poradnik dla samorządów

Transkrypt

USTAWA
O DZIA¸ALNOÂCI PO˚YTKU PUBLICZNEGO
I O WOLONTARIACIE
PORADNIK
DLA SAMORZÑDÓW
W 10 rocznic´ powstania
Programu Rozwoju Spo∏eczeƒstwa Obywatelskiego
autor dedykuje niniejszà publikacj´ jego wspó∏twórcom
– Ann Philbin i Timowi Cross
Niniejsza publikacja zosta∏a wydana w ramach programu TRZECI SEKTOR,
finansowanego przez Trust for Civil Society in Central & Eastern Europe
i Fundacj´ im. Stefana Batorego.
Micha∏ Guç
USTAWA
O DZIA¸ALNOÂCI PO˚YTKU PUBLICZNEGO
I O WOLONTARIACIE
PORADNIK
DLA SAMORZÑDÓW
FUNDACJA ROZWOJU
DEMOKRACJI LOKALNEJ
WARSZAWA
2004
Micha∏ Guç
USTAWA O DZIA¸ALNOÂCI PO˚YTKU PUBLICZNEGO
I O WOLONTARIACIE
PORADNIK DLA SAMORZÑDÓW
FUNDACJA ROZWOJU
DEMOKRACJI LOKALNEJ
WARSZAWA
2004
ISBN 83-913486-7-9
Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej
Biuro Zarzàdu
ul. Hauke-Bosaka 11
01-540 Warszawa
tel.: (022) 869 92 00 do 07, fax: (022) 839 22 85
e-mail: [email protected]
www.frdl.org.pl
Spis treÊci
Rozdzia∏ 1
Nowe otwarcie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Rozdzia∏ 2
Organizacje pozarzàdowe
Rozdzia∏ 3
Wspó∏praca
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdzia∏ 4
Formy wspó∏pracy
Rozdzia∏ 5
Zlecanie zadaƒ
Rozdzia∏ 6
Konkurencja
Rozdzia∏ 7
Konkurs . .
25
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Rozdzia∏ 8
Realizacja zadania
Rozdzia∏ 9
Wy∏àczenia
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
USTAWA O DZIA¸ALNOÂCI PO˚YTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE
5
Rozdzia∏ 10
NieruchomoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Rozdzia∏ 11
Program wspó∏pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Rozdzia∏ 12
Podatki lokalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Rozdzia∏ 13
Wolontariat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Rozdzia∏ 14
Zakoƒczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Za∏àcznik 1
Program wspó∏pracy Gminy Miasta Gdyni
z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego na rok 2004
(Uchwa∏a Rady Miasta). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Za∏àcznik 2
Powo∏anie i regulamin Komisji Konsultacyjnej
(Zarzàdzenie Prezydenta Miasta Gdyni) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Za∏àcznik 3
Instrukcja w sprawie wolontariatu
(Zarzàdzenie Prezydenta Miasta Gdyni) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
6
NOWE OTWARCIE
rozdzia∏ 1
Nowe otwarcie
Elementem przemian, które zasz∏y w Polsce w ciàgu ostatnich
lat, jest zdecydowane przeniesienie ci´˝aru realizacji zadaƒ
publicznych z w∏adz centralnych na jednostki samorzàdu terytorialnego. Nie by∏ to proces ∏atwy, stanowi∏ on wynik wieloletnich zabiegów Êrodowisk samorzàdowych o przekazywanie
przez administracj´ rzàdowà kolejnych zadaƒ oraz Êrodków
na ich realizacj´. Proces ten przyÊpieszy∏ gwa∏townie podczas
reformy samorzàdowej w 1999 roku. Niestety, obecnie obserwujemy proces odbierania samorzàdom niektórych kompetencji i przekazywania ich z powrotem administracji centralnej.
Nie ulega jednak wàtpliwoÊci, ˝e obowiàzujàcy dziÊ podzia∏ zadaƒ
– choç jeszcze niepe∏ny i niedoskona∏y – zbli˝a nas do prawid∏owych rozwiàzaƒ, wprowadzajàcych w ˝ycie konstytucyjnà
zasad´ pomocniczoÊci (subsydiarnoÊci) w odniesieniu do podzia∏u zadaƒ mi´dzy poszczególne szczeble w∏adzy publicznej.
Równolegle do zmian w ustroju administracji publicznej,
zachodzàcych od poczàtku lat dziewi´çdziesiàtych, dokonujà si´
równie˝ fundamentalne przeistoczenia w sektorze obywatelskim,
zwanym inaczej pozarzàdowym lub trzecim sektorem. RoÊnie
liczba organizacji pozarzàdowych – g∏ównie stowarzyszeƒ, fundacji, organizacji koÊcielnych, poszerza si´ równie˝ zakres ich
dzia∏ania, skala realizowanych zadaƒ oraz liczba wolontariuszy
i pracowników.
7
ROZDZIA¸ 1
Dzi´ki aktywnoÊci podejmowanej na forum lokalnym organizacje pozarzàdowe sta∏y si´ cennym partnerem dla jednostek samorzàdu terytorialnego. Znalaz∏o to odzwierciedlenie
w regulacjach prawnych. 1 stycznia 1999 roku wesz∏a w ˝ycie
reforma, wprowadzajàca trójszczeblowy system samorzàdów.
W ustawie o samorzàdzie powiatowym i ustawie o samorzàdzie wojewódzkim znalaz∏y si´ zapisy dotyczàce wspó∏pracy
z organizacjami pozarzàdowymi jako zadania w∏asnego powiatu i województwa. 30 maja 2001 roku analogiczne zapisy
wprowadzono do ustawy o samorzàdzie gminnym – zakres zadaƒ
w∏asnych gminy poszerzono o wspó∏prac´ z organizacjami pozarzàdowymi.
Ustawa o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie,
uchwalona 24 kwietnia 2003 roku, otwiera nowy etap relacji –
i miejmy nadziej´ – wspó∏dzia∏ania pomi´dzy samorzàdami
i sektorem pozarzàdowym. Dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego
zdefiniowano w ustawie jako dzia∏alnoÊç spo∏ecznie u˝ytecznà,
prowadzonà przez organizacje pozarzàdowe w sferze zadaƒ
publicznych okreÊlonych w ustawie. W sposób jednoznaczny
wskazano w ten sposób, i˝ realizacja tych zadaƒ nie jest zastrze˝ona dla podmiotów publicznych, ale mo˝e byç równie˝
domenà trzeciego sektora. To w∏aÊnie samorzàd terytorialny,
jako w∏adza publiczna znajdujàca si´ najbli˝ej obywateli, powinien z pe∏nà odpowiedzialnoÊcià traktowaç filozofi´ myÊlenia
o spo∏ecznej u˝ytecznoÊci dzia∏aƒ podejmowanych przez organizacje pozarzàdowe i umo˝liwiaç wdra˝anie tej zasady w ˝ycie.
Najwi´kszy wp∏yw na funkcjonowanie samorzàdów b´dà mia∏y
nast´pujàce regulacje nowej ustawy:
• zdefiniowanie pojćia dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego
prowadzonej przez podmioty niepubliczne;
• zobowiàzanie samorzàdów do wspó∏pracy z organizacjami
pozarzàdowymi w realizowaniu zadaƒ publicznych;
• okreÊlenie niektórych form wspó∏pracy pomi´dzy organizacjami a samorzàdami, przy jednoczesnej mo˝liwoÊci
poszerzania jej zakresu;
8
NOWE OTWARCIE
• okreÊlenie zasad i trybu zlecania organizacjom realizacji
zadaƒ publicznych oraz przekazywania dotacji na ten cel;
• mo˝liwoÊç konkurowania organizacji pozarzàdowych
i jednostek samorzàdowych w konkursach, majàcych na
celu wy∏onienie wykonawcy zadaƒ publicznych;
• zdefiniowanie terminów „organizacja pozarzàdowa”,
„organizacja po˝ytku publicznego” oraz praw i obowiàzków
wynikajàcych z posiadania tego statusu;
• obowiàzek uchwalania przez organy stanowiàce jednostek
samorzàdu terytorialnego rocznych programów wspó∏pracy;
• mo˝liwoÊç korzystania z pracy wolontariuszy przez administracj´ publicznà.
OczywiÊcie, jak w przypadku ka˝dego nowego rozwiàzania,
wejÊcie ustawy w ˝ycie b´dzie si´ równie˝ wiàza∏o z koniecznoÊcià zmian w procedurach, wàtpliwoÊciami prawnymi czy
niejasnoÊciami interpretacyjnymi. W najwi´kszym stopniu b´dzie
to dotyczy∏o sfery finansów publicznych, a wić zlecania zadaƒ
i udzielania dotacji. W tym zakresie przepisy ustawy w pe∏ni
wchodzà w ˝ycie 1 czerwca 2004 roku.
Niniejsza publikacja – zainicjowana przez Fundacj´ Rozwoju
Demokracji Lokalnej – ma na celu rozwianie przynajmniej cz´Êci
wàtpliwoÊci, które naros∏y wokó∏ ustawy. Korzystajàc z dotychczasowych doÊwiadczeƒ wspó∏pracy pomi´dzy samorzàdem i organizacjami, pokazuje ponadto, jakie mo˝liwoÊci przynoszà nowe
regulacje prawne oraz w jaki sposób najlepiej z nich skorzystaç.
Mam nadziej´, ˝e lektura tej ksià˝ki przyniesie Czytelnikom
inspiracje do podejmowania wspó∏pracy samorzàdów z sektorem
obywatelskim na szczeblu lokalnym, co przek∏adaç si´ b´dzie
na popraw´ jakoÊci ˝ycia lokalnych spo∏ecznoÊci.
9
10
ORGANIZACJE POZARZÑDOWE
rozdzia∏ 2
Organizacje pozarzàdowe
Kiedy kilka lat temu dopiero si´ rozpoczyna∏a systemowa
wspó∏praca samorzàdów z organizacjami, jednym z podstawowych
problemów by∏y kwestie zwiàzane z okreÊleniem, jakie rodzaje
organizacji majà byç podmiotami wspó∏pracy. W polskim prawie
nie istnia∏o wówczas pojćie organizacji pozarzàdowej. Samorzàdom pozostawa∏a jedynie mo˝liwoÊç samodzielnego ich definiowania. Opierajàc si´ na definicjach u˝ywanych w nomenklaturze mi´dzynarodowej, za organizacj´ pozarzàdowà
(NGO czyli non-governmental organization) uznano podmioty
nie nastawione na zysk i jednoczeÊnie niezale˝ne od administracji publicznej. Ten sposób definiowania zosta∏ póêniej zastosowany w ustawie o finansach publicznych, w której zawarto
definicj´ „podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych i nie dzia∏ajàcych w celu osiàgnićia zysku” (art. 118).
Najcz´Êciej przyjmowano, ˝e do grona podmiotów spe∏niajàcych
te warunki nale˝à:
• stowarzyszenia;
• stowarzyszenia zwyk∏e (spe∏niajà warunki, jednak nie mog∏y
otrzymywaç dotacji);
• stowarzyszenia kultury fizycznej;
• fundacje;
• organizacje dzia∏ajàce na podstawie odr´bnych ustaw, np.
Polski Czerwony Krzy˝, Polski Zwiàzek ¸owiecki;
11
ROZDZIA¸ 2
• organizacje studenckie (ko∏a naukowe, sportowe, które
nie mog∏y otrzymywaç dotacji, poniewa˝ nie posiadajà
osobowoÊci prawnej);
• organizacje koÊcielne (dotacje mogà otrzymywaç tylko te,
które posiadajà osobowoÊç prawnà);
• koÊcielne osoby prawne, na przyk∏ad parafie (dotyczy KoÊcio∏a katolickiego i innych koÊcio∏ów i zwiàzków wyznaniowych).
Wysi∏ki poszczególnych samorzàdów w∏o˝one w to, by uporzàdkowaç kwestie podmiotowe i okreÊliç, jakiego rodzaju podmioty nale˝y traktowaç w sposób uprzywilejowany, by∏y niestety niweczone przez ró˝ne ustawy, z których ka˝da kolejna
obejmowa∏a innà grup´ organizacji. List´ rozpoczyna∏y zwykle
fundacje i stowarzyszenia, lecz dalej w ró˝nych konfiguracjach
pojawia∏y si´ mi´dzy innymi: koÊcio∏y, zwiàzki wyznaniowe,
organizacje spo∏eczne, organizacje pracodawców, zwiàzki zawodowe, organizacje spo∏eczne, kluby sportowe, samorzàdy zawodowe, partnerzy spo∏eczni.
Dopiero w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego
i o wolontariacie1 ostatecznie w sposób pe∏ny i systemowy uregulowano, kogo nale˝y uznaç za organizacj´ pozarzàdowà.
Ustawa – chocia˝ nie wprost – okreÊli∏a list´ podmiotów, które
nale˝y uznaç za organizacje pozarzàdowe, oraz podmiotów, które
nimi nie sà, ale majà te same prawa.
Za organizacje pozarzàdowe uznano osoby prawne lub jednostki nie posiadajàce osobowoÊci prawnej, które:
• nie sà jednostkami sektora finansów publicznych;
• nie dzia∏ajà w celu osiàgnićia zysku.
1
WczeÊniej niezbyt fortunnà prób´ podjà∏ ustawodawca w ustawie o rehabilitacji zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych. Na potrzeby tej ustawy
do organizacji pozarzàdowych zaliczono m.in. organizacje pracodawców i pracobiorców,
pomini´to za to fundacje.
12
Jak widaç, definicja jest podobna do tej z ustawy o finansach
publicznych. NowoÊç stanowi wyraêne stwierdzenie, ˝e organizacjami pozarzàdowymi sà równie˝ organizacje, które nie posiadajà osobowoÊci prawnej. JeÊli chodzi o pierwszy z warunków,
jest on ∏atwy do zweryfikowania, gdy˝ katalog podmiotów,
które nale˝à do sektora finansów publicznych, wymienia ustawa
o finansach publicznych (art. 5). Nieco trudniej okreÊliç, jakie
kategorie podmiotów spe∏niajà drugi warunek. Z pewnoÊcià
sà to wymienione wprost w ustawie fundacje i stowarzyszenia.
W tym miejscu chc´ zwróciç uwag´, ˝e nie ograniczono w ˝aden
sposób uprawnieƒ organizacji, które prowadzà dzia∏alnoÊç gospodarczà. Ustawodawca uzna∏, ˝e jej prowadzenie nie pozbawia
fundacji czy stowarzyszenia cech podmiotu, który nie dzia∏a
dla zysku. Wynika to z faktu, i˝ dochody z takiej dzia∏alnoÊci
muszà byç i tak w ca∏oÊci przeznaczane na cele statutowe.
Pozostaje wić do rozstrzygnićia kwestia, jakie jeszcze podmioty nale˝y uznaç za organizacje pozarzàdowe. Pomocà mo˝e
s∏u˝yç rozporzàdzenie ministra sprawiedliwoÊci z dnia 21 grudnia 2000 roku w sprawie szczegó∏owego sposobu prowadzenia
rejestrów wchodzàcych w sk∏ad Krajowego Rejestru Sàdowego,
oraz szczegó∏owej treÊci wpisów w tych rejestrach (za∏àcznik
nr 3). Wymienia si´ tam a˝ 26 rodzajów podmiotów niepublicznych, które nale˝a∏oby uznaç za organizacje pozarzàdowe. Sà to:
1. stowarzyszenia, co obejmuje tak˝e ich jednostki terenowe
posiadajàce osobowoÊç prawnà,
2. zwiàzki stowarzyszeƒ,
3. fundacje,
4. kó∏ka rolnicze,
5. rolnicze zrzeszenia bran˝owe,
6. zwiàzki rolników, kó∏ek i organizacji rolniczych,
7. zwiàzki rolniczych zrzeszeƒ bran˝owych,
8. zwiàzki zawodowe rolników indywidualnych,
13
ROZDZIA¸ 2
9. cechy rzemieÊlnicze,
10. izby rzemieÊlnicze,
11. Zwiàzek Rzemios∏a Polskiego,
12. zrzeszenia handlu i us∏ug,
13. zrzeszenia transportu,
14. ogólnokrajowe reprezentacje zrzeszeƒ handlu i us∏ug,
15. ogólnokrajowe reprezentacje zrzeszeƒ transportu,
16. inne organizacje przedsi´biorców, co obejmuje organizacje, o których mowa w ustawie z dnia 30 maja 1989 roku
o samorzàdzie zawodowym niektórych przedsi´biorców,
17. izby gospodarcze, Krajowà Izb´ Gospodarczà,
18. zwiàzki zawodowe oraz ich jednostki organizacyjne posiadajàce osobowoÊç prawnà,
19. ogólnokrajowe zwiàzki mi´dzybran˝owe,
20. ogólnokrajowe zrzeszenia mi´dzybran˝owe,
21. zwiàzki pracodawców,
22. federacje i konfederacje zwiàzków pracodawców,
23. stowarzyszenia kultury fizycznej,
24. zwiàzki sportowe,
25. polskie zwiàzki sportowe,
26. stowarzyszenia kultury fizycznej o zasi´gu ogólnokrajowym.
Powy˝sza lista robi imponujàce wra˝enie, jednak nale˝y braç
pod uwag´, ˝e na co dzieƒ b´dziemy mieli do czynienia zaledwie
z kilkoma z wymienionych wy˝ej kategorii. Nie istnieje równie˝
gwarancja, i˝ powy˝sza lista jest kompletna. Nie ma na niej organizacji studenckich, gdy˝ nie podlegajà one wpisowi do KRS (ich
rejestry prowadzà rektorzy) czy uczniowskich klubów sportowych
(ich rejestr prowadzi starosta), jednak z du˝à pewnoÊcià mo˝na
stwierdziç, i˝ spe∏niajà one kryteria okreÊlone w ustawie i nale˝y
14
je traktowaç jako organizacje pozarzàdowe. W przypadkach nietypowych proponuj´ poddawaç ka˝dy odr´bnej analizie i tym
sposobem stwierdziç, czy dany podmiot spe∏nia kryteria i czy
mo˝na go uznaç za organizacj´ pozarzàdowà.
Ustawa przewiduje równie˝, i˝ dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego prowadziç mogà podmioty nie b´dàce organizacjami pozarzàdowymi (art. 3 ust. 3). Zaliczono tu dwa typy podmiotów:
• osoby prawne i jednostki organizacyjne koÊcio∏ów
i zwiàzków wyznaniowych – na przyk∏ad: parafie, diecezje,
zakony, klasztory, zbory, kustodie, Caritas, ChrzeÊcijaƒskà
S∏u˝b´ Charytatywnà czy Bractwo M∏odzie˝y Prawos∏awnej,
klasztory, gminy ˝ydowskie i muzu∏maƒskie;
• stowarzyszenia jednostek samorzàdu terytorialnego (nie
myliç ze zwiàzkami, które sà jednostkami sektora finansów
publicznych).
Powy˝sze podmioty zosta∏y zrównane w prawach z organizacjami pozarzàdowymi. Mogà one prowadziç dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, otrzymywaç dotacje na zasadach okreÊlonych
w ustawie, a równie˝ uzyskiwaç status organizacji po˝ytku publicznego. Poniewa˝ mowa o nich w wielu miejscach ustawy,
cz´sto powtarza si´ sformu∏owanie „podmioty wymienione
w art. 3 ust. 3”. W rodzàcej si´ dopiero literaturze tematu coraz
cz´Êciej pojawia si´ pojćie „podmiotów zrównanych z organizacjami pozarzàdowymi”.
Mo˝liwoÊç udzielania dotacji ze Êrodków publicznych podmiotom koÊcielnym b´dzie obejmowa∏a wy∏àcznie ich dzia∏alnoÊç
pozareligijnà. Jest to coraz szersza sfera dzia∏aƒ charytatywnych,
opiekuƒczych czy te˝ edukacyjno-wychowawczych.
W przypadku stowarzyszeƒ jednostek samorzàdu terytorialnego ustawa stworzy∏a mo˝liwoÊç, oprócz sk∏adek cz∏onkowskich
p∏aconych przez samorzàdy, udzielania im dotacji, co b´dzie
wspieraç ich dzia∏alnoÊç w zakresie realizacji zadaƒ publicznych.
Mo˝na wrćz powierzaç im realizacj´ tych zadaƒ. W rezultacie
15
ROZDZIA¸ 2
praktyczny status stowarzyszenia gmin zbli˝y∏ si´ do zwiàzku gmin.
Przekazywanie zadaƒ i Êrodków odbywa si´ w myÊl zupe∏nie
odmiennych procedur, jednak ostateczny efekt jest zbli˝ony –
powo∏ana przez samorzàdy osoba prawna realizuje zadania
publiczne w ich imieniu i za przekazane jej Êrodki bud˝etowe.
W ustawie wymieniono równie˝ rodzaje organizacji pozarzàdowych, do których nie stosuje si´ cz´Êci przepisów o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego (nie mogà one uzyskaç statusu
organizacji po˝ytku publicznego, nie mo˝na im powierzaç realizacji zadaƒ publicznych w trybie okreÊlonym w ustawie).
Nale˝à do nich: partie polityczne, zwiàzki zawodowe, organizacje pracodawców, samorzàdy zawodowe, fundacje Skarbu
Paƒstwa lub jednostek samorzàdu terytorialnego (z pewnymi
wyjàtkami), fundacje utworzone przez partie polityczne, sportowe
spó∏ki akcyjne.
Twórcy ustawy starali si´ w ten sposób zapobiec sytuacjom
dwuznacznym czy wrćz patologicznym. Oczywisty jest zakaz
udzielania dotacji partiom politycznym oraz fundacjom przez
nie tworzonym. Ca∏kowite wy∏àczenie z mo˝liwoÊci udzielania
dotacji zwiàzkom zawodowym jest ju˝ bardziej wàtpliwe. Wyklucza na przyk∏ad wsparcie dla klubu seniora, prowadzonego
przez zwiàzek zawodowy nie tylko dla swoich cz∏onków. Wy∏àczono równie˝ organizacje pracodawców, które podobnie
jak zwiàzki zawodowe mog∏yby byç partnerem samorzàdów
w przedsi´wzićiach na rzecz przeciwdzia∏ania bezrobociu.
Niestety przepisy ustawy sà tu jednoznaczne – nie ma mo˝liwoÊci wspierania lub powierzania zadaƒ takim podmiotom.
Podobnym ograniczeniom podlegajà sportowe spó∏ki akcyjne2.
Nale˝y przy tym pami´taç, ˝e ograniczenie dotowania tych
podmiotów dotyczy tylko formu∏y otwartych konkursów opisanych w ustawie. JeÊli sportowa spó∏ka akcyjna realizuje program
na rzecz osób niepe∏nosprawnych, finansowany ze Êrodków
Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepe∏nosprawnych
2
Uznanie ich za organizacje pozarzàdowe jest wàtpliwe, jeÊli weêmiemy pod uwag´ fakt,
i˝ zajmujà si´ one przede wszystkim sportem profesjonalnym na zasadach komercyjnych.
16
(PFRON), znajdujàcych si´ w dyspozycji powiatu – ograniczenie
to nie obowiàzuje. Ponadto ka˝dy z tych podmiotów, jeÊli jest
przedsi´biorcà, mo˝e uzyskiwaç zlecenia w trybie ustawy o zamówieniach publicznych.
W rezultacie ustawa podzieli∏a podmioty spoza sektora finansów publicznych, nie dzia∏ajàce w celu osiàgnićia zysku,
na cztery grupy:
1. organizacje pozarzàdowe cieszàce si´ pe∏nià praw – mo˝liwoÊcià uzyskania statusu organizacji po˝ytku publicznego
i wynikajàcymi z tego przywilejami (np. podatkowymi), które
majà nieograniczonà mo˝liwoÊç realizacji zadaƒ publicznych
i uzyskiwania dotacji na ten cel. Do grupy tej nale˝à przede
wszystkim stowarzyszenia, fundacje, stowarzyszenia kultury
fizycznej;
2. podmioty wymienione w art. 3 ust 3 ustawy – które ustawodawca zrówna∏ w prawach z organizacjami pozarzàdowymi.
