Rozmowa z Rafałem Kronenbergerem

148
149
] Łukasz Rudziński
Punkty przegięcia
Bolesław Prus
Lalka
fot. Bartosz Maz
Rozmowa z Rafałem Kronenbergerem
]
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..Rafał
.........................................................................................
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..Kronenberger
.........................................................................................
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
...............................................................................................................
Łukasz Rudziński: Dostajesz propozycje roli od reżysera i...
Rafał Kronenberger: Zaczyna się praca, która dla mnie jest zawsze połączeniem ciekawości
i lęku. Konstruując nowego człowieka, przedzieramy się przez tekst i zdarzenia. To wyprawa
w nieznane. Im odważniejszy i bardziej nieznany teren chcemy zdobyć, tym większe emocje.
Zjawiskowe role i największe kreacje wiążą się najczęściej z odwagą pójścia dalej niż inni. Oczywiście praca w teatrze jest zespołowa i kontrolowana przez reżysera, który kreuje dany świat,
rozdając zadania. Ale to od aktora zależy, czy odważy się zrobić coś, czego jeszcze nie robił, czy
też skorzysta ze znanych sobie rutynowych środków. Chciałbym móc robić zawsze coś innego, ale
do tego potrzebne są również sprzyjające warunki.
Ł.R.: W Kasi z Heilbronnu w reżyserii Jerzego Jarockiego w Teatrze Polskim we Wrocławiu zadebiutowałeś na scenie. Praca z bardzo cenionym reżyserem przydarzyła ci się na trzecim roku studiów.
R.K.: Dla studenta to zawsze nobilitacja – zaproszenie do pracy na zawodowej scenie, tym
bardziej przez Jarockiego. Ciekawe było to, że podczas prób trwała budowa sceny na Dworcu
Świebodzkim, czuliśmy więc, że trochę współtworzymy nową historię. Przypatrywaliśmy się
pracy Jarockiego – z tego, co pamiętam, był bardzo wymagający i wydawało się, że to on konstruował aktora od początku do końca, panował nad każdym gestem, brał na ucho każde zdanie,
a nawet ustawiał jego melodykę. Moja koleżanka z roku Kinga Preis zrobiła wtedy świetną rolę
tytułowej Kasi. Cieszę się, że po latach powróciłem na tę scenę, grając już duże role. Koło historii
się zatoczyło.
Ł.R.: Czy szkoły teatralne przygotowują aktorów do grania we współczesnym teatrze?
R.K.: Współczesny spektakl musi być wielowymiarowy i takie też musi być jego aktorstwo.
A to zupełnie inna kondycja niż ta, której uczy się w szkołach teatralnych, w których przeważnie
poznaje się linearne przeżycie psychologiczne. Dzisiaj trzeba wynajdywać nowe środki wyrazu.
Oczywiście warsztat oparty na psychologii i emocjonalności jest konieczny, ale w nowoczesnym
teatrze to zdecydowanie za mało. Studenci aktorstwa nie mają warsztatu, technik, które wykraczają poza Stanisławskiego. Dzisiaj teatry, które określane są jako cenione, ciekawe czy poszukujące, wykraczają poza psychologię i stawiają zupełnie nowe wymagania.
Ł.R.: Po studiach trafiłeś do Częstochowy, gdzie od razu dostałeś główną rolę w Fircyku w zalotach.
R.K.: W Teatrze im. A. Mickiewicza od razu duża rola i ciekawy człowiek, reżyser Henryk Rozen.
Podczas tej pracy był dla nas jak ojciec, uczył nas, jak się odnaleźć i być efektywnym na zawodowej scenie, jak dobrze pływać, kiedy rzucają od razu na głęboką wodę, i zweryfikować szybko
wszystko, czego uczyło się w szkole. To było mocne doświadczenie. Cały sezon był takim doświadczeniem, bo ten teatr okazał się osobnym, zamkniętym światem, rządzonym przez demoniczną
osobowość dyrektora. Poznaliśmy ciemną stronę księżyca.
Ł.R.: To znaczy?
