryce• wyjaśnia znaczenie klimatotwórczych na klimat roślinności w Ameryce • wykazuje nazwy rdzennych mieszkańców terminu „saldo migracji” • wyjaśnia Ameryk i• analizuje przyczyny zależności między warunkami Ameryki oraz odmian ludzkich pochodzenie ludności Ameryki • i kierunki migracji ludności do naturalnymi a rozmieszczeniem zamieszkujących Amerykę • opisuje wielkie migracje w dziejach Ameryki • wyjaśnia wpływ migracji ludności w Ameryce • wyjaśnia, wyjaśnia znaczenie terminów: Ameryki • wykazuje zróżnicowanie na zróżnicowanie kulturowe i dlaczego Ameryka określana jest „imigracja”, „emigracja” • wyjaśnia ludności Ameryki • analizuje saldo etniczne ludności Ameryki • mianem tygla kultur • oblicza saldo przyczyny zróżnicowania ludności migracji • opisuje pochodzenie porównuje strukturę etniczną w migracji i formułuje wnioski• Ameryki • wskazuje na mapie ludności Ameryki • wymienia wybranych krajach Ameryki analizuje uwarunkowania rozwoju obszary gęsto i słabo zaludnione przyczyny dużego zróżnicowania i formułuje wnioski • wyróżnia przemysłu nowoczesnych oraz podaje ich nazwy • wskazuje etnicznego i kulturowego ludności główne cechy i podaje przyczyny technologii • wykazuje wysoki na mapie największe miasta Ameryki • opisuje, korzystając zróżnicowania kulturowego oraz poziom rozwoju gospodarczego Ameryki i wymienia ich nazwy • z mapy, rozmieszczenie ludności etnicznego Ameryki Północnej i Stanów Zjednoczonych • wykazuje wskazuje na mapie świata Stany Ameryki Północnej i Południowej • Południowej • analizuje, na zależność między wysokim Zjednoczone, podaje nazwę ich porównuje liczbę ludności w podstawie mapy, rozmieszczenie poziomem gospodarki stolicy i nazwy państw wybranych krajach Ameryki• ludności w Ameryce Północnej i a poziomem rozwoju transportu w sąsiadujących • wymienia określa położenie geograficzne Południowej• analizuje strukturę Stanach Zjednoczonych • wykazuje najważniejsze cechy środowiska Stanów Zjednoczonych • omawia PKB Stanów Zjednoczonych związki między gospodarką a przyrodniczego Stanów cechy ukształtowania powierzchni i formułuje wnioski • ocenia warunkami środowiska Zjednoczonych • wymienia nazwy Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze w najważniejszych regionach najważniejszych surowców uwarunkowania wysokiego warunki rozwoju rolnictwa • gospodarczych Stanów mineralnych wydobywanych poziomu rozwoju gospodarczego charakteryzuje dominujący typ Zjednoczonych • analizuje zmiany w Stanach Zjednoczonych • Stanów Zjednoczonych • opisuje gospodarki rolnej w Stanach poziomu urbanizacji w Brazylii przedstawia najważniejsze cechy cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych • analizuje strukturę i formułuje wnioski • analizuje gospodarki Stanów Zjednoczonych Zjednoczonych • wskazuje na użytkowania ziemi w Stanach naturalne i antropogeniczne • wymienia nazwy głównych roślin mapie Stanów Zjednoczonych Zjednoczonych • porównuje ruch zagrożenia dla puszczy amazońskiej uprawianych na terenie Stanów obszary rolnicze oraz wymienia ich pasażerski w portach lotniczych • wykazuje wpływ warunków Zjednoczonych • wymienia nazwy nazwy • wskazuje na mapie oraz Stanów Zjednoczonych i innych naturalnych na rozmieszczenie • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Ameryki • wyjaśnia mechanizm powstawania tornad• analizuje przyczyny wzrostu liczby ludności Ameryki oraz prognozuje dalsze jej zmiany • udowadnia, że Stany Zjednoczone są potęga gospodarczą świata • analizuje problem nielegalnej imigracji do Stanów Zjednoczonych •przedstawia problemy Indian ….... regionów gospodarczych Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia znaczenie terminów: „megalopolis”, „technopolia” • wskazuje na mapie świata Brazylię i podaje nazwę jej stolicy • wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Brazylii oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie największe miasta Brazylii i wymienia ich nazwy , wymienia problemy wielkich miast Brazylii • wymienia skutki wylesiania Amazonii charakteryzuje regiony gospodarcze Stanów Zjednoczonych • opisuje zróżnicowanie ludności Stanów Zjednoczonych • wskazuje na mapie największe aglomeracje Stanów Zjednoczonych oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie regiony o największej gęstości zaludnienia w Stanach Zjednoczonych oraz podaje ich nazwy • określa położenie geograficzne Brazylii • opisuje portugalskie korzenie ludności Brazylii • wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu urbanizacji w Brazylii • określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii • charakteryzuje rozmieszczenie ludności Brazylii • wyjaśnia znaczenie terminu „fawele” • omawia działania podejmowane przez mieszkańców Brazylii w celu zagospodarowania interioru • opisuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem państw oraz formułuje wnioski • określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej • charakteryzuje oraz wskazuje na mapie megalopolis wschodniego wybrzeża • uzasadnia, że Stany Zjednoczone są krajem imigrantów• analizuje skutki gwałtownego wzrostu liczby ludności w wielkich miastach Brazylii • opisuje uwarunkowania rozmieszczenia ludności Brazylii • analizuje przyczyny i skutki migracji ludności ze wsi do miast • wykazuje problemy wielkich miast Brazylii • analizuje przyczyny i skutki wylesiania Amazonii Australia Uczeń: • wskazuje na mapie świata Australię • określa położenie geograficzne • wykazuje przyczyny i skutki i Oceanię • wymienia nazwy Australii i Oceanii • opisuje, ubóstwa wód powierzchniowych osobliwości przyrodniczych korzystając z mapy, linię brzegową i w Australii • ocenia znaczenie wód Australii • wyjaśnia znaczenie ukształtowanie pionowe Australii • artezyjskich • analizuje terminu „endemit” • wskazuje na charakteryzuje cechy klimatu oraz uwarunkowania rozmieszczenia mapie najważniejsze obiekty specyfikę świata roślin i zwierząt ludności w Australii i Oceanii • geograficzne Australii: rzeki, jeziora Australii na podstawie map omawia wybrane zagadnienia i krainy geograficzne oraz podaje klimatycznych i klimatogramów • gospodarcze ze szczególnym ich nazwy • wskazuje na mapie wyjaśnia znaczenie terminów: uwzględnieniem roli górnictwa i Australii obszary o największej „basen artezyjski”, „studnia rolnictwa • przedstawia, na gęstości zaludnienia oraz obszary artezyjska” • opisuje rdzennych podstawie map tematycznych, niezamieszkane • wskazuje na mieszkańców Australii • wyjaśnia główne cechy gospodarki Związku mapie największe miasta Australii uwarunkowania rozwoju hodowli Australijskiego na tle warunków oraz wymienia ich nazwy • owiec w Związku Australijskim • naturalnych wymienia główne cechy gospodarki dokonuje podziału geograficznego Związku Australijskiego • omawia Oceanii na podstawie mapy rozmieszczenie basenów ogólnogeograficznej artezyjskich w Australii Arktyka i Antarktyka Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminów: „Arktyka”, „Antarktyka” • wskazuje ludności Brazylii • oblicza rozciągłość południkową • porównuje, korzystając z map, i równoleżnikową Australii • analizuje środowisko przyrodnicze Australii zależności między warunkami ze środowiskiem przyrodniczym klimatycznymi a występowaniem innych kontynentów • wykazuje wód powierzchniowych • ocenia zależność między symetrycznym warunki środowiska przyrodniczego położeniem Australii po obu Australii z punktu widzenia stronach zwrotnika Koziorożca warunków życia i gospodarki ludzi • wyjaśnia zależności między a uwarunkowaniami klimatycznymi warunkami środowiska przyrodniczego Australii a sposobami gospodarowania w rolnictwie • przedstawia cechy położenia Arktyki • opisuje czynniki warunkujące klimat • charakteryzuje badania prowadzone i Antarktyki na podstawie mapy obszarów okołobiegunowych • przez naukowców w Antarktyce i • proponuje działania mające na celu zahamowanie niekorzystnych na mapie świata Arktykę i Antarktykę • wymienia główne cechy środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki ze szczególnym uwzględnieniem cech klimatu • wyjaśnia znaczenie terminów: „góra lodowa”, „pak lodowy” • wymienia najważniejsze zmiany obserwowane w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych Azja Uczeń: świata • wyjaśnia uwarunkowania cech środowiska przyrodniczego Antarktyki i Arktyki • opisuje działalność człowieka w Arktyce i Antarktyce • wymienia główne cechy i przyczyny zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych • wymienia nazwy dwóch polskich polarnych stacji badawczych wyjaśnia występowanie pokrywy lodowej na obszarach okołobiegunowych • omawia sytuację prawną Antarktyki • wykazuje konieczność ochrony przyrody obszarów okołobiegunowych • omawia wkład Polaków w badania obszarów polarnych Arktyce • porównuje środowisko przyrodnicze Arktyki i Antarktyki • wyjaśnia znaczenie terminu • określa położenie geograficzne • omawia geograficzne czynniki • porównuje linię brzegową „Eurazja” • wskazuje na mapie Eurazji i Azji • charakteryzuje warunkujące klimat Azji • wykazuje i ukształtowanie powierzchni Azji z świata Eurazję i Azję • wymienia ukształtowanie powierzchni Azji • wpływ klimatu na rozmieszczenie linią brzegową i ukształtowaniem przykłady kontrastów opisuje cechy klimatu Azji na roślinności • wyjaśnia, na czym powierzchni innych kontynentów • geograficznych Azji • wskazuje na podstawie klimatogramów i mapy polega kontrastowość klimatyczna wykazuje, na podstawie map mapie wybrane elementy linii klimatycznej • charakteryzuje Azji • wyjaśnia przyczyny tematycznych, że Azja jest brzegowej Azji i podaje ich nazwy • wybrane strefy roślinne Azji• i skutki wysychania Jeziora kontynentem wielkich wymienia czynniki geograficzne opisuje rozmieszczenie wód Aralskiego • wyjaśnia, na czym geograficznych kontrastów • kształtujące klimat Azji • wskazuje powierzchniowych w Azji na polega promienisty układ wielkich analizuje wpływ cyrkulacji na mapie najważniejsze krainy podstawie mapy • przedstawia systemów rzecznych Azji • monsunowej w Azji Południowej i geograficzne, rzeki i jeziora Azji kontrasty geograficzne Azji • przedstawia, na podstawie map Południowo-Wschodniej na życie oraz wymienia ich nazwy • opisuje, na podstawie mapy, tematycznych, warunki codzienne i gospodarowanie wyjaśnia znaczenie terminu granicę między Azją a Europą • przyrodnicze obszarów, na których mieszkańców tych regionów • „monsun” • odróżnia monsun letni oblicza rozciągłość południkową kształtowały się najstarsze wykazuje zależności między od monsunu zimowego • wskazuje i równoleżnikową Azji• omawia, na azjatyckie cywilizacje • wykazuje warunkami przyrodniczymi na mapie obszary występowania podstawie schematu, cyrkulację znaczenie tarasowania stoków • a rozwojem gospodarczym Chin • monsunu • wyjaśnia znaczenie monsunową w Azji Południowej wykazuje związek pomiędzy analizuje przyczyny szybkiego terminu „tarasy” • wskazuje na i Południowo- -Wschodniej • rytmem upraw i „kulturą ryżu” a rozwoju gospodarczego Chin mapie Chiny, podaje nazwę ich porównuje, na podstawie cechami klimatu monsunowego w ostatnich latach • opisuje skutki stolicy oraz nazwy państw diagramu, wielkość produkcji ryżu w Azji Południowej i Południowopołożenia Japonii w