Nale˝à tu stowarzyszenia jednostek samorzàdu terytorialnego oraz koÊcielne osoby prawne i jednostki organizacyjne
koÊcio∏ów i zwiàzków wyznaniowych. Wszystkie one dysponujà takimi samymi prawami jak podmioty z grupy pierwszej,
chyba ˝e w przypadku organizacji koÊcielnych status uniemo˝liwia im podejmowanie niektórych dzia∏aƒ (np. zawierania umów), co ogranicza ich mo˝liwoÊci do podmiotów opisanych w grupie trzeciej;
3. organizacje pozarzàdowe, nie posiadajàce osobowoÊci
prawnej, w zwiàzku z tym nie mogàce skorzystaç z wi´kszoÊci przywilejów, które dotyczà grupy pierwszej, jednak
dysponujàce pe∏nià praw i przywilejów w zakresie „mi´kkich”
form wspó∏pracy, jak konsultacje, udzia∏ we wspólnych zespo∏ach. Przyk∏adowe podmioty z tej grupy to stowarzyszenia zwyk∏e czy organizacje studenckie;
17
ROZDZIA¸ 2
4. organizacje pozarzàdowe, których prawa zosta∏y przez
ustawodawc´ ograniczone. Nie mogà one uzyskaç statusu
organizacji po˝ytku publicznego i wynikajàcych stàd ulg
podatkowych ani nie mogà uzyskiwaç dotacji na zasadach
okreÊlonych w ustawie, jednak w niektórych przypadkach
mogà realizowaç zadania publiczne (jeÊli dopuszczajà to
przepisy szczególne okreÊlajàce odr´bny tryb zlecania).
Grupa ta obejmuje m.in. partie polityczne, zwiàzki zawodowe, sportowe spó∏ki akcyjne oraz fundacje powo∏ane
przez Skarb Paƒstwa lub jednostki samorzàdu terytorialnego.
Organizacje po˝ytku publicznego
Oprócz czynników, które w praktyce dzielà ogó∏ organizacji
na cztery opisane wy˝ej kategorie, ustawa wprowadza nowe
pojćie, jakim jest „organizacja po˝ytku publicznego”. Jest to
szczególny status, który mogà utrzymaç podmioty spe∏niajàce
okreÊlone w ustawie warunki (art. 20), mi´dzy innymi jeÊli:
• prowadzà dzia∏alnoÊç statutowà na rzecz ogó∏u spo∏ecznoÊci lub co najmniej ogó∏u cz∏onków stowarzyszenia;
• prowadzà ograniczonà dzia∏alnoÊç gospodarczà oraz przeznaczajà ca∏y dochód na dzia∏alnoÊç statutowà;
• spe∏niajà wymogi dotyczàce statutowych organów, w tym
posiadania organu wewn´trznej kontroli (komisja rewizyjna);
• respektujà ograniczenia co do cz∏onków w∏adz – nie mogà
to byç osoby skazane za przest´pstwa z winy umyÊlnej, nie
mogà one te˝ pobieraç zbyt wysokich wynagrodzeƒ3;
• przestrzegajà zakazu konkretnych dzia∏aƒ i zachowaƒ,
które Êwiadczy∏yby o tym, ˝e g∏ównym celem organizacji
jest w rzeczywistoÊci ch´ç „dorobienia si´” na dzia∏alnoÊci
spo∏ecznej.
3
Jest to odwo∏anie do ustawy z dnia 3 marca 2000 roku o wynagradzaniu osób kierujàcych
niektórymi podmiotami prawnymi, czyli tak zwanej ustawy kominowej.
18
Szczegó∏owe wymogi zawiera ustawa. O nadaniu statusu organizacji po˝ytku publicznego b´dzie decydowa∏ sàd. Uzyskanie
takiego statusu wià˝e si´ z wpisem do Krajowego Rejestru Sàdowego. W przypadku organizacji koÊcielnych wymogi uzyskania statusu sà nieco zmodyfikowane zgodnie ze specyfikà
dzia∏aƒ tych podmiotów (art. 21). Organizacjà po˝ytku publicznego nie mo˝e byç partia polityczna, zwiàzek zawodowy,
organizacja pracodawców, samorzàd zawodowy, sportowa spó∏ka
akcyjna, wreszcie fundacja, której jedynym fundatorem jest samorzàd. Co do ostatniego z podmiotów, zapisy ustawy sà na tyle niedopracowane, i˝ w praktyce wi´kszoÊç samorzàdowych fundacji
b´dzie mog∏a taki status uzyskaç, o ile spe∏ni pozosta∏e warunki
okreÊlone w ustawie. Nie ma te˝ ˝adnych ograniczeƒ co do uzyskiwania statusu organizacji po˝ytku publicznego przez stowarzyszenia jednostek samorzàdu terytorialnego.
Obowiàzki i przywileje
Podmioty o statusie organizacji po˝ytku publicznego uzyskujà
pewne przywileje (o tym nieco dalej), ale wià˝e si´ to z okreÊlonymi obowiàzkami. Sà zobowiàzane do sporzàdzania i og∏aszania rocznych sprawozdaƒ merytorycznych i finansowych
oraz przekazywania ich do ministra gospodarki, pracy i polityki
spo∏ecznej. Ponadto organizacje po˝ytku publicznego podlegajà
nadzorowi i kontroli ministra, niezale˝nie od innych form nadzoru (nadzór starostów nad stowarzyszeniami lub nadzór z tytu∏u udzielonych dotacji). Jak widaç, organizacje po˝ytku publicznego to podmioty, którym sàd na podstawie przepisów
ustawy przyznaje swego rodzaju certyfikat instytucji publicznego
zaufania. Muszà one spe∏niaç wy˝sze wymagania, jeÊli chodzi
o sposób prowadzenia dzia∏alnoÊci, transparencj´ dzia∏ania.
Mogà byç równie˝ poddawane surowszej kontroli (tak mówi
ustawa, na ile kontrola ta b´dzie rzeczywiÊcie sprawowana,
poka˝e praktyka). JeÊli po uzyskaniu tego statusu nie b´dà
wywiàzywaç si´ z na∏o˝onych obowiàzków, mogà go utraciç.
19
ROZDZIA¸ 2
W zamian za poddanie si´ opisanym wymogom organizacjom
po˝ytku publicznego przys∏uguje szereg przywilejów. Sà to zwolnienia podatkowe oraz mo˝liwoÊç nabywania na preferencyjnych
zasadach prawa u˝ytkowania nieruchomoÊci, nale˝àcych do
Skarbu Paƒstwa lub jednostek samorzàdu terytorialnego. Organizacje po˝ytku majà równie˝ mo˝liwoÊç uzyskiwania wi´kszego wsparcia ze strony podatników, w postaci 1% odpisu od
nale˝nego podatku PIT, który osoby fizyczne mogà przekazywaç
organizacji na jej dzia∏alnoÊç.
Nie znaczy to jednak, ˝e organizacje po˝ytku publicznego to
jedyne podmioty, z którymi nale˝y wspó∏pracowaç. Nie nale˝y
te˝ myliç dwóch kategorii organizacji: organizacji po˝ytku
publicznego i organizacji prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku
publicznego. Pierwsze sà uprzywilejowane w pewnych dziedzinach, drugie w mniejszym stopniu, jednak wszystkie mogà
byç partnerami dla samorzàdu w realizacji jego zadaƒ publicznych. Cz´sto dobrze dzia∏ajàce i wiarygodne organizacje
nie b´dà mia∏y certyfikatu „organizacji po˝ytku publicznego”,
co nie powinno powstrzymywaç samorzàdów od wspó∏pracy
i udzielania im dotacji na realizacj´ zadaƒ publicznych.
Fundacje samorzàdowe
Ustawodawca w sposób szczególny zajà∏ si´ fundacjami powo∏anymi przez Skarb Paƒstwa lub jednostk´ samorzàdu terytorialnego. Jest rzeczywiÊcie kwestià wàtpliwà, czy mo˝na je
uznaç za organizacje pozarzàdowe. Nie jest to zjawisko charakterystyczne wy∏àcznie dla naszego kraju. W j´zyku angielskim
istnieje nawet specjalne okreÊlenie dla tego typu podmiotów
– QUANGO (od quasi-NGO), gdzie NGO oznacza organizacj´
pozarzàdowà (non-governmental organization).
Ustawodawca zauwa˝y∏, ˝e trudno uznaç stowarzyszenie jednostek samorzàdu terytorialnego za organizacj´ pozarzàdowà.
20
RównoczeÊnie wprowadzi∏ do ustawy specjalny zapis, który uprzywilejowuje i nadaje takim stowarzyszeniom status równy organizacji pozarzàdowej. W tej samej ustawie odebrano jednak te
prawa fundacjom powo∏anym przez jednostk´ samorzàdu terytorialnego.
Samorzàdy realizujà dziÊ bardzo szeroki zakres zadaƒ publicznych. Przepisy ustaw samorzàdowych oraz przepisy szczególne pozwalajà realizowaç te zadania w bardzo zró˝nicowanych
formach: wprost przez jednostki samorzàdu, poprzez zak∏ady
i jednostki bud˝etowe, gospodarstwa pomocnicze, spó∏ki komunalne, zwiàzki jednostek samorzàdu terytorialnego i stowarzyszenia jednostek samorzàdu terytorialnego. Wy∏àczono z tej listy
jednà form´ – fundacj´, której fundatorem (czyli za∏o˝ycielem4)
jest jednostka samorzàdu terytorialnego. Oznaczaç to mo˝e
pewne utrudnienia dla samorzàdów, które kiedyÊ postanowi∏y
realizowaç cz´Êç swoich zadaƒ w takiej w∏aÊnie formie.
Podj´ta przez ustawodawc´ próba ograniczenia w dzia∏aniach
fundacji powo∏anych przez samorzàd jest na szcz´Êcie ma∏o skuteczna, m. in. z nast´pujàcych powodów:
• ograniczenia dotyczà fundacji, których jedynym fundatorem jest jednostka samorzàdu terytorialnego. JeÊli potraktujemy ten zapis dos∏ownie, nie obejmie on fundacji,
których fundatorami sà dwie lub wićej jednostek samorzàdu terytorialnego;
• ograniczenia dotyczà fundacji, których jedynym fundatorem jest jednostka samorzàdu terytorialnego. Powo∏ujàc
fundacj´, jednostka samorzàdu terytorialnego mo˝e „zaprosiç” jako drugiego fundatora jakàkolwiek innà osob´
fizycznà lub prawnà (na przyk∏ad spó∏k´ komunalnà), by
omawiany przepis nie obowiàzywa∏.
• ograniczenia nie obowiàzujà, gdy majàtek fundacji nie
jest w ca∏oÊci mieniem komunalnym lub mieniem pochodzàcym z finansowania Êrodkami publicznymi. Niedu˝a
4
Fundator to w myÊl ustawy o fundacjach osoba ustanawiajàca, czyli zak∏adajàca fundacj´, a nie ktoÊ, kto przekazuje Êrodki na jej dzia∏alnoÊç.
21
ROZDZIA¸ 2
kontrybucja do majàtku fundacji, z∏o˝ona przez prywatnego donatora, sprawia, ˝e przestajà obowiàzywaç ograniczenia wynikajàce z ustawy. Poniewa˝ wi´kszoÊç tego
typu fundacji powo∏uje si´ w∏aÊnie w celu pozyskiwania
dodatkowych Êrodków, wić zwykle spe∏niajà ten warunek;
• ograniczenia nie obowiàzujà, gdy fundacja prowadzi dzia∏alnoÊç statutowà w zakresie nauki, w szczególnoÊci na rzecz
nauki 5. Ustawa nie stwierdza, i˝ musi to byç wy∏àcznie dzia∏alnoÊç w zakresie nauki lub musi ona stanowiç g∏ówny cel
dzia∏ania. Tak wić fundacja, dzia∏ajàca w zakresie promocji miasta i nauki 6, równie˝ jest wy∏àczona z ograniczeƒ,
które na∏o˝y∏ ustawodawca.
Próba na∏o˝enia ograniczeƒ na fundacje samorzàdowe nie
jest wić zbyt udana i w znakomitej wi´kszoÊci przypadków
zarówno ju˝ istniejàce, jak i nowo powo∏ywane fundacje b´dà
mia∏y mo˝liwoÊç uzyskiwania przywilejów wynikajàcych
z ustawy.
5
Jest to zapis, który stworzono dla Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Dla pe∏nego bezpieczeƒstwa nale˝a∏oby wskazaç ministra w∏aÊciwego dla spraw nauki
jako ministra w∏aÊciwego ze wzgl´du na cele fundacji (art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia
1984 roku o fundacjach).
6
22
Podsumowanie rozdzia∏u
Ustawa o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie
dotyczy wspó∏pracy samorzàdów z bardzo szerokà grupà
podmiotów niepublicznych – zarówno posiadajàcych
osobowoÊç prawnà, jak i jej nie posiadajàcych. Przytoczone przyk∏ady pokazujà, i˝ przed nawiàzaniem wspó∏pracy nale˝y szczegó∏owo zanalizowaç status prawny organizacji i stwierdziç, czy jest ona organizacjà pozarzàdowà, podmiotem, który posiada te same prawa lub organizacjà pozarzàdowà, co do której obowiàzujà ograniczenia. Analiza ta jest szczególnie istotna w przypadku
dotacji, udzielanych na realizacj´ zadaƒ samorzàdu przez
podmioty niepubliczne, czy innych materialnych form
wsparcia organizacji mieniem komunalnym. Na razie
ci´˝ar tego badania spad∏ na samorzàdy. Z czasem, gdy
coraz wićej organizacji otrzyma nadany przez Krajowy
Rejestr Sàdowy status organizacji po˝ytku publicznego,
zadanie to b´dzie ∏atwiejsze. Organizacje, które uzyska∏y
status, z pewnoÊcià sà uprawnione do realizowania
wszelkich form wspó∏dzia∏ania. Nie zmienia to jednak
faktu, i˝ organizacje, które nie uzyska∏y statusu, równie˝
mogà uzyskiwaç dotacje i realizowaç zadania publiczne
na zlecenie samorzàdów.
Ponadto przedmiotem analizy powinien staç si´ rodzaj
zadaƒ, które organizacja ma wykonywaç, i stwierdzenie,
czy mieszczà si´ one w zakresie dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego. Dopiero spe∏nienie obu warunków oznacza, i˝
w danym przypadku nale˝y stosowaç zasady okreÊlone
w ustawie.
23
24
WSPÓ¸PRACA
rozdzia∏ 3
Wspó∏praca
Pierwszym zagadnieniem, które nale˝y omówiç, jest pojćie
dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego. Ustawa (art. 3 ust. 1) nazywa
tak dzia∏alnoÊç spo∏ecznie u˝ytecznà, prowadzonà przez organizacje pozarzàdowe w sferze zadaƒ publicznych okreÊlonych
w ustawie. Jak widaç z powy˝szej definicji, muszà tu byç spe∏nione a˝ trzy kryteria. Dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego musi:
• byç spo∏ecznie u˝yteczna – jest to kryterium trudne do
oceny, poniewa˝ jednak kryterium spo∏ecznej u˝ytecznoÊci
pojawi∏o si´ w ustawie o fundacjach, mo˝na pos∏u˝yç si´ tu
bogatà literaturà prawnà;
• byç prowadzona przez organizacje pozarzàdowe – z dalszych
zapisów ustawy wynika, ˝e równie˝ przez podmioty z nimi
zrównane;
• obejmowaç sfer´ dzia∏aƒ publicznych okreÊlonych
w ustawie – z punktu widzenia administracji samorzàdowej
sfera ta obejmuje wi´kszoÊç zadaƒ w∏asnych. W ustawie
(art. 4 ust. 1) okreÊlono a˝ 24 dziedziny, które obj´∏a.
Niektóre zosta∏y okreÊlone bardzo szeroko, na przyk∏ad
ochrona i promocja zdrowia czy dzia∏alnoÊç charytatywna,
a wić zadania samorzàdu le˝àce poza tymi kategoriami
sà raczej ograniczone (np. geodezja, planowanie przestrzenne, administracja architektoniczno-budowlana).
25
ROZDZIA¸ 3
Dopiero dzia∏alnoÊç spe∏niajàca te warunki stanowi przedmiot
uregulowaƒ ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie. Szczególne znaczenie ma fakt jednoznacznego
stwierdzenia, i˝ sektor publiczny nie posiada wy∏àcznoÊci na
realizacj´ zadaƒ o charakterze publicznym – mogà je realizowaç
równie˝ podmioty pozarzàdowe, b´dàce w tym zakresie równorz´dnym partnerem. Wa˝nym elementem ustawy jest próba
zdefiniowania form wspó∏pracy administracji publicznej z organizacjami pozarzàdowymi i podmiotami z nimi zrównanymi
w realizacji zadaƒ publicznych. Sama idea wspó∏pracy nie jest
nowoÊcià, poniewa˝ do tej pory wiele ustaw dotyczàcych konkretnych sfer dzia∏alnoÊci zdà˝y∏o wyprzedziç omawiany akt
prawny. Dotyczy to na przyk∏ad:
• ustaw samorzàdowych (o samorzàdzie gminnym, powiatowym oraz wojewódzkim), które okreÊlajà wspó∏prac´
z organizacjami pozarzàdowymi jako zadanie w∏asne poszczególnych szczebli samorzàdu. Na marginesie –
w zwiàzku z wejÊciem w ˝ycie ustawy nale˝a∏oby rozwa˝yç innà redakcj´ stosownych artyku∏ów ustaw samorzàdowych, tak by mówi∏y o „wspó∏pracy z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego”;
• ustawy o pomocy spo∏ecznej7, przewidujàcej zarówno
wspó∏prac´, na zasadach partnerstwa, pomocniczoÊci,
profesjonalizmu, równego dost´pu, jawnoÊci, efektywnoÊci ekonomicznej i jakoÊci, z organizacjami spo∏ecznymi,
koÊcio∏ami, zwiàzkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi
i prawnymi, jak równie˝ zlecanie im zadaƒ z zakresu pomocy spo∏ecznej i wspieranie ich w tym finansowo. W nowej
ustawie o pomocy spo∏ecznej mowa o zasadach pomocniczoÊci, efektywnoÊci, uczciwej konkurencji i jawnoÊci;
7
W trakcie pisania niniejszej publikacji w Sejmie trwa∏y prace nad nowà ustawà o pomocy
spo∏ecznej, zosta∏a ona uchwalona w dniu oddawania ksià˝ki do druku. Odwo∏ania do
historycznych zapisów odnoszà si´ wić do obowiàzujàcej do 30 kwietnia ustawy z dnia
29 listopada 1990 roku o pomocy spo∏ecznej.
26
PORADNIK DLA ORGANIZACJI POZARZÑDOWYCH
WSPÓ¸PRACA
• ustawy o wychowaniu w trzeêwoÊci i przeciwdzia∏aniu alkoholizmowi, która zobowiàzuje administracj´ publicznà
do popierania organizacji spo∏ecznych, stawiajàcych sobie
za cel krzewienie trzeêwoÊci i abstynencji;
• ustawy o przeciwdzia∏aniu narkomanii, która mówi o uczestnictwie w realizacji zadaƒ z zakresu przeciwdzia∏ania
narkomanii stowarzyszeƒ, organizacji spo∏ecznych, fundacji,
koÊcio∏ów i inne zwiàzków wyznaniowych;
• ustawy o ochronie zdrowia przed nast´pstwami u˝ywania
tytoniu i wyrobów tytoniowych, która przewiduje wspieranie organizacji spo∏ecznych i fundacji oraz wspó∏dzia∏anie
z koÊcio∏ami i innymi zwiàzkami wyznaniowymi w zakresie
ochrony zdrowia przed nast´pstwami u˝ywania tytoniu.
Ró˝nicà, która decyduje o szczególnym znaczeniu ustawy
o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie, sà szczególne precyzyjne zapisy dotyczàce rodzajów podmiotów uprawnionych do podjćia takiej wspó∏pracy, oraz szersze rozwinićie
form i trybu wspó∏dzia∏ania.
Ustawa okreÊla (art. 5 ust. 2), i˝ wspó∏praca organów administracji publicznej z organizacjami odbywa si´ na zasadach:
pomocniczoÊci, suwerennoÊci stron, partnerstwa, efektywnoÊci,
uczciwej konkurencji oraz jawnoÊci. Zasady te sà bardzo zbli˝one do okreÊlonych w ustawie o pomocy spo∏ecznej. Porównujàc oba akty prawne i przepisy wykonawcze do nich, cz´sto
dostrzegamy podobieƒstwo. Wynika to z faktu, i˝ rozwiàzania
przyj´te w ustawie o pomocy spo∏ecznej w zakresie wspó∏pracy
z organizacjami pozarzàdowymi sprawdzi∏y si´ w praktyce.
WyjaÊnienie przytoczonych wy˝ej zasad znalaz∏o si´ w uzasadnieniu do projektu ustawy.
27
ROZDZIA¸ 3
„W myÊl zasady pomocniczoÊci przy suwerennoÊci stron organy administracji publicznej, respektujàc odr´bnoÊç i suwerennoÊç zorganizowanych wspólnot obywateli, uznajà ich prawo
do samodzielnego definiowania i rozwiàzywania problemów,
w tym nale˝àcych tak˝e do sfery zadaƒ publicznych, i w takim
zakresie wspó∏pracujà z tymi organizacjami, a tak˝e wspierajà
ich dzia∏alnoÊç oraz umo˝liwiajà realizacj´ zadaƒ publicznych
na zasadach i w formie okreÊlonych w projektowanej ustawie.
Zgodnie z zasadà partnerstwa organizacje pozarzàdowe uczestniczà w identyfikowaniu i definiowaniu problemów, których
rozwiàzywanie stanowi przedmiot zadaƒ publicznych, w wypracowywaniu sposobów wykonywania zadaƒ publicznych
przez w∏aÊciwy organ administracji publicznej, a tak˝e w wykonywaniu tych zadaƒ.
Kierujàc si´ zasadà efektywnoÊci, organy administracji publicznej, przy zlecaniu organizacjom pozarzàdowym zadaƒ
publicznych do realizacji, dokonujà wyboru najefektywniejszego sposobu wykorzystania Êrodków publicznych,
przestrzegajàc zasad uczciwej konkurencji oraz z zachowaniem
wymogów okreÊlonych w art. 25 i art. 28 ust. 3 ustawy o finansach publicznych.
Majàc na wzgl´dzie zasad´ jawnoÊci, organy administracji
publicznej udost´pniajà wspó∏pracujàcym z nimi organizacjom
pozarzàdowym informacje o zamiarach, celach i Êrodkach
przeznaczonych na realizacj´ zadaƒ publicznych, w których
mo˝liwa jest wspó∏praca z tymi organizacjami, oraz o kosztach
realizacji zadaƒ publicznych ju˝ prowadzonej w tym zakresie
przez jednostki podleg∏e organom administracji publicznej
lub nadzorowane przez te organy, wraz z informacjà o sposobie
obliczania tych kosztów, tak aby mo˝liwe by∏o ich porównanie
z kosztami realizacji analogicznych zadaƒ przez inne instytucje
i osoby ”8.
8
28
Uzasadnienie do projektu ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie.
WSPÓ¸PRACA
Powy˝sze sformu∏owania majà charakter swego rodzaju
ogólnych wytycznych dotyczàcych zasad wspó∏pracy. Ustawa
zawiera równie˝ (art. 5 ust. 1) zapisy bardziej konkretne, przek∏adajàce si´ na praktyczne rozwiàzania. Warto je dok∏adanie
zanalizowaç, gdy˝ w tym doÊç krótkim przepisie istotne znaczenie ma ka˝de s∏owo.
Art. 5. 1. Organy administracji publicznej prowadzà
dzia∏alnoÊç w sferze zadaƒ publicznych, o której mowa
w art. 4, we wspó∏pracy z organizacjami pozarzàdowymi
oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, prowadzàcymi, odpowiednio do terytorialnego zakresu dzia∏ania
organów administracji publicznej, dzia∏alnoÊç po˝ytku
publicznego w zakresie odpowiadajàcym zadaniom tych
organów...
Jednostki samorzàdu terytorialnego zgodnie z ustawami samorzàdowymi wykonujà zadania publiczne w imieniu w∏asnym i na w∏asnà odpowiedzialnoÊç. Zapis art. 5 stanowi, i˝
organy gminy, powiatu i województwa oraz zwiàzków wykonujà te zadania we wspó∏pracy z organizacjami. Nie ma tu
mowy o „uczestnictwie”, „wspieraniu” czy „popieraniu” organizacji pozarzàdowych, jak to mia∏o miejsce w przytoczonych
wy˝ej zapisach uchwalonych wczeÊniej ustaw, lecz o wspólnej
realizacji zadaƒ. Potwierdza to uzasadnienie do projektu
ustawy, w którym mówi si´: „Projekt nakazuje organom administracji publicznej przy realizacji zadaƒ publicznych wspó∏pracowaç z organizacjami pozarzàdowymi, prowadzàcymi
dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego...”