R.K.: Długo by opowiadać. Jako anegdotę mogę przytoczyć pewnie zdarzenie. Robiłem zastępstwo w spektaklu, który zakończył się rzezią naszych kolegów ze sceny. Dyrektor po zdjęciu spektaklu z afisza kazał zabić dwa piękne koguty biorące w nim udział i zrobić z nich rosół. Podzielono
mięso i dyrektor wszystkich zaprosił na uroczysty obiad. Zastanawiałem się wtedy, co jeszcze
mnie czeka na teatralnej drodze.
150 Rafał Kronenberger
Ł.R.: Później w Łodzi szczęśliwie współpracowałeś z kilkoma teatrami.
R.K.: Tak się złożyło, że razem z grupą kilku osób roku, Katarzyną Godlewską, Juliuszem Chrząstowskim, Pawłem Pabisiakiem, Arturem Haukem, mieliśmy szczęście i byliśmy zapraszani
do pracy w tych teatrach wspólnie. Następnym naszym przystankiem stał się Teatr Studyjny
w Łodzi. Znaleźliśmy się tam za sprawą wyjątkowej osobowości pisarza, poety, reżysera Zdzisława Jaskuły. Można powiedzieć, że zachłysnęliśmy się światem ówczesnej łódzkiej bohemy. Ciągłe spotkania i dyskusje w „salonie” Jaskułów były tradycją od połowy lat 80. Gościł tam między
innymi Allen Ginsberg. Także i my włączyliśmy się w ten nurt. Dodawało nam to skrzydeł. Jaskuła otrzymał propozycję dyrekcji Teatru Nowego w Łodzi, a Teatr Studyjny przeszedł pod opiekę PWSFTviT. Teatr Nowy był wtedy w gruntownym remoncie, a ja, próbując na gruzach, znów
miałem wrażenie, że tworzę nową historię. Jaskuła zbudował od podstaw ciekawy zespół, ale
po roku został politycznie odwołany i od tego czasu ten teatr ma dziwnego artystycznego pecha.
Historia znowu zatoczyła kołem sprawiedliwym i Jaskuła otrzymał propozycję objęcia dyrektury
tego teatru po dziesięciu latach przerwy i wygranym konkursie.
Ł.R.: Następny etap kariery to etatowa praca w Teatrze Wybrzeże Macieja Nowaka.
R.K.: Znałem go jako krytyka teatralnego z różnych dyskusji na festiwalach teatralnych. Ucieszyłem się na wieść, że ma zostać dyrektorem Wybrzeża, a jeszcze bardziej, kiedy zaproponował mi zastępstwo w spektaklu Anny Augustynowicz Po deszczu. Tak zaczęła się moja przygoda
z Wybrzeżem.
Ł.R.: Gdański rozdział twojej kariery potrwał kilka lat. Tam pracowałeś z Augustynowicz, Moniką Pęcikiewicz, Janem Klatą, Michałem Zadarą oraz Pawłem Demirskim i Ingmarem Villqistem.
R.K.: Na pewno nie byłoby takiego Wybrzeża bez Nowaka, jego pomysłów i nietuzinkowej
osobowości. Wyzwalał w zespole pozytywną energię i miał nosa do ciekawych ludzi. W pewnym momencie powstał w teatrze tygiel artystyczny, w którym reżyserzy, aktorzy, dramaturdzy,
plastycy mieli jeden cel – stworzyć nową jakość. Teatr stał się pędzącą lokomotywą z siedemnastoma premierami w ciągu roku, najbardziej komentowaną sceną w kraju, a na Festiwal Teatru
Wybrzeże, podczas którego graliśmy codziennie trzy różne tytuły, czasem w podobnych obsadach, zjeżdżali się ludzie z całej Polski. Tam debiutowali i odnosili sukcesy reżyserzy Klata, Zadara, Pęcikiewicz, Klemm, Demirski i Strzępka, Villqist, Kania, Olsten. A my im w tym pomagaliśmy.
Tu powstawały projekty, których wcześniej nie było: teatr dokumentalny STM czy spektakle
w Stoczni Gdańskiej, np. H. Klaty. Śmialiśmy się, że Maciek idzie rano do toalety i wychodzi z niej
z nowym pomysłem. Stworzył świetny klimat dla twórczego teatru.
Ł.R.: Często reżyserzy wykorzystują twoje umiejętności, żeby złamać konwencje spektaklu. Tak
było z postulatami Solidarności w Wałęsie. Historii wesołej, a ogromnie przez to smutnej, gdzie
stałeś się mistrzem ceremonii.