strefie sąsiadujących • wskazuje na mapie w wybranych krajach • wskazuje na -Wschodniej • opisuje przyrodnicze aktywności wulkanicznej krainy geograficzne oraz mapie obszary odznaczające się i społeczno-gospodarcze skutki i sejsmicznej • wykazuje przyczyny i najważniejsze rzeki w Chinach oraz intensywną uprawą ryżu i podaje zaburzenia rytmu cyrkulacji znaczenie działań umożliwiających wymienia ich nazwy • podaje liczbę ich nazwy • opisuje wymagania monsunowej • analizuje wykresy i życie w trudnych warunkach ludności Chin • opisuje bariery klimatyczno-glebowe ryżu• określa dane dotyczące liczby ludności i przyrodniczych • wykazuje, że osadnicze w Chinach Zachodnich • położenie geograficzne oraz cechy współczynnika przyrostu Japonia jest potęgą gospodarczą • wymienia nazwy bogactw środowiska przyrodniczego Chin • naturalnego w Chinach • wyjaśnia, opisuje znaczenie marikultury dla mineralnych Chin • wskazuje wyjaśnia zjawisko zachwiania na czym polega chiński program gospodarki Japonii• analizuje najdynamiczniej rozwijające się równowagi płci • opisuje kontroli urodzeń • określa cele i poziom rozwoju gospodarczego Indii działy gospodarki w Chinach • uwarunkowania rozwoju rolnictwa skutki programu kontroli urodzeń • • analizuje cechy indyjskiego wymienia nazwy głównych roślin w Chinach • wyjaśnia zależność porównuje wartość PKB Chin z rolnictwa i formułuje wnioski • uprawnych • wymienia między warunkami przyrodniczymi wartością PKB innych krajów • wyjaśnia przyczyny dynamicznego najważniejsze cechy gospodarki a rozmieszczeniem ludności Chin • wyjaśnia kierunki rozwoju rozwoju nowoczesnych usług w Chin• wskazuje na mapie świata opisuje uwarunkowania rozwoju gospodarczego Chin • wskazuje Indiach• wykazuje korzyści Japonię i podaje nazwę jej stolicy • gospodarczego Chin • określa zmiany znaczenia Chin w gospodarcze i społeczne wynikające wymienia najważniejsze cechy miejsce Chin w światowej gospodarce światowej • wykazuje z eksportu ropy naftowej oraz środowiska przyrodniczego Japonii wymianie towarowej • wskazuje na przyczyny migracji ludności Chin produktów powstałych w wyniku jej • opisuje skutki trzęsień ziemi, mapie oraz nazywa obszary ze wsi do miast • charakteryzuje przetworzenia • porównuje tajfunów i tsunami • wymienia o dużej koncentracji przemysłu w geograficzne czynniki kształtujące wydobycie ropy naftowej z zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych • porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze Azji ze środowiskiem przyrodniczym innych kontynentów • opisuje osiągnięcia najstarszych cywilizacji azjatyckich• wykazuje znaczenie ryżu dla kultury społeczeństwa azjatyckiego• omawia kontrasty przyrodnicze Chin • wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę• wykazuje przyczyny i skutki spowolnienia gospodarczego Japonii• przewiduje społeczno-gospodarcze skutki eksplozji demograficznej w Indiach • wykazuje wpływ hinduizmu na życie i działalność ludzi • uzasadnia lokalizację okręgów przemysłowych w Indiach• uzasadnia tezę, że konflikty na Bliskim Wschodzie mają wpływ na globalną gospodarkę działania umożliwiające życie i gospodarowanie w trudnych warunkach przyrodniczych • wymienia japońskie produkty znane na całym świecie • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • przedstawia znaczenie rybołówstwa dla gospodarki Japonii • podaje liczbę mieszkańców Japonii • wskazuje na mapie wielkie miasta Japonii i wymienia ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy japońskiej gospodarki• wskazuje na mapie Indie, podaje nazwę ich stolicy oraz nazwy państw sąsiadujących • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i rzeki Indii oraz wymienia ich nazwy • podaje liczbę ludności Indii • przedstawia uwarunkowania wysokiego przyrostu naturalnego w Indiach • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • wymienia nazwy bogactw mineralnych Indii • wymienia najważniejsze cechy gospodarki Indii • opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach • wyjaśnia znaczenie terminu „Bliski Wschód” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa należące do regionu Bliskiego Wschodu • wymienia cechy środowiska przyrodniczego i gospodarki Bliskiego Wschodu • wymienia nazwy państw, na których obszarze znajdują się najbogatsze złoża ropy naftowej • wyjaśnia znaczenie terminu „OPEC” • opisuje cechy kultury islamskiej Chinach• opisuje położenie geograficzne Japonii na podstawie mapy ogólnogeograficznej •omawia cechy środowiska przyrodniczego Japonii • charakteryzuje klimat Japonii • wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju Japonii po II wojnie światowej • wyjaśnia znaczenie dużych nakładów finansowych na oświatę i badania naukowe • opisuje udział usług w strukturze PKB • wyjaśnia znaczenie transportu dla gospodarki Japonii • opisuje czynniki pozaprzyrodnicze sprzyjające rozwojowi rolnictwa w Japonii • wyjaśnia znaczenie terminu „marikultura • określa położenie geograficzne Indii • omawia cechy środowiska przyrodniczego Indii • omawia prognozy wzrostu liczby ludności Indii • wyjaśnia znaczenie terminu „zielona rewolucja” • opisuje poziom rozwoju rolnictwa Indii • charakteryzuje uwarunkowania rolnictwa Indii • wyjaśnia, dlaczego w Indiach występuje duże pogłowie bydła • przedstawia czynniki rozwoju przemysłu w Indiach • wskazuje na mapie gospodarczej Indii wybrane ośrodki przemysłu high-tech • opisuje położenie geograficzne Bliskiego Wschodu • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa Bliskiego Wschodu i ich stolice oraz podaje ich nazwy • opisuje warunki naturalne Bliskiego Wschodu • charakteryzuje zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie • charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego • przedstawia działania państw Bliskiego Wschodu mające na celu uniezależnienie się od wydobycia ropy naftowej • charakteryzuje gospodarkę krajów Bliskiego Wschodu, w których nie wydobywa się ropy naftowej • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów na Bliskim Wschodzie objętych klimat Japonii • wyjaśnia wpływ cyrkulacji monsunowej na klimat Japonii • wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych dla tworzenia nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego • analizuje strukturę eksportu Japonii i formułuje wnioski • wyjaśnia, dlaczego główne ośrodki gospodarcze Japonii skoncentrowane są na wybrzeżach tego kraju • przedstawia przyczyny dużej gęstości zaludnienia na wyspie Honsiu • analizuje diagram ilustrujący zmiany liczby ludności w XX i XXI wieku • wykazuje problemy związane ze stale zwiększającą się liczbą ludności Indii • wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii w Indiach • opisuje system kastowy społeczeństwa Indii• wskazuje warunki przyrodnicze Bliskiego Wschodu niekorzystne dla działalności gospodarczej człowieka • analizuje rozmieszczenie, zasoby i wydobycie ropy naftowej na Bliskim Wschodzie na podstawie map tematycznych i danych statystycznych • analizuje udział państw Bliskiego Wschodu w światowym wydobyciu ropy naftowej i formułuje wnioski • analizuje wartość PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca w wybranych krajach Bliskiego Wschodu i formułuje wnioski • charakteryzuje Bliski Wschód pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego wartością PKB na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach Bliskiego Wschodu • opisuje wpływ religii na gospodarkę krajów Bliskiego Wschodu i życie muzułmanów • analizuje skutki konfliktów na Bliskim Wschodzie • porównuje poziom życia mieszkańców poszczególnych krajów Bliskiego Wschodu konfliktami zbrojnymi Europa Uczeń: • wskazuje na mapie świata Europę • • określa położenie geograficzne wskazuje na mapie wybrane Europy na podstawie mapy elementy linii brzegowej Europy ogólnogeograficznej • i wymienia ich nazwy • wskazuje na charakteryzuje linię brzegową mapie wybrane niziny, wyżyny i Europy na podstawie mapy • góry Europy oraz wymienia ich porównuje średnią wysokość nazwy • wymienia cechy Europy ze średnią wysokością ukształtowania powierzchni Europy innych kontynentów • wykazuje na podstawie mapy • wskazuje na typowo nizinny charakter mapie wybrane europejskie rzeki i ukształtowania powierzchni Europy jeziora oraz wymienia ich nazwy• na podstawie mapy • przedstawia omawia przemiany polityczne w czynniki geograficzne wpływające Europie po 1989 roku • wymienia na klimat Europy • opisuje klimat nazwy wybranych krajów Europy • Europy na podstawie mapy • wyjaśnia znaczenie terminu wyjaśnia znaczenie terminu „terytorium zależne” • wskazuje „kontynentalizm klimatu” • najmniejsze i największe państwa charakteryzuje wybrane strefy Europy pod względem powierzchni roślinne Europy • opisuje i liczby ludności na mapie rozmieszczenie wód politycznej Europy • podaje liczbę powierzchniowych w Europie na ludności Europy • wymienia podstawie mapy • wyjaśnia przyczyny niskiego przyrostu przyczyny zmian na mapie naturalnego • wymienia nazwy politycznej Europy po 1989 roku • krajów o najniższym i najwyższym wyjaśnia skutki rozpadu ZSRR • współczynniku przyrostu wymienia nazwy wybranych krajów naturalnego w Europie • wymienia Europy i ich stolic • wskazuje na nazwy krajów, które zamieszkuje mapie kraje położone zarówno w ludność o największej średniej Europie, jak i w Azji oraz wymienia długości życia • wymienia czynniki ich nazwy• opisuje liczbę ludności wpływające na długość życia w Europy na tle liczby ludności świata Europie • opisuje różnice w • przedstawia zmiany liczby wyglądzie osób pochodzących z ludności w Europie w latach różnych części Europy • wymienia 2000–2007 • analizuje przyczyny odmiany człowieka zamieszkujące i skutki niskiego przyrostu Europę • wymienia nazwy rodzin naturalnego • porównuje językowych, do których należą współczynnik przyrostu języki europejskie • wymienia naturalnego w wybranych krajach nazwy państw, w których Europy • porównuje udział obowiązuje więcej niż jeden język ludności powyżej 65 roku życia w urzędowy • wymienia przykłady strukturze wiekowej wybranych zróżnicowania kulturowego państw Europy • porównuje mieszkańców Europy • wskazuje na strukturę wiekową ludności Europy mapie obszary o największej i Afryki • wyjaśnia znaczenie i najmniejszej gęstości zaludnienia terminu „wielokulturowość” • w Europie oraz wymienia ich nazwy przedstawia zróżnicowanie • wskazuje na mapie największe językowe mieszkańców Europy • miasta Europy oraz wymienia ich opisuje strukturę wyznaniową nazwy • opisuje, na podstawie mieszkańców Europy • opisuje, na mapy, położenie Londynu • podstawie map tematycznych, wyjaśnia znaczenie terminu „kraje zróżnicowanie regionalne, skandynawskie” • wskazuje kraje kulturowe, narodowościowe • oblicza rozciągłość południkową • opisuje położenie geograficzne i i równoleżnikową Europy • granice Europy z innymi przedstawia genezę powstawania gór kontynentami na mapie w Europie • wykazuje wpływ ogólnogeograficznej świata • czynników geograficznych na cechy porównuje linię brzegową Europy z klimatu Europy • wykazuje związki linią brzegową innych kontynentów między budową geologiczną • porównuje ukształtowanie a ukształtowaniem pionowym Europy powierzchni Europy • wykazuje znaczenie