Samorzàdy realizujà zadania we wspó∏pracy z wymienionymi
w ustawie podmiotami odpowiednio do terytorialnego zakresu
swego dzia∏ania. Jest to wyraêne wskazanie, i˝ wszelkie formy
wspó∏pracy mogà dotyczyç tylko terenu i mieszkaƒców terytorium
danej jednostki samorzàdu terytorialnego. Przypomnienie
29
ROZDZIA¸ 3
jest o tyle istotne, ˝e samorzàdy przez ca∏y czas spotykajà si´
z oczekiwaniami wsparcia przedsi´wzi´ç, które dotyczà szeroko
rozumianego „dobra publicznego”, w ramach projektów nie
zwiàzanych z ich terytorium. Niektórzy wnioskodawcy traktujà
odmow´ finansowania jako nieuzasadnionà szykan´. Stàd zapis
w ustawie ma istotne znaczenie informacyjne.
Samorzàdy wspó∏pracujà z organizacjami wy∏àcznie w zakresie
swoich zadaƒ. Zadania poszczególnych szczebli samorzàdów
sà okreÊlone ustawami. Ka˝de potencjalne przedsi´wzićie,
realizowane przez organ jednostki samorzàdu terytorialnego
we wspó∏pracy z podmiotami niepublicznymi, musi byç zweryfikowane pod tym kàtem. Zapis ten, zwykle oczywisty dla samorzàdowców, mo˝e byç pomocny w relacjach z tymi organizacjami, które nie rozumiejà, i˝ fakt, ˝e projekt jest interesujàcy, nie stanowi jedynej przes∏anki dla jego oceny przez w∏adze
gminy, powiatu czy województwa.
Art.5.1
...Wspó∏praca ta mo˝e odbywaç si´ w szczególnoÊci w formach:
1) zlecania organizacjom pozarzàdowym oraz podmiotom
wymienionym w art. 3 ust. 3 realizacji zadaƒ publicznych na zasadach okreÊlonych w ustawie;
2) wzajemnego informowania si´ o planowanych kierunkach dzia∏alnoÊci i wspó∏dzia∏ania w celu zharmonizowania tych kierunków;
3) konsultowania z organizacjami pozarzàdowymi oraz
podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, odpowiednio
do zakresu ich dzia∏ania, projektów aktów normatywnych
w dziedzinach dotyczàcych dzia∏alnoÊci statutowej tych
organizacji;
30
WSPÓ¸PRACA
4) tworzenia wspólnych zespo∏ów o charakterze doradczym
i inicjatywnym, z∏o˝onych z przedstawicieli organizacji
pozarzàdowych, podmiotów wymienionych w art. 3
ust. 3 oraz przedstawicieli w∏aÊciwych organów administracji publicznej.
Sformu∏owania „mo˝e” i „w szczególnoÊci” wywo∏ujà wiele
wàtpliwoÊci co do intencji ustawodawcy. W najbardziej nieprzyjaznej dla organizacji pozarzàdowych interpretacji próbowano odnieÊç sformu∏owanie „mo˝e” do ca∏oÊci wspó∏pracy,
twierdzàc, ˝e zapis ten oznacza, i˝ wspó∏praca nie jest obligatoryjna. Teza taka jest jednak sprzeczna z pierwszà cz´Êcià
ust´pu 1 w art. 5. Gdyby taka by∏a intencja ustawodawcy, napisa∏by konsekwentnie: „organy administracji publicznej (...)
mogà wspó∏pracowaç...”. Niekorzystna interpretacja jest równie˝
sprzeczna z przytoczonym wczeÊniej uzasadnieniem ustawy.
S∏owa „mo˝e” i „w szczególnoÊci” nale˝y czytaç ∏àcznie. Sformu∏owanie „w szczególnoÊci” oznacza, i˝ ustawodawca wskaza∏
tylko niektóre z mo˝liwych form wspó∏pracy. Ich lista nie jest
zamkni´ta, mo˝e byç poszerzana, o ile nie stoi w sprzecznoÊci
z pierwszà cz´Êcià ust´pu 1 w art. 5 (w∏aÊciwoÊç terytorialna
oraz przedmiotowa). Ustawowe na∏o˝enie na samorzàdy obowiàzku wspó∏pracy nie oznacza jednak, ˝e musi si´ ona odbywaç
we wszystkich formach wymienionych w ustawie. Organy samorzàdu terytorialnego stosownie do swoich kompetencji mogà
wybieraç spoÊród form wymienionych w ust. 1 oraz inicjowaç
inne formy wspó∏pracy.
31
ROZDZIA¸ 3
Samorzàdy zosta∏y zobowiàzane do wspó∏pracy z organizacjami pozarzàdowymi w zakresie prowadzonej przez nie
dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego. Wspó∏praca ta jest mo˝liwa w zakresie okreÊlonym ustawà. Ponadto musi byç
zgodna z zadaniami danej jednostki samorzàdu oraz jego
w∏aÊciwoÊcià miejscowà, co ogranicza mo˝liwoÊci do
dzia∏aƒ na terenie danego samorzàdu lub na rzecz jego
mieszkaƒców. Wymóg w∏aÊciwoÊci terytorialnej dotyczy
tylko samorzàdu, a nie organizacji. Dzia∏ania na rzecz
mieszkaƒców konkretnej gminy (powiatu, województwa)
mogà byç realizowane tak˝e przez organizacje spoza tej
gminy (powiatu, województwa).
Ustawa okreÊla cztery formy wspó∏pracy, posiadajàce
bardzo szeroki zakres. Organy samorzàdu majà swobodnà
decyzj´ co do wyboru form, które b´dà przez nie realizowane. Istnieje mo˝liwoÊç ograniczenia si´ przez samorzàd
tylko do niektórych z proponowanych przez ustawodawc´
form kooperacji z organizacjami. Mo˝na równie˝ poszerzaç formy wspó∏pracy, stosownie do lokalnych potrzeb.
32
FORMY WSPÓ¸PRACY
rozdzia∏ 4
Formy wspó∏pracy
Rozwa˝ajàc formy wspó∏pracy, opisz´ konkretne rozwiàzania,
które b´dà wdra˝ane lokalnie. Poniewa˝ posiadam wieloletnie
doÊwiadczenie wspó∏pracy z organizacjami, mog´ stwierdziç,
i˝ poszerzanie skali mo˝liwoÊci w tym zakresie pociàga za sobà
szereg korzyÊci nie tyle dla lokalnych w∏adz czy organizacji,
co po prostu dla mieszkaƒców. OsobiÊcie proponowa∏bym realizacj´ wszystkich z wymienionych w ustawie form wspó∏pracy,
zaÊ oprócz nich – tworzenie w∏asnych rozwiàzaƒ wspólnie z lokalnymi organizacjami.
Zlecanie realizacji zadaƒ publicznych
Ta forma wspó∏pracy ma z punktu widzenia organizacji
ogromne znaczenie. Zlecanie mo˝e odbywaç si´ w formie powierzania bàdê wspierania realizacji zadaƒ, zawsze jednak ∏àczy si´
z udzieleniem dotacji. Kwestii tej poÊwić´ odr´bny rozdzia∏.
Nale˝y jednak zwróciç uwag´, i˝ odst´powanie od tej formy
wspó∏pracy przez samorzàdy oznacza marginalizowanie sektora
pozarzàdowego. èród∏a finansowania dzia∏aƒ organizacji sà
ciàgle jeszcze zbyt ograniczone, co stanowi istotnà barier´
rozwoju. Prosz´ zauwa˝yç, jak powa˝nà barierà w realizowaniu
us∏ug publicznych przez samorzàdy sà zbyt ograniczone,
33
ROZDZIA¸ 4
w stosunku do na∏o˝onych zadaƒ, Êrodki finansowe. W biedniejszych powiatach stan ten powoduje swego rodzaju „wegetacj´” bez mo˝liwoÊci podjćia wyzwaƒ rozwojowych. Organizacje znajdà si´ w podobnej sytuacji, jeÊli nie otrzymajà realnego
wsparcia ze strony samorzàdu. Jako samorzàdowcy nie mamy
monopolu ani na wiedz´, ani na dobre pomys∏y. W ró˝nych
miejscach w Polsce sà ludzie i organizacje, którzy udowodnili,
˝e potrafià twórczo i efektywnie rozwiàzywaç lokalne problemy.
Z w∏asnych doÊwiadczeƒ wiem, ˝e organizacje cz´sto podejmujà si´ nawet bardzo trudnych zadaƒ, na których realizacj´
pracownicy samorzàdowi nie majà pomys∏u. Organizacje potrafià te˝ zajàç si´ sprawami, na które administracja publiczna
nie zwraca uwagi, ze wzgl´du na ma∏y zasi´g problemu. Dzi´ki
takim dzia∏aniom sektor pozarzàdowy stanowi doskona∏e
uzupe∏nienie podmiotów publicznych. Paradoksalnie, mimo
koncentracji organizacji w du˝ych miastach, potencja∏ organizacji
pozarzàdowych cz´sto bywa lepiej wykorzystywany w Êrodowiskach wiejskich i ma∏omiasteczkowych. W∏aÊnie tam, czasem
nawet niedu˝ymi nak∏adami, mo˝na osiàgaç spektakularne
efekty, które b´dà wysoko ocenione przez lokalnà spo∏ecznoÊç
oraz przyczynià si´ do budowania zewn´trznego wizerunku
gminy czy powiatu.
Wzajemne informowanie o planowanych
kierunkach dzia∏alnoÊci i wspó∏dzia∏ania
Celem tej formy wspó∏pracy jest zharmonizowanie dzia∏aƒ
sektora publicznego i niepublicznego. Trudno wyobraziç sobie
wspó∏prac´ bez wymiany informacji. Obowiàzki le˝à po obu
stronach. Samorzàdy majà informowaç lokalne organizacje
o kierunkach dzia∏alnoÊci, a równie˝ mogà oczekiwaç wzajemnoÊci – informacji ze strony organizacji. Nie jest zadaniem
ustawodawcy okreÊlanie, jak konkretnie ma odbywaç si´ przep∏yw
tych informacji. Wiele zale˝y od lokalnych inicjatyw. Od samorzàdów s∏usznie wymaga si´ upubliczniania wszelkich infor34
FORMY WSPÓ¸PRACY
macji, natomiast przeciwny kierunek wymiany informacji nie
jest dla wszystkich oczywisty. Znam przypadek, gdy jedno ze stowarzyszeƒ zakwestionowa∏o prawo urz´du do jakichkolwiek
informacji ze strony organizacji. Przed spotkaniem, poÊwićonym
dyskusji nad nowym programem wspó∏pracy, w prasie opublikowano zaproszenie dla organizacji wraz z informacjà, i˝ uczestnicy
powinni wype∏niç krótkà ankiet´ z podstawowymi danymi organizacji. Wymóg ten zosta∏ uznany przez jednego z uczestników
za ograniczenie praw obywatelskich.
Dobrà i sprawdzajàcà si´ formà wzajemnej wymiany informacji
sà spotkania organizacji pozarzàdowych z przedstawicielami
samorzàdu. By∏oby lepiej, gdyby odbywa∏y si´ one w grupach
bran˝owych. Skutkiem zapraszania na jedno spotkanie organizacji m∏odzie˝owych, kombatanckich, ekologicznych i osób
niepe∏nosprawnych jest brak wspólnego j´zyka i w rezultacie
niemo˝liwoÊç wypracowania konkretnych rezultatów. Merytoryczne komórki urz´du i lokalni politycy powinni raczej zapraszaç na spotkania tematyczne, które b´dà gromadzi∏y przedstawicieli organizacji o podobnym profilu. Zalecam ostro˝noÊç w deklarowaniu cz´stotliwoÊci spotkaƒ, dla niektórych
organizacji korzystne mo˝e byç spotykanie si´ raz na kwarta∏,
innym wystarczy raz na rok. Spotkania powinny byç wić zwo∏ywane w miar´ potrzeb, wyra˝anych przez same organizacje
lub samorzàd.
Konsultowanie projektów aktów normatywnych
Jest to szczytna forma wspó∏dzia∏ania, choç mo˝e byç trudna
w realizacji. Ustawa mówi o konsultowaniu aktów w dziedzinach
dotyczàcych dzia∏alnoÊci statutowej organizacji. Pe∏ne wprowadzenie tej zasady wymaga∏oby prowadzenia bazy danych
wszystkich aktów normatywnych, którym przypisywano by obj´te nimi pole lub pola, z drugiej zaÊ strony musia∏aby istnieç
baza danych organizacji, okreÊlajàca zakres ich zainteresowaƒ,
35
ROZDZIA¸ 4
dzi´ki czemu konkretny projekt aktu by∏by przypisywany do
grupy organizacji, do których nale˝a∏oby go rozes∏aç. DziÊ jest
to mo˝liwe dzi´ki zastosowaniu technik informatycznych, choç
nie spotka∏em si´ jeszcze z tak zorganizowanymi konsultacjami9.
Istniejà oczywiÊcie równie˝ bardziej konwencjonalne metody,
jak organizacja spotkaƒ z organizacjami w celu przedyskutowania proponowanych rozwiàzaƒ czy tworzenie wspólnych zespo∏ów, o czym b´dzie mowa poni˝ej. Jednak trzeba si´ liczyç
z sytuacjà, w której zwrócenie si´ o konsultacje b´dzie powodowa∏o powstawanie propozycji trudnych lub wrćz niemo˝liwych do realizacji. Konsultacje wyd∏u˝ajà te˝ proces podejmowania decyzji: wa˝ne, aby ka˝dorazowo okreÊlaç termin sk∏adania uwag.
Tworzenie wspólnych zespo∏ów
o charakterze doradczym i inicjatywnym
Nale˝y zwróciç uwag´, i˝ ta forma wspó∏pracy mo˝e pokrywaç
si´ z omówionymi wy˝ej. Wspólne zespo∏y mogà byç mi´dzy
innymi powo∏ywane w celu lepszego przep∏ywu informacji lub
opiniowania projektów aktów prawnych. Warto zauwa˝yç,
i˝ w niektórych przypadkach obowiàzek powo∏ywania takich
wspólnych zespo∏ów wynika z przepisów innych ustaw. Typowymi
przyk∏adami mogà byç:
• Komisje Urbanistyczno-Architektoniczne (KUA), powo∏ywane na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 roku
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (art. 8),
których sk∏ad co najmniej w po∏owie stanowiç muszà
przedstawiciele bran˝owych stowarzyszeƒ i samorzàdów
zawodowych;
• wojewódzkie i powiatowe spo∏eczne rady do spraw osób
niepe∏nosprawnych, powo∏ywane na podstawie ustawy
z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej
9
Pomys∏ wpad∏ mi do g∏owy podczas pisania tej ksià˝ki. Obecnie trwajà przygotowania
do wprowadzenia go w Gdyni.
36
FORMY WSPÓ¸PRACY
i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych
(art. 44a-c): w sk∏ad rady wchodzà przedstawiciele organizacji pozarzàdowych oraz administracji publicznej.
Wymienione gremia dzia∏ajà, co stanowi dowód, ˝e zaproszenie organizacji pozarzàdowych do takiej formy wspó∏pracy
nie powoduje zagro˝enia. Wrćz przeciwnie – mo˝e byç du˝ym
atutem w pracy samorzàdu. Proponuj´ rozszerzaç ich liczb´
tak˝e o przypadki, kiedy ta obecnoÊç nie jest obligatoryjna.
Inne formy wspó∏pracy
O tym, jakie inne formy wspó∏pracy zostanà nawiàzane pomi´dzy samorzàdami a organizacjami, zadecydujà lokalne potrzeby oraz pomys∏owoÊç partnerów. Poni˝ej przedstawiam znane
mi przyk∏ady, zastrzegajàc, i˝ z pewnoÊcià nie stanowià one listy
zamkni´tej.
Wspó∏praca przy pozyskiwaniu
Êrodków finansowych
Aktywna dzia∏alnoÊç organizacji pozarzàdowych to tak˝e szansa
na przyciàgnićie dodatkowych Êrodków. Do niedawna organizacje lokalne mog∏y pozyskiwaç Êrodki od zagranicznych
i polskich fundacji, a tak˝e z funduszu PHARE w ramach
programów, które nie zawsze by∏y dost´pne dla samorzàdów.
Dotacje takie, przeznaczone na realizacj´ projektów na danym terenie, prawie zawsze sà dodatkowà us∏ugà, która lepiej
zaspokaja potrzeby mieszkaƒców, podwy˝sza jakoÊç ˝ycia.
Obecnie, w przededniu wejÊcia Polski do Unii Europejskiej,
pojawiajà si´ ogromne mo˝liwoÊci zwiàzane z wykorzystaniem
funduszy strukturalnych. OczywiÊcie w wielu dzia∏aniach opiUSTAWA O DZIA¸ALNOÂCI PO˚YTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE
37
ROZDZIA¸ 4
sanych w dokumentach programowych ostatecznym ich odbiorcà10
mogà byç samorzàdy. Jednak zdolnoÊç opracowywania i przygotowywania projektów jest tam ograniczona zasobami kadrowymi czy po prostu iloÊcià dobrych pomys∏ów. Przy ogromnej
puli Êrodków, mo˝liwej do pozyskania, ciekawe projekty tworzone przez organizacje nie stanowià konkurencji dla projektów
samorzàdowych, a wrćz mogà je wzmacniaç. Tak wić wsparcie
lokalnych organizacji pozarzàdowych w zakresie pozyskiwania
Êrodków pomocowych daje szanse na uzyskanie wartoÊci dodanej.
Opisane wy˝ej mo˝liwoÊci dotyczà przede wszystkim Êrodków
Europejskiego Funduszu Spo∏ecznego – przeznaczonych na
przeciwdzia∏anie bezrobociu i wykluczeniu spo∏ecznemu. Sà one
przekazywane w ramach Priorytetu 2. Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), Sektorowego Programu Operacyjnego – Rozwój Zasobów Ludzkich
oraz Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Organizacje b´dà
mog∏y ponadto ubiegaç si´ o Êrodki Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego w ramach niektórych dzia∏aƒ priorytetu 1. ZPORR (turystyka, kultura, spo∏eczeƒstwo informacyjne), oraz priorytetu 3. ZPORR (rozwój lokalny). Dla organizacji dost´pne b´dà równie˝ Êrodki Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A oraz INTERREG III B. Pewne mo˝liwoÊci dajà równie˝ organizacjom inne sektorowe programy
operacyjne, np. SPO – Restrukturyzacja i modernizacja sektora
˝ywnoÊciowego oraz rozwój obszarów wiejskich w ramach Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (szkolenia,
doradztwo).
Rolà samorzàdu mo˝e byç wsparcie merytoryczne. Posiadajàc
specjalistów w tym zakresie, samorzàd mo˝e nie tylko zachćaç
organizacje do sk∏adania projektów, ale równie˝ pomóc w ich
tworzeniu poprzez konsultacje czy szkolenia. JeÊli zaÊ brakuje
takich specjalistów w urz´dzie, przy zamawianiu szkoleƒ czy konsultacji zewn´trznych mo˝na uwzgl´dniç lokalne organizacje
pozarzàdowe.
10
Ostateczny odbiorca (Ultimate recipient) - jednostka publiczna lub prywatna przedk∏adajàca wnioski na realizacj´ projektów wspó∏finansowanych z funduszy strukturalnych.
38
FORMY WSPÓ¸PRACY
Nie bez znaczenia przy pozyskiwaniu funduszy strukturalnych
jest pomoc finansowa samorzàdów. Polska le˝y w obszarze „celu I”,
co w praktyce oznacza, i˝ projekty z funduszy strukturalnych b´dà
wymaga∏y zwykle 25% wk∏adu w∏asnego. Niektóre organizacje,
majàce dobre pomys∏y, nie b´dà w stanie udêwignàç takiego obcià˝enia. Stàd warto rozwa˝yç mo˝liwoÊç dofinansowania organizacji, które b´dà ubiega∏y si´ o fundusze strukturalne. Nie musi
to oznaczaç du˝ego obcià˝enia samorzàdowego bud˝etu, poniewa˝
w niektórych przypadkach wk∏ad w∏asny do projektów b´dzie pokrywany z bud˝etu centralnego. W przypadku projektów, gdzie
nie ma takiej mo˝liwoÊci, nale˝a∏oby zorganizowaç konkurs (na
zasadach okreÊlonych w ustawie), w wyniku którego organizacje
otrzyma∏yby promes´ dotacji. Stanowi∏aby ona udokumentowanie
wk∏adu w∏asnego, wymaganego w danym projekcie. Po przyznaniu
Êrodków z funduszy strukturalnych umow´ z organizacjà podpisywa∏by równie˝ samorzàd, co zapewni∏oby ca∏kowite finansowanie projektu.
Budowanie mechanizmu wspó∏pracy w pozyskiwaniu funduszy
strukturalnych ma szczególne znaczenie obecnie, w pierwszej fazie
ubiegania si´ o te Êrodki. Mimo wielowàtkowych dzia∏aƒ informacyjnych, ÊwiadomoÊç mo˝liwoÊci i poziom wiedzy na temat sposobu pozyskania tych Êrodków sà nadal niewystarczajàce. Wspó∏praca i wymiana informacji pomi´dzy samorzàdem a organizacjami
mogà przynosiç po˝ytek obu stronom. Zwróçmy uwag´ na fakt,
˝e chocia˝ wiele samorzàdów nie ma swoich przedstawicielstw
w Brukseli, majà takie przedstawicielstwo organizacje pozarzàdowe.
Dzi´ki instytucji ∏àczników – ekspertów ds. funduszy europejskich,
dzia∏ajàcych w ramach wspólnego projektu Fundacji im. Stefana
Batorego i Przedstawicielstwa Polskich Organizacji Pozarzàdowych
w Brukseli, istotne informacje o mo˝liwoÊciach realizacji wspólnych
projektów mogà trafiaç nie tylko do organizacji, ale równie˝ do
instytucji samorzàdowych.
39
ROZDZIA¸ 4
Pomoc w nawiàzywaniu
kontaktów mi´dzynarodowych
Wiele samorzàdów utrzymuje regularne kontakty z partnerami w innych krajach. Wspó∏praca ta nie powinna ograniczaç
si´ do kontaktów pomi´dzy urz´dami. Wskazane jest wrćz,
aby obejmowa∏a tak˝e wspó∏prac´ pomi´dzy organizacjami
pozarzàdowymi. Pomoc urz´du, przede wszystkim w znalezieniu
partnerów i nawiàzaniu pierwszego kontaktu, mo˝e póêniej
owocowaç realizacjà wspólnych przedsi´wzi´ç, wymianami
mieszkaƒców czy wsparciem merytorycznym lub finansowym
ze strony partnerów. Najcz´Êciej udaje si´ doprowadziç do takiej
wspó∏pracy, gdy organizacje zajmujà si´ tà samà tematykà.
Dzi´ki nawiàzaniu wspó∏pracy pomi´dzy YMCA z Plymouth11
(Wielka Brytania) a YMCA w Gdyni, swego czasu ta ostatnia
otrzyma∏a znaczàce wsparcie w postaci sprz´tu, który pos∏u˝y∏
wyposa˝eniu jej budynku. Bardzo intensywnie rozwija si´ obecnie
wspó∏praca pomi´dzy polskimi i skandynawskimi organizacjami,
zajmujàcymi si´ osobami niepe∏nosprawnymi. Pomoc merytorycznà i rzeczowà uzyskujà nie tylko polskie organizacje, ale równie˝ ich cz∏onkowie. Jest ona szczególnie cenna w przypadku
Êrodowisk biedniejszych, na przyk∏ad gmin wiejskich dotkni´tych
strukturalnym bezrobociem.
Organizacje mogà pozyskiwaç Êrodki na takà wspó∏prac´ ze
êróde∏ zewn´trznych, np. wspomnianej wczeÊniej Inicjatywy
Wspólnotowej INTERREG czy programu „Wspó∏praca Miast
i Obywateli” Fundacji im. Stefana Batorego.
11
YMCA (Young Men Christian Association) jest mi´dzynarodowà chrzeÊcijaƒskà organizacjà
m∏odzie˝owà. Plymout i Gdynia sà miastami siostrzanymi.