R.K.: Zadara dał mi dwadzieścia jeden czystych kartek papieru symbolizujących postulaty sierpniowe i powiedział, żebym wymyślił tę scenę sam. Powstało show tak efektowne,
że za ostatnią czystą kartkę papieru, którą licytowałem, ludzie płacili niemałe pieniądze – raz
było to sto złotych, raz aparat fotograficzny, innym razem karty z bankomatu do dyspozycji.
W tej scenie dochodziłem do pewnej granicy, mając poczucie, że mogę wszystko. Po którymś
ze spektakli Andrzej Wajda pogratulował mi roli, a chwilę później zaprosił mnie do współpracy
przy realizacji Katynia. Takie momenty utwierdzają w przekonaniu, że warto ryzykować.
151
Ł.R.: I próbować nowych rzeczy?
R.K.: Aktor powinien mieć wiele umiejętności, być wszechstronny lub potrafić szybko się czegoś nauczyć. Grałem już na wielu instrumentach, uczyłem się tekstów w różnych językach, ale
jednym z ciekawszych doświadczeń był kurs wspinaczkowy przy pracy w Tytusie Andronikusie
Pęcikiewicz. Później zacząłem się wspinać prywatnie. Każdy z nas codziennie powinien zdobywać nowe umiejętności, bo scena często stawia nowe wyzwania.
Ł.R.: Pojawił się nowy dyrektor, a ty zrezygnowałeś z pracy w Wybrzeżu na własne życzenie.
R.K.: Nie „pojawił się” nowy dyrektor, tylko został wyrzucony stary. Mimo sukcesów artystycznych i poparcia zespołu. A po odwołaniu Nowaka jedynym miejscem, które dawało nadzieje
podobnej pracy, wydawał się Teatr Polski za sprawą objęcia dyrekcji przez Krzysztofa Mieszkowskiego. Znalem go wcześniej jako naczelnego „Notatnika Teatralnego” i recenzenta naszych
spektakli w Gdańsku. Był to dla mnie dobry znak, że Krzysztof otrzymał taką propozycję. Uważam że osoby, które nie są reżyserami czy aktorami, a mają dużą wrażliwość, wiedzę o teatrze
i jakiś szósty zmysł, patrzą na teatr trochę inaczej, mają szerszą perspektywę i są bardziej otwarci
na nowe zjawiska. Tak było z Nowakiem, tak jest też z Mieszkowskim. Udaje się wówczas brać
udział w sztuce, która ma mocną siłę oddziaływania. Liczba nagród, które otrzymujemy, pełne
widownie, zaproszenia na festiwale na całym świecie – to imponujące. Świetnie podsumowuje
efekty naszej pracy we Wrocławiu.
Ł.R.: Zacząłeś tu od roli Xiędza Piotra w spektaklu Strzępki Dziady. Ekshumacja, czyli na dzień
dobry w Teatrze Polskim otrzymałeś jedną z ważniejszych ról.
R.K.: To było coś! Zostałem dzięki Monice i Pawłowi nowym Xiędzem Piotrem. U Moniki trudne
i wymagające dla aktora jest osiągnięcie odpowiedniej formy, która zmusza do ostrego tempa,
emocjonalnych zmian i wyczucia dystansu. To teatr bardzo efektowny, ale dopiero wtedy, gdy
osiągnie się pewną sprawność aktorską. W każdym z ich spektakli jednak znajdowały się sceny
otwarte, w których nie było dialogów, tylko grubo zaznaczone tematy. Udział w tego rodzaju
scenach sprawia wiele frajdy. Dużo do nich można wnieść, bo wszystko jest dozwolone.
Ł.R.: Spektakl był różnie przyjmowany. Zdarzają się produkcje, które krytycy, publiczność
i aktorzy odbierają zupełnie inaczej. Jak to wygląda z twojej perspektywy?