procesów z ukształtowaniem powierzchni integracyjnych zachodzących w innych kontynentów • wyjaśnia Europie • opisuje cele i zadania Unii wpływ zlodowaceń na rzeźbę Europejskiej • analizuje prognozy powierzchni Europy • wyjaśnia zmian demograficznych zależności między typem klimatu a w Europie • uzasadnia twierdzenie, występowaniem formacji że społeczeństwo europejskie się roślinnych • wyjaśnia wpływ starzeje • wyjaśnia przyczyny działalności rzek na rzeźbę i skutki wydłużania się średniej powierzchni Europy • wyjaśnia długości życia • wykazuje genezę wybranych europejskich wielokulturowość Europy • wykazuje jezior • przedstawia terytoria skutki wielokulturowości zależne wybranych krajów • mieszkańców Europy • wyjaśnia wyjaśnia znaczenie terminu przyczyny warunkujące „suwerenność” • wykazuje, że rozmieszczenie ludności w Europie • tempo wzrostu liczby ludności wykazuje niekorzystny wpływ w Europie jest najniższe na świecie warunków środowiska • analizuje piramidę płci i wieku i przyrodniczego Europy Północnej na formułuje wnioski • porównuje działalność gospodarczą człowieka • wartość współczynnika przyrostu porównuje środowisko przyrodnicze naturalnego z odsetkiem ludności krajów Europy Północnej • powyżej 65 roku życia i formułuje charakteryzuje czynniki decydujące o wnioski • wyjaśnia przyczyny wykształceniu pięter klimatycznostarzenia się europejskich roślinnych w Alpach • wykazuje społeczeństw • wykazuje znaczenie sektora usług turystycznych konsekwencje starzenia się i finansowych dla gospodarki krajów społeczeństw europejskich • alpejskich • wykazuje odrębność porównuje strukturę wyznaniową kulturową mieszkańców gór • ludności w wybranych państwach wykazuje atrakcyjność przyrodniczą Europy • opisuje, na podstawie Europy Południowej • wykazuje mapy, rozmieszczenie ludów związki między rozwojem turystyki a Europy • opisuje przyczyny warunkami przyrodniczymi i i konsekwencje zróżnicowania dziedzictwem kulturowym • ocenia ludności Europy • omawia rolę turystyki w rozwoju położenie oraz układ przestrzenny gospodarczym krajów Europy Londynu • przedstawia znaczenie Południowej • wykazuje wpływ Londynu jako światowej metropolii czynników pozaprzyrodniczych • charakteryzuje środowisko na wielkość produkcji roślinnej i przyrodnicze krajów Europy zwierzęcej • dowodzi, że francuskie Północnej • wyjaśnia, dlaczego rolnictwo jest wysoko rozwinięte• porty morskie położone za kołem wykazuje wysoki poziom rozwoju podbiegunowym nie zamarzają • przemysłu, rolnictwa i usług w wykazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typową Niemczech • analizuje • wykazuje następstwa południkowej i równoleżnikowej rozciągłości Europy• analizuje przyczyny rozpadu ZSRR i Jugosławii • wyróżnia regiony geopolityczne Europy i uzasadnia ich powstanie• analizuje problemy demograficzne Europy i formułuje wnioski• uzasadnia, że Europa charakteryzuje się warunkami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi korzystnymi dla osadnictwa • analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji w wybranych krajach Europy • charakteryzuje zjawisko odpływu ludności z obszarów północnej Skandynawii • przedstawia walory turystyczne krajów Europy Północnej • charakteryzuje genezę rzeźby alpejskiej • analizuje czynniki decydujące o rozwoju sektora finansowego w Szwajcarii• wykazuje zależności miedzy wielkością ruchu turystycznego a przychodami wybranych krajów •ocenia, na podstawie danych statystycznych, miejsce Francji w produkcji rolnej w Europie• dowodzi, że Niemcy znajdują się w ścisłej czołówce najlepiej rozwiniętych państw świata • analizuje przyczyny migracji ludności do Niemiec • porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • projektuje tygodniowy pobyt na Słowacji, uwzględniając walory środowiska przyrodniczego i kulturowego• porównuje środowisko społecznogospodarcze południowych i wschodnich sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • uzasadnia tezę, że Rosja jest krajem o wielkich możliwościach gospodarczych • przedstawia przyczyny dysproporcji społecznych w Rosji Europy Północnej na mapie i wymienia ich nazwy • wymienia warunki przyrodnicze Europy Północnej niesprzyjające działalności człowieka • wymienia cechy środowiska przyrodniczego Europy Północnej sprzyjające działalności człowieka • wymienia nazwy głównych bogactw naturalnych krajów skandynawskich • przedstawia główne działy przemysłu dynamicznie rozwijające się w krajach Europy Północnej • opisuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie głównych ośrodków miejskich w Europie Północnej• wyjaśnia znaczenie terminu „kraje alpejskie” • wskazuje kraje alpejskie na mapie ogólnogeograficznej, wymienia nazwy tych państw oraz nazwy ich stolic • wyjaśnia znaczenie terminu „granica wiecznego śniegu” • wymienia czynniki decydujące o występowaniu lodowców górskich w Alpach • wymienia wiodące działy gospodarki krajów alpejskich • opisuje specyfikę rozmieszczenia ludności w Alpach • wskazuje największe miasta alpejskie na mapie i wymienia ich nazwy• wyjaśnia znaczenie terminu „kraje śródziemnomorskie” • wskazuje na mapie kraje Europy Południowej i wymienia nazwy ich stolic • przedstawia turystyczną atrakcyjność regionu śródziemnomorskiego • wskazuje na mapie wyspy położone na Morzu Śródziemnym i wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie góry znajdujące się na obszarze południowej Europy i wymienia ich nazwy • wyjaśnia znaczenie terminu „makia” • wymienia przykłady atrakcji turystycznych południowej Europy • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Francję i podaje nazwę jej stolicy • wymienia czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunkujące i etniczne współczesnej Europy • opisuje rozmieszczenie ludności w Europie na podstawie mapy • omawia przyczyny wysokiego wskaźnika urbanizacji w Europie • wyjaśnia znaczenie terminu „metropolia” i wymienia przykłady europejskich metropolii • wyjaśnia, dlaczego Londyn jest nazywany „miastem świata” • opisuje położenie państw Europy Północnej • opisuje warunki przyrodnicze Europy Północnej • wyjaśnia łagodzący wpływ prądu morskiego na cechy klimatu Europy Północnej • wyjaśnia znaczenie terminu „okres wegetacyjny” • charakteryzuje rolnictwo Europy Północnej • omawia znaczenie upraw roślin w specjalnie ogrzewanych i doświetlanych szklarniach • wykazuje znaczenie położenia Skandynawii i omawia sposoby wykorzystania mórz • analizuje wielkość połowów ryb w wybranych krajach świata i krajach Europy Północnej • przedstawia wykorzystanie surowców odnawialnych w produkcji energii • omawia położenie krajów alpejskich na podstawie mapy ogólnogeograficznej • opisuje warunki klimatyczne w Alpach • wyjaśnia występowanie źródeł wielu rzek europejskich w Alpach • charakteryzuje piętra klimatycznoroślinne w Alpach • opisuje rzeźbę Alp • opisuje główne kierunki rozwoju gospodarczego krajów alpejskich • charakteryzuje strukturę przemysłu krajów alpejskich • ocenia warunki rozwoju hydroenergetyki w krajach alpejskich • opisuje rozmieszczenie miast i gęstość zaludnienia w krajach alpejskich• omawia położenie geograficzne krajów śródziemnomorskich na podstawie mapy ogólnogeograficznej • opisuje warunki środowiska przyrodniczego krajów śródziemnomorskich • roślinnością krajów Europy Północnej • analizuje i ocenia strukturę użytkowania ziemi w Europie Północnej • ocenia poziom życia mieszkańców Europy Północnej • wykazuje wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności w Europie Północnej • wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego• charakteryzuje środowisko przyrodnicze krajów alpejskich • wykazuje wpływ gór na środowisko przyrodnicze i gospodarkę krajów alpejskich • analizuje strukturę użytkowania ziemi w krajach alpejskich i formułuje wnioski • wykazuje, że kraje alpejskie należą do państw wysoko rozwiniętych• wykazuje turystyczną atrakcyjność regionu śródziemnomorskiego • opisuje wybrane atrakcje turystyczne regionu • analizuje infrastrukturę turystyczną i jej znaczenie dla rozwoju turystyki Europy Południowej • wykazuje niekorzystny wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze • ukazuje dziedzictwo kulturowe krajów śródziemnomorskich • analizuje strukturę użytkowania ziemi we Francji • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie upraw we Francji • wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji, związek między warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej • wykazuje, że przemysł środków transportu ma duże znaczenie dla gospodarki Francji• wykazuje wysoki poziom rozwoju gospodarczego Niemiec na podstawie wartości PKB i struktury zatrudnienia • wykazuje znaczenie usług dla gospodarki Niemiec • analizuje działania Niemiec na rzecz ochrony środowiska • przedstawia przyczyny spadku tempa rozwoju gospodarczego Niemiec na uwarunkowania rozwoju przemysłu przetwórczego i formułuje wnioski • podaje przyczyny rozpadu Czechosłowacji • porównuje tempo rozwoju gospodarczego Czech i Słowacji oraz formułuje wnioski • analizuje historię powstania Litwy, Białorusi i Ukrainy • wykazuje zróżnicowanie gospodarcze tych państw • ocenia zasoby bogactw mineralnych Litwy, Białorusi i Ukrainy • omawia efekty przemian gospodarczych, które nastąpiły na Białorusi, Litwie i na Ukrainie • wykazuje przyczyny i skutki depopulacji na Białorusi, Litwie i Ukrainie • wykazuje zróżnicowanie warunków przyrodniczych oraz ich wpływ na rozmieszczenie ludności i działalność gospodarczą • analizuje zmiany przyrostu naturalnego w Rosji i formułuje wnioski • wyjaśnia przyczyny i skutki spadku średniej długości życia wśród mężczyzn w Rosji • wykazuje zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe społeczeństwa rosyjskiego • wyjaśnia rolę Rosji w światowej gospodarce i polityce • wykazuje zróżnicowanie gospodarcze Rosji rozwój rolnictwa we Francji • wymienia nazwy roślin uprawianych we Francji • opisuje produkty charakterystyczne dla Francji • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Niemcy, podaje nazwę stolicy tego państwa oraz nazwy krajów z nim sąsiadujących • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Niemiec oraz wymienia ich nazwy • przedstawia udział przemysłu w strukturze PKB Niemiec • wymienia nazwy wybranych roślin uprawianych w Niemczech• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Czechy i Słowację, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych krain geograficznych oraz najważniejszych rzek Czech i Słowacji • wymienia nazwy państw będących głównymi partnerami handlowymi Czech i Słowacji • wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Czechy i Słowację• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Litwę, Białoruś i Ukrainę, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Litwy, Białorusi i Ukrainy oraz podaje ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego tych państw • wymienia problemy demograficzne Białorusi, Litwy i Ukrainy • wyjaśnia znaczenie terminu „depopulacja” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Rosję, wymienia nazwę jej stolicy • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne, rzeki i jeziora Rosji oraz wymienia ich nazwy • charakteryzuje warunki klimatyczne