40
FORMY WSPÓ¸PRACY
Wspó∏praca z mediami,
rozpowszechnianie informacji
Cz´sto samorzàd dysponuje wi´kszymi mo˝liwoÊciami docierania z informacjà do mieszkaƒców. Dotyczy to stron internetowych, lokalnych biuletynów, gazet i informatorów wydawanych przez samorzàdy. Zdarza si´, ˝e rzecznik urz´du mo˝e
równie˝ pomóc organizacji w dotarciu do prywatnych mediów.
Ka˝da z tych opcji zwi´ksza mo˝liwoÊci dzia∏ania i propagowania
dzia∏aƒ przez organizacje, co ostatecznie przynosi korzyÊci mieszkaƒcom.
Udost´pnianie nieruchomoÊci
Problemy lokalowe stanowià cz´sto istotnà barier´ rozwoju
organizacji. JeÊli weêmiemy pod uwag´ fakt, i˝ to samorzàd
jest dysponentem wielu nieruchomoÊci, zaÊ organizacje klientem,
mo˝na si´ zastanawiaç, czy udost´pnianie zaplecza na dzia∏alnoÊç jest formà wspó∏pracy, czy te˝ po prostu formà wsparcia.
Ustawodawca przyjà∏ ten drugi poglàd. Nie zmienia to faktu,
i˝ obok Êrodków finansowych przekazywanych organizacjom
na realizacj´ zadaƒ, umo˝liwienie im korzystania z nieruchomoÊci nale˝àcych do zasobów samorzàdów stanowi czynnik,
który mo˝e znaczàco pomagaç w rozwoju sektora pozarzàdowego. Poniewa˝ istnieje wiele mo˝liwoÊci wspierania organizacji mieniem komunalnym, a ka˝da z nich powoduje inne
konsekwencje, zosta∏y one omówione w odr´bnym rozdziale.
41
ROZDZIA¸ 4
Opisane formy wspó∏pracy pomi´dzy samorzàdem a organizacjami pozarzàdowymi stanowià tylko przyk∏ady.
Istniejà szerokie mo˝liwoÊci w tym zakresie, a ich uruchomienie zale˝y tylko od otwarcia w∏adz samorzàdowych
na lokalne organizacje oraz od kreatywnoÊci obu stron.
Jeszcze raz zachćam wić do podejmowania inicjatyw
w tym zakresie. JeÊli nie przyniosà one satysfakcjonujàcych
rezultatów, zawsze mo˝na si´ z nich wycofaç i szukaç innych
mo˝liwoÊci.
Wa˝ne jest, by dobieraç formy wspó∏pracy nie tylko do
potrzeb organizacji, ale równie˝ do mo˝liwoÊci jednostki
samorzàdu. Ze specyfiki i zadaƒ gminy wynika du˝y potencja∏ w zakresie zlecania realizacji zadaƒ publicznych
organizacjom. Z kolei na poziomie samorzàdów wojewódzkich zdecydowanie istotniejsza b´dzie rola organizacji
jako podmiotów konsultujàcych akty prawa lokalnego
czy plany rozwoju. Przyk∏adem mogà byç dzia∏ajàce na
poziomie województw Regionalne Komitety Sterujàce
ZPORR, w których powinni si´ znaleêç przedstawiciele
sektora pozarzàdowego.
42
ZLECANIE ZADA¡
rozdzia∏ 5
Zlecanie zadaƒ
Od samego poczàtku dzia∏ania samorzàdu, wiele emocji i kontrowersji budzi∏y kwestie dotyczàce korzystania przez organizacje pozarzàdowe z funduszy publicznych. Co prawda Êrodki
publiczne zawsze by∏y przekazywane organizacjom, jednak
cz´sto odbywa∏o si´ to na zasadzie uznaniowej, bez jakichkolwiek kryteriów.
Pierwszà próbà usystematyzowania zasad dotowania organizacji przez samorzàd sta∏ si´ „Program Wspó∏pracy”, przyj´ty
przez Rad´ Miasta Gdyni 6 wrzeÊnia 1995 roku. Idea „Programu” polega∏a na tym, by brak rozwiàzaƒ ustawowych zastàpiç prawem lokalnym, które ustali regu∏y wspó∏pracy,
w szczególnoÊci zasady udzielania przez samorzàd dotacji lokalnym organizacjom pozarzàdowym. W sensie praktycznym
idea ta w pe∏ni si´ sprawdzi∏a. Po sukcesie „Programu gdyƒskiego” podobne rozwiàzania zacz´∏y wdra˝aç inne samorzàdy,
poczàtkowo na Pomorzu, póêniej w ca∏ym kraju. W sensie
prawnym pomys∏ ten by∏ jednak kontrowersyjny. Brak oparcia
w ówczesnej ustawie z dnia 8 marca 1990 roku o samorzàdzie
terytorialnym powodowa∏ kwestionowanie go przez Regionalne
Izby Obrachunkowe.
Ustrojowa regulacja dotyczàca finansowania organizacji pozarzàdowych przez samorzàdy pojawi∏a si´ dopiero w ustawie
z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych. Pierwotna wersja zapisów ustawy, dotyczàca sektora pozarzàdowego, a uchwalona w listopadzie 1998 roku, przez swojà nieUSTAWA O DZIA¸ALNOÂCI PO˚YTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE
43
ROZDZIA¸ 5
czytelnoÊç12 praktycznie przekreÊla∏a mo˝liwoÊç przekazywania
Êrodków organizacjom. Wywo∏a∏o to spektakularny protest
organizacji z ca∏ego kraju. Po kilku miesiàcach intensywnych
zabiegów parlament skorygowa∏ zapisy ustawy. Nowelizacja
stworzy∏a bardzo dobre podstawy do udzielania dotacji przez
samorzàdy. W nowym brzmieniu art. 118 wprowadzi∏ pojćie
„podmiotów spoza sektora finansów publicznych i nie dzia∏ajàcych w celu osiàgnićia zysku”. Ustawa zezwoli∏a samorzàdom
na udzielanie dotacji organizacjom (art. 118 ust. 1) oraz na∏o˝y∏a na samorzàdy, a konkretnie na organy stanowiàce (rady
gmin, powiatów, sejmiki wojewódzkie) obowiàzek uchwalania
„trybu post´powania o udzielenie dotacji, sposobu jej rozliczania oraz sposobu kontroli wykonywania zleconego zadania,
z zapewnieniem jawnoÊci post´powania o udzielenie dotacji
i jej rozliczenia” (art. 118 ust. 3). Na podstawie tych przepisów
wiele samorzàdów uchwali∏o „programy wspó∏pracy” lub „tryby
post´powania o udzielenie dotacji”.
Ograniczenia
Ustawa ma wiele zalet w zakresie spraw zwiàzanych z udzielaniem dotacji, sà one zwiàzane przede wszystkim z porzàdkowaniem doÊç skomplikowanej materii, jakà jest wspó∏praca
pomi´dzy sektorami publicznym i pozarzàdowym. Powa˝nà
zmianà, budzàcà mieszane uczucia wÊród przedstawicieli samorzàdów, jest odebranie organom stanowiàcym jednostek
samorzàdu terytorialnego – radom gmin, radom powiatów,
sejmikom województw – kompetencji w zakresie okreÊlania
trybu udzielania dotacji, sposobu jej rozliczania oraz sposobu
kontroli wykonywania zleconego zadania. Uchwalanie zasad
przez organy stanowiàce samorzàdów sprawia∏o, ˝e:
12
„Art. 118. Z bud˝etu jednostki samorzàdu terytorialnego mogà byç udzielane dotacje
wy∏àcznie imiennie okreÊlonym podmiotom publicznym i tylko na cele publiczne, zwiàzane
z realizacjà zadaƒ okreÊlonego stopnia samorzàdu terytorialnego”.
44
ZLECANIE ZADA¡
• procedury by∏y dostosowane do lokalnych potrzeb,
• mo˝na je by∏o stosunkowo ∏atwo nowelizowaç i udoskonalaç,
• radni, uchwalajàc procedury, byli w∏àczeni w system
przyznawania dotacji, mogli wić na bie˝àco nadzorowaç
sposób wydatkowania Êrodków.
Tworzàc nowe, obowiàzujàce wszystkie samorzàdy procedury,
opierano si´ na dotychczasowych dobrych praktykach niektórych
samorzàdów (otwarte konkursy, programy wspó∏pracy, jawnoÊç
procedur). Dzi´ki ustawie powstaje szansa na ich upowszechnienie. Trzeba mieç jednak ÊwiadomoÊç, ˝e samorzàdy, które
nie chcia∏y bàdê nie potrafi∏y kooperowaç z organizacjami, nadal
nie b´dà tego robi∏y. Z kolei te samorzàdy, które wspólnie z lokalnymi organizacjami wypracowa∏y efektywne zasady wspó∏dzia∏ania, muszà uczyç si´ i wdra˝aç nowe regu∏y, co niestety
mo˝e odbiç si´ negatywnie na wspó∏pracy, zw∏aszcza w poczàtkowym okresie.
Nowe przepisy pozostawi∏y radnym wp∏yw na procedur´
udzielania dotacji tylko poza sferà po˝ytku publicznego, opisanà w ustawie (art. 4 ust. 1). Jest to jednak raczej listek figowy.
Ze wzgl´du na bardzo szeroki zakres zadaƒ obj´tych przez
ustaw´ trudno b´dzie znaleêç w sferze zadaƒ samorzàdów jakiekolwiek zadanie, które mog∏oby zostaç powierzone organizacji,
a wykracza poza t´ list´. Praktyczna kompetencja organu stanowiàcego zosta∏a de facto zlikwidowana. W zwiàzku z powy˝szym radni powinni rozwa˝yç, czy nie uchyliç w ca∏oÊci uchwa∏
dotyczàcych trybu przyznawania dotacji, jako ˝e ich zastosowanie jest praktycznie ˝adne.
45
ROZDZIA¸ 5
Okres przejÊciowy
Zgodnie z przepisami wprowadzajàcymi ustaw´ o dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego i o wolontariacie (art. 1)13, od 1 stycznia
2004 roku uchwalone przez samorzàdy zasady mia∏y zostaç
zastàpione przez jednolity tryb okreÊlony w ustawie. Tymczasem
na nieca∏e dwa tygodnie przed up∏ywem terminu, w którym
nowe przepisy mia∏y wejÊç w ˝ycie, przyj´to ustaw´, odsuwajàcà ten moment w stosunku do samorzàdów o pó∏ roku. Mowa
tu o ustawie z dnia 19 grudnia 2003 roku o zmianie ustawy
o rehabilitacji zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób
niepe∏nosprawnych oraz ustawy – Przepisy wprowadzajàce
ustaw´ o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie14
(art. 2). Rezultatem tego jest mo˝liwoÊç zlecania realizacji zadaƒ
publicznych przez jednostki samorzàdu terytorialnego do 1 czerwca
2004 roku na zasadach okreÊlonych w uchwa∏ach rad lub sejmików na podstawie art. 118 ust. 3 ustawy o finansach publicznych w jego dawnym brzmieniu.
W efekcie tego zabiegu jeszcze przez pi´ç miesićy b´dzie
istnia∏a mo˝liwoÊç przyznawania dotacji na starych zasadach,
pod warunkiem podpisania stosownych umów przed 1 czerwca.
Ostatnio pojawi∏y si´ wàtpliwoÊci co do czasu obowiàzywania
tych umów: czy mo˝na zawieraç w 2004 roku umowy, które
obowiàzywaç b´dà do 1 czerwca 2004 roku, czy te˝ umowy zawarte przed 1 czerwca obowiàzujà do czasu ich wygaÊnićia?
Kwestia ta jest przedmiotem uzgodnieƒ pomi´dzy Ministerstwem Gospodarki a regionalnymi izbami obrachunkowymi,
wydaje si´ jednak, ˝e nale˝y przyjàç drugà – bardziej liberalnà,
a jednoczeÊnie bardziej logicznà interpretacj´15.
13
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku Przepisy wprowadzajàce ustaw´ o dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego i o wolontariacie.
14
Dz. U. z 2003 roku, Nr 228, poz. 2262
15
„Gazeta Prawna – Urzàd i Obywatel”, 2004, nr 14 (1123), 21 stycznia.
46
ZLECANIE ZADA¡
Zasady ogólne
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie wprowadza zupe∏nie nowe zasady finansowania zadaƒ realizowanych przez organizacje pozarzàdowe. Co
prawda cz´Êciowo (art. 2) odwo∏uje si´ do obowiàzujàcych wczeÊniej przepisów – konkretnie do ustawy z dnia 26 listopada 1998 roku
o finansach publicznych. Jednak wi´kszoÊç zawartych w niej regulacji
to zasady nowe, których wprowadzenie b´dzie wymaga∏o wysi∏ku
zarówno po stronie samorzàdowej, jak i pozarzàdowej. Obok pozytywnych efektów wprowadzenia ustawy, zwi´kszy si´ obcià˝enie obu
stron biurokratycznymi procedurami, wynikajàcymi z nowych przepisów. OczywiÊcie podstaw´ regulacji stanowi koniecznoÊç efektywnego wydatkowania Êrodków publicznych. Jednak wiele organizacji ju˝ dziÊ ma powa˝ne wàtpliwoÊci, czy podo∏a nowym obowiàzkom. Stàd wa˝ne jest, by szczególnie w okresie przejÊciowym,
podczas wdra˝ania nowych rozwiàzaƒ samorzàdy nie tylko egzekwowa∏y przestrzeganie nowych zasad, ale równie˝ wspiera∏y organizacje w przystosowaniu si´ do nowych warunków.
Kwestii zlecania organizacjom realizacji zadaƒ publicznych
poÊwićony jest cz´Êciowo art. 5 ustawy oraz rozdzia∏ 2 dzia∏u II
ustawy zatytu∏owany „Prowadzenie dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego na podstawie zlecenia realizacji zadaƒ publicznych”.
Dotacje
Ustawa wyraênie wskazuje, i˝ jedynà dopuszczalnà formà
przekazywania Êrodków z bud˝etu samorzàdu jest dotowanie
realizacji zadania, nie zaÊ dofinansowanie organizacji. Ustawa
przywo∏uje (art. 5 ust. 4) przepisy ustawy z dnia 26 listopada
1998 roku o finansach publicznych, mówiàce ˝e:
47
ROZDZIA¸ 5
• dotacjami sà wydatki bud˝etu przeznaczone na finansowanie
lub dofinansowanie zadaƒ zleconych do realizacji jednostkom niezaliczonym do sektora finansów publicznych,
w tym fundacjom i stowarzyszeniom;
• jednostki niezaliczone do sektora finansów publicznych,
w tym fundacje i stowarzyszenia, mogà otrzymywaç dotacje
celowe na realizacj´ zadaƒ zleconych z uwzgl´dnieniem
przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie.
Przepisy art. 69 ustawy z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych mówià o dotacjach udzielanych z bud˝etu
paƒstwa, jednak w myÊl art. 111 ust. 3 tej ustawy dotyczà one
równie˝ bud˝etów jednostek samorzàdu terytorialnego. Niestety, nadal jeszcze cz´stà praktykà sà podejmowane przez instytucje publiczne, w tym samorzàdy, próby dotowania organizacji, a nie zadaƒ. OczywiÊcie zawsze dotyczy to podmiotów,
które w ocenie decydentów na to zas∏ugujà. Dzia∏anie takie
jest naganne z kilku powodów:
• wàtpliwoÊci etycznych – nie sà jasne kryteria oceny, które
organizacje zas∏u˝y∏y na dotacje, bywa, ˝e wsparcie otrzymujà tak zwani „swoi”;
• wàtpliwoÊci co do gospodarnoÊci – dotujàc organizacj´,
samorzàd nie uzyskuje ˝adnej gwarancji, i˝ w wyniku wydatkowania Êrodków (udzielenia dotacji) skorzystajà
mieszkaƒcy;
• przytoczonych wy˝ej przepisów prawa, które zabraniajà
tego typu praktyk.
Dotacja z bud˝etu jednostki samorzàdu terytorialnego mo˝e
byç udzielona wy∏àcznie na realizacj´ konkretnego zadania,
zaÊ sposób zlecenia lub wsparcia realizacji zadania okreÊlajà
precyzyjnie przepisy ustawy.
48
ZLECANIE ZADA¡
Realizacja zadaƒ publicznych przez organizacje
Pierwszym pytaniem, jakie nale˝y zadaç, jest kwestia znaczenia
s∏ów „organy administracji publicznej wspierajà...” lub „powierzajà
realizacj´ zadaƒ publicznych”. Wielokrotnie spotyka∏em si´ z wyra˝anà przez przedstawicieli organizacji pozarzàdowych opinià, i˝
ustawa oznacza obowiàzek finansowania dzia∏aƒ organizacji przez
administracj´, na przyk∏ad przez samorzàdy. Regu∏à by∏o, i˝ przekonanie to by∏o tym silniejsze, im gorsze doÊwiadczenia mia∏a organizacja w dotychczasowej wspó∏pracy z lokalnymi w∏adzami. Musz´
z ubolewaniem stwierdziç, ˝e sà jeszcze w Polsce samorzàdowcy,
którzy uwa˝ajà, ˝e na wszystkim znajà si´ najlepiej, zaÊ mandat uzyskany w wyborach oznacza w ich mniemaniu w∏adz´, z którà nikim
dzieliç si´ nie b´dà. Poniewa˝ oddanie zadania do realizacji organizacji pozarzàdowej oznacza, ˝e nie b´dzie si´ mia∏o wp∏ywu na decyzje personalne – kogo zatrudniç przy realizacji zadania – praktycznym rezultatem takiego postrzegania jest brak jakiejkolwiek wspó∏pracy z organizacjami. Na szcz´Êcie takie postawy spotyka si´ coraz
rzadziej. Trudno jednak dziwiç si´ pozarzàdowcom, ˝e oczekujà, aby
w∏adza centralna zmusi∏a lokalnych w∏odarzy do wspó∏pracy.
Musimy powiedzieç w sposób jednoznaczny, ˝e mi∏oÊci do
organizacji pozarzàdowych nie da si´ zadekretowaç. Ustawa
pokazuje sposoby finansowania realizacji zadaƒ przez organizacje, nie nak∏ada jednak na samorzàdy obowiàzku przekazania
realizacji tych zadaƒ.
Mimo u˝ycia wyra˝eƒ w trybie oznajmiajàcym „wspierajà”
i „powierzajà”, które zgodnie z tradycjà polskiego j´zyka
prawnego nale˝a∏oby rozumieç jako obowiàzek dokonywania
takich czynnoÊci, w Êwietle innych zapisów ustawy (art. 5
ust. 1) jest oczywiste, i˝ art. 11 ustawy nie nak∏ada na organy administracji publicznej obowiàzku wspierania czy
powierzania realizacji zadaƒ publicznych organizacjom.16
Hubert Izdebski, Ustawa o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie. Komentarz,
Warszawa 2003.
16
49
ROZDZIA¸ 5
Nale˝y pami´taç, ˝e nie ka˝de zadanie publiczne mo˝e zostaç
zlecone do realizacji podmiotom niepublicznym. Wy∏àczeniu
podlega zlecanie zadaƒ nale˝àcych do sfery w∏adztwa publicznego – pobór danin publicznych, w tym podatków. Podobnie
nie mo˝na zleciç organizacji wydawania decyzji administracyjnych
z zakresu administracji publicznej.
Realizacja zadaƒ publicznych przez organizacje pozarzàdowe
i podmioty z nimi zrównane przy udziale finansowym samorzàdu mo˝e mieç dwie przewidziane przez ustaw´ formy (art. 4
oraz art. 11 ust. 1):
• wspierania realizacji zadaƒ publicznych, wraz z udzieleniem
dotacji na ich realizacj´;
• powierzenia wykonywania zadaƒ publicznych, wraz
z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji.
Pomi´dzy zapisami art. 4 i 11 wyst´pujà co prawda ró˝nice
j´zykowe, które nieco utrudniajà zrozumienie zapisów ustawy, jednak jest oczywiste, i˝ ustawodawca przewidzia∏ dwie
ró˝ne jakoÊciowo sytuacje.
Wspieranie realizacji zadaƒ
Wspieranie realizacji zadaƒ to cz´Êciej dziÊ spotykana sytuacja.
Samorzàd dzia∏a podobnie jak udzielajàca dotacji fundacja.
Dla okreÊlenia tego typu dotacji cz´sto u˝ywa si´ pochodzàcego
z j´zyka angielskiego s∏owa „grant”. Organizacje pozarzàdowe
i podmioty z nimi zrównane podejmujà z w∏asnej inicjatywy
ogromnà iloÊç dzia∏aƒ. Bardzo cz´sto sà to zadania to˝same
z zadaniami samorzàdu. Uznajàc konkretne przedsi´wzićie
realizowane przez organizacj´ za potrzebne, samorzàd mo˝e je
wesprzeç i przeznaczyç okreÊlone Êrodki na dofinansowanie
realizacji zadania. Oznacza to, ˝e z bud˝etu finansowana jest tylko
cz´Êç kosztów, zaÊ pozosta∏e pokrywane sà z innych êróde∏.
50
ZLECANIE ZADA¡
Wiele samorzàdów, dzia∏ajàc jeszcze zgodnie z obowiàzujàcymi
wczeÊniej przepisami ustawy o finansach publicznych, przyjmowa∏o jako g∏ównà zasad´ dotowania organizacji przeprowadzanie konkursów grantowych. Organizacje mog∏y zaprezentowaç w nich swoje pomys∏y i uzyskaç dofinansowanie pokrywajàce cz´Êç kosztów projektu. Graniczny udzia∏ dotacji w ca∏kowitym koszcie okreÊlony by∏ najcz´Êciej w uchwale rady
gminy, powiatu czy te˝ sejmiku17.
Dzi´ki takiemu systemowi mo˝na by∏o zachćaç do dzia∏ania
wiele organizacji i stosunkowo niskim kosztem uzyskiwaç efekt
w postaci wielu zrealizowanych na rzecz mieszkaƒców projektów.
Taka formu∏a dofinansowania w myÊl ustawy b´dzie nadal mo˝liwa. Zmianie ulegnie jednak sposób wy∏aniania projektów,
które uzyskajà dofinansowanie. B´dzie o tym mowa w dalszej
cz´Êci rozdzia∏u, przy omawianiu zasad przeprowadzania konkursów.
Powierzanie realizacji zadaƒ
Omawiane wy˝ej wspieranie to najcz´Êciej wynik inicjatywy
organizacji, która tworzàc nowe przedsi´wzićie, zwraca si´
o dofinansowanie. Powierzenie to inaczej przekazanie realizacji zadania. W sytuacji powierzania wykonywania zadaƒ publicznych inicjatywa b´dzie cz´Êciej le˝a∏a po stronie samorzàdu.
Z tà formà zlecania b´dziemy mieli do czynienia, gdy to samorzàd zdecyduje o chći przekazania realizacji zadania organizacji pozarzàdowej. Konsekwencjà takiej decyzji jest udzielenie
dotacji na finansowanie (art. 5 ust. 4 pkt 1) – czyli pokrycie ca∏oÊci kosztów realizacji zadania. Motywacje do podjćia takiej
decyzji mogà byç ró˝ne. Realizowanie zadania przez organizacj´ zamiast jednostki czy zak∏adu bud˝etowego mo˝e byç
taƒsze. DoÊwiadczenie pokazuje, ˝e cz´stokroç koszt realizacji
17
Zwykle mieÊci∏ si´ on w granicach 60-80%, jednak udzielane dotacje by∏y w praktyce
ni˝sze od maksymalnych pu∏apów i pokrywa∏y statystycznie oko∏o po∏owy kosztów realizacji
zadania.
51
ROZDZIA¸ 5
zadania przez organizacj´ jest ten sam, ale w ramach tego samego bud˝etu znacznie zwi´ksza si´ zakres czy jakoÊç Êwiadczonych us∏ug.
Formu∏a powierzania realizacji zadaƒ funkcjonuje od kilku lat
w zakresie pomocy spo∏ecznej. W innych dziedzinach równie˝
prowadzone by∏y pewne próby, jednak z braku jednoznacznych
podstaw prawnych niezbyt powszechne. Powierzanie realizacji
zadaƒ najcz´Êciej b´dzie si´ wiàza∏o z podpisaniem wieloletniej
umowy, mo˝e równie˝ oznaczaç przekazanie organizacji mienia
komunalnego niezb´dnego do realizacji takiego zadania.