R.K.: To był mocny i kontrowersyjny spektakl. Moherowe berety przed rozpoczęciem drugiej
części krzyczały: „To wstyd! Skandal! Jak wy możecie grać coś takiego!”. A publiczność często
biła brawo na stojąco. Kiedyś recenzje z moich spektakli odbierałem bardzo emocjonalnie, ale
z czasem zobaczyłem, jak wielu krytyków jest niekompetentnych albo ich oceny są składową
zupełnie innego świata niż ten, który ja widzę. Ocena bywa trudną sprawą, każdy postrzega
według własnej wrażliwości i niekoniecznie zgadza się z tym, co jest moim zdaniem naprawdę.
Na pewno jednak istnieje kryterium dobrego poziomu, od tego momentu można zacząć dyskutować o spektaklu.
Ł.R.: Zdarzył ci się udział w produkcjach, z których jesteś bardzo niezadowolony?
R.K.: Wydaje mi się, że nie grałem w złych spektaklach. Za to do tych naprawdę dobrych miałem szczęście. Bardzo dobre spektakle są rzadkością. Nigdy nie ma stuprocentowej gwarancji
na to, że powstanie wybitny spektakl, nawet jeśli spotka się dobry reżyser z dobrymi aktorami,
mając dobry tekst – dzieło może okazać się nieudane. To tajemnica teatru. Myślę, że bardzo ważna jest dobra, silna energia, która powstaje między ludźmi. Od niej często zależy powodzenie
152 Rafał Kronenberger
danego przedsięwzięcia, a także kolejnych dyrekcji. To właśnie stworzenie tej energii, zgrupowanie takich, a nie innych ludzi, którzy są jej napędem, stanowi podstawę sukcesu. Wtedy najczęściej się udaje.
Ł.R.: Tak zwaną „dobrą chemię” można zauważyć w Sprawie Dantona Klaty. Stworzyłeś tam
wyrazistą, choć jąkającą się postać Legendre’a.
R.K.: Pomysł na to, że postać ma problemy z tworzeniem słów, wpadł mi dość późno. Na dwa
tygodnie przed premierą. Czegoś mi w tej roli cały czas brakowało. Postać była poszatkowana
i trudno było ją uchwycić. Zbudowana została przecież w zasadzie z połączenia dwóch postaci
dramatu. Ważną informacją było jednak dla mnie to, że mój rzeźnik działa politycznie na dwa
fronty. To był impuls do dalszych poszukiwań, bo skoro mam tak trudną osobowość, jakoś pękniętą, to jej sposób wyrażania siebie też musi być „popękany”. I tak zacząłem poszukiwać stanu
jąkającego się umysłu. Nie było to łatwe.
Ł.R.: Ożywiłeś i zuniwersalizowałeś tę postać w kontekście naszej bieżącej polityki. Podobnie
jak rewolucyjne przesłanie spektaklu, które nie traci w naszym kraju aktualności.
R.K.: Rzeczywiście w Polsce jąkająca się postać, biorąca udział w przewrotach politycznych,
jednoznacznie kojarzy się z Adamem Michnikiem, ale moim celem nie była chęć sparafrazowania Michnika. Chociaż badając to zaburzenie mowy, przysłuchiwałem się także jemu i myślę,
że skojarzenie Michnika z moją postacią działa na korzyść spektaklu.
Ł.R.: Klata zalicza się do takich twórców, z którymi współpracujesz po raz kolejny – zaczęliście
od H. w Wybrzeżu, później wrocławskie Sprawa Dantona i Szajba.
R.K.: Spotkaliśmy się jeszcze w Łodzi w Teatrze Studyjnym. Praca w teatrze to spotkanie człowieka z człowiekiem. Kreowanie myśli, postaw, światów. Istotne jest w niej to, czy mamy o czym
rozmawiać i czy lubimy ze sobą rozmawiać. Jeśli nadajemy na tych samych falach, na poziomie
ludzkim daje to dodatkową motywację do pracy. Poznanie drugiego człowieka to proces – kiedy
przez niego przejdziemy z sukcesem, chcemy go kontynuować.
Klata to jeden z tych reżyserów, który mocno konstruuje spektakl i od początku pracy dobrze
wie, co chce osiągnąć. Często już na pierwszej próbie puszcza nam muzykę, którą wybrał
do przedstawienia. W czasie pracy jest wymagający i bywa niecierpliwy. Ma wiele pomysłów, ale
też czerpie z aktorów i szuka z nimi rozwiązań. Inny reżyser, słysząc na próbie moją propozycję
jąkającej się postaci, mógłby powiedzieć: „Co ty robisz? Nie wygłupiaj się!”, a Janek dostrzegł
w tym potencjał.