i roślinność krajów śródziemnomorskich na podstawie map tematycznych • charakteryzuje walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze krajów Europy Południowej • opisuje, na podstawie mapy tematycznej, rozmieszczenie najważniejszych ośrodków turystycznych Europy Południowej • opisuje położenie geograficzne Francji • charakteryzuje warunki klimatyczno-glebowe warunkujące rozwój rolnictwa we Francji • opisuje ukształtowanie powierzchni terenu we Francji na podstawie mapy • wskazuje na mapie gospodarczej i charakteryzuje najważniejsze regiony rolnicze Francji • porównuje wielkość plonów pszenicy i buraków cukrowych w wybranych krajach • charakteryzuje Wspólną Politykę Rolną krajów Unii Europejskiej • identyfikuje cechy rolnictwa towarowego • opisuje długości granic Polski z poszczególnymi państwami • określa położenie geograficzne Niemiec na mapie ogólnogeograficznej • przedstawia czynniki dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec • wyjaśnia znaczenie transportu dla gospodarki Niemiec • wymienia przyczyny dobrego rozwoju gospodarczego Niemiec • przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Zagłębia Ruhry • opisuje położenie geograficzne Słowacji i Czech na mapie ogólnogeograficznej • przedstawia wspólne cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji • opisuje zasoby bogactw naturalnych Czech i Słowacji • opisuje atrakcje Czech i Słowacji przyciągające turystów• opisuje położenie geograficzne Litwy, Białorusi i Ukrainy • charakteryzuje początku XXI wieku • wyjaśnia przyczyny i skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Niemczech • opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa Niemiec • charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze Czech i Słowacji • wykazuje podobieństwa i różnice w gospodarce tych państw • porównuje strukturę PKB oraz strukturę zatrudnienia Czech i Słowacji • analizuje demograficzne podobieństwa i różnice Czech i Słowacji • przedstawia problemy społeczności romskiej zamieszkującej Słowację • porównuje poziom rozwoju gospodarczego Litwy, Białorusi i Ukrainy • opisuje uwarunkowania rozwoju gospodarki Litwy • wyjaśnia przyczyny słabego rozwoju gospodarczego Białorusi • opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa na Ukrainie • wyjaśnia przyczyny kryzysu gospodarczego na Ukrainie po rozpadzie ZSRR • analizuje współczynnik przyrostu naturalnego na Białorusi, Litwie i Ukrainie oraz formułuje wnioski • przedstawia działania rządów Litwy, Białorusi i Ukrainy mające na celu zahamowanie depopulacji • opisuje atrakcje turystyczne Krymu• wykazuje konsekwencje przyrodnicze dużej rozciągłości równoleżnikowej i południkowej Rosji • wskazuje na mapie obszary występowania wieloletniej zmarzliny • wykazuje wpływ występowania wieloletniej zmarzliny na działalność człowieka • wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze Rosji • przewiduje skutki depopulacji w Rosji • opisuje uwarunkowania rozwoju przemysłu w Rosji • wykazuje, że gospodarka Rosji ma charakter surowcowy • analizuje strukturę eksportu Rosji i formułuje wnioski • omawia najważniejsze problemy rosyjskiego wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Rosji • wyjaśnia znaczenie terminu „wieloletnia zmarzlina” • wymienia nazwy najgęściej zaludnionych obszarów Rosji • wymienia najważniejsze problemy ludnościowe Rosji • wymienia główne cechy rosyjskiej gospodarki • wymienia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego w Rosji • wymienia nazwy bogactw naturalnych Rosji i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze Litwy, Białorusi i Ukrainy • przedstawia cechy gospodarki Litwy, Białorusi i Ukrainy • przedstawia współczesne przemiany gospodarcze Ukrainy • przedstawia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego na Białorusi, Litwie i Ukraini e • określa położenie geograficzne Rosji na mapie ogólnogeograficznej • omawia cechy ukształtowania powierzchni Rosji • charakteryzuje strefy klimatyczno-roślinne Rosji • opisuje rozmieszczenie ludności w Rosji na podstawie mapy gęstości zaludnienia • wyjaśnia przyczyny depopulacji w Rosji • przedstawia przyczyny spadku współczynnika urodzeń w Rosji • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów w Rosji o dużej koncentracji przemysłu • opisuje zróżnicowanie etniczne, językowe i religijne mieszkańców Rosji • przedstawia uwarunkowania niewielkiego zaludnienia w części Rosji położonej na wschód od Uralu rolnictwa Klasa 2A, 2B - Bliżej Geografii Ludność Polski Uczeń potrafi: na podstawie zestawień statystycznych odczytywać liczbę ludności Polski w różnych okresach; definiować przyrost naturalny i rzeczywisty; odczytać z różnych wykresów strukturę ludności; definiować pojęcia związane z migracjami; wskazywać większe miasta Polski; określać funkcje miasta i wsi; podać przykłady grup określić miejsce Polski w Europie pod względem liczby ludności; odczytywać mapę gęstości zaludnienia w Polsce; wskazywać obszary o do-datnim i ujemnym przyroście natu-ralnym i rzeczywistym;analizować strukturę ludności w Polsce; podać przykłady fal migracyjnych w Polsce; zdefiniować zespoły miejskie, podać przykłady; wskazać na wykresach demograficznych okresy wyżów i niżów demograficznych; wykonać wykres przedstawiający zmiany liczby ludności; podać przyczyny zróżnicowania przyrostu naturalnego Polski; podać przyczyny bezrobocia w Polsce; omówić przyczyny migracji i wyjaśnić ich rozmieszczenie; opisać funkcje wybranych miast Polski; omówić tendencje zmian liczby ludności Polski; podać przyczyny wyżów i niżów demograficznych; analizować zmiany przyrostu naturalnego własnego regionu; analizować wskaźnik bezrobocia w poszczególnych regionach Polski; omówić konsekwencje migracji; analizować zmiany w osadnictwie wiejskim i miejskim; podać prognozować zmiany liczby ludności Polski, podając skutki; podać następstwa zmian liczby lud-ności i struktury ludności Polski; wskazać możliwości rozwiązywania problemu bezrobocia; porównać dawne i obecne przyczyny migracji Polaków; wskazać przy-kłady wpływu mniejszości narodowych i grup etnicznych na rozwój kultury Gospodarka Polski Uczeń potrafi: - - etnicznych i mniejszości narodowych w Polsce. wskazać na mapie Polski występowanie grup etnicznych i mniejszości narodowych; wskazać skupiska Polonii na świecie; wskazać państwa należące do Unii Europejskiej. omówić typy wsi; scharakteryzować wybrane grupy etniczne i mniejszości narodowe; przedstawić korzyści wynikające z wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. przyczyny rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce; przedstawić obszary współpracy państw członkowskich Unii Europejskiej. narodowej; porównywać typy wsi; analizować przestrzenny rozwój przykładowego miasta; oceniać działania podejmowane przez Unię Europejską wymienić sektory gospodarki narodowej; wymienić czynniki wpływające na rozwój rolnictwa. zdefiniować zbiory i plony; wymienić formy użytkowania ziemi w Polsce. podać zadania poszczególnych gałęzi przemysłu; wymienić surowce wykorzystywane w poszczególnych gałęziach; wskazać główne okręgi przemysłowe Polski. dokonać podziału usług na rodzaje; wymienić rodzaje transportu i łączności. wymienić regiony Polski o szczególnych walorach turystycznych; podać przykłady obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce; podać przykłady negatywnego wpływu człowieka na środowisko przyrodnicze; wymienićformy ochrony przyrody. podać przykład miernika stanu gospodarki; wykonać i analizować wykres użytkowania ziemi. omówić na podstawie mapy rozmieszczenie upraw roślin i chowu zwierząt w Polsce. na podstawie wskaźników ocenić produkcję przemysłową Polski; omówić występowanie surowców energetycznych w Polsce; na podstawie wykresów omówić strukturę wybranych okręgów przemysłowych omówić znaczenie usług; odczytywać z mapy szlaki i główne węzły transportu; omówić znaczenie komunikacji w gospodarce. na podstawie wskaźników oceniać natężenie ruchu turystycznego; omówić walory turystyczne wybranego regionu; wskazać obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce; podać zagrożenia środowiska przyrodniczego Polski. analizować strukturę zasiewów i wielkość produkcji rolniczej; omówić warunki naturalne rolnictwa wybranych regionów Polski; podać przyczyny występowania upraw roślin i chowu zwierząt w określonych regionach; omówić występowanie surowców mineralnych i ich zastosowanie w poszczególnych gałęziach przemysłu; omówić przyczyny rozwoju wybranych okręgów przemysłowych na podstawie wskaźników ocenić poziom transportu i łączności w Polsce ocenić stopień zagospodarowania turystycznego poszczególnych regionów; opisać wybrany obiekt spośród wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO; na podstawie map ocenić stopień zmian środowiska przyrodniczego; wymienić i wskazać na mapie przykłady form ochrony przyrody. omówić wskaźniki rozwoju gospodarczego; porównać poziom gospodarczy państw świata na podstawie wskaźników. na podstawie wskaźników porównywać rolnictwo Polski z rolnictwem innych państw. podać konsekwencje obecnej sytuacji przemysłu Polski, wynikające z powojennej historii jego rozwoju; charakteryzować nowoczesne gałęzie przemysłu. porównać poziom transportu i łączności Polski z innymi państwami; opracować trasę turystyczną we własnym regionie; uzasadnić wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO polskich obiektów; opisać walory wybranego parku narodowego; porównać gospodarkę centralnie planowaną z wolnorynkową. - analizować problemy polskiego rolnictwa; omówić perspektywy rozwoju polskiego rolnictwa. analizować problemy polskiego rybołówstwa. analizować problemy polskiego przemysłu; omówić perspektywy rozwoju polskiego przemysłu; uzasadnić tworzenie specjalnych stref ekonomicznych. zaproponować nowe kierunki rozwoju usług i komunikacji w Polsce. porównać obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce z obiektami w innych krajach; podać propozycje działań zmierzających do poprawy warunków środowiska przyrodniczego Polski; opisać walory parków narodo-wych w Polsce. - Wybrane regiony Polski Uczeń potrafi: - wskazywać na mapie omawiane regiony; przypisywać regiony do pasów rzeźby powierzchni; podać ważną rzekę, główne miasto i wyróżniającą cechę regionu. Sąsiedzi Polski Uczeń potrafi: wskazać i opisać położenie danego państwa; wskazać stolicę państw sąsiadujących z Polską; wybrać spośród krajów sąsiadujących z Polską państwa należące do Unii Europejskiej i NATO. - omówić wyróżniające region cechy - analizować pochodzenie rzeźby klimatu; wymienić formy rzeźby danego regionu; podać zasoby regionu; podać główne procesy naturalne; analizować strukturę kształ-tujące wybrane elementy ludności regionu na tle Polski. środo-wiska danego regionu; - wymienić główne formy działalności człowieka. wymienić główne atrakcje omówić podobieństwa turystyczne państw sąsiadujących i różnice kulturowe pomiędzy pańz Polską; na podstawie diagramów stwami sąsiadującymi; przedstawić i danych statystycznych odczytywać zmiany polityczne i gospodarcze, strukturę demograficzną sąsiadów zachodzące w regionie. z Polską Polski - - - dostrzegać związki przyczynowo- zaproponować działania