Odp∏atnoÊç
W poprzednich latach pojawia∏y si´ wàtpliwoÊci, czy samorzàdy mogà dotowaç z bud˝etu organizacje prowadzàce dzia∏alnoÊç gospodarczà. Problem powstawa∏, gdy organizacja chcàca
pobieraç jakàkolwiek odp∏atnoÊç za swoje us∏ugi musia∏a rejestrowaç dzia∏alnoÊç gospodarczà – bez wzgl´du na to, czy by∏y
to op∏aty wynikajàce z cen rynkowych, czy odp∏atnoÊç zupe∏nie
symboliczna. W rezultacie niektóre organizacje spotyka∏y si´
z zupe∏nie niezas∏u˝onymi zarzutami, i˝ pod p∏aszczykiem
fundacji czy stowarzyszenia prowadzà dzia∏alnoÊç komercyjnà.
Kwestia ta zosta∏a uregulowana w ustawie (art. 8). Sam fakt
pobierania odp∏atnoÊci nie oznacza ju˝ prowadzenia dzia∏alnoÊci
gospodarczej. Dzieje si´ tak dopiero wtedy, gdy odp∏atnoÊç
jest wy˝sza ni˝ koszt us∏ugi lub gdy wynagrodzenia pracowników
organizacji sà zbyt wysokie. Dzi´ki tej regulacji organizacje
pobierajàce symbolicznà odp∏atnoÊç od swoich podopiecznych
nie b´dà traktowane jako przedsi´biorcy, podobnie jak oÊrodek
wsparcia czy dom pomocy spo∏ecznej, które pobierajà cz´Êciowà
odp∏atnoÊç za Êwiadczone us∏ugi.
52
ZLECANIE ZADA¡
Na marginesie warto jednak zauwa˝yç, i˝ nawet jeÊli organizacja prowadzi dzia∏alnoÊç gospodarczà, nie stanowi to
ograniczenia w powierzaniu jej realizacji zadaƒ publicznych
i udzielaniu jej dotacji. OczywiÊcie analizujàc ofert´ organizacji,
nale˝y przestrzegaç zasady, by udzielona dotacja nie pokrywa∏a
kosztów prowadzonej dzia∏alnoÊci gospodarczej. Najbezpieczniejszym dla obu stron rozwiàzaniem jest nieprowadzenie
przez organizacj´ dzia∏alnoÊci gospodarczej w dziedzinach,
w których realizuje ona zadania publiczne.
53
ROZDZIA¸ 5
Zmiany ustawowe powodujà, i˝ w pierwszej po∏owie
2004 roku nastàpi drastyczna zmiana zasad udzielania
dotacji organizacjom. Dotacje mogà byç udzielane wy∏àcznie na realizacj´ konkretnych zadaƒ. Wprowadzane
ustawà przepisy dajà mo˝liwoÊç zarówno incydentalnego
wspierania konkretnych dzia∏aƒ organizacji, jak i d∏ugofalowej wspó∏pracy, polegajàcej na powierzeniu organizacji
realizacji zadaƒ publicznych. Samorzàdy mogà zlecaç realizacj´ zadaƒ publicznych organizacjom pozarzàdowym i podmiotom z nimi zrównanym. Dotyczy to organizacji po˝ytku
publicznego oraz organizacji, które prowadzà dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego, ale nie uzyska∏y specjalnego statusu
nadawanego przez Krajowy Rejestr Sàdowy.
W obu przypadkach organizacje, uzyskujàc dotacj´ z bud˝etu samorzàdowego, majà mo˝liwoÊç podjćia szerzej
zakrojonych dzia∏aƒ, zaÊ samorzàd uzyskuje wykonawc´,
który cz´sto realizuje zadanie w sposób bardziej efektywny.
Zakres zadaƒ, które mogà byç w ten sposób zlecane organizacjom, jest bardzo szeroki – zosta∏ okreÊlony w art.
4 ustawy. Dzi´ki temu samorzàdy mogà wy∏oniç w konkursach wiarygodnych lokalnych partnerów do takich
dzia∏aƒ, jak prowadzenie profilaktyki uzale˝nieƒ, przeciwdzia∏anie bezrobociu, dzia∏alnoÊç na rzecz osób niepe∏nosprawnych czy organizacja wydarzeƒ kulturalnych.
Pobieranie przez organizacj´ odp∏atnoÊci za niektóre z wykonywanych us∏ug nie stanowi bariery w udzielaniu dotacji.
54
KONKURENCJA
rozdzia∏ 6
Konkurencja
Ca∏kowicie nowym rozwiàzaniem jest umo˝liwienie konkurencji pomi´dzy organizacjami pozarzàdowymi a jednostkami
publicznymi, które majà uczestniczyç w rywalizacji o dotacje
na równych prawach. JeÊli chodzi o podmioty niepubliczne,
wymieniono ju˝ wczeÊniej te, których dotyczy ustawa. W przypadku podmiotów publicznych mo˝e sprawiaç trudnoÊci ich
zakwalifikowanie do uczestnictwa w konkursie. Mówi si´ (art. 11
ust. 3) o „jednostkach organizacyjnych podleg∏ych organom administracji publicznej lub przez nie nadzorowanych”. W opinii
prof. Huberta Izdebskiego18 pojćie to jest to˝same zakresowo
z pojćiem jednostek sektora finansów publicznych, opisanego
w ustawie z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych
(art. 5). Do jednostek sektora finansów publicznych zalicza
si´ wić:
1. organy w∏adzy publicznej, organy administracji rzàdowej, organy kontroli paƒstwowej i ochrony prawa, sàdy
i trybuna∏y, a tak˝e jednostki samorzàdu terytorialnego
i ich organy oraz zwiàzki;
2. jednostki bud˝etowe, zak∏ady bud˝etowe i gospodarstwa
pomocnicze jednostek bud˝etowych;
3. fundusze celowe;
18
Hubert Izdebski, op. cit.
55
ROZDZIA¸ 6
4. paƒstwowe szko∏y wy˝sze;
5. jednostki badawczo-rozwojowe;
6. samodzielne publiczne zak∏ady opieki zdrowotnej;
7. paƒstwowe lub samorzàdowe instytucje kultury;
8. Zak∏ad Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych, Kas´ Rolniczego
Ubezpieczenia Spo∏ecznego i zarzàdzane przez nie fundusze;
9. Narodowy Fundusz Zdrowia;
10. Polskà Akademi´ Nauk i tworzone przez nià jednostki
organizacyjne;
11. paƒstwowe lub samorzàdowe osoby prawne utworzone
na podstawie odr´bnych ustaw w celu wykonywania zadaƒ
publicznych, z wy∏àczeniem przedsi´biorstw, banków
i spó∏ek prawa handlowego.
Nie brak równie˝ wàtpliwoÊci prawnych – jakie podmioty
publiczne mogà uczestniczyç w otwartym konkursie ofert.
W komentarzu do ustawy wskazano, i˝ najwa˝niejszymi
z punktu widzenia ustawy jednostkami, które b´dà podlega∏y tej
regulacji sà: szko∏y i placówki oÊwiaty, instytucje kultury oraz
publiczne zak∏ady opieki zdrowotnej. Tymczasem procedura
przewidziana w ustawie przewiduje, i˝ po zakoƒczeniu konkursu
organ administracji publicznej podpisuje z wykonawcà umow´
(art. 16). Przepis ten nie mo˝e mieç wić zastosowania w sytuacji, gdy gmina udziela zamówieƒ w∏asnym jednostkom bud˝etowym czy te˝ innym w∏asnym jednostkom organizacyjnym,
nie posiadajàcym osobowoÊci prawnej. Zadania powierzone
mogà byç tylko takim podmiotom, z którymi gmina mo˝e zawrzeç prawnie skutecznà umow´. Aby w ogóle mo˝na by∏o
mówiç o zawarciu umowy, muszà istnieç przynajmniej dwa
56
KONKURENCJA
podmioty zdolne do jej zawarcia, czyli z jednej strony jednostka
samorzàdu terytorialnego, z drugiej osoba prawna lub jednostka
organizacyjna nie posiadajàca osobowoÊci prawnej – które
mogà samodzielnie funkcjonowaç w obrocie gospodarczym.
Powy˝sze ograniczenie dotyczyç b´dzie na przyk∏ad b´dàcych
jednostkami bud˝etowymi szkó∏. Do konkursu og∏aszanego
przez gmin´ b´dzie mog∏a przystàpiç tylko szko∏a z innej gminy
lub powiatu, natomiast dla szkó∏, których organem za∏o˝ycielskim
jest gmina og∏aszajàca konkurs, droga ta jest zamkni´ta. Poniewa˝ intencjà ustawodawcy by∏o umo˝liwienie przystàpienia
do konkursu wszystkim podmiotom publicznym, powy˝sze
wàtpliwoÊci wyjaÊnia si´ obecnie pomi´dzy resortami. Nale˝y
si´ spodziewaç, i˝ rezultatem b´dzie rozwiàzanie tej kwestii
przez Departament Po˝ytku Publicznego.
Zamys∏em ustawodawcy by∏o stworzenie sytuacji, w której
b´dzie mo˝na wy∏oniç najkorzystniejszà ofert´ w wyniku konkursu. Majà wziàç w nim udzia∏ podmioty nie dzia∏ajàce dla
zysku (zarówno publiczne, jak i niepubliczne). Widz´ wiele zalet
takiej formu∏y. Na przyk∏ad samorzàd, który w ramach Êrodków
przeznaczonych na przeciwdzia∏anie alkoholizmowi chcia∏
zorganizowaç zajćia profilaktyczne dla m∏odzie˝y, w pierwszej
kolejnoÊci musia∏ dotychczas rozstrzygnàç, czy zajćia takie ma
prowadziç instytucja publiczna (np. publiczny zak∏ad opieki
zdrowotnej), czy te˝ organizacja pozarzàdowa, zajmujàca si´
profilaktykà. Obecnie w konkursie wezmà udzia∏ jedni i drudzy,
zaÊ porównanie z∏o˝onych ofert poka˝e, kto zrealizuje zadanie
najlepiej.
Czy wybrana zostanie rzeczywiÊcie najlepsza oferta –
przekonamy si´ za kilka lat. Musi odbyç si´ wiele konkursów,
wy∏onieni wykonawcy muszà zrealizowaç zadania. Za∏o˝eniem
przyj´tego rozwiàzania by∏o równouprawnienie podmiotów publicznych i niepublicznych. Konkurs powinien wygraç po prostu
lepszy. Nale˝y jednak braç pod uwag´ bardzo odmienny status
i histori´ startujàcych w takim konkursie podmiotów.
57
ROZDZIA¸ 6
58
PODMIOT PUBLICZNY
PODMIOT NIEPUBLICZNY
Posiada stabilnoÊç finansowà
(bud˝et zapewniony przez
organ za∏o˝ycielski), wyposa˝enie, zatrudniony na etatach sta∏y personel, budynek
lub lokal, którego koszty pokrywane sà z bud˝etu.
Jego bud˝et jest niepewny,
sk∏ada si´ z sumy wp∏ywów od
sponsorów i Êrodków na poszczególne projekty. Mobilizuje zasoby do danego zadania. Dopiero wygrany konkurs
pozwoli mu na zatrudnienie
dodatkowego personelu. Cz´sto nie ma w∏asnego lokalu.
Ârodki otrzymywa∏ na dzia∏alnoÊç statutowà. Kierownictwo cz´sto nie ma doÊwiadczenia w realizacji projektów,
najcz´Êciej pracuje na bud˝ecie w oparciu o klasyfikacj´
bud˝etowà, a nie o bud˝et
zadaniowy.
Pracuje na podstawie ró˝nych
projektów. Struktura organizacyjna jest elastyczna, mo˝e
byç w ka˝dej chwili dopasowana do kolejnych przedsi´wzi´ç.
Zwykle do tej pory nie uczestniczy∏ w konkursach o dotacje.
Nie ma personelu, który potrafi napisaç dobrà ofert´
konkursowà.
Ubiega∏ si´ o granty z wielu
êróde∏. Zarówno kierownictwo, jak i wolontariusze oraz
pracownicy potrafià pisaç
wnioski oraz rozliczaç projekty, które zosta∏y im powierzone.
Zapewniona stabilnoÊç finansowania mo˝e byç przyczynà
braku motywacji do podejmowania nowych wyzwaƒ.
Ka˝dy nowy projekt to szansa
na rozwój organizacji.
Obawa, jak wyt∏umaczyç si´
przed burmistrzem, starostà
czy marsza∏kiem z napisania
oferty s∏abszej ni˝ organizacja,
mo˝e prowadziç do sytuacji
blokady. Podmioty publiczne
mogà wybieraç mniejsze ryzyko
– nie przyst´pujàc do konkursu.
Jedyne ryzyko to ewentualnoÊç, ˝e czas zainwestowany
w napisanie oferty nie „zwróci
si´” w postaci uzyskanej dotacji. Jest to jednak w przypadku podmiotów niepublicznych codzienna sytuacja.
KONKURENCJA
Powy˝sze opisy nie sà oczywiÊcie regu∏à. Wiele placówek ju˝
od lat ubiega si´ o dotacje w konkursach grantowych i realizuje
projekty w konkursach organizowanych przez administracj´
paƒstwowà lub w ramach programów dofinansowywanych przez
Uni´ Europejskà. Istniejà te˝ organizacje, które nie majà doÊwiadczenia w pisaniu projektów i nowa ustawa b´dzie dla nich
nie lada wyzwaniem. Chc´ tu jednak zwróciç uwag´, ˝e obie
strony dysponujà atutami, które mogà pomagaç w rywalizacji.
Majà te˝ s∏abe strony, które trzeba minimalizowaç, aby wygraç.
Zapisy ustawy powodujà równie˝ pewien problem o charakterze „politycznym”. Do konkursu mogà przystàpiç jednostki organizacyjne, podleg∏e organom administracji publicznej lub
przez nie nadzorowane (art. 11 ust. 3). Nie ma tam s∏owa o ograniczeniu pod wzgl´dem terytorialnym. Mo˝e wić si´ zdarzyç,
˝e w konkursie organizowanym w danej gminie najlepszà ofert´
z∏o˝y placówka, podlegajàca sàsiedniej jednostce samorzàdu
(jeÊli jej statut to dopuszcza). Wójt, burmistrz czy prezydent
miasta znajdzie si´ w trudnej sytuacji: podpisujàc umow´, b´dzie
musia∏ przyznaç, ˝e podleg∏e mu jednostki sà s∏absze merytorycznie ni˝ te z oÊciennej gminy. Nie b´dzie to ∏atwa decyzja.
Inicjatywa
Propozycja realizacji zadania publicznego przez organizacje
pozarzàdowe i podmioty z nimi zrównane nie stanowi, w myÊl
ustawy (art. 12 ust. 1), wy∏àcznej domeny samorzàdu. Organizacje mogà same wystàpiç z ofertà realizacji zadaƒ publicznych –
tak˝e takich, które sà obecnie realizowane przez samorzàd.
Mo˝emy si´ wić liczyç z sytuacjami, w których wp∏ynie oferta
przejćia przez organizacj´ domu kultury, teatru czy oÊrodka
sportu i rekreacji.
59
ROZDZIA¸ 6
Ten sam artyku∏ (art. 12 ust. 2) precyzuje, co organ wykonawczy jednostki samorzàdu terytorialnego ma zrobiç z takà
ofertà. Wójt, burmistrz, prezydent, zarzàd powiatu, zarzàd województwa w terminie do dwóch miesićy musi:
1. rozpatrzyç celowoÊç realizacji zadania przez podmioty niepubliczne, czyli oceniç, czy chce, aby zadanie takie by∏o realizowane poza strukturami wprost mu podlegajàcymi;
2. poinformowaç wnioskodawców o decyzji, a jeÊli jest ona
pozytywna – o dalszej procedurze, najcz´Êciej o og∏oszeniu
otwartego konkursu ofert.
Z ofertà realizacji zadaƒ publicznych mogà wystàpiç wy∏àcznie
organizacje pozarzàdowe i podmioty z nimi zrównane. Ustawodawca nie przewidzia∏ mo˝liwoÊci z∏o˝enia takiej propozycji
przez jednostki podleg∏e organom administracji publicznej.
Ani ustawa, ani przepisy wykonawcze nie mówià, jak ma wyglàdaç oferta realizacji zadaƒ publicznych przez podmioty niepubliczne. Na pewno nie mo˝e byç zbyt zdawkowa – ustawa
okreÊla wyraênie, jakie kryteria nale˝y braç pod uwag´ przy
rozpatrywaniu oferty z∏o˝onej przez organizacj´ (art. 12 ust. 2,
pkt 1). Sà to:
• stopieƒ, w jakim oferta odpowiada priorytetom zadaƒ
publicznych – punkt ten b´dzie dotyczy∏ raczej nowych
przedsi´wzi´ç;
• gwarancja realizacji zadaƒ zgodnie z w∏aÊciwymi standardami – co nale˝y rozumieç jako ocen´, czy wnioskodawca jest w stanie podo∏aç w∏aÊciwej realizacji projektu,
ale równie˝ ocen´, czy zadanie mo˝e byç efektywnie realizowane poza strukturà samorzàdowà;
• ocena Êrodków dost´pnych na realizacj´ okreÊlonych zadaƒ
– dotyczyç b´dzie zarówno zadaƒ nowych i rozstrzygnićia,
czy sà na nie Êrodki w bud˝ecie, jak i zadaƒ ju˝ realizowanych
przez podmioty publiczne i decyzji, czy dzi´ki przekazaniu
zadania organizacji nie da si´ go realizowaç taniej;
60
KONKURENCJA
• rodzaje okreÊlonych zadaƒ i korzyÊci wynikajàce z realizacji zadania publicznego przez podmioty niepubliczne
– obok opisanych wy˝ej korzyÊci finansowych, przes∏ankà
do podjćia pozytywnej decyzji mo˝e byç równie˝ na
przyk∏ad oczekiwanie wy˝szej jakoÊci us∏ug Êwiadczonych
przez organizacj´.
Oznacza to, ˝e oferty sk∏adane przez organizacje pozarzàdowe
lub podmioty z nimi zrównane muszà byç na tyle szczegó∏owe,
by umo˝liwiç ocen´ ich pod kàtem powy˝szych kryteriów.
Gdyby wniosek organizacji nie spe∏nia∏ tych wymogów, nale˝a∏oby wezwaç wnioskodawc´ do jego uzupe∏nienia. W przypadku niedope∏nienia tego obowiàzku – organ wykonawczy
powinien odmówiç rozpatrzenia oferty z przyczyn formalnych.
Z kolei jeÊli oferta jest kompletna, powinna byç rozpatrzona
merytorycznie w terminie dwóch miesićy, zaÊ decyzja wraz
z uzasadnieniem przekazana wnioskodawcy. Decyzja organu
wykonawczego samorzàdu w sprawie celowoÊci powierzenia
zadania nie jest decyzjà administracyjnà w rozumieniu Kodeksu
post´powania administracyjnego. Poniewa˝ kwestia relacji samorzàdu z organizacjami pozarzàdowymi oraz to, czy podlegajà one
przepisom kodeksu, budzi∏a w ubieg∏ych latach wiele kontrowersji,
pozwol´ sobie przytoczyç obszerniejszy fragment komentarza
dotyczàcego tego zagadnienia.
„U˝ycie terminu «decyzja» nie oznacza, i˝ jest to decyzja
w rozumieniu przepisów Kodeksu post´powania administracyjnego. Gdyby bowiem tak by∏o, ustawa nie zawiera∏aby sformu∏owaƒ dotyczàcych poinformowania o podj´tej
decyzji, jako ˝e obowiàzek dorćzenia stronie decyzji
wraz z uzasadnieniem wynika z przepisów Kodeksu. Do
post´powania okreÊlonego w ust. 2 nie stosuje si´ zatem
przepisów Kodeksu post´powania administracyjnego,
choç przyjàç mo˝na celowoÊç odpowiedniego stosowania
61
ROZDZIA¸ 6
niektórych jego przepisów, w tym tak˝e – wobec poÊredniego okreÊlenia w pkt. 1 przes∏anek odmowy – przyjćia
obowiàzku poinformowania nie tylko o decyzji odmownej,
ale i o powodach jej podjćia, oraz obowiàzku podpisania
odpowiedniej informacji przez osob´ pe∏niàcà funkcj´
organu lub przez osoby majàce po temu odpowiednie
upowa˝nienie...” 19
Z powy˝szego tekstu wynika, ˝e wnioskodawca nie ma mo˝liwoÊci odwo∏ania si´ od decyzji do organu II instancji. By∏oby
zresztà absurdalne, gdyby na przyk∏ad Samorzàdowe Kolegium
Odwo∏awcze mia∏o rozstrzygaç, poprzez jakie formy organizacyjne gmina ma wype∏niaç swoje zadania.
19
62
Hubert Izdebski, op. cit.
KONKURENCJA
Ustawa daje samorzàdom narz´dzie, dzi´ki któremu b´dà
mog∏y oceniç efektywnoÊç podleg∏ych placówek. W konkursach, w których udzia∏ wezmà zarówno organizacje
pozarzàdowe, jak i podmioty niepubliczne, b´dzie mo˝na
wy∏oniç najlepszych, najefektywniejszych wykonawców
konkretnych zadaƒ. Podjćie inicjatywy w tym zakresie
le˝y przede wszystkim po stronie samorzàdów, choç ustawa
przewidzia∏a równie˝ mo˝liwoÊç zaproponowania takiego
rozwiàzania przez same organizacje.
Przy obecnych trudnoÊciach bud˝etowych bardzo istotna
jest mo˝liwoÊç znalezienia taƒszego, choç równie dobrego
wykonawcy zadania. Ponadto zawarcie kilkuletniej umowy
z organizacjà daje organom samorzàdu terytorialnego
pewnoÊç co do kwot, które w kolejnych latach trzeba b´dzie
przeznaczyç na realizacj´ zadania. JeÊli to samo zadanie
realizuje jednostka samorzàdowa, trzeba si´ liczyç ze
wzrostem kosztów.
63
64
KONKURS
rozdzia∏ 7
Konkurs
Ustawa mówi (art. 11, ust 2), ˝e wybór organizacji, która
b´dzie realizowaç zadanie, musi odbyç si´ w trybie otwartego
konkursu ofert, chyba ˝e odr´bne przepisy przewidujà inny
tryb zlecania 20. Ustawa (art. 13) wskazuje równie˝ dok∏adnie,
w jaki sposób nale˝y og∏osiç taki konkurs. Musi byç on og∏oszony co najmniej w trzech miejscach:
• w dzienniku - jego zasi´g uzale˝niony jest od rodzaju zadania,
w przypadku samorzàdów b´dzie to raczej gazeta lokalna;
• Biuletynie Informacji Publicznej, czyli na stronach internetowych urz´du, prowadzonych zgodnie z wymogami
rozporzàdzenia ministra spraw wewn´trznych i administracji z dnia 17 maja 2002 roku o Biuletynie Informacji
Publicznej;
• na tablicy og∏oszeƒ urz´du.
Informacje o konkursie mogà zostaç równie˝ upublicznione
w inny sposób, nie zwalnia to jednak z obowiàzku zachowania
wymienionych wy˝ej wszystkich trzech form powiadomienia.
Konkurs musi byç og∏oszony z co najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem (art. 13 ust. 1). Jest to najkrótszy dopuszczalny
czas pomi´dzy ukazaniem si´ ostatniego z trzech wymaganych
prawem og∏oszeƒ (dziennik, BIP, tablica og∏oszeƒ) a terminem
sk∏adania ofert.
20
Oznacza to, ˝e oprócz zasad okreÊlonych w ustawie przewidziano wyjàtki. Poniewa˝
dotyczà one du˝ej grupy zadaƒ realizowanych przez samorzàdy, poÊwići∏em im w dalszej
cz´Êci odr´bny rozdzia∏.