Ł.R.: Zdarzyło ci się sprzeciwić woli reżysera?
R.K.: To trudna sytuacja. Jeśli reżyser wymaga czegoś, co wydaje mi się bez sensu albo moim
zdaniem jest złe, pamiętam, że on ma swoją wizję i pełniejszy obraz, do czego zmierza w całości.
Zweryfikować te wybory może jedynie gotowy spektakl, podczas prób nie mamy takiej wiedzy.
Nic nie jest w tej pracy oczywiste i trudno rozstrzygnąć sprawę, czy sprzeciwiać się koncepcji sceny czy też nie. Ciągle balansujemy na granicy gwałtu na naszej psychice i ciele, więc opór pojawia się instynktownie. Poddaję się temu gwałtowi, jeśli ufam reżyserowi. Najważniejsze wydają
mi się porozumienie mentalne, zaufanie oraz konstruktywna energia i dyskusja.
Ł.R.: Spektakle Klaty często mają fragmenty komediowe. Pewien wymiar humorystyczny
i parodystyczny mają też epizody w spektaklach Pęcikiewicz. Dobrze radzisz sobie z komedią,
prowokowaniem śmiechu czy interakcją z widownią?
153
R.K.: Lubię poczucie humoru w teatrze. Dzięki niemu temat nabiera szerszej perspektywy. Jeśli
postać jest negatywna, a dodamy jej poczucie humoru, przenosi ją to w trochę inny wymiar,
przestaje być jednowymiarowa i wprowadza nową wartość. W inteligentnym poczuciu humoru
jest coś nieuchwytnego, rodzaj zaskoczenia, które silniej oddziałuje na odbiorcę. Niektórzy mają
umiejętność powodowania śmiechu, mnie również to się udaje.
Ł.R.: Wejście we wrażliwość widza – prowokowanie śmiechu, posługiwanie się humorem,
karykaturą i groteską – wymaga interakcji. Dążysz do tego, szukając ról, które starają się nieco
z granej postaci wychylić i zbliżyć do widza?
R.K.: Zastanawiałem się nad mechanizmami interakcji z widzem i zauważyłem pewien
stan, który nazwałem „punktem przegięcia”. Prowokowanie widza w interakcji ma zawsze
taki punkt, po którego przekroczeniu widz przestaje czuć łączność, utożsamiać się z aktorem,
a zaczyna wysyłać tylko negatywne emocje i najchętniej przestałby brać udział w zdarzeniu. Zawsze poszukiwałem tego momentu. Poruszać się w punkcie przegięcia, balansując
na granicy wytrzymałości widza, to ciekawy moment. Wtedy myślę, że można poczuć panowanie nad umysłami. Ciekawym tego przykładem była moja scena w Przebudzeniu wiosny
Wiktora Rubina. W ciągu dziesięciu minut doprowadzałem do sytuacji, w której widzowie
wybiegali na scenę i, goniąc się, rozbierali jeden drugiego z ubrań. Zdarzało się, że mężczyźni zostawali nago, a kobiety topless. Często wydawało mi się, że przekraczałem punkt przegięcia, ale okazywało się, że widz się na to godził, a nawet dobrze bawił. Fascynuje mnie
ta granica.
Ł.R.: Wolisz więc pracę z reżyserami, którzy dają większą swobodę, niż z tymi, u których funkcjonuje się w ściśle określonej konstrukcji?
R.K.: Uwaga reżysera powinna znajdować się gdzieś w środku. Powinien wyczuć, co jest integralne, i pokierować aktora w tej jego integralności. To wydaje mi się najbardziej komplementarne. W pracy aktora ważna jest swoboda, ale zawarta w odpowiednich ramach. Równie ważne
jest określenie pewnej przestrzeni wolności i jej odpowiednie użycie. W skrócie mówiąc: wolę,
kiedy reżyser czerpie z mojej wrażliwości.
Ł.R.: Pracowałeś kiedyś z reżyserem, który misternie budował cały spektakl do najdrobniejszych detali?