wpływające skutkowe zachodzące w środowisku na rozwój społeczno-gospodarczy geograficznym danego regionu. danego regionu. - sejsmicznej i wulkanicznej - przedstawić cechy środowiska przyrodniczego, wyróżniające dane państwo; przedstawić historię przemian politycznych w regionie; - wskazać wspólne dla państw naszego regionu problemy demograficzne, gospodarcze i doty- czące ochrony środowiska omówić euroregiony i ich rolę w kształtowaniu więzi transgranicznych; zaproponować wspólne działania dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego w regionie. Klasa 3A, 3B - Bliżej Geografii Europa wskazać na mapie podstawowe wskazać na mapie jednostki przedstawić cechy środowiska wyjaśnić genezę poszczególnych scharakteryzować wyjątkowe Uczeń potrafi: jednostki fizycznogeograficzne Europy; wymienić podstawowe cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego Europy; wskazać na mapie politycznej państwa Europy; wskazać na mapie Europy przykładowe miejsca konfliktów narodowościowych; wskazać na mapie politycznej państwa skandynawskie; wymienić elementy środowiska przyrodnicze go Islandii wpływające na specyfikę tego kraju; wskazać na mapie Europy ważne regiony przemysłowe i rolnicze; zlokalizować na mapie Londyn i wymienić jego podstawowe funkcje; przedstawić zalety i wady życia w wielkim mieście; wskazać na mapie Alpy i państwa, w granicach których leży ten łańcuch górski; wskazać na mapie europejskie państwa leżące nad Morzem Śródziemnym; podać przykłady państw europejskich o dużych walorach turystycznych; wskazać na mapie obszary o dużych zmianach środowiska przyrodniczego. fizycznogeograficzne Europy, największe rzeki i jeziora; przedstawić podstawowe cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego Europy; podać przykłady świadczące o dużym zróżnicowaniu ludów Europy; wyjaśnić przyczyny wybranych konfliktów narodowościowych; przedstawić cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego państw skandynawskich; scharakteryzować wybrane elementy środowiska przyrodniczego Islandii wpływające na specyfikę tego kraju; wyjaśnić pojęcia: restrukturyzacja, rolnictwo intensywne, współpraca transgraniczna; wymienić główne cechy światowych metropolii; scharakteryzować społeczeństwo Londynu; wymienić główne cechy środowiska przyrodniczego Alp; opisać główne walory środowiska przyrodniczego basenu Morza Śródziemnego; wyjaśnić pojęcia związan; podać przykłady działań na rzecz poprawy stanu środowiska przyrodniczego z turystyką. przyrodniczego wyróżniające Europę na tle innych kontynentów.; wyjaśnić przyczyny zróżnicowania ludów Europy; scharakteryzować działania ograniczające konflikty narodowościowe; przedstawić najważniejsze cechy gospodarek poszczególnych państw skandynawskich; wyjaśnić genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego Islandii; przedstawić związki między warunkami środowiska a gospodarką wybranych regionów Europy Zachodniej.;opisać funkcje społeczno- gospodarcze Londynu jako miasta; scharakteryzować genezę powstania górotworu Alp; przedstawić genezę rzeźby i warunki klimatyczne w państwach basenu Morza Śródziemnego; scharakteryzować walory przyrodnicze wybranego regionu turystycznego Europy; scharakteryzować działania na rzecz poprawy stanu środowiska przyrodniczego. Azja kontynent rekordów Uczeń potrafi: wskazać na mapie podstawowe jednostki fizycznogeograficzne Azji; wymienić podstawowe cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego; wskazać na mapie politycznej państwa Azji, wymienić charakterystyczne elementy środowiska przyrodniczego Chin, podać różnice między gospodarką rynkową i planowaną centralnie; wymienić charakterystyczne elementy środowiska przyrodniczego Japonii wpływające na specyfikę tego kraju; opisać warunki naturalne Azji Południowo- Wschodniej; podać przykłady biednych i bogatych państw regionu; wyjaśnić pojęcia: przyrost naturalny, eksplozja demograficzna, kasty; wskazać na mapie politycznej państwa Bliskiego Wschodu. wskazać na mapie jednostki fizycznogeograficzne Azji,największe rzeki i jeziora; scharakteryzować podstawowe cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego Azji; podać przykłady świadczące o dużym zróżnicowaniu ludów Azji; scharakteryzować wybrane elementy środowiska przyrodniczego Chin wpływające na specyfikę tego kraju; dokonać analizy wskaźnika urodzeń i zgonów Chin; podać definicje terminów: kapitał zagraniczny, siła robocza, globalne ocieplenie; scharakteryzować wybrane elementy środowiska przyrodniczego Japonii; przedstawić walory turystyczne państw Azji PołudniowoWschodniej; scharakteryzować zróżnicowanie etniczne, językowe, religijne społeczeństwa Indii ; opisać przedstawić wyróżniające się na tle inny chkontynentów cechy środowiska przyrodniczego Azji; scharakteryzować cywilizacje starożytne wywodzące się z Azji; wskazać miejsca konfliktów narodowościowych w Azji; wyjaśnić genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego Chin wpływających na specyfikę tego kraju; podać przyczyny obecnej sytuacji demograficznej kraju; scharakteryzować gospodarkę Chin; wyjaśnić genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego Japonii; wyjaśnić związki między warunkami środowiska przyrodniczego a gospodarką wybranych regionów Azji Południowo-Wschodniej; przedstawić dysproporcje warunków życia ludności w Indiach; elementów środowiska przyrodniczego Europy; podać przykłady państw o dużym wewnętrznym zróżnicowaniu językowym i kulturowym; przedstawić procesy integracyjne w Europie; wyjaśnić genezę krajobrazu Europy Północnej; wyjaśnić przyczyny sukcesu gospodarczego państw skandynawskich; wyjaśnić zależność między gospodarką Islandii a warunkami środowiska przyrodniczego; scharakteryzować przemiany gospodarcze drugiej połowy XX wieku; przedstawić zależność rozwoju Londynu od warunków środowiska przyrodniczego; przedstawić zależność rozwoju gospodarczego Szwajcarii od warunków środowiska przyrodniczego Alp; scharakteryzować problemy społeczno- gospodarcze państw basenu Morza Śródziemnego; scharakteryzować walory przyrodnicze wskazanego regionu turystycznego Europy; przedstawić przykłady współpracy międzynarodowej w celu poprawienia stanu środowiska przyrodniczego. wyjaśnić genezę poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego Azji; podać przyczyny wskazanych konfliktów w Azji; wymienić działania podjęte w celu zlikwidowania tych konfliktów; wyjaśnić zależność gospodarki Chin od warunków środowiska przyrodniczego; przedstawić konsekwencje obecnej sytuacji demograficznej Chin; przedstawić problemy społeczne wynikające z przemian gospodarczych w Chinach; wyjaśnić zależność gospodarki Japonii od warunków środowiska przyrodniczego; scharakteryzować gospodarkę Japonii.; opisać przemiany gospodarcze w Azji Południowo-Wschodniej w drugiej połowie XX wieku; podać przyczyny niskiego rozwoju społeczno- zjawiska przyrodnicze w Europie i wyjaśnić ich pochodzenie; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej Europy; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji politycznej Europy; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw skandynawskich; scharakteryzować inną niż Londyn europejską metropolię, podać przykład państwa alpejskiego (innego niż Szwajcaria), wskazując na zależność rozwoju od środowiska przyrodniczego Alp; podać przykład państwa śródziemnomorskiego (innego niż Włochy), wskazując na zależność jego rozwoju od środowiska przyrodniczego; zaproponować sposób promocji wybranego regionu Europy; wyjaśnić wpływ krajów europejskich na stan środowiska przyrodniczego w Polsce. scharakteryzować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze w Azji i wyjaśnić ich pochodzenie; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej Azji; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej Chin; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej Chin; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej Japonii; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw Azji PołudniowoWschodniej; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno- warunki środowiska przyrodniczego na Bliskim Wschodzie Od równika do biegunów Uczeń potrafi: wymienić charakterystyczne elementy środowiska przyrodniczego Afryki; wskazać obszary nadwyżek i niedoborów wody; określić wartości przyrostu naturalnego w Afryce; wskazać na mapie główne jednostki fizyczno geograficzne Ameryki Północnej i Łacińskiej; podać przykłady państw biednych i bogatych; wskazać na mapie główne jednostki fizycznogeograficzne Ameryki Południowej; scharakteryzować las równikowy; wskazać wielkie miasta Ameryki Południowej; zdefiniować pojęcie urbanizacji; wskazać na mapie megalopolis i większe miasta w Stanach Zjednoczonych; wymienić elementy środowiska przyrodniczego USA wpływające na specyfikę tego kraju; wyjaśnić pojęcie: technopolia i podać jgo przykład; wymienić elementy środowiska przyrodniczego Australii wpływające na specyfikę tego kontynentu; wskazać i nazwać cztery archipelagi wysp Oceanii; wymienić elementy środowiska przyrodniczego Oceanii wpływające na specyfikę tego regionu. wyjaśnić pojęcia: Antarktyda, Antarktyka, Arktyka; wskazać na mapie Antarktydę, Antarktykę, Arktykę. przedstawić charakterystyczne wybrane elementy środowiska przyrodniczego Afryki; podać nazwy roślin uprawnych Afryki; podać sposoby gospodarowania w Afryce; przedstawić główne problemy Afryki; wskazać regiony głodu w Afryce.; opisać warunki naturalne Ameryki Północnej i Łacińskiej; określić wartość przyrostu naturalnego państw Ameryki Środkowej; opisać warunki naturalne Ameryki Południowej; przedstawić znaczenie lasu równikowego dla Ziemi; wymienić problemy wielkich miast Ameryki Południowej; scharakteryzować elementy środowiska przyrodniczego USA; . wymienić cechy wybranej nowoczesnej gałęzi przemysłu; przedstawić wybrane elementy środowiska przyrodniczego Australii; wskazać najważniejsze działy gospodarki Australii; wyjaśnić pochodzenie wysp Oceanii; podać cechy środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki. przedstawić zróżnicowanie etniczne i religijne Bliskiego Wschodu; wskazać przykłady konfliktów. wyjaśnić genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego Afryki; opisać problemy rolnictwa Afryki; analizować przyczyny głodu w Afryce; podać przyczyny wysokiego przyrostu naturalnego w Ameryce Środkowej; scharakteryzować wody powierzchniowe Ameryki Południowej;przedstawić piętrowość roślinną lasu równikowego; podać przyczyny i skutki urbanizacji pozornej; scharakteryzować zróżnicowanie etniczne społeczeństwa Ameryki Południowej; wyjaśnić genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego USA; podać przyczyny zróżnicowania gęstości zaludnienia na obszarze USA; opisać warunki rozwoju nowoczesnych gałęzi przemysłu w USA; wyjaśnić genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego Australii; scharakteryzować rolnictwo Australii; wyjaśnić genezę wysp Oceanii; scharakteryzować klimat i roślinność wysp Oceanii; wyjaśnić przyczyny występowania specyficznych warunków środowiska przyrodniczego na obszarach podbiegunowych -gospodarczego Indii; wyjaśnić przyczyny i skutki konfliktów na Bliskim Wschodzie wyjaśnić zależności