65
ROZDZIA¸ 7
Og∏oszenie w myÊl ustawy (art. 13 ust. 2) nie mo˝e byç lakoniczne. Wymaga si´ w nim informacji o:
1. rodzaju zadania;
2. wysokoÊci Êrodków publicznych przeznaczonych na jego
realizacj´;
3. zasadach przyznawania dotacji;
4. terminach i warunkach realizacji zadania;
5. terminie sk∏adania ofert;
6. terminie, trybie i kryteriach stosowanych przy dokonywaniu wyboru oferty;
7. zrealizowanych przez organ administracji publicznej w roku
og∏oszenia otwartego konkursu ofert i w roku poprzednim
zadaniach publicznych tego samego rodzaju i zwiàzanych
z nimi kosztach, ze szczególnym uwzgl´dnieniem wysokoÊci
dotacji przekazanych organizacjom pozarzàdowym, podmiotom, o których mowa w art. 3 ust. 3, oraz jednostkom organizacyjnym podleg∏ym organom administracji publicznej
lub przez nie nadzorowanym.
Niektóre z powy˝szych punktów sà oczywiste i nie wymagajà komentarza. Punkt 3 – czyli zasady przyznawania dotacji –
jest w du˝ej mierze okreÊlony ustawà, tak wić w tym miejscu
nale˝y przywo∏aç stosowne przepisy. Nale˝y jednak zauwa˝yç,
i˝ obecnie og∏oszenie ma du˝o wi´ksze ni˝ dotychczas znaczenie.
Nie jest tylko elementem techniki docierania z informacjà do
potencjalnych oferentów. Zostaje w nim mi´dzy innymi okreÊlony tryb oraz kryteria wyboru ofert. TreÊç og∏oszenia przyj´ta
zarzàdzeniem (w przypadku gmin) lub uchwa∏à (w przypadku
powiatów i samorzàdów wojewódzkich) stanowi ekwiwalent
specyfikacji istotnych warunków zamówienia. To w∏aÊnie te
zarzàdzenia (w przypadku gmin) lub uchwa∏y zarzàdu (powiaty,
województwa) zdeterminujà wszystkie elementy, które nie zosta∏y narzucone ustawowo.
66
KONKURS
Niezwykle istotny jest punkt 6 – tryb i kryteria stosowane
przy dokonywaniu wyboru ofert. Ogólne kryteria wyboru sà
okreÊlone w ustawie (art. 15 ust. 1), jednak w tym miejscu mo˝emy okreÊliç bardziej szczegó∏owe przes∏anki, na podstawie
których wybierzemy wykonawc´ zadania. Z kolei okreÊlony
tryb wyboru oferty nie stoi na przeszkodzie, by w imi´ zasady
jawnoÊci uwzgl´dniç w tym miejscu opiniowanie z∏o˝onych
ofert przez przedstawicieli organizacji pozarzàdowych. Ustawa
przewiduje (art. 5 ust. 1 pkt 4) tworzenie wspólnych zespo∏ów
o charakterze doradczym. Opinia takiego zespo∏u, z∏o˝onego
z przedstawicieli samorzàdu i organizacji, mo˝e poprzedzaç
decyzj´ wójta, burmistrza, prezydenta czy te˝ zarzàdu dotyczàcà
wyboru oferty. Wdro˝enie powy˝szej procedury wymaga jednak,
aby informacja o niej znalaz∏a si´ w og∏oszeniu.
NowoÊcià jest punkt 7, w którym mowa o tym, ˝e og∏aszajàce
konkurs samorzàdy zobligowane sà do podawania kwot wydatkowanych na tego samego rodzaju zadania. W przypadku
konkursu na prowadzenie Êwietlicy socjoterapeutycznej oczywiste
jest, i˝ nale˝y podaç, ile kosztowa∏y inne Êwietlice. Nie wiadomo
jednak, czy w przypadku og∏aszania konkursu na prowadzenie
klubu dla „trudnej m∏odzie˝y” nale˝y uznaç Êwietlice za tego
samego rodzaju zadanie i podaç ich koszt. Ustawodawca nie
daje tu ˝adnych wskazaƒ, musi wić to rozstrzygnàç og∏aszajàcy konkurs. Moim zdaniem, jeÊli takie samo zadanie nie by∏o
w poprzednich latach realizowane, nale˝a∏oby podaç koszt realizacji zadaƒ najbardziej zbli˝onych do przedmiotu konkursu.
Oferta
Na temat oferty zamieszczono w ustawie zaledwie kilka punktów (art. 14), jednak wprowadzajàce jà rozporzàdzenie 21 stawia
21
Rozporzàdzenie ministra gospodarki, pracy i polityki spo∏ecznej z dnia 29 paêdziernika
2003 roku w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru
umowy o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz. U. 2003, Nr 193, poz. 1891).
67
ROZDZIA¸ 7
wyzwanie przed podmiotami bioràcymi udzia∏ w konkursie.
Z pewnoÊcià obecne wymogi idà dalej ni˝ znane mi z ró˝nych
miast dotychczasowe procedury ubiegania si´ o dotacje.
Nie jest to miejsce na szczegó∏owà analiz´ zawartoÊci formularza ofertowego. Oferta sk∏adana w konkursie zgodnie
z wzorem okreÊlonym w rozporzàdzeniu musi zawieraç:
• szczegó∏owe dane rejestrowe i adresowe organizacji lub
jednostki bioràcej udzia∏ w konkursie;
• cele statutowe oraz zakres prowadzonej dzia∏alnoÊci
z podzia∏em na nieodp∏atnà, odp∏atnà i gospodarczà;
• szczegó∏owy opis realizowanego zadania: cele, dzia∏ania,
rezultaty, deklaracj´ pobierania lub niepobierania op∏at
od odbiorców zadania;
• kalkulacj´ kosztów i przychodów – dwa kosztorysy: ze wzgl´du
na rodzaj kosztów i ze wzgl´du na êród∏a finansowania;
• opis wk∏adu pozafinansowego;
• informacj´ o partnerach;
• informacj´ o zasobach kadrowych;
• informacj´ o zasobach rzeczowych i kosztach korzystania
z nich 22 ;
• informacj´ o dotychczasowym doÊwiadczeniu w realizacji
podobnego rodzaju zadaƒ;
• informacj´ o innych zadaniach, realizowanych we wspó∏pracy z administracjà publicznà.
Powy˝sze punkty powtarzajà typowy schemat wniosku o udzielenie dotacji. Obawiam si´ jednak, ˝e w praktyce formularz
„zadany” organizacjom przez ministra nie jest zbyt przyjazny,
co mo˝e powodowaç problemy podczas wype∏niania. W szczególnoÊci b´dzie to dotyczy∏o ma∏ych projektów i mniej doÊwiadczonych organizacji.
22
Wydaje si´, ˝e jest to powtórzenie. Koszty korzystania z zasobów rzeczowych (lokal, sprz´t)
zosta∏y wczeÊniej opisane w kosztorysie.
68
KONKURS
Ponadto oferent jest zobowiàzany do z∏o˝enia czterech oÊwiadczeƒ (stanowià one integralnà cz´Êç formularza ofertowego),
deklarujàcych, ˝e:
• proponowane zadanie mieÊci si´ w zakresie jego dzia∏alnoÊci statutowej;
• informacje zawarte w ofercie sà zgodne ze stanem prawnym i faktycznym;
• oferent podaje okres, przez jaki jest zwiàzany ofertà;
• proponowane zadanie mieÊci si´ w zakresie zadaƒ okreÊlonych w ustawie.
Ostatnie z oÊwiadczeƒ musi budziç wàtpliwoÊci: to organ
og∏aszajàcy konkurs jest zobowiàzany do sprawdzenia wczeÊniej,
czy zadanie, na które szuka wykonawców, mieÊci si´ w zakresie
art. 4 ust. 1 ustawy. W przeciwnym przypadku samorzàd powinien zorganizowaç konkurs w trybie okreÊlonym uchwa∏à
rady lub sejmiku, co oznacza, ˝e formularz zawarty w rozporzàdzeniu nie ma zastosowania.
Rozporzàdzenie nak∏ada równie˝ obowiàzek z∏o˝enia nast´pujàcych za∏àczników:
• aktualnego odpisu z rejestru,
• sprawozdania merytorycznego i finansowego za ostatni rok,
• ewentualnych referencji.
W tym miejscu niestety dajà znaç o sobie pewne mankamenty
nowych regulacji. Dlaczego w rozporzàdzeniu okreÊlono odgórnie, i˝ wyciàg z rejestru jest wa˝ny przez 3 miesiàce od daty
wystawienia? Mo˝e si´ przecie˝ zdarzyç, ˝e wyciàg majàcy tydzieƒ
jest nieaktualny (jeÊli w wyniku zebrania cz∏onków stowarzyszenia wybrano nowy zarzàd lub zmieniono statut), natomiast
w innych sytuacjach wyciàg sprzed 2 lat mo˝e byç nadal aktualny
(jeÊli kadencja w∏adz trwa trzy lata). Skoro wszystkie istotne
69
ROZDZIA¸ 7
dane dotyczàce oferenta znajdujà si´ w samej ofercie, to jego
oÊwiadczenie, i˝ sà zgodne ze stanem faktycznym i prawnym,
mo˝na by∏o uznaç za wystarczajàce. Zamiast tego wybrano
rozwiàzanie skrajnie ucià˝liwe dla oferentów, którzy b´dà marnowaç pieniàdze oraz czas swój i organów rejestrowych, pobierajàc nowe wyciàgi do ka˝dego kolejnego konkursu. Poniewa˝
jednak wymóg ten zosta∏ bardzo wyraênie zapisany w rozporzàdzeniu, nie widz´ mo˝liwoÊci akceptowania wypisów starszych
ni˝ 3 miesiàce. Mo˝na liczyç tylko na ewentualnà nowelizacj´
przepisów wykonawczych.
Niejasne jest równie˝, co oznacza sformu∏owanie „za ostatni
rok”, dotyczàce obowiàzkowego sprawozdania. Czy chodzi o rok
kalendarzowy poprzedzajàcy z∏o˝enie oferty, czy te˝ o ostatnie
12 miesićy przed przystàpieniem do konkursu? Czy wymóg
sprawozdania za ostatni rok oznacza, ˝e do konkursu nie mogà
przystàpiç podmioty nowo powsta∏e? Skoro przepis jest nieprecyzyjny, nale˝y doprecyzowaç te regulacje w og∏oszeniu.
Wa˝ne, by by∏y jednolite dla wszystkich podmiotów bioràcych
udzia∏ w konkursie, a jeszcze lepiej – dla wszystkich konkursów.
Na przyk∏ad w og∏oszeniu o konkursie mo˝na zawrzeç nast´pujàce sformu∏owanie: „Do oferty nale˝y do∏àczyç sprawozdanie merytoryczne i finansowe, obejmujàce ostatnie 12
miesićy przed datà og∏oszenia konkursu. W przypadku organizacji dzia∏ajàcych krócej za spe∏nienie wymogu uwa˝ane jest
do∏àczenie sprawozdania za okres od rejestracji do daty og∏oszenia konkursu”. Inna mo˝liwoÊç, która wykluczy organizacje
dzia∏ajàce krócej ni˝ 12 miesićy, ale równie˝ stwarza jednoznaczne regu∏y, to zapis: „Do oferty nale˝y do∏àczyç sprawozdanie
merytoryczne i finansowe za rok kalendarzowy poprzedzajàcy
dat´ og∏oszenia konkursu lub za okres ostatnich 12 miesićy
przed datà og∏oszenia konkursu”.
Ostatecznà odpowiedê na wàtpliwoÊci w tym zakresie uzyskamy
dopiero po nowelizacji rozporzàdzenia, wczeÊniej mo˝na liczyç
na ewentualnà wyk∏adni´ przepisów, którà móg∏by wydaç Departament Po˝ytku Publicznego MGPiPS.
70
KONKURS
Rozpatrzenie ofert
Po up∏ynićiu terminu sk∏adania oferty sà oceniane przez
organ administracji, który og∏osi∏ konkurs (art. 15). Nale˝y
przypomnieç, i˝ w niektórych przypadkach mo˝e byç to ju˝
„drugie podejÊcie” do rozpatrywania ofert. JeÊli to organizacja
pozarzàdowa wystàpi∏a z ofertà realizacji zadania publicznego,
jej oferta by∏a ju˝ oceniana wed∏ug kryteriów opisanych wczeÊniej
(art. 12 ust. 2 pkt 1). Skoro samorzàd przychyli∏ si´ do wniosku
organizacji i og∏osi∏ konkurs, to najprawdopodobniej jedna
z ofert b´dzie z∏o˝ona przez inicjatora – organizacj´, która
wczeÊniej proponowa∏a przejćie realizacji zadania przez podmiot
niepubliczny. Tym razem oferenci sk∏adajà ju˝ „pe∏ne”, zgodne
z rozporzàdzeniem oferty. Ocenie poddawane sà nast´pujàce
elementy, wynikajàce z ustawy:
• mo˝liwoÊç realizacji zadania przez oferenta – zwracam
uwag´, ˝e ewentualny inicjator konkursu, by∏ ju˝ pod
tym kàtem oceniany, wić powtórna ocena nie powinna
zasadniczo odbiegaç od pierwotnej, chyba ˝e w z∏o˝onej
ofercie pojawià si´ jakieÊ szczególnie istotne, a nieznane
wczeÊniej samorzàdowi, informacje;
• kalkulacja kosztów w odniesieniu do zakresu rzeczowego
zadania – co nale˝y rozumieç jako ocen´, czy realizacja
oferty w zaproponowanym przez oferenta kszta∏cie jest
realna;
• wysokoÊç Êrodków publicznych przeznaczonych na realizacj´
zadania – jest oczywiste, ˝e w przypadku kilku ofert o zbli˝onym poziomie merytorycznym wygraç powinna ta, w której udzia∏ finansowania dotacjà jest najmniejszy.
Ponadto oferty muszà byç rozpatrzone zgodnie z kryteriami
okreÊlonymi w og∏oszeniu o konkursie (art. 15 ust 3). B´dà
one za ka˝dym razem inne, w zale˝noÊci od charakteru zadania
71
ROZDZIA¸ 7
oraz priorytetów, okreÊlonych przez organ wykonawczy samorzàdu. Istotny jest fakt, i˝ ustawodawca wymaga, aby przy uzasadnieniu wyboru oferty organ administracji publicznej ustosunkowa∏ si´ do spe∏niania przez oferenta wymogów ustawy
oraz og∏oszenia. Podobnie jak w przypadku rozstrzygnićia,
czy organizowaç konkurs ofert, równie˝ decyzja o wyborze
wykonawcy zadania nie jest decyzjà administracyjnà w rozumieniu k.p.a.
Ustawa przewiduje, i˝ konkurs mo˝e byç rozstrzygni´ty równie˝ wtedy, gdy wp∏ynie tylko jedna oferta. Jest to uzasadnione,
gdy˝ ze wzgl´du na specyfik´ zadaƒ, które mogà byç obj´te
konkursem, oraz p∏ytki rynek oferentów mogà powstaç sytuacje,
w których ju˝ jedna dobra oferta b´dzie uwa˝ana za sukces.
Wp∏ynićie tylko jednej oferty nie zwalnia jednak od jej analizy
zarówno pod kàtem wymogów ustawy, jak i warunków okreÊlonych w og∏oszeniu. Wydaje si´ równie˝, i˝ ustawodawca nie
zabrania powierzenia realizacji zadania wićej ni˝ jednemu podmiotowi. Jednak w mojej opinii mo˝liwoÊç taka istnieje tylko
wtedy, gdy zosta∏a przewidziana na etapie og∏aszania konkursu
i znalaz∏a odzwierciedlenie w og∏oszeniu o otwartym konkursie
ofert.
Innà praktykà, która do tej pory by∏a bardzo cz´sto stosowana przez samorzàdy, jest redukcja kwoty dotacji w stosunku
do wnioskowanej przez organizacj´. Z∏o˝one wnioski i bud˝ety
najcz´Êciej oceniano pod kàtem merytorycznym i finansowym,
a nast´pnie proponowano organizacji okreÊlonà kwot´, zwykle
ni˝szà od wnioskowanej. Znajàc kwot´, organizacja wprowadza∏a poprawki do bud˝etu i dopiero wtedy podpisywano
umow´. Obecnie takie zasady stojà pod znakiem zapytania.
Najbardziej czytelna by∏aby oczywiÊcie zasada „wszystko albo
nic” – albo wniosek organizacji jest zaakceptowany i otrzymuje
ona wnioskowanà dotacj´, albo nie i nie dostaje nic. Przypomn´,
˝e samorzàd ma obowiàzek wskazaç, jakà kwot´ przeznacza na
konkretne zadanie, a wić mo˝na podawaç takie kwoty, na które
nas staç. Jest to ∏atwiejsze w przypadku powierzania realizacji zadania. Problem pojawi si´ jednak podczas konkursu na wsparcie
72
KONKURS
zadaƒ. JeÊli trzeba wybraç kilka ofert, gdzie ∏àczna kwota wnioskowanych dotacji przekracza zabezpieczone Êrodki, nale˝a∏oby
proponowaç organizacjom zmniejszanie bud˝etu lub zakresu
zadania. Wprowadza to jednak do procedury element swego
rodzaju negocjacji, a te nie sà w ustawie przewidziane. JeÊli
jednak zapad∏aby decyzja o takim rozwiàzaniu, stosowny zapis
powinien znaleêç si´ w og∏oszeniu o konkursie. Móg∏by on
brzmieç nast´pujàco: „W przypadku, gdy suma dofinansowania
zg∏oszonych ofert przekracza wysokoÊç Êrodków przeznaczonych
na wsparcie zadania, organizator konkursu zastrzega sobie mo˝liwoÊç proporcjonalnego zmniejszenia wielkoÊci dofinansowania, stosownie do posiadanych Êrodków. W przypadku zaistnienia koniecznoÊci zmniejszenia kwoty dotacji w stosunku do
wnioskowanej przez oferentów, nie b´dà oni zwiàzani z∏o˝onymi
ofertami”. To drugie zdanie daje oferentom mo˝liwoÊç ewentualnego wycofania si´ z konkursu, jeÊli uznajà, ˝e redukcja dotacji
nie pozwoli im zrealizowaç zadania w pe∏nym zakresie.
JeÊli w og∏oszeniu o konkursie tryb rozpatrywania ofert przewidywa∏ ich opiniowanie przez organizacje pozarzàdowe i podmioty z nimi zrównane, wa˝ne jest, aby okreÊliç jasne regu∏y wyboru przedstawicieli podmiotów niepublicznych. Jako przyk∏ad
nieszcz´Êliwego rozwiàzania w tym zakresie mo˝na podaç
przepis wykonawczy do starej ustawy o pomocy spo∏ecznej 23,
który przewiduje powo∏ywanie do zespo∏u opiniujàcego
przedstawicieli podmiotów bioràcych udzia∏ w konkursie. Jestem zdania, ˝e nale˝a∏oby iÊç w kierunku dok∏adnie przeciwnym i wpisaç w og∏oszenie zasad´ wykluczajàcà przedstawicieli oferentów z udzia∏u w pracach zespo∏u opiniujàcego.
Wskazane jest, aby regulacja zasad dotyczàcych komisji opiniujàcych znalaz∏a si´ w programie wspó∏pracy 24.
23
Rozporzàdzenie ministra pracy i polityki spo∏ecznej z dnia 30 czerwca 2000 roku
w sprawie szczegó∏owych zasad i form wspó∏dzia∏ania administracji publicznej z innymi
podmiotami oraz wzorów ofert, umów i sprawozdaƒ z realizacji zadaƒ pomocy spo∏ecznej
(wydane na podstawie starej ustawy o pomocy spo∏ecznej).
24
Rozwiàzania dotyczàce udzia∏u przedstawicieli organizacji w opiniowaniu wniosków
o dotacje, przyj´te w bie˝àcym roku w Gdyni (uchwa∏a Rady Miasta oraz zarzàdzenie prezydenta) stanowià za∏àcznik do niniejszej publikacji.
73
ROZDZIA¸ 7
Omawiana ustawa i rozporzàdzenie narzucajà samorzàdom
i organizacjom tryb post´powania, nak∏adajàc liczne wymogi dotyczàce procedury konkursowej. Przepisy te sà du˝o
bardziej restrykcyjne ni˝ stosowane do tej pory przez samorzàdy. Nowe, szczegó∏owo opisane procedury sà chwilami
bli˝sze duchowi zamówieƒ publicznych. OczywiÊcie nie musi
to byç wadà. Stosowane konsekwentnie b´dà prowadzi∏y
do racjonalnego wydatkowania Êrodków bud˝etowych.
Wdro˝enie tego trybu oznaczaç jednak b´dzie wyzwanie dla
samorzàdów oraz dla organizacji. Wa˝ne jest, by nie straciç
tych kilku miesićy, które „podarowa∏” parlament, odsuwajàc wejÊcie w ˝ycie opisanych tu przepisów. Czas ten
powinien byç wykorzystany na intensywne szkolenia, które
przygotujà obie strony do stosowania nowych, bardziej
wymagajàcych i trudniejszych zasad dzia∏ania.
Dla samorzàdów wa˝ne jest ju˝ dziÊ opracowanie wzorów
uchwa∏, zarzàdzeƒ oraz og∏oszeƒ. Od przemyÊlenia ich
zawartoÊci zale˝eç b´dzie w du˝ej mierze powodzenie
konkursów. èle sformu∏owana specyfikacja istotnych warunków zamówienia cz´sto powoduje koniecznoÊç powtórzenia przetargu, nara˝ajàc samorzàd na strat´ czasu
i Êrodków, a nieprecyzyjne og∏oszenie mo˝e mieç taki sam
skutek w przypadku otwartego konkursu ofert. Przytoczone przyk∏ady dotyczy∏y zawarcia w og∏oszeniu mi´dzy
innymi: kryteriów wyboru, procedury opiniowania ofert,
doprecyzowania wymaganych za∏àczników, wyboru wi´kszej
liczby oferentów czy redukcji wnioskowanych dotacji. Skoro
ustawodawca nie uregulowa∏ wszystkich zagadnieƒ, pozosta∏a cz´Êç zasad i procedury b´dzie ustalana lokalnie. Nie
traçmy pozosta∏ego czasu, zróbmy to w sposób przemyÊlany.
74
REALIZACJA ZADANIA
rozdzia∏ 8
Realizacja zadania
Nast´pstwem rozstrzygnićia konkursu jest podpisanie umowy.
Przypomn´, ˝e wymóg ten eliminuje z mo˝liwoÊci uczestnictwa
w konkursach wszystkie te jednostki organizacyjne samorzàdu,
które z racji statusu prawnego nie mogà zawrzeç umowy z jednostkà samorzàdu terytorialnego. Zawierana umowa wymaga
bezwzgl´dnie formy pisemnej (art. 16 ust. 2) i zgodnoÊci z ramowym wzorem zawartym w rozporzàdzeniu 25. Na uwag´ zas∏uguje okreÊlenie wzoru umowy jako „ramowego” (art. 19).
Oznacza to, ˝e obok zapisów obligatoryjnych mo˝na wprowadzaç
do umowy inne, wynikajàce ze specyfiki zadania, o ile nie sà
sprzeczne z rozporzàdzeniem. Ma to o tyle istotne znaczenie,
˝e centralne okreÊlanie wzoru umów, które majà byç zawierane
na realizacj´ dziesiàtek tysićy zadaƒ, jest pomys∏em ryzykownym.
Pozostawienie pewnej swobody samorzàdom pomo˝e w efektywnej realizacji zadaƒ.
Przepisy ustawy (art. 16 ust. 5) nakazujà wyodr´bnienie w ewidencji ksi´gowej Êrodków otrzymanych na realizacj´ umowy.
Umowa mówi wprost (§ 2 pkt 2) o obowiàzku wyodr´bnienia
przez podmiot realizujàcy zadanie rachunku bankowego
przeznaczonego wy∏àcznie do operacji zwiàzanych z realizacjà
zadania. Skoro do tej pory niektóre dotacje dla organizacji pozarzàdowych nie przekracza∏y nawet kwoty 1000 z∏, przepisy te
25
Rozporzàdzenie ministra gospodarki, pracy i polityki spo∏ecznej z dnia 29 paêdziernika
2003 roku w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru umowy
o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz. U.
2003, Nr 193, poz. 1891).
75
ROZDZIA¸ 8
(wyodr´bniona ewidencja ksi´gowa, odr´bne subkonto) mogà
utrudniaç realizacj´ niektórych ma∏ych, ale istotnych z punktu
widzenia spo∏ecznoÊci lokalnej zadaƒ.
Otrzymujàc dotacj´, organizacja musi stosowaç si´ do przepisów ustawy o zamówieniach publicznych. Wynika to z samej
ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku o zamówieniach publicznych,
a tak˝e ze wzoru umowy (§ 10).
