Wsparcie rodziny w kontekście wczesnego wspomagania rozwoju
Transkrypt
Wsparcie rodziny w kontekście wczesnego wspomagania rozwoju
Wsparcie rodziny w kontekście wczesnego wspomagania rozwoju dziecka Paweł Wakuła Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Białymstoku 1 Już przed narodzeniem dziecka rodzina zmienia się i przygotowuje do tego wydarzenia Zmiany w przestrzeni fizycznej np. przygotowanie pokoju. Przygotowywanie bliskich osób na zmiany – rozmowy ze starszymi dziećmi czy też przyszłymi dziadkami. Zmienia się także myślenie oraz emocje. Pojawiają nowe plany, radość, zaciekwanenie kim będzie ta nowa osoba? 2 Zaburzenia rozwojowe i niepełnosprawność Wyczekiwanie na dziecko wiąże się z niepokojem, lecz jednocześnie budzi nadzieje i oczekiwania. Nie sposób oprzeć się różnego rodzaju wizjom oraz pragnieniom. Jeśli wymarzony i wyczekiwany obraz okazuje się być odmienny, pojawia się rozczarowanie i cała paleta związanych z tym nieprzyjemnych uczuć, myśli i zachowań. W zależności od rodzaju niepełnosprawności ten etap może pojawić się tuż po porodzie jak na przykład w zespołąch gentycznych np. Zespół Downa lub po 3 Kryzys psychologiczny Rodzice przeżywają wiele uczuć; dużo miejsca w ich życiu zajmuje lęk, ból,rozpacz i inne uczucia składające się na poczucie cierpienia. Pojawia się zjawisko żałoby – rozumaniej jako stan po utracie marzeń i planów – utratą zdrowego dziecka. 4 Fazy przeżyć rodziców dziecka niepełnosprawnego 5 Faza szoku Obejmuje najbardziej krytyczny okres, w którym dominuje lęk, żal, rozpacz, poczucie krzywdy, bezradności i beznadziejności; funkcjonowanie całej rodziny jest zdezorganizowane. 6 Faza kryzysu emocjonalnego Rodzice nie mogą pogodzić się z faktem niepełnosprawnego dziecka, występuje wzajemne obwinianie się, często doprowadzające do rozpadu rodziny lub ucieczki jednego z rodziców (najczęściej ojca) od funkcji tzw. trudnego rodzicielstwa (ucieczka w alkoholizm, pracoholizm, wyjazdy zagraniczne, praca społeczna). Zjawisko to może wynikać z nieumiejętnego włączania ojca do procesu opiekuńczo-wychowawczego. 7 Faza pozornego przystosowania się do sytuacji Rodzice odrzucają niepełnosprawność dziecka, usiłują zaprzeczyć diagnozie lekarzy i poszukują specjalistów, którzy by nie potwierdzili przerażającego ich rozpoznania. U części rodziców istnieje charakterystyczny zespół podwyższonego napięcia, wyrażający się wędrówkami po specjalistach. W tej aktywności rodziców często widać tylko sposób zaradzenia własnym lękom i niepokojom, z pomniejszeniem dobra dziecka, dla którego nie jest dobre przeżywanie w ogromnej ilości stresów, różnych wizyt, badań i kolejnych terapii. 8 Faza konstruktywnego przystosowania Okres, w którym to rodzice poszukują realnych metod pomocy dziecku. W tym czasie następuje zbliżanie się do pogodzenia z niepełnosprawnością, tzn. widzenie dziecka takim, jakie ono jest - niepowtarzalną osobą z właściwymi sobie problemami oraz specyficznymi wartościami. 9 Wczesna interwencja polega na działaniach dwutorowych skoncentrowanych na dziecku na wsparciu rodziny. 10 Ujęcie systemowe Pomiędzy zachowaniami członków rodziny istnieją wzajemne zależności, tzn. pojawienie się zmian w zachowaniu jednej z osób wpływa na zachowanie wszystkich pozostałych i na funkcjonowanie systemu rodzinnego, jako spójnej całości. 