między elementami środowiska przyrodniczego Afryki; wyjaśnić przyczyny problemów rolnictwa w Afryce; przedstawić sposoby rozwiązania problemu głodu i ocenić ich skuteczność; określić związki między warunkami środowiska przyrodniczego a gospodarką Ameryki Południowej, Północnej i Łacińskiej; wyjaśnić wpływ warunków środowiska przyrodniczego na lokalizację i funkcjonowanie miast w Ameryce Południowej. wyjaśnić zależność gospodarki USA od warunków środowiska przyrodniczego; przedstawić rolę usług w gospodarce USA; wyjaśnić zależności między elementami środowiska przyrodniczego a gospodarką Australii; scharakteryzować gospodarkę na wyspach Oceanii;opisać działania człowieka na obszarach podbiegunowych gospodarczej państw Bliskiego Wschodu. Scharakteryzować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze w Afryce i wyjaśnić ich pochodzenie; przedstawić przykłady pomocy międzynarodowej dla społeczeństwa Afryki i ocenić ich skuteczność; przedstawić wskazane problemy Afryki; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw Ameryki Północnej i Łacińskiej; przedstawić szanse i zagrożenia związane z kontynuacją obecnej polityki gospodarczej państw Ameryki Południowej; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw Ameryki Południowej; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej USA; określić wpływ kryzysu finansowego 2007– 2009 na gospodarkę USA; podać przykłady charakterystycznych zjawisk przyrodniczych w Australii i wyjaśnić ich pochodzenie.; przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw Oceanii; przedstawić historię odkryć polarnych. PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII – liceum Dział Mapa świata Uczeń poprawnie: Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra wyjaśnia znaczenie terminów: państwo, integracja, dezintegracja; wskazuje na mapie politycznej świata wybrane państwa i ich stolice; wymienia przykłady największych i najmniejszych państw pod względem powierzchni i liczby ludności; wymienia nazwy państw powstałych w Europie po 1989 r.; wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską wymienia nazwy województw Polski wymienia elementy państwa; wyjaśnia różnicę między enklawą a eksklawą; wskazuje na mapie politycznej świata przykłady enklaw i eksklaw ; porównuje powierzchnię państw na podstawie danych statystycznych; wymienia nazwy kontynentów objętych procesem dekolonizacji; podaje przyczyny dekolonizacji; wymienia przykłady terytoriów zależnych; podaje przyczyny procesów integracji i dezintegracji państw; wymienia regiony świata; w których zachodzą procesy integracji i dezintegracji; opisuje położenie i granice i podział administracyjny Polski opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności na poszczególnych kontynentach; opisuje czynniki wpływające na zmiany liczby ludności na świecie; odczytuje z mapy tematycznej zróżnicowanie opisuje zmiany na mapie; politycznej świata w różnych okresach historycznych; opisuje skutki dekolonizacji; analizuje mapę polityczną świata; opisuje zmiany na mapie politycznej świata po 1989 r. oraz następstwa tych zmian; opisuje na podstawie mapy Polski i danych statystycznych zmiany granic Polski po 1945 r. wyjaśnia kształtowanie się aktualnego podziału politycznego od okresu wielkich odkryć geograficznych przez kolonializm po proces dekolonizacji; opisuje ustroje polityczne na świecie; wyjaśnia gospodarcze, społeczne oraz polityczne skutki integracji i dezintegracji w skali lokalnej, regionalnej i globalnej; wykazuje korzyści wynikające z położenia geograficznego Polski analizuje przyczyny integracji i dezintegracji państw; uzasadnia, dlaczego niektóre kraje ulegają rozpadowi politycznemu; ocenia znaczenie położenia geopolitycznego Polski w Europie i na świecie oblicza współczynnik przyrostu naturalnego; wykazuje przyczyny zmian współczynnika przyrostu naturalnego na świecie; porównuje na podstawie danych statystycznych wartość współczynnika przyrostu naturalnego w wyjaśnia przyczyny dysproporcji między wartością współczynnika przyrostu naturalnego w krajach wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo; analizuje skutki eksplozji demograficznej; analizuje skutki prognozuje zmiany liczby ludności na świecie; przewiduje skutki wzrostu liczby ludności na świecie; formułuje wnioski na podstawie analizy diagramu ilustrującego zmiany współczynnika przyrostu naturalnego w Polsce w Ludność i urbanizacja wyjaśnia znaczenie terminów: demografia, przyrost naturalny, eksplozja demograficzna; wymienia Uczeń poprawnie: czynniki wzrostu liczby ludności na świecie; wymienia nazwy najludniejszych kontynentów Ocena celująca i wskazuje te kontynenty na mapie świata; wymienia nazwy krajów o wysokim i niskim przyroście naturalnym; odczytuje z wykresu wartość współczynników: urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego w Polsce; wyjaśnia znaczenie terminów: struktura demograficzna, struktura zatrudnienia; wymienia cechy struktury demograficznej; wymienia państwa o różnej średniej długości trwania życia na świecie oraz wskazuje je na mapie; odczytuje dane z piramidy wieku i płci; definiuje bezrobociewyjaśnia znaczenie terminu gęstość zaludnienia; wymienia nazwy obszarów o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia na świecie i wskazuje te obszary na mapie; wymienia na podstawie mapy bariery osadnicze na świecie; odczytuje z danych statystycznych gęstość zaludnienia na kontynentach; wyjaśnia znaczenie terminów: migracja, emigracja, imigracja, reemigracja, saldo migracji; wymienia czynniki migracji na świecie; wymienia przyczyny migracji zagranicznych Polaków; wymienia nazwy krajów, do których migrują Polacy, i wskazuje te kraje na mapie; wymienia główne i mieszane odmiany ludzkie i wskazuje rozmieszczenie ich przedstawicieli na mapie; wymienia główne rodziny i grupy językowe na świecie; wymienia główne religie na świecie; wyjaśnia znaczenie terminu mniejszość narodowa; wymienia mniejszości narodowe żyjące w Polscewymienia rodzaje jednostek osadniczych; wyjaśnia znaczenie terminów: miasto, wieś; wymienia funkcje miast na świecie; wskazuje na mapie świata i Polski największe miasta; wymienia kryteria wyróżniania miast w Polsce; wyjaśnia znaczenie terminów: urbanizacja, wskaźnik urbanizacji, zespoły miejskie; wymienia płaszczyzny urbanizacji; wymienia czynniki mające wpływ na intensywność urbanizacji; odczytuje na podstawie danych statystycznych wskaźniki urbanizacji w wybranych krajach świata wymienia nazwy najlepiej i najsłabiej współczynnika przyrostu naturalnego na świecie; wymienia czynniki wpływające na eksplozję demograficzną; analizuje wykres przedstawiający model przejścia demograficznego; opisuje na podstawie wykresu i danych statystycznych zmiany liczby ludności w Polsce po 1946 r.; opisuje strukturę wieku i płci na podstawie danych statystycznych oraz piramidy wieku i płci na wybranych przykładach; odczytuje z mapy średnią długość trwania życia na świecie; omawia przyczyny wzrostu średniej długości trwania życia w Europie; omawia przyczyny starzenia się społeczeństw; charakteryzuje na podstawie piramidy wieku cechy społeczeństwa młodego i starego; charakteryzuje strukturę zatrudnienia ludności w wybranych krajach; omawia przyczyny bezrobocia na wybranych przykładach; omawia czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności na wybranych przykładach; omawia na podstawie mapy gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności na świecie ; wyróżnia i charakteryzuje obszary o optymalnych i trudnych warunkach do zamieszkania; opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie ludności w Polsce; klasyfikuje migracje i podaje ich przyczyny; odczytuje z wykresu saldo migracji w wybranych krajach świata; wyjaśnia przyczyny ujemnego salda migracji ludności w wybranych krajach; opisuje główne kierunki migracji na świecie; wyjaśnia przyczyny kulturowego zróżnicowania ludności na świecie; opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę wyznaniową na świecie; opisuje na podstawie mapy zróżnicowanie językowe ludności świata oraz kręgi cywilizacyjne na świecie; wymienia nazwy regionów zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe w Polsce i wskazuje te regiony na mapie; wyjaśnia różnicę między miastem a wsią; podaje przykłady typowych form osadnictwa wiejskiego; opisuje czynniki miastotwórcze i funkcje miast; opisuje krajach słabo i wysoko rozwiniętych; charakteryzuje fazy przejścia demograficznego i epidemiologicznego na przykładach z całego świata; wymienia czynniki wpływające na niską wartość przyrostu naturalnego w Polsce; wymienia skutki starzenia się społeczeństw; wyjaśnia przyczyny zróżnicowania współczynnika feminizacji i maskulinizacji w krajach słabo i wysoko rozwiniętych gospodarczo; analizuje piramidę wieku i płci ludności Polsku; porównuje strukturę zatrudnienia w wybranych krajach świata na podstawie danych statystycznych i wykresu; wyjaśnia przyczyny różnych rodzajów bezrobocia porównuje gęstość zaludnienia w krajach słabo i wysoko rozwiniętych gospodarczo; oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia; porównuje wartość gęstości zaludnienia w wybranych krajach; opisuje geograficzne czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Polsce porównuje saldo migracji w wybranych krajach; oblicza współczynnik przyrostu rzeczywistego; opisuje wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby ludności na świecie charakteryzuje na podstawie mapy zróżnicowanie odmian ludzkich; charakteryzuje różnice między poszczególnymi kręgami kulturowymi na świecie; analizuje zróżnicowanie kulturowe ludności Polski; opisuje typy form osadnictwa wiejskiego; opisuje zmiany w funkcji obszarów wiejskich na wybranych przykładach; porównuje miasta typowe dla poszczególnych regionów świata; wymienia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia miast w Polsce; opisuje fazy urbanizacji; porównuje i opisuje wskaźniki urbanizacji na świecie i w wybranych regionach; opisuje procesy tworzenia się aglomeracji miejskich oraz ich formy; wykazuje różnice między aglomeracją monocentryczną a policentryczną; opisuje przyczyny powstawania dzielnic nędzy w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo ujemnego przyrostu naturalnego w krajach wysoko rozwiniętych; opisuje cechy społeczeństw w różnych fazach przejścia demograficznego na wybranych przykładach; analizuje model przejścia epidemiologicznego na wybranych przykładach; ukazuje zmiany liczby ludności w Polsce interpretuje piramidę wieku i płci społeczeństwa młodego (rozwojowego), zastojowego i starego (regresywnego); wykazuje zależność pomiędzy strukturą płci a wiekiem społeczeństwa; porównuje strukturę demograficzną Polski ze strukturą demograficzną wybranych krajów świata; wykazuje zależność struktury zatrudnienia od poziomu gospodarczego państw; wymienia społeczne i ekonomiczne skutki bezrobocia na świecie; wyjaśnia, na czym polegają zmiany zachodzące na rynku pracy w skali globalnej i regionalnej, wynikające z rozwoju nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych; wykazuje wpływ barier osadniczych na rozmieszczenie ludności na świecie; wykazuje zależność pomiędzy liczbą