Istotnà regulacjà sà ograniczenia dotyczàce podzlecania.
Zgodnie z ustawà (art. 16 ust. 4) zadanie nie mo˝e byç zrealizowane przez podmiot nie b´dàcy stronà umowy. Chodzi o zapobie˝enie sytuacji, w której organizacja wygrywajàca konkurs
po uzyskaniu dotacji przekazuje ca∏oÊç realizacji zadania na
przyk∏ad prywatnej firmie. Mo˝liwe jest natomiast wykonanie
przez podwykonawc´ okreÊlonej cz´Êci zadania. W komentarzu
do ustawy wyra˝ony jest poglàd, ˝e ograniczenie to nie dotyczy
sytuacji, w których organizacja korzysta z osób zatrudnionych
na podstawie umowy-zlecenia, o ile nie prowadzà dzia∏alnoÊci
jako przedsi´biorcy. Osoby te, mimo innego rodzaju umowy ni˝
umowa o prac´, sà rodzajem pracowników organizacji.
Nierozstrzygni´tà wàtpliwoÊcià pozostaje jednak kwestia,
czy ka˝da inna cz´Êç zadania realizowana przez inny podmiot
wymaga zgody zawartej w umowie. JeÊli w ramach realizacji
zadania organizacja planuje na przyk∏ad wydanie ulotki informacyjnej czy przewiezienie podopiecznych na spotkanie integracyjne, za ka˝dym razem jest to realizacja cz´Êci zadania
przez podwykonawc´. Ustawa mówi tylko (art. 16 ust. 4), ˝e
w umowie mo˝na zezwoliç na wykonanie cz´Êci zadania przez
podmiot nie b´dàcy stronà umowy. W takiej sytuacji wystarczy∏oby, aby w bud˝ecie zadania organizacja zaznaczy∏a, które
elementy majà byç zlecone „na zewnàtrz”. By∏yby one wpisywane do umowy, zaÊ w trakcie realizacji zadania do obowiàzków
organizacji nale˝a∏oby tylko wy∏anianie konkretnych wykonawców w trybie zamówieƒ publicznych. Niestety, we wzorze
umowy (§ 5) zobowiàzano do okreÊlenia konkretnego wykonawcy.
Oznacza to, ˝e rygorystyczne stosowanie tego przepisu wià˝e
76
REALIZACJA ZADANIA
si´ z absurdalnà biurokracjà. Za ka˝dym razem, gdy organizacja
wybierze us∏ugodawc´ (drukarni´, firm´ przewozowà, pralni´, fotografa itp.), b´dzie musia∏a wystàpiç o wpisanie konkretnego podwykonawcy do umowy. Tak wić trzeba b´dzie
liczyç si´ z tym, ˝e w przypadku du˝ych zadaƒ nale˝y zawieraç
aneksy do umowy nawet co miesiàc, dopisujàc kolejne firmy.
JeÊli liczba umów zawieranych z organizacjami mo˝e si´gaç
kilkuset, a do ka˝dej z nich choçby raz na kwarta∏ mia∏by byç
podpisany aneks, oznacza∏oby to koniecznoÊç zatrudniania
w wydzia∏ach merytorycznych specjalnych urz´dników wy∏àcznie
do obs∏ugi tego procesu.
Powy˝sze wàtpliwoÊci znane sà Ministerstwu Gospodarki,
w zwiàzku czym nale˝y spodziewaç si´ stosownej interpretacji,
która b´dzie podstawà do „obrony” rozwiàzaƒ przyj´tych w samorzàdach podczas kontroli NIK czy RIO. Dopóki brak takiej
wyk∏adni, mo˝liwe sà nast´pujàce rozwiàzania:
1. Wprowadzenie do poszczególnych umów zmian, które b´dà
dawa∏y organizacji prawo wyboru podwykonawcy drobnych
us∏ug (mo˝na wprowadziç ograniczenie kwotowe) bez
ka˝dorazowego wpisywania do umowy. Na przyk∏ad: „§ 5.
Zleceniobiorca upowa˝ni wy∏onionych zgodnie z wymogami
§ 10 26 podwykonawców do bezpoÊredniego wykonania nast´pujàcych cz´Êci zadania: us∏ugi transportowe, wy˝ywienie
uczestników turnusu, ubezpieczenie uczestników”.
Musimy jednak mieç ÊwiadomoÊç, i˝ zapisy takie, choç zgodne
z ustawà, naginajà przepisy rozporzàdzenia. Mogà zostaç zakwestionowane przez ewentualnà kontrol´. Stàd druga mo˝liwoÊç, która opiera si´ wy∏àcznie na zapisach ustawy.
2. Ustawa mówi, ˝e zadanie nie mo˝e byç zrealizowane przez
podmiot, nie b´dàcy stronà umowy. Sformu∏owanie „zrealizowane” nale˝y rozumieç jako zakaz cedowania ca∏oÊci
26
§ 10. Do zamówieƒ na dostawy oraz us∏ugi i roboty budowlane, op∏acanych ze Êrodków pochodzàcych z dotacji, zleceniobiorca stosuje przepisy o zamówieniach publicznych.
77
ROZDZIA¸ 8
zadania na inny podmiot. W dalszej cz´Êci tego samego
zapisu mówi si´, ˝e umowa mo˝e zezwoliç na realizacj´ okreÊlonej cz´Êci zadania przez inny podmiot. S∏owo „okreÊlony”
oznacza „sprecyzowany, wiadomy, pewny, jasny, wyraêny”.
JeÊli sformu∏owanie „okreÊlona cz´Êç zadania” rozumieç
jako „sprecyzowana cz´Êç zadania”, mo˝na zapis ten rozumieç jako dotyczàcy tylko istotnych cz´Êci g∏ównego zadania.
Wiàza∏oby si´ to z logikà pierwszej cz´Êci tego zdania –
ca∏oÊci nie mo˝na cedowaç, ale cz´Êç zadania mo˝na, jeÊli
umowa na to zezwoli. Oznacza∏oby to, ˝e wymienione wczeÊniej przyk∏ady (pralnia, fotograf) nie sà „cz´Êcià zadania”,
poniewa˝ nie mog∏yby stanowiç wyodr´bnionej cz´Êci. Wiem,
˝e jest to doÊç ryzykowna interpretacja, ale mimo wszystko
logiczna. Przedstawi´ jà na przyk∏adzie. Organizacja zajmuje si´ aktywizacjà seniorów, ca∏oÊç realizowanego zadania
obejmuje prowadzenie cotygodniowych spotkaƒ klubu seniora, zajćia gimnastyczne oraz wycieczki plenerowe. Przedstawia jà opisane rozumowanie:
MO˚NA
MO˚NA,
bez ujmowania w umowie
ale wymaga to zgody w umowie
• Zatrudniç moderatora klubu
seniora.
• Wykupiç w studio fitness
us∏ugi polegajàce na gimnastyce dla osób starszych.
• Zatrudniç instruktora gimnastyki.
• Wynajàç sal´ na spotkania.
• Wynajàç autokar.
• Wynajàç przewodnika.
• Zakupiç w biurze podró˝y
wycieczki dla seniorów.
Jak widaç, cz´Êci zadania znajdujàce si´ w prawej kolumnie
polegajà na zakupieniu us∏ug, które mog∏yby byç odr´bnymi
zadaniami. W takiej sytuacji dotacj´ de facto otrzymuje studio
fitness lub biuro podró˝y. Interpretowa∏bym to jako sytuacj´,
78
REALIZACJA ZADANIA
co do której ustawodawca zastrzeg∏, i˝ wymaga zgody zawartej
w umowie. W przypadku, gdy w ramach dzia∏aƒ organizacji
ma byç wydany informator, bez uwzgl´dniania w umowie mo˝na
zlecaç sk∏ad i druk, poniewa˝ sà to czynnoÊci, które samoistnie
nie stanowià o zrealizowaniu zadania. Zlecenie „w pakiecie”
redakcji, sk∏adu i druku stanowi ju˝ realizacj´ zadania przez
inny podmiot i wymaga∏oby uwzgl´dnienia w § 5 umowy.
Regulacjà, której brakowa∏o w dotychczas obowiàzujàcych
przepisach, jest mo˝liwoÊç zawierania umów na okres d∏u˝szy
ni˝ jeden rok. Do tej pory cz´Êç prawników kwestionowa∏a
mo˝liwoÊç zawierania z organizacjà pozarzàdowà umowy na czas
d∏u˝szy ni˝ rok bud˝etowy, powo∏ujàc si´ na brak stosownego
przyzwolenia w przepisach dotyczàcych udzielania dotacji.
Obecnie umow´ o powierzenie zadania mo˝na zawrzeç na
czas realizacji zadania lub czas okreÊlony, nie d∏u˝szy ni˝ 3 lata
(art. 16 ust. 3). Oznacza to zakaz zawierania umów na czas
nieokreÊlony. W przypadku umowy o wsparcie nale˝y przyjàç,
˝e jako umowa o charakterze jednorazowym jest ona zawierana
na czas realizacji zadania, przez co mo˝na równie˝ rozumieç
okres przekraczajàcy rok bud˝etowy.
Kontrola i sprawozdawczoÊç
Organ administracji zlecajàcy zadanie ma oceniaç jego realizacj´, kontrolujàc w szczególnoÊci (art. 17): stan realizacji zadania,
efektywnoÊç, rzetelnoÊç i jakoÊç wykonywania, prawid∏owoÊç
wykorzystania Êrodków oraz prowadzenie odpowiedniej dokumentacji. Podczas przeprowadzanych kontroli NIK zwraca∏ mi´dzy
innymi uwag´ na to, czy urzàd kontrolowa∏ organizacj´ podczas
realizacji zadania w zakresie nie tylko finansów, ale równie˝ pod
kàtem merytorycznym. Chodzi o sprawdzanie, czy zadanie jest
realizowane i czy dzieje si´ to zgodnie z za∏o˝eniami umowy.
Stàd istotne jest wypracowanie w ramach urz´du odpowiedniego
systemu kontroli. Wa˝ne, by w umowie zobowiàzaç organizacj´
79
ROZDZIA¸ 8
do pisemnego informowania urz´du o organizacji wydarzeƒ, spotkaƒ, których harmonogram nie by∏ za∏àczony do oferty, a które
odbywajà si´ w ramach realizacji zadania. Pozwoli to na odbywanie
wizytacji (nie straszmy organizacji od razu sformu∏owaniem „kontrola”). Sporzàdzone w trakcie takich wizytacji notatki s∏u˝bowe
(lub protoko∏y) stanowiç b´dà podstaw´ do badania sprawozdania
merytorycznego, sk∏adanego przez organizacj´.
Sam druk sprawozdania, sk∏adanego przez podmiot realizujàcy
zadanie publiczne, zawiera cz´Êç merytorycznà (nazwanà w rozporzàdzeniu „informacjà ogólnà”), która obejmuje mi´dzy innymi:
opis wykonania zadania, informacje o beneficjentach, wymierne
rezultaty oraz opis roli partnerów. Drugà cz´Êç stanowi jest sprawozdanie z wykonania wydatków, zawierajàce kosztorysy ze wzgl´du
na rodzaj kosztów, ze wzgl´du na êród∏o finansowania oraz zestawienie faktur.
W sprawozdaniu nale˝y równie˝ z∏o˝yç oÊwiadczenia, ˝e nie
zmieni∏ si´ status prawny podmiotu realizujàcego zadanie, ˝e
wszystkie dane w sprawozdaniu sà zgodne z aktualnym stanem
prawnym i faktycznym oraz ˝e zamówienia na dostawy, us∏ugi
i roboty budowlane zosta∏y dokonane zgodnie z przepisami ustawy
o zamówieniach publicznych.
Istotnà – przyjaznà dla organizacji, ale równie˝ dla samorzàdów
zlecajàcych im zadania – jest regulacja mówiàca, i˝ do sprawozdania
nale˝y do∏àczyç spis wszystkich faktur (rachunków), które w ca∏oÊci
lub w cz´Êci zosta∏y op∏acone z dotacji. Rozwiàzanie takie nie b´dzie
zmusza∏o organizacji do kopiowania setek – a czasem tysićy faktur,
zaÊ urz´dnik kontrolujàcy realizacj´ zadania ma równie˝ ∏atwiejszà
prac´: analizuje zestawienia zamiast segregatorów do∏àczonych
kopii dokumentów. W rozporzàdzeniu wprowadzono wymóg za∏àczania dodatkowych materia∏ów, jak na przyk∏ad listy uczestników
projektu czy publikacje wydane w ramach projektu. Wymóg ten jest
w pe∏ni zasadny, gdy˝ umo˝liwia lepsze sprawowanie kontroli.
W przypadku list uczestników projektu, jeÊli nie zawierajà one adresów zamieszkania, samorzàdy powinny wymagaç oÊwiadczenia,
i˝ osoby te sà mieszkaƒcami danej gminy, powiatu czy województwa.
80
REALIZACJA ZADANIA
Jest to istotne, poniewa˝ jednostka samorzàdu terytorialnego mo˝e
z w∏asnego bud˝etu finansowaç tylko te zadania, które dotyczà zaspokajania potrzeb w∏asnych mieszkaƒców. Bardziej kontrowersyjny jest wymóg sk∏adania dokumentów prawnych, na przyk∏ad
kopii dowodów przeprowadzenia post´powania w ramach zamówieƒ publicznych. Skoro podmiot realizujàcy zadanie sk∏ada oÊwiadczenie w tym zakresie, brak jest uzasadnienia dla dokumentowania
tego faktu w rozliczeniu. W przypadku wàtpliwoÊci urz´dnik mo˝e
w ka˝dej chwili skontrolowaç orygina∏y dokumentów znajdujàce
si´ w organizacji.
81
ROZDZIA¸ 8
Zawarcie umowy z wykonawcami poszczególnych zadaƒ
wynika wprost z ustawy. Powa˝niejszym problemem mo˝e
byç wype∏nienie formalnych obowiàzków wynikajàcych
z tej umowy. Zanim zacznà byç zawierane umowy w nowym
brzmieniu, warto zastanowiç si´, jakie wprowadziç zapisy
wykraczajàce poza wzór ramowy. Jest to wa˝ne zarówno
dla organizacji, które powinny byç Êwiadome, czego si´
od nich oczekuje, jak i dla ka˝dej jednostki samorzàdu.
OkreÊlone w ustawie (art. 17-19) oraz rozporzàdzeniu
wykonawczym wymogi dotyczàce kontroli, oceny realizacji
zadania oraz sprawozdawczoÊci sà sformu∏owane doÊç
jednoznacznie. Mo˝na si´ wić spodziewaç kontroli samorzàdów w tym zakresie. Kontrolowane b´dà w pierwszej
kolejnoÊci zawarte umowy, póêniej – sposób ich rozliczania.
Wa˝ne jest takie przygotowanie urz´du, by od momentu
wejÊcia w ˝ycie nowych przepisów móg∏ podo∏aç na∏o˝onym
naƒ obowiàzkom. Generalnie mimo pewnych dyskusyjnych
rozwiàzaƒ wydaje si´, ˝e wdro˝enie stosownych systemów
w urz´dach pozwoli na dok∏adne kontrolowanie realizacji
zadaƒ, co niewàtpliwie b´dzie stanowi∏o krok w dobrym
kierunku.
82
WY¸ÑCZENIA
rozdzia∏ 9
Wy∏àczenia
Ustawa o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie
okreÊli∏a zasady realizacji zadaƒ publicznych przez organizacje
pozarzàdowe oraz zasady udzielania na ten cel dotacji. Trzeba
zauwa˝yç, ˝e zrobiono to zbyt póêno. Idea uregulowania wspó∏pracy pomi´dzy administracjà publicznà a organizacjami pozarzàdowymi w sposób systemowy pojawi∏a si´ na prze∏omie 1994
i 1995 roku. Próby nadawania jej realnego kszta∏tu mia∏y ró˝ne
formy. Na szczeblu lokalnym dzia∏ania te, mimo braku podstaw prawnych, doprowadzi∏y do uchwalania przez rady gmin
„Programów wspó∏pracy”. Na szczeblu centralnym dyskusje
nad ustawà toczy∏y si´ w ramach otwartego seminarium w Instytucie Pracy i Spraw Socjalnych. Rezultatem tych dyskusji
by∏o stworzenie w 1996 roku za∏o˝eƒ do projektu ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego. Niestety, dalsze prace nad ustawà
prowadzono w takim tempie, ˝e jej uchwalenia doczekaliÊmy si´
dopiero w roku 2003. Tymczasem w szeregu ustaw „bran˝owych”
przewidziano wspó∏prac´ z organizacjami pozarzàdowymi oraz
przyj´to stosowne przepisy wykonawcze.
Ideà inicjatorów ustawy by∏o doprowadzenie do funkcjonowania jednolitych zasad kooperacji administracji publicznej
i organizacji bez wzgl´du na merytoryczny przedmiot tej wspó∏pracy. D∏ugi czas oczekiwania na ustaw´ doprowadzi∏ do sytuacji,
w której funkcjonuje szereg przepisów zak∏ócajàcych jednolitoÊç
systemu. Odwo∏anie do przepisów odr´bnych zawiera art. 11
ustawy, który przewiduje otwarty konkurs ofert, „chyba ˝e
przepisy odr´bne przewidujà inny tryb zlecania”.
83
ROZDZIA¸ 9
W s∏owniku j´zyka polskiego s∏owo „tryb” definiowane jest
jako „ustalony porzàdek, zwyczaj za∏atwiania okreÊlonych spraw;
metoda post´powania, sposób, system” 27. Tak wić za odr´bny
tryb zlecania mo˝na uznaç te przepisy prawa, które okreÊlajà
nie tylko mo˝liwoÊç wspierania lub powierzania zadaƒ innym
podmiotom, ale równie˝ sposób post´powania, który prowadzi
do zlecenia realizacji zadania publicznego.
W ustawie nie wymieniono wprost, o jakie odr´bne przepisy
chodzi. Jeszcze przed wejÊciem nowych regulacji w ˝ycie pojawi∏y si´ ró˝ne opinie na ten temat. Do nie budzàcych wàtpliwoÊci
przepisów szczególnych28, le˝àcych w zakresie zadaƒ samorzàdów,
nale˝y zaliczyç:
• ustaw´ z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy spo∏ecznej29,
• ustaw´ z dnia z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji
zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych,
• ustaw´ z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpo˝arowej,
• ustaw´ z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zak∏adach opieki
zdrowotnej.
Ponadto w ramach dyskusji na temat, jakie jeszcze przepisy
stanowià lex specialis – czyli majà pierwszeƒstwo przed przepisami ustawy – spoÊród ustaw obejmujàcych zadania samorzàdów wymieniane by∏y nast´pujàce akty prawne:
• ustawa z dnia 28 marca 1933 roku o grobach i cmentarzach
wojennych,
• ustawa z dnia 25 paêdziernika 1991 roku o organizowaniu
i prowadzeniu dzia∏alnoÊci kulturalnej,
27
S∏ownik j´zyka polskiego, red. Mieczys∏aw Szymczak, PWN, Warszawa 1995.
Zosta∏y one zakwalifikowane w ten sposób zarówno w materia∏ach informacyjnych
przygotowanych przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo∏ecznej, jak i w komentarzu do ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie, autorstwa prof.
Huberta Izdebskiego.
29
Wy∏àczenie stanowià przepisy zarówno starej, jak i nowej ustawy o pomocy spo∏ecznej.
28
84
WY¸ÑCZENIA
• ustawa z dnia 13 wrzeÊnia 1996 roku o utrzymaniu czystoÊci
i porzàdku w gminach,
• ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony Êrodowiska,
• ustawa z dnia 7 wrzeÊnia 1991 roku o systemie oÊwiaty.
Jak widaç z powy˝szego, liczba przepisów szczególnych nie
budzàcych wàtpliwoÊci jest porównywalna z liczbà ustaw, co
do których wàtpliwoÊci istniejà. Trudno te˝ powiedzieç, czy
powy˝sza lista jest pe∏na, w ilu jeszcze przypadkach powstanà
wàtpliwoÊci interpretacyjne. W sytuacji, gdy powstanie zamiar
zlecenia zadania podmiotom niepublicznym, przygotowujàc
zarzàdzenie lub uchwa∏´ zarzàdu w sprawie og∏oszenia konkursu, nale˝y poddaç analizie podstaw´ prawnà realizacji tego
zadania przez samorzàd. Nale˝y oceniç, czy dana ustawa nie
przewiduje odr´bnego trybu przyznawania Êrodków organizacjom pozarzàdowym lub podmiotom z nimi zrównanym. Dopiero brak takich uregulowaƒ pozwala na podjćie procedury
przewidzianej w ustawie z dnia 24 kwietnia 2004 roku o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie.
Pomoc spo∏eczna30
Ustawa z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy spo∏ecznej
by∏a pierwszà ustawà, w której pojawi∏y si´ systemowe rozwiàzania dotyczàce wspó∏pracy administracji publicznej z organizacjami pozarzàdowymi.
30
W dniu oddawania niniejszej publikacji do druku Sejm uchwali∏ nowà ustaw´ o pomocy spo∏ecznej. Nie zosta∏a ona jeszcze podpisana przez Prezydenta. Niniejszy podrozdzia∏ zosta∏ napisany na podstawie druków sejmowych i senackich oraz informacji od osób, bioràcych
udzia∏ w pracach nad ustawà.
85
ROZDZIA¸ 9
Art. 12a. 1. Organy administracji rzàdowej i organy jednostek samorzàdu terytorialnego mogà zlecaç, w drodze
umowy, organizacjom spo∏ecznym, KoÊcio∏owi katolickiemu i innym koÊcio∏om, zwiàzkom wyznaniowym, fundacjom, stowarzyszeniom, pracodawcom oraz osobom fizycznym i prawnym zadania z zakresu pomocy spo∏ecznej
oraz wspieraç je w tym finansowo.
1a. Administracja rzàdowa i samorzàd terytorialny
wspó∏dzia∏ajà na zasadach partnerstwa, pomocniczoÊci,
profesjonalizmu, równego dost´pu, jawnoÊci, efektywnoÊci ekonomicznej i jakoÊci, z podmiotami, o których
mowa w ust. 1.
2. Minister w∏aÊciwy do spraw zabezpieczenia spo∏ecznego okreÊli, w drodze rozporzàdzenia, szczegó∏owe
zasady i formy wspó∏dzia∏ania, o których mowa w ust. 1a,
a tak˝e wzory ofert, umów oraz sprawozdaƒ z realizacji
zadaƒ.
ustawa o pomocy spo∏ecznej (wersja historyczna)
W czasie obowiàzywania dawnej ustawy minister upowa˝niony by∏ do wydania przepisów wykonawczych, dotyczàcych
wspó∏pracy z jednostkami niepublicznymi. OkreÊla∏o je Rozporzàdzenie ministra pracy i polityki spo∏ecznej z dnia 30 czerwca
2000 roku w sprawie szczegó∏owych zasad i form wspó∏dzia∏ania
administracji publicznej z innymi podmiotami oraz wzorów
ofert, umów i sprawozdaƒ z realizacji zadaƒ pomocy spo∏ecznej.
W nowym kszta∏cie ustawy o pomocy spo∏ecznej, która wejdzie
w ˝ycie 1 maja 2004 roku, znacznie wi´kszy nacisk po∏o˝ono
na wspó∏prac´ z organizacjami. Jest to niewàtpliwie wynik
zabiegów zarówno Êrodowiska organizacji pozarzàdowych,
zajmujàcych si´ pomocà spo∏ecznà, jak równie˝ dzia∏aƒ samego
86
WY¸ÑCZENIA
ministerstwa, w szczególnoÊci Departamentu Po˝ytku Publicznego i Rady Dzia∏alnoÊci Po˝ytku Publicznego. Ju˝ w pierwszym
rozdziale ustawy jest mowa o wspó∏pracy z organizacjami pozarzàdowymi i innymi podmiotami (art. 2 pkt 2)
Art. 2
(...)
