O. Robert Wawrzeniecki OMI Archanioł Gabriel W czasie naszych

O. Robert Wawrzeniecki OMI
Archanioł Gabriel
W czasie naszych rekolekcji chcemy poświęcić nieco miejsca Archaniołom.
Kimże są te czyste duchy? Św. Grzegorz Wielki, rozróżniając pomiędzy
aniołami i archaniołami stwierdza: „Duchy, które zwiastują sprawy
mniejszej wagi, nazywają się aniołami, te zaś, które zapowiadają
wydarzenia najbardziej doniosłe – archaniołami” (Homilia św. Grzegorza
Wielkiego, papieża, do Ewangelii – Homilia 34, 8).
O znaczeniu i wyższej pozycji trzech Archaniołów: Michała, Gabriela i
Rafała świadczy fakt, że w kalendarzu liturgicznym zyskali nie tylko, jak
Aniołowie Stróżowie, wspomnienie, ale święto.
Jednym z najważniejszych pod względem powierzonego zadania jest
Archanioł Gabriel. To przecież właśnie Jemu przypadł „zaszczyt” ogłoszenia
Maryi, że Bóg wybrała ją na matkę Syna Bożego (por. Łk 1, 26-37). Jednak
to nie jedyna rola, jaką odgrywa Archanioł Gabriel. Zechciejmy przyjrzeć się
tej postaci w drugim dniu naszych rekolekcji.
Znaczenie imienia
Już samo imię „Gabriel” (z hebrajskiego Gabri-EL) oznacza rodzaj posługi.
Imię to oznacza „Moc Boża” lub „Mocą moją Bóg”. Czasem imię to jest
tłumaczone, jako „Mąż lub człowiek Boga” (np. Biblia Poznańska).
W tradycji żydowskiej uznawany był za drugiego Archanioła po Michale,
który zawsze był na pierwszym miejscu. Należał do tzw. „aniołów Tronu”,
którzy znajdowali się przed obliczem Boga i byli najwyższymi aniołami.
Gabriel w Biblii
Imię Gabriela w Biblii wspomniane jest 3 razy: jeden raz w Starym
Testamencie u Proroka Daniela (por. Dn 8, 15-26), a dwa w Nowym
Testamencie, w związku z zapowiedzią narodzenia św. Jana Chrzciciela
(por. Łk 1, 5-23) oraz zwiastowania przyjścia na świat Zbawiciela (por. Łk 1,
26-37).
1. Stary Testament
W wizji proroka Daniela głos nieznanego pochodzenia nakazuje właśnie
Gabrielowi wyjaśnić wizję, którą otrzymał Daniel. Zatem Gabriel pełni tutaj
rolę Anioła Interpretatora lub tłumacza (por. Dn 8, 15-16). Jest to pierwsze
miejsce biblijne, gdzie pojawia się postać Archanioła Gabriela. Jest to też
pierwsze miejsce w Biblii, gdzie spotykamy podanie imienia jakiegoś anioła.
Reakcją Daniela na przybycie Gabriela było przerażenie i padnięcie mu do
nóg, a następnie wysłuchanie wyjaśnienia na temat wizji, która odnosiła się
do końca czasów. Trwoga Daniela była tak wielka, że w czasie widzenia
stracił on przytomność i Gabriel musiał postawić go na nogi. Daniel
podkreśla w ten sposób, że wizja przekracza możliwości wytrzymałości
człowieka (por. Dn 8, 17-19).
Gabriel wyjaśnia wizję. Odnosi się ona do końca czasów. Wskazuje, że
doświadczenie, jakie spadło na Lud Boży jest wynikiem gniewu Boga.
Jednak w słowach Gabriela znajduje się pocieszenie, że będzie ten gniew
trwał tylko do pewnego czasu, po którym przyjdzie zmiłowanie Boże – Bóg
okaże miłosierdzie (por. Dn 1, 19-26).
Wyjaśnienia Gabriela są krótkie i zwięzłe, choć w sposób szczególny
objaśnia On symbolikę małego rogu, który pojawia się w wizji (por. Dn 8,
9). Ten element oznacza szczególne natężenie się nieprawości –
sprzeciwienie się Księciu Książąt: Bogu (por. Dn 8, 25). Tłumaczenie
Archanioła wskazuje bardzo wyraźnie, że Bóg jest Panem historii i czasu, a
ziemskie funkcjonowanie królów i książąt podlega ocenie Boga. Mamy tu
wyraźny sygnał, że ta prawda powinna być przedmiotem niezachwianej
wiary (por. Dn 8, 26).