ludności a poziomem rozwoju gospodarczego na danym obszarze; charakteryzuje współczesne kierunki emigracji Polaków; charakteryzuje czynniki wpływające na atrakcyjność niektórych państw dla imigrantów; opisuje pozytywne i negatywne skutki migracji zagranicznych; podaje konsekwencje występowania wielu odmian ludzkich oraz dużego zróżnicowania etnicznego na świecie; wyjaśnia znaczenie kultury i tradycji regionalnych w procesie różnicowania się regionów pod względem rozwoju społeczno-gospodarczego; wyjaśnia rolę tradycji w rozwoju przedsiębiorczości w państwach Azji PołudniowoWschodniejocenia pozytywne i negatywne skutki życia w mieście; podaje przykłady typów miast odznaczających się podobnymi elementami architektonicznym i układem przestrzennym; opisuje wybranych latach; analizuje konsekwencje struktury wieku w społeczeństwach odznaczających się wysokim i niskim odsetkiem dzieci i młodzieży; wymienia sposoby przeciwdziałania bezrobociu na świecie; uzasadnia konieczność dostosowania kwalifikacji zawodowych do zmieniających się potrzeb gospodarki w Europie i w Polsce; formułuje prawidłowości rządzące rozmieszczeniem ludności na świecie; analizuje skutki dużej lub małej gęstości zaludnienia w krajach słabo i wysoko rozwiniętych gospodarczo; analizuje główne kierunki migracji we współczesnym świecie; ocenia skutki migracji zagranicznych podaje przykłady działań, które mogłyby ograniczyć negatywne przejawy zróżnicowania rasowego, językowego i religijnego na świecie; wyjaśnia szanse i zagrożenia dla środowiska przyrodniczego i mieszkańców poszczególnych regionów wynikające z procesów przemian zachodzących na terenach wiejskich; identyfikuje i wyjaśnia procesy wzrostu liczby ludności oraz ekspansji przestrzennej wielkich metropolii świata; proponuje działania, które mogą poprawić jakość życia mieszkańców w dzielnicach nędzy (slumsach, fawelach) zurbanizowanych województw w Polsce Globalna gospodarka wymienia nazwy obszarów o korzystnych czynnikach rozwoju rolnictwa i wskazuje te obszary na Uczeń poprawnie: mapie świata; wymienia czynniki ograniczające rozwój rolnictwa; wyjaśnia znaczenie terminów: struktura użytkowania ziemi, monokultura, rolnictwo towarowe, rolnictwo samozaopatrzeniowe wymienia nazwy głównych roślin uprawnych na świecie ; wymienia czynniki warunkujące rozmieszczenie upraw na świecie; wymienia główne uprawy w Polsce wymienia cele hodowli zwierząt ; wymienia główne gatunki zwierząt hodowlanych w różnych regionach świata; wymienia przeznaczenie wybranych zwierząt hodowlanych; wyjaśnia znaczenie terminów: monokultura leśna, lesistość, rybołówstwo, rybactwo, akwakultura, marikultura; wymienia największe kompleksy leśne na Ziemi; wymienia funkcje lasów; wymienia na podstawie mapy województwa o największym i najmniejszym zalesieniu w Polsce; wymienia na podstawie danych statystycznych nazwy państw o największych połowach morskich; wymienia nazwy portów rybackich w Polscewymienia sekcje i działy przemysłu; wymienia funkcje przemysłu; wymienia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki lokalizacji przemysłu ; wymienia najlepiej rozwijające się działy produkcji przemysłowej w Polsce; wyjaśnia znaczenie terminów: okręg przemysłowy, ośrodek przemysłowy; na podstawie fotografii typy fizjonomiczne przykładowych miast świata; wymienia na podstawie mapy miasta w Polsce liczące powyżej 200 tysięcy mieszkańców; opisuje przyczyny urbanizacji na świecie; wymienia typy aglomeracji miejskich; wyjaśnia zróżnicowanie procesów urbanizacji na świecie; wyjaśnia proces dezurbanizacji; wskazuje na mapie świata obszary najsilniej i najsłabiej zurbanizowane oraz największe zespoły miejskie; wymienia fazy urbanizacji wyjaśnia znaczenie rolnictwa; opisuje na podstawie map warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa na świecie; wymienia pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa; wyróżnia na podstawie danych statystycznych i wykresu główne cechy struktury użytkowania ziemi; opisuje na podstawie danych statystycznych poziom mechanizacji rolnictwa w wybranych krajach świata; wymienia cechy rolnictwa ekstensywnego i intensywnego; klasyfikuje rośliny uprawne; podaje przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu obszarów upraw wybranych roślin ; wymienia nazwy obszarów upraw wybranych roślin i wskazuje te obszary na mapie świata ; wymienia największych producentów wybranych roślin; wyjaśnia znaczenie roślin zbożowych i przemysłowych w Polsce; przedstawia czynniki wpływające na hodowlę zwierząt na świecie ; omawia na podstawie wykresów pogłowie zwierząt hodowlanych na wybranych przykładach; wymienia nazwy regionów hodowli zwierząt i wskazuje te regiony na mapie świata; opisuje główne kierunki produkcji zwierzęcej w Polsce; przedstawia gospodarcze wykorzystanie lasów; wymienia różnice między rabunkową a racjonalną gospodarką leśną; wymienia kraje na świecie o zróżnicowanej lesistości; opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie głównych kompleksów leśnych w Polsce; przedstawia podział obszarów morskich na świecie; kryteria wyróżniania miast w Polsce wykazuje przyczyny i skutki ekspansji przestrzennej wielkich metropolii świata; charakteryzuje proces suburbanizacji i reurbanizacji w Polsce; wyjaśnia przyczyny powstawania dzielnic nędzy, wzrostu przestępczości, degradacji środowiska przyrodniczego i problemów komunikacyjnych w dużych miastach wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania rolnictwa na świecie; porównuje cechy rolnictwa intensywnego i ekstensywnego na wybranych przykładach; oblicza wielkość plonów na wybranych przykładach opisuje główne obszary upraw na świecie; wyjaśnia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia obszarów wybranych upraw na świecie; porównuje wielkość produkcji rolniczej w wybranych krajach świata i w Polsceopisuje główne obszary chowu zwierząt na świecie ; wymienia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia chowu na świecie; porównuje intensywny i ekstensywny chów zwierząt; omawia czynniki wpływające na zróżnicowanie rozmieszczenia hodowli bydła w różnych regionach; wyjaśnia przyczyny spadku pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce; charakteryzuje racjonalną gospodarkę leśną na wybranych przykładach; charakteryzuje kierunki zmian w powierzchni lasów na świecie (w wyniku wylesiania i zalesiania); omawia problemy gospodarki leśnej w Polsce; charakteryzuje cechy gospodarki morskiej; porównuje udział oceanów w światowych połowach; omawia problemy gospodarki morskiej w Polsce; omawia różnice między przymusową, związaną i swobodną lokalizacją przemysłu; podaje przykłady lokalizacji przymusowej, związanej i swobodnej; charakteryzuje rewolucje przemysłowe; wyjaśnia przyczyny ocenia wpływ wybranych czynników przyrodniczych i społecznogospodarczych na zmiany struktury użytkowania ziemi; wykazuje pozytywne i negatywne skutki rolnictwa uprzemysłowionego; analizuje przestrzenne rozmieszczenie sposobów gospodarowania na świecie i w wybranych regionach; uzasadnia przyczyny zróżnicowania upraw roślin w wybranych regionach; ocenia zmiany w strukturze zasiewów w Polsce ocenia strukturę hodowli zwierząt na świecie ; ocenia znaczenie chowu zwierząt dla polskiej gospodarki; analizuje skutki nieracjonalnej gospodarki leśnej na świecie i w Polsce; podaje przykłady pozytywnego i negatywnego gospodarowania zasobami leśnymi; wykazuje przyczyny rabunkowej gospodarki leśnej na wybranych przykładach; analizuje zagrożenia wynikające ze zbyt intensywnej eksploatacji zasobów morskichwyjaśnia związki między lokalizacją przemysłu a warunkami naturalnymi, rynkiem zbytu, szlakami komunikacyjnymi i potencjałem ludzkim; analizuje przyczyny prywatyzacji i restrukturyzacji przemysłu w Polsce; wyjaśnia udział i znaczenie inwestycji zagranicznych w Polsce wymienia pozytywne i negatywne skutki koncentracji przemysłu analizuje na podstawie mapy udział produktów wysokiej technologii w eksporcie artykułów przemysłowych w wybranych krajach; opisuje wpływ przemysłu wysokich technologii na wykazuje na wybranych przykładach zależność poziomu produkcji rolnej od warunków pozaprzyrodniczych; porównuje warunki rozwoju rolnictwa w Polsce z warunkami rozwoju rolnictwa w krajach Unii Europejskiej i formułuje wnioski; porównuje na podstawie danych statystycznych plony i zbiory roślin uprawnych w wybranych krajach świata i w Polsce oraz formułuje wnioski; wykazuje zależność w rozmieszczeniu chowu niektórych gatunków zwierząt hodowlanych od warunków produkcji rolnej; uzasadnia potrzebę ochrony zasobów leśnych oraz formułuje wnioski; uzasadnia potrzebę współdziałania państw w zakresie ochrony zasobów morskich; ocenia skutki procesu restrukturyzacji i modernizacji przemysłu na świecie i w Polsce; ocenia politykę państw wysoko rozwiniętych gospodarczo dotyczącą restrukturyzacji okręgów przemysłowych; uzasadnia korzyści wynikające z rozwijania nowoczesnych gałęzi przemysłu; prognozuje zmiany w bilansie energetycznym świata do 2050 r.; uzasadnia konieczność racjonalnej gospodarki surowcami energetycznymi i energią; ocenia możliwości wykorzystania w Polsce źródeł energii odnawialnej; uzasadnia, że zatrudnienie w usługach jest jednym z mierników poziomu rozwoju gospodarczego; wyjaśnia znaczenie łączności w funkcjonowaniu polskiej gospodarki; charakteryzuje główne problemy transportu w Polsce; wykazuje potrzebę ochrony walorów wymienia na podstawie mapy nazwy okręgów przemysłowych na świeciewyjaśnia znaczenie terminów: restrukturyzacja przemysłu, modernizacja przemysłu, deglomeracja przemysłu; wymienia branże przemysłu high-tech; wymienia na podstawie mapy regiony, w których rozwija się przemysł high-tech; wymienia źródła energii na świecie; wymienia surowce energetyczne; wymienia największych producentów surowców energetycznych; wymienia główne surowce energetyczne w Polsce; wymienia typy elektrowni; wymienia odnawialne źródła energii; wymienia nazwy różnych typów elektrowni w Polsce; wyjaśnia znaczenie usług; wymienia rodzaje usług; wymienia działy komunikacji; klasyfikuje rodzaje transportu; wyjaśnia znaczenie terminu infrastruktura transportowa; wymienia czynniki rozwoju transportu; wymienia na podstawie mapy nazwy głównych portów morskich oraz wskazuje główne szlaki transportu morskiego; wymienia na podstawie mapy nazwy regionów o największej gęstości dróg kołowych na świecie ; wyjaśnia znaczenie terminów: turystyka, walory turystyczne infrastruktura turystyczna; wymienia rodzaje turystyki; wymienia przyczyny rozwoju turystyki wymienia przykłady wykorzystania oceanu światowego; opisuje na podstawie mapy obszary połowów morskich; porównuje na podstawie danych statystycznych wielkość połowów morskich w Polsce z innymi krajami; przedstawia znaczenie przemysłu; omawia na wybranych przykładach czynniki lokalizacji przemysłu; wymienia na podstawie danych statystycznych i wskazuje na mapie świata kraje o największej produkcji przemysłowej w wybranych dziedzinach; charakteryzuje na podstawie wykresu udział przemysłu w tworzeniu PKB w wybranych krajach; przedstawia na podstawie danych statystycznych i wykresu strukturę produkcji przemysłowej w Polsce; charakteryzuje cechy okręgu