R.K.: Wielu tak robi. Posługują się trochę innym językiem, estetyką, mogą inaczej postrzegać
aktorstwo i mieć własną drogę. Trudność polega na tym, aby dobrze dostroić się do tego nowego,
często obcego świata. Dlatego reżyserzy lubią pracować z aktorami, z którymi już „dotarli się”
w pracy – wtedy można porozumiewać się bez zbędnych słów, a często pewne sprawy są niewytłumaczalne.
Ł.R.: I można pozwolić sobie na odważniejsze improwizacje? Bartek Frąckowiak stworzył twoją trójkową improwizację z Adamem Szczyszczajem i Michałem Opalińskim we Śnie nocy letniej
w reżyserii Pęcikiewicz. Zarówno ta, jak i improwizacja z Marcinem Czarnikiem w jej Tytusie
Andronikusie była jednym z kluczowych punktów spektaklu.
R.K.: Monika ma intuicję i chętnie poszukuje czegoś niedotykalnego. Te sceny rzeczywiście
powstały na bazie improwizacji i widać w nich siłę, jaka w niej drzemie. Na festiwalu w Opolu
po naszej scenie z Marcinem w Tytusie Andronikusie jedna kobieta zasłabła z wrażenia, mimo
że scena, choć dość drastyczna, w ogóle nie epatowała przemocą.
154 Rafał Kronenberger
R.K.: Fascynujące w tym zawodzie jest właśnie ciągłe zmaganie się z nowymi wyzwaniami,
pokonywanie pewnych barier niemożliwych do pokonania. Takie udane zmagania z samym sobą
dają dużą satysfakcję. Poza tym w pracy spotyka się wielu ciekawych ludzi, co samo w sobie
jest wartościowym doświadczeniem. Oczywiście zdarza się też odwrotnie. Po fali popularności
i wielu propozycjach świat o tobie zapomina i to bardzo trudna, toksyczna sytuacja, bo w pewnym momencie orientujesz się, że tkwisz w miejscu i nie do końca podoba ci się to, co robisz
i w czym bierzesz udział. Czasami jesteś „skazany” na coś, czego nie akceptujesz, i nie masz siły
tego zmienić. To trudny zawód.
Ł.R.: Teresa Budzisz-Krzyżanowska mówiła mi jakiś czas temu, że gdyby nie aktorstwo, nie
mogłaby wejść w skórę wielu osób i poczuć się kimś, kim nie jest i nigdy nie będzie.
R.K.: Dla mnie aktorstwo to nie jest życie innymi życiami. Ponieważ w naszym zawodzie musimy mierzyć się z własną psychiką, powiedziałbym raczej, że jako aktor mam szansę dotykać stanów i sytuacji, których inaczej nie mógłbym dotknąć. Odkrywam w ten sposób własny potencjał.
Każdy człowiek dysponuje możliwością zmiany siebie w zależności od sytuacji, pytanie tylko, czy
jest zdeterminowany robić to, o co by się nie posądzał.
Ł.R.: Wiele mówi się o misji zawodu aktora.
R.K.: I w moim odczuciu jest to pewna misja. Nie twierdzę, że spektakl może zmienić życie,
ale może zmienić sposób myślenia. Udane wydarzenie artystyczne ma naprawdę dużą siłę,
bo w teatrze penetrujemy sfery, w które normalnie człowiek rzadko się angażuje. Tu bierzemy
je pod lupę bardzo intensywnie, dzięki czemu nagle może się otworzyć umysł. Myślę, że teatr
w ten sposób może zmieniać ludzi lub przynajmniej dawać im nową nadzieję. Ale to „przynajmniej” to już bardzo dużo. Aktorstwo wymaga więc odpowiedzialności.
] Rozmawiał Łukasz Rudziński
Gdańsk
o b o k]
sceny
Myślę jednak, że w improwizacji wszyscy w polskim teatrze nadal trochę raczkujemy. Reżyserzy chcieliby z niej czerpać, ale najczęściej nie znają technik do poprowadzenia kilkuosobowej
improwizacji. Nie ma do niej odpowiednich treningów, nikt nikogo tego nie uczy albo uczy tylko szczątkowo. Trudno jest improwizować bez znajomości zasad. Wtedy pojawia się zagubienie
aktora. Najczęściej wprowadzenie improwizacji kończy się hasłem: „Zaimprowizujcie coś” albo:
„Postawię kamerę, coś tu spróbujcie zaimprowizować, później to spiszemy i będziemy próbowali
zagrać”. To nie jest improwizacja. Ona ma wielki potencjał, ale trzeba się nauczyć, jak ją prowadzić. Cały czas czekam na kogoś, kto potrafiłby to zrobić.