2. Nowy Testament
Narodzenie św. Jana Chrzciciela
Pierwsze pojawienie się Gabriela w Nowym Testamencie wiąże się z
epizodem spotkania z Zachariaszem w celu oznajmienia narodzin św. Jana
Chrzciciela. Archanioł prowadzi dialog z Zachariaszem, który przedstawia
racje mówiące o tym, że obietnica anioła nie może się spełnić. Archanioł
jednak zostawia Zachariaszowi znak, którym jest strata mowy wraz z
zapewnieniem, że odzyska ją, jak tylko wszystko się spełni (por. Łk 1, 20; 1,
64).
W tym fragmencie dowiadujemy się, że Archanioł, który rozmawiał z
Zachariaszem stoi przed obliczem Boga i został przez Niego posłany, aby
oznajmić Zachariaszowi tę radosną wiadomość (por. Łk 1, 19).
Dowiadujemy się z tego fragmentu na temat miejsca przebywania
Archanioła i funkcji, którą pełni z polecenia Bożego.
Zwiastowanie
Schemat tego fragmenty, mówiącego o zwiastowaniu, znamy chyba bardzo
dobrze. Archanioł Gabriel przychodzi w konkretnym czasie i miejscu: w
szóstym miesiącu, w Nazarecie, w Galilei (por. Łk 1, 26). Posłaniec Boga
przychodzi do konkretnej osoby – Maryi z Nazaretu, poślubionej Józefowi
(por. Łk 1, 27).
W ten sposób rozpoczyna się najpiękniejszy dialog wiary na świecie. Anioł
pozdrawia Maryję (por. Łk 1, 28), a ona staje zmieszana wobec tak wielkiej
nowiny i zaczyna rozważać to, co zostało jej przekazane przez Gabriela
(por. Łk 1, 29). Archanioł wiedząc o niepokoju Mary zapewnia ją o Bożej
łasce i pomocy oraz szczegółowo przedstawia propozycję Boga (por. Łk 1,
30-33).
Maryja nie kwestionuje Bożej propozycji, ale pyta o sposób realizacji tej
obietnicy (por. Łk 1, 34). Archanioł Gabriel opowiada o jeszcze większej
tajemnicy, która możliwa jest tylko dla Boga (por. Łk 1, 35). Na
potwierdzenie tego, że u ludzi wiele rzeczy jest niemożliwych, a u Boga
wszystko możliwe, Gabriel podaje przykład krewnej Maryi: Elżbiety.
Wszelkie prawa natury mówiły i mówią, że urodzenie przez kobietę w
starości dziecka nie jest możliwe. Tymczasem oto Elżbieta spodziewa się
dziecka. Wielki cud Boga. Ten, który ustanowił prawa natury przekracza je
(por. Łk 1, 36-37).
Najważniejszy jest jednak finał tego dialogu. Posłaniec wykonał swoje
zadanie, przedstawił propozycję złożoną przez Boga Maryi. Teraz kolej na
Jej ruch – Bóg bowiem chce wolnego wyboru. Maryja, jako wierna
służebnica Boga, przyjmuje Jego propozycję i zgadza się na to, aby słowo
Boga zrealizowało się w jej życiu i pokrzyżowało jej plany (por. Łk 1, 38).
Archanioł odchodzi, bo wywiązał się z misji zleconej mu przez Boga
ogłoszenia nadejścia Emmanuela, Mesjasza, Króla Królów i Księcia Pokoju.
Rola Gabriela
Św. Grzegorz Wielki wyraża przekonanie, że największego zadania w
historii zbawienia nie mógł podjąć żaden inny anioł czy archanioł, jak tylko
właśnie Archanioł Gabriel, którego określa jako najważniejszego.
Archanioł Gabriel czyli „Moc Bożą” objawił Maryi, że ma stać się matką
Zbawiciela, który wybawi ludzi z niewoli grzechu, zła. Św. Grzegorz Wielki
mówi tak o Gabrielu: „Tak więc przez ‘Moc Bożą’ został zapowiedziany Ten,
który przyszedł jako Pan Zastępów i potężny w boju” (Homilia św.
Grzegorza Wielkiego, papieża, do Ewangelii – Homilia 34, 9).