11 Zagrożenia Rodzina boryka się z wieloma problemami. Każdy rodzaj niepełnosprawności dziecka jest czynnikiem zaburzającym dotychczasowy układ w rodzinie. Długotrwała opieka oraz przebywanie z dzieckiem niepełnosprawnym niesie ze sobą wiele zagrożeń dla funkcjonowania rodziny. Pojawia się: wyczerpanie emocjonalne, osłabienie miłości do dziecka, zmienność nastroju, utrata energii i sił oraz poczucie zmęczenia psychicznego i fizycznego. 12 Ważne jest aby rodzice dbali własne zdrowie psychiczne w szczególny sposób Osoby te narażone są na silne obciążenia psychiczne ponosząc koszty emocjonalne i fizyczne związane z wychowaniem dziecka niepełnosprawnego. Mogą odczuwać konflikt pełnionych ról społecznych, które wykonują jednocześnie. Miedzy innymi konflikt dotyczący pogodzenia obowiązków rodzicielskich i zawodowych. Może też się pojawiać frustracja związane zapewnieniem wystarczajcych warunków bytowych rodziny. 13 Co jest istotne w kontekście pracy z rodziną? Poszczególni członkowie rodziny inaczej reagują na kryzys np. Jedni zamykają się w sobie - są smutni, inni tłumią emocjie lub się złoszczą, stają się pracoholikam. Dodatkowo, indywidualne różnice - przeżywanie sytuacji może nasilać oraz wzmagać kryzys małżeński i kryzys w rodzinie. Starsze dzieci mogą również doświadczać trudności pozornie nie związanych z sytuacją np. pogorszenie wyników w nauce lub starają się przyjmować rolę idealnego dziecka (mali dorośli) ale tym samym ponoszą ogromny koszt. 14 Co jest potrzebne rodzinie? Wsparcie to proces, który przedstawia się następująco: wyjaśnia się rodzinie co właściwie się stało w związku z narodzinami niepełnosprawnego dziecka m.in. Udziela się interwencji kryzysowej, wparcia emocjonlanego, wsparcia psychicznego, w szczególnych przypadkach – specjalistycznej pomocy psychoterapeutycznej lub psychiatrycznej – szczególnie w fazie kryzysu emocjonalnego. Ważne jest aby obejmować całą rodzinę pomocą terapeutyczną, nie wykluczając żadnego z nich. 15 dostarcza się wiedzy o chorobie lub problemach dziecka poprzez wykład, podanie odnośników do stron internetowych, polecenie artykułów, książek rozmawia się z rodziną jako całością i uczy sie wszystkich członków rodziny radzenia sobie w nowej sytuacji m.in poprzez terapię rodzinną udziela się porad w zakresie opieki i pracy z dzieckiem m.in. konsultacje, instruktaż podczas zajęć udziela się informacji o przystosowaniu warunków w środowisku domowym do potrzeb dziecka informuje się o możliwościach pozyskania i wykorzystania w pracy z dzieckiem odpowiednich środków dydaktycznych i niezbędnego sprzętu rodzinę wspiera się w rozpoznawaniu zachowań dziecka i utrwalaniu właściwych reakcji na te zachowania poprzez warsztaty rozwijające umiejętności stwarza sie szansę wspólnych zajęć dla dzieci i rodziców w celu rozwijania wzajemnej więzi i akceptacji w rodzinie m.in. metoda Veroniki Sherboure 16 tworzy się plan mający na celu poprawę sytuacji monitoruje się system oddziaływań mających na celu wspomaganie rozwoju dziecka i wsparcie rodziny organizuje się grupy samopomocowe np. grupy wsparcia dla rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju( stanowią szansę do bycia wysłuchanym i zrozumianym, do poradzenia sobie z trudnymi uczuciami związanymi z chorobą dziecka, stanowią okazje do podzielenia się swoimi troskami i radościami, zmniejszają wątpliwości rodziców, ich niepkoje) wspomaga się we współpracy środowiska domowego, placówek opiekuńczych i terapeutycznych w celu stosowania ujednoliconych sposobów postępowania i zaleceń w stosunku do dziecka 17 Dziękuję za uwagę