Ł.R.: Ciekawi mnie kwestia aktorskiego emploi. W Częstochowie grałeś fircyka, kochanka,
w Gdańsku zalotników i modnisiów. We Wrocławiu jest inaczej.
R.K.: Każdy ma jakieś emploi wynikające z wyglądu, temperamentu i cech charakteru. Można
jednak stwarzać postacie wbrew niemu. Moje role są dość różnorodne. Gdyby spojrzeć na Alfreda
z Męża i żony, Legendre’a ze Sprawy Dantona, Xiędza Piotra z Dziadów. Ekshumacji czy ostatnio
z ról w Szosie Wołokołamskiej, widać, jak zupełnie innych gram ludzi. Nie jestem obsadzany jednowymiarowo. Dobrze jest próbować czegoś, z czym nie miało się wcześniej do czynienia, i tworzyć nową jakość, chociaż to wymaga sporego wysiłku. Ale gdy się udaje, mam dużą satysfakcję.
Ł.R.: W których spektaklach to się twoim zdaniem udało?
R.K.: Ważne są dla mnie te role, w których udało mi się coś przekroczyć. Na pierwszym miejscu nigdy nie pojawia się zagranie największej roli, ale odkrywcza, odważna praca z ciekawym
zespołem ludzi. Darzę sympatią te spektakle, w których mogłem być również twórcą i włożyłem
w nie coś od siebie. W Teatrze Polskim tak było z Dziadami. Ekshumacją, Sprawą Dantona, pracą
z Wiktorem Rubinem, a nawet w spotkaniach innego wymiaru z Krzyśkiem Garbaczewskim.
Ł.R.: Stosunkowo rzadko śpiewasz. Takim wyzwaniem była też Operetka Zadary w Teatrze
Muzycznym Capitol?
R.K.: Sporym wyzwaniem, zwłaszcza że Leszek Możdżer, który napisał muzykę, komponuje
chyba najtrudniejsze piosenki na świecie. Musiałem się nieźle napracować, tym bardziej że teatr
muzyczny rządzi się swoimi głosami... Ale dałem radę!
Ł.R.: Grałeś też w kilku filmach i spektaklach telewizji.
R.K.: Telewizja i film wymagają innego typu gotowości niż teatr, w którym bierzemy udział
w procesie tworzenia, jest więcej prób, dyskusji i poszukiwań. Później wielokrotnie, nieraz przez
parę godzin, gramy spektakl przed żywą widownią. A przed kamerą musisz dać sto procent siebie po haśle: „Akcja!”. I często tu kończy się twoje zadanie – resztę przejmują inni.
Ł.R.: Nowym teatralnym doświadczeniem jest dla ciebie udział w spektaklu Szosa Wołokołamska przygotowanym przez Barbarę Wysocką, która słynie z niekonwencjonalnych pomysłów.
Jakie zadania postawiła przed tobą?
R.K.: Największą trudnością było wypracowanie specyficznego rodzaju przekazu, który mieści
się pomiędzy graniem postaci a prezentowaniem samego tekstu, określonego pojęciem: „aktor
– tekst”. Myślę, że trudność zadania wynikała także z tego, że gra nas tylko trzech, ale dzięki
absolutnemu słuchowi Basi i jej talentowi aktorskiemu udało nam się uzyskać coś wyjątkowego.
Doceniają to publiczność i krytycy.
Ł.R.: Mówisz, że niechętnie dajesz się wyciągnąć na scenę, dlaczego więc jesteś aktorem?
155
Paweł Demirski
Dziady. Ekshumacja
fot. Stefan Okołowicz
}
Heiner Müller
Szosa Wołokołamska
fot. Natalia Kabanow
]
Rafał
kronenberger
agata
skowrońska
rafał
kronenberger
Alicja
Kwiatkowska