Natomiast św. Grzegorz z Nyssy tak mówi o fakcie zwiastowania i
narodzenia Jezusa Chrystusa: „Nasza chora natura wymagała uzdrowienia;
upadła - potrzebowała podniesienia, martwa - wskrzeszenia. Utraciliśmy
posiadanie dobra, trzeba było je nam przywrócić. Byliśmy zamknięci w
ciemnościach, trzeba było przynieść nam światło. Będąc w niewoli,
oczekiwaliśmy Zbawiciela; jako więźniowie potrzebowaliśmy pomocy, jako
niewolnicy wyzwoliciela. Czy te powody były bez znaczenia? Czy nie
zasługiwały one na wzruszenie Boga, na to, by zniżył się aż do poziomu
naszej ludzkiej natury i nawiedził ją, skoro ludzkość znajdowała się w tak
opłakanym i nieszczęśliwym stanie?” (św. Grzegorz z Nyssy, Mowy
katechetyczne, 15).
Wielką rolę tego zwiastowania Gabriela podkreślamy właściwie w Kościele
każdego dnia, kiedy to odmawiamy modlitwę „Anioł Pański”. Tam przecież
wspominamy wydarzenia, które miały miejsce w czasie zwiastowania. Jan
Paweł II, który jest tak przywiązany do tej modlitwy, mówiąc o Gabrielu,
podkreślił: „Mówi ono [imię Gabriel – przyp. wł.] niejako, że szczytowym
momentem stworzenia jest wcielenie, najwyższy ‘znak wszechmocnego
Boga’” (Jan Paweł II, Audiencja Generalna, 6.06.1986).
Zrozumienie wielkości spotkania Gabriela z Maryją i wypowiedzianych w
czasie tego spotkania słów rzutuje także na naszą modlitwę osobistą, gdy
modlimy się słowami „Zdrowaś Maryjo”, a jeszcze szczególniej może
dotykać rozważania tajemnic różańcowych, w których słowa te są
motywem przewodnim. Bowiem dialog Maryi z Archaniołem tłumaczy nam
największą prawdę naszej wiary, wyznawaną każdej niedzieli: „zstąpił z
nieba i za sprawą Ducha Świętego stał się człowiekiem i narodził się z Maryi
Dziewicy” (Credo nicejsko-konstantynopolitańskie, tzw. mszalne wyznanie
wiary).
Archanioł Gabriel w kontekście wielkich słów, jakie wypowiedział wobec
Maryi, jawi się nam jeszcze w jednej perspektywie. Ta wizyta anielska na
tyle zmieszała i zaniepokoiła Maryję, że wypowiedziała ona swoje obawy, a
Gabriel odpowiedział ważnymi słowami: „Nie bój się Maryjo, znalazłaś
bowiem łaskę u Boga” (Łk 1, 30). Zatem Gabriel jawi się nam, w naszych
lękach i niepewnościach, jako Archanioł Pocieszenia.
Przez zwiastowanie, w wyznaczonym przez Boga czasie, spełnia się
obietnica, która została zawarta na kartach Księgi Rodzaju (por. Rdz 3, 15).
W tym momencie, jak mówi prefacja „to co Ewa straciła przez niewierność,
Maryja odzyskała przez wiarę i stała się dla pielgrzymującego ludu znakiem
pociechy i niezawodnej nadziei” (4 Prefacja o Najświętszej Maryi Pannie:
Maryja znakiem pociechy i nadziei, nr 58). Tę nadzieję z boskiego rozkazu
przyniósł właśnie Gabriel, który w ten sposób stał się Archaniołem Nadziei.
Archanioł Gabriel przez zwiastowanie wciągnął Maryję w niezgłębioną
tajemnicę Boga. Tajemnica ta nie może być tylko przyjęta do wiadomości,
ale musi być rozważana wciąż na nowo i w głębszy sposób. Jest to
tajemnica, która ma wypełnić nie tylko życie, ale i wieczność. Dlatego
można nazwać Gabriela Archaniołem wciągającym w Tajemnicę Boga.
To wszystko, co przez posługę Gabriela staje się nieustannie naszym
udziałem, wymaga jeszcze głębszego przeniknięcia. Archanioł Gabriel może
być tu dla nas nieodzownym przewodnikiem i nauczycielem oraz
przyjacielem, który oprowadza nas po tajemnicy Boga, który stał się
człowiekiem. Jest szczególnie przydatny nam w czasie adwentu, ale też
okazuje się niezbędny w przeżywaniu prawdziwej radości Bożego
Narodzenia.
„Boże, Ty spośród wszystkich Aniołów wybrałeś Archanioła Gabriela na
zwiastuna tajemnicy Twojego Wcielenia; spraw łaskawie, abyśmy
wspominając jego imię na ziemi, doznali jego opieki z nieba. Który żyjesz i
królujesz na wieki wieków”. Amen.