przemysłowego; wymienia rodzaje okręgów przemysłowych na świecie i lokalizuje je na mapiewymienia cechy restrukturyzacji i modernizacji przemysłu; przedstawia cechy przemysłu wysokiej technologii; wymienia czynniki lokalizacji przemysłu high-tech; opisuje rozmieszczenie ośrodków high-tech na świecie; przedstawia na podstawie mapy rozmieszczenie surowców energetycznych na świecie; opisuje znaczenie surowców energetycznych; wymienia nazwę organizacji skupiającej największych eksporterów ropy naftowej; odczytuje z wykresu zmiany w bilansie energetycznym świata; odczytuje na podstawie wykresów udział wybranych krajów w światowej produkcji energii elektrycznej; lokalizuje na mapie surowce energetyczne w Polsce; wymienia zalety i wady różnych rodzajów elektrowni; wymienia i lokalizuje na mapie obszary występowania różnych typów elektrowni ; wyjaśnia znaczenie odnawialnych źródeł energii elektrycznej dla gospodarki; lokalizuje na mapie Polski elektrownie cieplne i wodne; wyjaśnia znaczenie usług we współczesnej gospodarce; wykazuje znaczenie transportu; opisuje zróżnicowanie sieci transportowej na zmian zachodzących w polskim przemyśle w ostatnim 30-leciu; charakteryzuje na podstawie mapy czynniki lokalizacji wybranych okręgów przemysłowych; omawia strukturę gałęziową przemysłu w wybranych okręgach; charakteryzuje formy przestrzenne przemysłu high—tech; charakteryzuje wybrany ośrodek hightech; wymienia przykłady najszybciej rozwijających się gałęzi nowoczesnego przemysłu; wymienia czynniki wpływające na strukturę energii w danym kraju; analizuje bilans energetyczny świata; wyjaśnia twierdzenie, że ropa naftowa rządzi światem; analizuje strukturę produkcji energii elektrycznej w Polsce; wykazuje korzyści z wykorzystywania niekonwencjonalnych źródeł energii; ocenia rolę nowoczesnych usług komunikacyjnych w funkcjonowaniu gospodarki i w życiu codziennym; opisuje na podstawie wykresu dostęp do internetu w wybranych krajach świata; wyjaśnia przyczyny, które zadecydowały o stanie sieci transportowej w poszczególnych państwach; charakteryzuje wady i zalety różnych rodzajów transportu; omawia znaczenie nowoczesnych terminali w rozwoju regionów charakteryzuje wybrane obszary intensywnie zagospodarowane turystycznie; identyfikuje pozytywne i negatywne skutki rozwoju turystyki dla gospodarki i środowiska przyrodniczego rozwój gospodarczy państwwymienia skutki eksploatacji i wykorzystywania tradycyjnych surowców energetycznych; charakteryzuje i ocenia zróżnicowanie i zmiany struktury wykorzystania surowców energetycznych na świecie; ocenia zjawisko uzależnienia produkcji energii na świecie od źródeł zaopatrzenia surowców nieodnawialnych; ocenia pozytywne i negatywne skutki rozwoju energetyki atomowej; przedstawia problemy przemysłu energetycznego w Polsce; wyjaśnia przyczyny zróżnicowania udziału sektora usług w tworzeniu dochodu narodowego na świecie; omawia zmiany zachodzące w kierunkach i natężeniu ruchu osób i towarów na świecie i w wybranych regionach; opisuje atrakcje turystyczne wybranych regionów świata; wyjaśnia przyczyny zmian kierunków wyjazdów turystycznych Polaków; ocenia atrakcyjność turystyczną Polski turystycznych; opisuje turystykę jako źródło dochodu ludności Globalne problemy Uczeń poprawnie: świecie; opisuje działy łączności; opisuje znaczenie poszczególnych rodzajów transportu lądowego na świecie; opisuje na podstawie mapy przestrzenne zróżnicowanie gęstości sieci dróg kołowych i sieci kolejowej na świecie; opisuje znaczenie transportu wodnego i lotniczego; wyjaśnia znaczenie turystyki w gospodarce państw świata; klasyfikuje turystykę wg różnych kryteriów; charakteryzuje rodzaje turystyki; wymienia nazwy regionów o wysokich walorach turystycznych i wskazuje te regiony na mapie wyjaśnia znaczenie terminu produkt opisuje wskaźniki społecznokrajowy brutto; wymienia przyczyny -gospodarcze na danym obszarze; dysproporcji w rozwoju społecznoporównuje na podstawie mapy i gospodarczym świata; odczytuje z danych statystycznych produkt krajowy tabeli wybrane wskaźniki społecznobrutto na 1 mieszkańca w wybranych -gospodarcze na danym obszarze; krajach; charakteryzuje wskaźnik wymienia i wskazuje na mapie rozwoju społecznego (HDI); odczytuje z politycznej świata przykłady państw mapy zróżnicowanie wskaźnika HDI w wysoko, średnio i słabo rozwiniętych wybranych krajach; opisuje cechy gospodarczo; wyróżnia na podstawie krajów o różnym poziomie rozwoju na mapy regiony bogate i biedne; wybranych przykładach; określa na wymienia czynniki wpływające na podstawie mapy i danych nierównomierny dostęp do żywności; statystycznych, które regiony zalicza się wymienia na podstawie mapy kraje o do bogatej Północy, a które do niedoborze i nadprodukcji żywności; biednego Południa; opisuje przyczyny wyjaśnia znaczenie terminu głodu i niedożywienia; odczytuje z globalizacja; wymienia przyczyny wykresu strukturę niedożywienia w globalizacji; wymienia płaszczyzny wybranych regionach świata; wskazuje globalizacji; wyjaśnia znaczenie na mapie regiony głodu i niedożywienia terminów: integracja międzynarodowa, na świecie; wymienia nazwy organizacji handel zagraniczny, import, eksport, międzynarodowych zajmujących się bilans handlu zagranicznego; wymienia pomocą dla regionów, w których płaszczyzny integracji występuje zjawisko głodu; wymienia międzynarodowej; wymienia na przykłady procesów globalizacji; podstawie mapy nazwy organizacji wymienia korzyści wynikające z międzynarodowych ; wyjaśnia rozwoju procesu globalizacji; wymienia znaczenie terminu terroryzm; wymienia nazwy największych korporacji na źródła konfliktów na świecie; podaje świecieopisuje cele integracji w skali przykłady wybranych konfliktów globalnej i regionalnej; wyjaśnia zbrojnych znaczenie handlu międzynarodowego; wyjaśnia, co składa się na bilans handlu zagranicznego; wymienia na podstawie diagramów głównych światowych eksporterów i importerów; wymienia na podstawie mapy nazwy euroregionów na obszarach przygranicznych Polski opisuje przyczyny konfliktów zbrojnych; klasyfikuje państwa na podstawie analizy wskaźników społecznogospodarczych; opisuje skutki nierównomiernego rozwoju państw; opisuje poziomy wyżywienia na świecie; wyjaśnia, z czego wynikają różnice w wielkości i strukturze spożycia żywności na świecie; wyjaśnia przyczyny otyłości na świecie; wyjaśnia, na czym polegała zielona rewolucja; opisuje procesy globalizacji na świecie i ich wpływ na rozwój regionalny i lokalny; charakteryzuje wielkie korporacje i ich rolę w procesie globalizacji; przedstawia korzyści wynikające ze współpracy międzynarodowej; analizuje znaczenie ONZ; charakteryzuje organizacje międzynarodowe, których członkiem jest Polska; wymienia nazwy euroregionów na obszarach przygranicznych Polski; opisuje miejsce i charakter wybranych zamachów terrorystycznych w XXI w; wyjaśnia skutki terroryzmu porównuje wybrane kraje świata pod względem wartości PKB na 1 mieszkańca (tys. USD) oraz wskaźnika HDI; dostrzega zależności między wartością wskaźnika PKB i HDI; analizuje działania bogatych państw i organizacji międzynarodowych mające na celu zniwelowanie różnic pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi krajami; wykazuje zależność poziomu wyżywienia ludności od warunków produkcji rolnej; analizuje skutki głodu i niedożywienia na świecie; wyjaśnia skutki zielonej rewolucji; wyjaśnia skutki otyłości jako choroby cywilizacyjnej; omawia pozytywne i negatywne skutki procesu globalizacji; podaje i analizuje przyczyny sprzeciwu wobec globalizacji; wyjaśnia znaczenie współpracy międzynarodowej na szczeblu krajowym i regionalnym; wyjaśnia na wybranych przykładach przyczyny procesów integracyjnych i ich skutki gospodarcze, społeczne i polityczne; analizuje pozytywne i negatywne skutki integracji europejskiej; wymienia skutki konfliktów zbrojnych; opisuje wybrany konflikt zbrojny, podając strony konfliktu, jego przebieg i przyczyny; wyjaśnia, w jaki sposób społeczność międzynarodowa może zapobiec istniejącym lub potencjalnym konfliktom zbrojnym wyjaśnia przyczyny dysproporcji w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego regionów świata; proponuje sposoby zmniejszenia nierówności w rozwoju społeczno-gospodarczym świata; ocenia i projektuje różne formy pomocy krajów i organizacji pozarządowych państwom oraz regionom dotkniętym głodem; ocenia skuteczność działań organizacji międzynarodowych zajmujących się pomocą dla regionów dotkniętych głodem; analizuje korzyści, jakie osiągają kraje średnio i słabo rozwinięte gospodarczo z lokalizacji filii międzynarodowych koncernów na ich terenie; uzasadnia na dowolnych przykładach, że Polska jest objęta procesem globalizacji; uzasadnia, że integracja polityczna i gospodarcza jest korzystna dla krajów zrzeszonych w poszczególnych organizacjach; ocenia i projektuje różne formy pomocy państwa i organizacji pozarządowych państwom i regionom dotkniętym konfliktami zbrojnymi wskazuje na mapie świata najważniejsze obszary konfliktów zbrojnych i zamachów Relacje człowiekśrodowisko Uczeń poprawnie: wyjaśnia znaczenie terminów: środowisko przyrodnicze, środowisko geograficzne, antropopresja; wymienia przyczyny antropopresji; wymienia nazwy obszarów o dużej antropopresji; wyjaśnia znaczenie terminów: ekorozwój, recykling, rekultywacja; rozróżnia formy ochrony przyrody w Polsce; wymienia nazwy parków narodowych w Polsce wymienia przejawy antropopresji związanej z rozwojem rolnictwa; opisuje wpływ przemysłu i transportu na środowisko przyrodnicze; wymienia czynniki wpływające na niedobór wody na świecie przedstawia koncepcję zrównoważonego rozwoju; charakteryzuje filary zrównoważonego rozwoju; omawia na podstawie wykresu działania związane z recyklingiem opisuje efekt cieplarniany i mechanizm powstawania dziury ozonowej; opisuje przyczyny zachodzących współcześnie globalnych zmian klimatu (globalnego ocieplenia); charakteryzuje obszary niedoboru i nadmiaru wody na świecie i określa przyczyny tego zróżnicowania; wymienia działania człowieka przyczyniające się do deficytu zasobów wody na świecie; opisuje działania podejmowane na rzecz odbudowania równowagi ekologicznej; wymienia nazwy międzynarodowych form ochrony przyrody wymienia skutki wpływu człowieka na środowisko przyrodnicze; ocenia rozwiązania podejmowane w skali globalnej i regionalnej zapobiegające ocieplaniu się klimatu; projektuje działania stosowane w sytuacjach braku lub niedoborów wody w różnych strefach klimatycznych; analizuje etapy relacji człowiek – środowisko; proponuje sposoby ochrony przyrody formułuje problemy wynikające z eksploatowania zasobów odnawialnych i nieodnawialnych; wykazuje na przykładach, że zbyt intensywne wykorzystanie rolnicze gleb oraz nieumiejętne zabiegi agrotechniczne powodują w wielu częściach świata degradację gleb, co w konsekwencji prowadzi do spadku produkcji żywności, a w niektórych regionach świata – do głodu i ubóstwa przewiduje globalne przyrodnicze i pozaprzyrodnicze skutki zakłóceń równowagi ekologicznej; proponuje sposoby działań na rzecz zachowania równowagi w środowisku przyrodniczym; wykazuje na przykładach pozaprzyrodnicze czynniki zmieniające relacje człowiek – środowisko przyrodnicze