2. Pomoc spo∏ecznà organizujà organy administracji rzàdowej i samorzàdowej, wspó∏pracujàc w tym zakresie, na
zasadzie partnerstwa, z organizacjami spo∏ecznymi i pozarzàdowymi, KoÊcio∏em katolickim, innymi koÊcio∏ami,
zwiàzkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi
i prawnymi.
ustawa o pomocy spo∏ecznej
Z kolei artyku∏y 25-35 nowej ustawy okreÊlajà, w jaki sposób
administracja publiczna mo˝e zlecaç realizacj´ zadaƒ organizacjom pozarzàdowym i podmiotom koÊcielnym. Poniewa˝
obie ustawy – o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie oraz o pomocy spo∏ecznej – powstawa∏y w zbli˝onym czasie,
widoczne sà podobieƒstwa w ich zapisach. Istnia∏a wrćz propozycja, aby zadania z zakresu pomocy spo∏ecznej by∏y zlecane
w trybie okreÊlonym w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie, nie uzyska∏a ona jednak akceptacji
parlamentarzystów. Zapisy ustawy o pomocy spo∏ecznej sà bezspornym przyk∏adem „innego trybu zlecania”, o którym mowa
w ustawie z dnia 24 kwietnia 2004 roku o dzia∏alnoÊci po˝ytku
publicznego i o wolontariacie (art. 111 ust. 2). Porównanie trybów okreÊlonych w obu ustawach obrazuje poni˝sza tabela.
87
ROZDZIA¸ 9
Pomoc spo∏eczna
88
Dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego
Dotyczy: zajmujàcych si´
pomocà spo∏ecznà: organizacji pozarzàdowych, osób
prawnych i jednostek organizacyjnych KoÊcio∏a katolickiego, innych koÊcio∏ów
i zwiàzków wyznaniowych.
Wszystkie te podmioty okreÊlono w ustawie jako „podmioty uprawnione”.
Dotyczy: organizacji pozarzàdowych, w tym fundacji
i stowarzyszeƒ, osób prawnych
i jednostek organizacyjnych
KoÊcio∏a katolickiego, innych
koÊcio∏ów i zwiàzków wyznaniowych, stowarzyszeƒ jednostek samorzàdu terytorialnego.
Zlecanie zadaƒ w trybie ustawy nie dotyczy: partii politycznych, zwiàzków zawodowych
i organizacji pracodawców,
samorzàdów zawodowych,
fundacji utworzonych przez
partie polityczne.
Zlecanie zadaƒ w trybie ustawy nie dotyczy: partii politycznych, zwiàzków zawodowych,
samorzàdów zawodowych,
sportowych spó∏ek akcyjnych,
fundacji utworzonych przez:
Skarb Paƒstwa, jednostki
samorzàdu terytorialnego i
partie polityczne.
W obligatoryjnych konkursach biorà udzia∏: wy∏àcznie
jednostki okreÊlone powy˝ej.
W obligatoryjnych konkursach biorà udzia∏: równie˝
jednostki organizacyjne podleg∏e organom administracji
publicznej.
W∏asna inicjatywa podmiotów: dopuszczalna. Uregulowano procedur´ rozpatrywania wniosków zg∏aszanych
z w∏asnej inicjatywy przez podmioty niepubliczne.
W∏asna inicjatywa podmiotów: dopuszczalna. Uregulowano procedur´ rozpatrywania wniosków zg∏aszanych
z w∏asnej inicjatywy przez podmioty niepubliczne.
Termin og∏oszenia: z co najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem.
WY¸ÑCZENIA
Pomoc spo∏eczna
Dzia∏alnoÊç
Obligatoryjne miejsca og∏oszenia: w dzienniku o zasi´gu
ogólnopolskim lub lokalnym
oraz Biuletynie Informacji
Publicznej, a tak˝e w siedzibie
organu administracji publicznej w miejscu przeznaczonym
na zamieszczanie og∏oszeƒ.
Informacja o: rodzaju zadania; wysokoÊci dotacji przeznaczonej na realizacj´ tego
zadania; warunkach przyznawania dotacji; terminie
i warunkach realizacji zadania;
terminie sk∏adania ofert;
terminie, trybie i kryteriach
stosowanych przy dokonywaniu wyboru oferty; zrealizowanych w roku og∏oszenia
otwartego konkursu ofert
i w roku poprzednim zadaniach tego samego rodzaju;
koszcie realizacji tych zadaƒ,
przy udziale podmiotów uprawnionych, dotacjach przyznanych tym podmiotom.
Informacja o: rodzaju zadania; wysokoÊci Êrodków publicznych przeznaczonych
na realizacj´ tego zadania;
zasadach przyznawania dotacji; terminach i warunkach realizacji zadania; terminie sk∏adania ofert; terminie, trybie i kryteriach stosowanych przy dokonywaniu
wyboru oferty; zrealizowanych przez organ administracji publicznej (w roku
og∏oszenia otwartego konkursu ofert i w roku poprzednim) zadaniach publicznych
tego samego rodzaju i zwiàzanych z nimi kosztach ze
szczególnym uwzgl´dnieniem
wysokoÊci przekazanych
dotacji.
Opiniowanie: mo˝liwoÊç powo∏ania zespo∏u opiniujàcego.
Opiniowanie: brak regulacji
na temat opiniowania. Mo˝liwoÊç powo∏ywania wspólnych zespo∏ów doradczych
wynika z innych przepisów
ustawy.
89
ROZDZIA¸ 9
Pomoc spo∏eczna
Dzia∏alnoÊç
ZawartoÊç oferty: okreÊlona
ustawà jest bardzo zbli˝ona
do zawartej w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego.
Wzór oferty zostanie okreÊlony rozporzàdzeniem ministra. Poprzednio obowiàzujàce w tej sprawie rozporzàdzenie31 okreÊla∏o wzór oferty
bardzo zbli˝ony do tej, która
wynika z rozporzàdzenia do
ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku
publicznego i o wolontariacie.
ZawartoÊç oferty: okreÊlona
ustawà jest bardzo zbli˝ona
do zawartej w ustawie o pomocy spo∏ecznej. Jedynà
ró˝nicà jest obowiàzek zawarcia w ofercie deklaracji
o zamiarze odp∏atnego lub
nieodp∏atnego wykonania
zadania.
Kryteria wyboru: mo˝liwoÊç
realizacji zadania przez podmioty uprawnione, jakoÊç
dzia∏ania, kwalifikacje osób,
kalkulacja kosztów realizacji
zadania, w tym w relacji do
zakresu rzeczowego zadania,
zadeklarowany udzia∏ w∏asnych lub pozyskanych z innych êróde∏ Êrodków przeznaczonych na realizacj´ zadania, analiza i ocena zadaƒ
zleconych podmiotowi w okresie poprzednim, wysokoÊç dotacji przeznaczonej na realizacj´ zadania.
Ponadto organ og∏aszajàcy
konkurs mo˝e zawrzeç dodatkowe kryteria w og∏oszeniu.
realizacji zadania przez sk∏adajàcego ofert´, kalkulacja
kosztów realizacji zadania,
w tym w odniesieniu do zakresu rzeczowego zadania,
wysokoÊç Êrodków publicznych przeznaczonych na realizacj´ zadania.
31
Rozporzàdzenie ministrapracy i polityki spo∏ecznej z dnia 30 czerwca 2000 roku w sprawie
szczegó∏owych zasad i form wspó∏dzia∏ania administracji publicznej z innymi podmiotami oraz
wzorów ofert, umów i sprawozdaƒ z realizacji zadaƒ pomocy spo∏ecznej (b´dzie ono obowiàzywa∏o do czasu wydania nowego rozporzàdzenia w tej sprawie).
90
WY¸ÑCZENIA
Pomoc spo∏eczna
Dzia∏alnoÊç
Wa˝noÊç konkursu: tak˝e
jeÊli zosta∏a zg∏oszona tylko
jedna oferta.
jeÊli zosta∏a zg∏oszona tylko
jedna oferta.
Czas trwania umowy: zawierana na czas okreÊlony,
zale˝ny od rodzaju zleconego
zadania, nie d∏u˝szy jednak
ni˝ 5 lat.
Czas trwania umowy: zawierana na czas realizacji zadania
lub (w przypadku powierzenia) na czas okreÊlony, nie
d∏u˝szy ni˝ 3 lata.
SprawozdawczoÊç i kontrola:
bardzo zbli˝one rozwiàzania
zawarte w obu ustawach.
Rozporzàdzenie dotyczàce
wzoru sprawozdania zostanie
wydane na podstawie delegacji zawartej w nowej ustawie.
bardzo zbli˝one rozwiàzania
zawarte w obu ustawach.
Jak widaç z powy˝szego zestawienia, mimo ˝e zasady okreÊlone w nowej ustawie o pomocy spo∏ecznej stanowià odr´bny
tryb zlecania zadaƒ w stosunku do ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie, oba tryby sà bardzo zbli˝one. Nale˝y to uznaç za dobry mechanizm, który u∏atwia dzia∏anie zarówno organizacjom, jak i samorzàdom. Mo˝na liczyç
na to, ˝e z czasem zasady zostanà ca∏kowicie ujednolicone i opisane w jednym akcie prawnym.
Na zakoƒczenie chcia∏bym zwróciç uwag´ czytelników na
fakt, ˝e nawet jeÊli obowiàzujà odr´bne tryby zlecania zadaƒ
w zakresie pomocy spo∏ecznej i innych dziedzin dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego, to w sprawach nieuregulowanych przepisami szczególnymi nale˝y stosowaç ustaw´ o dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego i o wolontariacie. Przyk∏ad – ustawa
91
ROZDZIA¸ 9
o pomocy spo∏ecznej przewiduje mo˝liwoÊç powo∏ywania zespo∏u opiniujàcego dla oceny z∏o˝onych w konkursie ofert
wniosków (art. 32 ust. 1). W przepisach ustawy o pomocy spo∏ecznej nie zawarto ˝adnych regulacji dotyczàcych udzia∏u
w tych zespo∏ach przedstawicieli organizacji pozarzàdowych.
Poniewa˝ pomoc spo∏eczna wchodzi w zakres dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego, mo˝na tu stosowaç przepisy ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie, które przewidujà mo˝liwoÊç powo∏ywania wspólnych zespo∏ów o charakterze
doradczym (art. 5 ust. 1 pkt 4). Oznacza to, ˝e w sk∏ad takiego
zespo∏u obok przedstawicieli samorzàdu mogà wchodziç równie˝ zaproszeni przedstawiciele organizacji pozarzàdowych.
Rozwiàzanie takie jest zgodne z zawartym w nowej ustawie
o pomocy spo∏ecznej wymogiem kontraktowania zadaƒ w oparciu
o zasady pomocniczoÊci, efektywnoÊci, uczciwej konkurencji
i jawnoÊci (art. 26).
Niepe∏nosprawni
Odr´bny tryb zlecania zadaƒ przewiduje równie˝ ustawa
z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych. Samorzàdy
wojewódzkie i powiatowe (art. 48 ust. 1 pkt 1), zgodnie z ustalonym przez Rad´ Ministrów algorytmem, otrzymujà na wyodr´bniony rachunek bankowy Êrodki przeznaczone na realizacj´ zadaƒ. Ze Êrodków znajdujàcych si´ w dyspozycji samorzàdu województwa finansowana jest pomoc dla zak∏adów
pracy chronionej oraz dofinansowywana budowa i rozbudowa
obiektów s∏u˝àcych rehabilitacji. Zadania te dotyczà organizacji pozarzàdowych w sporadycznych przypadkach. Natomiast
Êrodki otrzymywane przez powiaty z Paƒstwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepe∏nosprawnych (PFRON) mogà byç
przeznaczane równie˝ na zadania, bardzo cz´sto realizowane
przez organizacje pozarzàdowe. Ustawa z dnia 27 sierpnia
1997 roku o rehabilitacji zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu
92
WY¸ÑCZENIA
osób niepe∏nosprawnych okreÊla (art. 35a) zadania powiatu,
przyporzàdkowujàc realizacj´ niektórych z nich do konkretnych
jednostek (powiatowych urz´dów pracy oraz powiatowych
centrów pomocy rodzinie), a tak˝e upowa˝nia rad´ powiatu
do dysponowania Êrodkami. W tym samym artykule znajduje
si´ upowa˝nienie ministra do ustalenia trybu post´powania.
Art. 35a.
(...)
3. Rada powiatu w formie uchwa∏y okreÊla zadania, na
które przeznacza Êrodki okreÊlone w art. 48 ust. 1 pkt 1.
4. Minister w∏aÊciwy do spraw zabezpieczenia spo∏ecznego okreÊli, w drodze rozporzàdzenia, rodzaje zadaƒ,
o których mowa w ust. 1, które mogà byç finansowane ze
Êrodków Funduszu, uwzgl´dniajàc w szczególnoÊci wymagania, jakie powinny spe∏niaç podmioty ubiegajàce
si´ o dofinansowanie tych zadaƒ, a tak˝e tryb post´powania i zasady ich dofinansowania ze Êrodków Funduszu.
ustawa o rehabilitacji zawodowej i spo∏ecznej
oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych
Szczegó∏owe zasady okreÊla rozporzàdzenie ministra gospodarki, pracy i polityki spo∏ecznej z dnia 25 czerwca 2002 roku
w sprawie okreÊlenia rodzajów zadaƒ powiatu, które mogà byç
finansowane ze Êrodków PFRON. Samorzàd powiatowy jest
zobowiàzany do stosowania tego trybu w stosunku do Êrodków
PFRON, którymi dysponuje. Ró˝nice pomi´dzy zasadami okreÊlonymi w ustawie z dnia 24 kwietnia 2004 roku o dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego i o wolontariacie a omawianymi przepisami
dotyczàcymi Êrodków PFRON sà znaczne.
93
ROZDZIA¸ 9
Niepe∏nosprawni
(PFRON)
Dotyczy:
Zadaƒ w zakresie sportu,
kultury, rekreacji, turystyki
osób niepe∏nosprawnych:
osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadajàce
osobowoÊci prawnej, pod warunkiem spe∏nienia kryteriów
okreÊlonych w § 4 pkt 1-3.
Zaopatrzenia w sprz´t rehabilitacyjny: osoby fizyczne
prowadzàce dzia∏alnoÊç gospodarczà, osoby prawne,
jednostki organizacyjne nie
posiadajàce osobowoÊci prawnej pod warunkiem spe∏nienia kryteriów okreÊlonych
w § 5 pkt 2.
Dzia∏alnoÊç
koÊcio∏ów i zwiàzków wyznaniowych, stowarzyszeƒ, jednostek samorzàdu terytorialnego.
Zlecanie zadaƒ w trybie
ustawy nie dotyczy: partii politycznych, zwiàzków zawodowych, samorzàdów zawodowych, sportowych spó∏ek
akcyjnych, fundacji utworzonych przez Skarb Paƒstwa,
jednostki samorzàdu terytorialnego, partie polityczne.
Szkoleƒ i przekwalifikowania
osób niepe∏nosprawnych:
pracodawcy po spe∏nieniu
wymogów okreÊlonych w art.
38 i 41 ustawy.
Wykluczenie: podmiotów
majàcych zaleg∏oÊci wobec
PFRON lub tych, z którymi
w ciàgu ostatnich 3 lat rozwiàzano umowy z ich winy.
Og∏oszenie konkursu: brak
wymogu og∏aszania. Termin
sk∏adania wniosków – 30 listopada roku poprzedzajàcego realizacj´ zadania – narzucony w rozporzàdzeniu.
94
Og∏oszenie konkursu: z co
najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem.
WY¸ÑCZENIA
Niepe∏nosprawni
(PFRON)
Wniosek: zawartoÊç okreÊlona
w rozporzàdzeniu (§ 11 ust. 1
i 5), ma∏a liczba danych (np.
brak wymogu za∏àczenia
szczegó∏owego bud˝etu).
WysokoÊç dofinansowania:
do 60% dla zadaƒ w zakresie
sportu, kultury, rekreacji,
turystyki osób niepe∏nosprawnych,
Dzia∏alnoÊç
Oferta: szczegó∏owy wzór
okreÊlony w rozporzàdzeniu.
WysokoÊç dofinansowania:
brak ograniczeƒ.
do 60% zaopatrzenia w sprz´t
rehabilitacyjny, ale nie wićej
ni˝ pićiokrotnoÊç przeci´tnego wynagrodzenia,
do 75% kosztów szkolenia
i przekwalifikowania osób
niepe∏nosprawnych.
Kryteria wyboru: nie okreÊlono. Rozporzàdzenie okreÊla
wy∏àcznie kryteria z∏o˝enia
wniosku.
realizacji zadania przez sk∏adajàcego ofert´, kalkulacja
kosztów realizacji zadania,
w tym w odniesieniu do zakresu rzeczowego zadania,
wysokoÊç Êrodków publicznych przeznaczonych na realizacj´ zadania.
Czas trwania umowy: ograniczenie do jednego roku
bud˝etowego.
Czas trwania umowy: zawierana na czas realizacji
zadania lub (w przypadku
powierzenia) na czas okreÊlony, nie d∏u˝szy ni˝ 3 lata.
95
ROZDZIA¸ 9
Niepe∏nosprawni
(PFRON)
Dzia∏alnoÊç
Umowa: rozporzàdzenie (§ 14
ust. 2). Wylicza w punktach
jej wymaganà zawartoÊç.
Umowa: ramowy wzór okreÊlony w rozporzàdzeniu.
rozporzàdzenie wymaga, by
w umowie okreÊliç sposób
sprawowania kontroli oraz
zobowiàzanie do przed∏o˝enia
rozliczenia.
bardzo precyzyjnie okreÊlone
w ustawie oraz rozporzàdzeniu
(wzór druku sprawozdania).
Nale˝y zwróciç uwag´, i˝ oprócz du˝ych ró˝nic proceduralnych przyj´to innà filozofi´ dzia∏ania. W przypadku zadaƒ obj´tych ustawà z dnia 24 kwietnia 2003 roku o dzia∏alnoÊci po˝ytku
publicznego i o wolontariacie samorzàd og∏asza konkurs, jeÊli
uzna, i˝ konkretne przedsi´wzićie warto wspieraç lub zleciç
podmiotowi niepublicznemu, i ma na to zapewnione Êrodki.
W przypadku ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji
zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych najpierw podmioty sk∏adajà wnioski o dofinansowanie (do 30 listopada roku poprzedzajàcego), dopiero póêniej
rada powiatu okreÊla kwot´ Êrodków, jakie przeznaczy na konkretne grupy zadaƒ. Tworzàc uchwa∏´ rady, mo˝na uwzgl´dniaç
z∏o˝one wnioski, co w praktyce powoduje, ˝e przyjćie przez
rad´ uchwa∏y przesàdza o przyznaniu dotacji.
W tym miejscu warto zwróciç uwag´ na inne przepisy wykonawcze, które równie˝ dotyczà zadaƒ powiatu – dofinansowanie
kosztów tworzenia i dzia∏ania warsztatów terapii zajćiowej.
Rozporzàdzenie Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecznej z dnia
30 wrzeÊnia 2002 roku w sprawie szczegó∏owych zasad tworzenia, dzia∏ania i finansowania warsztatów terapii zajćiowej
96
WY¸ÑCZENIA
równie˝ okreÊla tryb finansowania, b´dàcy wyjàtkiem od zasad,
o których mowa w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego
i o wolontariacie. Poniewa˝ z sytuacjà tworzenia warsztatów
nie spotykamy si´ zbyt cz´sto, nie b´d´ w szczegó∏ach omawia∏
tego aktu prawnego. Zawiera on bardzo szczegó∏owà procedur´
post´powania, kryteria, wzór wniosku o dotacj´ i wymagania
dotyczàce dokumentowania realizacji zadania.
Bioràc pod uwag´ opisane wy˝ej procedury, przeanalizujmy
jeszcze jedno uwarunkowanie. Tryb szczególny dotyczàcy zadaƒ
powiatu ma zastosowanie wy∏àcznie do Êrodków z wydzielonego rachunku PFRON. Oznacza to, ˝e o tym, czy przy udzielaniu dotacji nale˝y kierowaç si´ ustawà o dzia∏alnoÊci po˝ytku
publicznego i o wolontariacie, czy te˝ ustawà o rehabilitacji
zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych, decydowaç b´dzie pochodzenie Êrodków przeznaczonych na udzielenie dotacji. Innà procedur´ stosujemy,
wspierajàc konkretne zadanie z zakresu sportu osób niepe∏nosprawnych ze Êrodków znajdujàcych si´ na wydzielonym rachunku, innà natomiast, gdy udzielamy wsparcia dok∏adnie
takiemu samemu zadaniu ze Êrodków bud˝etu powiatu.
Ochrona przeciwpo˝arowa
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpo˝arowej zawiera mi´dzy innymi regulacje dotyczàce finansowania ochotniczych stra˝y po˝arnych. Jest to materia równie˝
zwiàzana z ustawà o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego, jako ˝e
ochotnicza stra˝ po˝arna i zwiàzek ochotniczych stra˝y po˝arnych
funkcjonujà zgodnie z przepisami ustawy Prawo o stowarzyszeniach (art. 19 ust. 1 ustawy o ochronie przeciwpo˝arowej)
Jednostki te sà wić organizacjami pozarzàdowymi. Oznacza to,
˝e gdyby nie przewidziano trybu szczególnego, powierzanie
zadaƒ z zakresu ochrony przeciwpo˝arowej odbywa∏oby si´
zgodnie z przepisami ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego.
97
ROZDZIA¸ 9
Nale˝a∏oby wtedy organizowaç konkursy w zakresie ochrony
przeciwpo˝arowej. Z pewnoÊcià odr´bny (choç nie dotyczàcy
samorzàdów) tryb finansowania stanowià przepisy, dotyczàce
Êrodków pochodzàcych ze sk∏adek z tytu∏u obowiàzkowego
ubezpieczenia od ognia, przekazywanych przez zak∏ady ubezpieczeƒ32. Regulacje dotyczàce gmin zawarte sà natomiast
w art. 32 ustawy o ochronie przeciwpo˝arowej.
Art. 32. 1. Koszty wyposa˝enia, utrzymania, wyszkolenia
i zapewnienia gotowoÊci bojowej jednostek ochrony
przeciwpo˝arowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i 8,
ponoszà podmioty tworzàce te jednostki.
2. Koszty wyposa˝enia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowoÊci bojowej ochotniczej stra˝y po˝arnej
ponosi gmina, z zastrze˝eniem art. 35 ust. 133.
3. Gmina ma równie˝ obowiàzek:
1) bezp∏atnego umundurowania cz∏onków ochotniczej
stra˝y po˝arnej,
2) ubezpieczenia w instytucji ubezpieczeniowej
cz∏onków ochotniczej stra˝y po˝arnej i m∏odzie˝owej
dru˝yny po˝arniczej,
3) ponoszenia kosztów okresowych badaƒ lekarskich,
o których mowa w art. 28 ust. 6.
3a. Gmina mo˝e zatrudniç komendanta gminnego ochrony
przeciwpo˝arowej.
4. Przepis ust. 1 stosuje si´ odpowiednio do ochotniczej
stra˝y po˝arnej funkcjonujàcej w budynku, obiekcie lub
na terenie nie b´dàcym w∏asnoÊcià, nieu˝ytkowanym bàdê
niezarzàdzanym przez gmin´.
ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku
o ochronie przeciwpo˝arowej
32
Rozporzàdzenie ministra spraw wewn´trznych i administracji z dnia 2 czerwca 1999 roku w sprawie szczegó∏owych zasad rozdzia∏u Êrodków finansowych, przeznaczonych wy∏àcznie na cele ochrony przeciwpo˝arowej.
33
Nieodp∏atne szkolenie prowadzone przez Paƒstwowà Stra˝ Po˝arnà.
98
WY¸ÑCZENIA
Jak widaç, gmina ponosi koszty funkcjonowania ochotniczej
stra˝y po˝arnej. Zapis ten oznacza szczególne jak na finansowanie stowarzyszeƒ zasady, polegajàce na finansowaniu kosztów
nie w formie dotacji, lecz op∏acania ich wprost przez gmin´.
Zdrowie
Zadania samorzàdów w zakresie opieki zdrowotnej sà doÊç
ograniczone. Nie jest jednak wykluczona sytuacja udzielania
zamówieƒ na Êwiadczenia zdrowotne Niepublicznemu Zak∏adowi Opieki Zdrowotnej. Znam wiele przyk∏adów, w których
stowarzyszenia, chcàc pozyskiwaç Êrodki na dzia∏alnoÊç z ró˝nych
êróde∏, powo∏ujà NZOZ-y. W rezultacie zgodnie z ustawà
z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zak∏adach opieki zdrowotnej
(art. 2 ust. 2) prowadzà dzia∏alnoÊç wprost jako stowarzyszenie
oraz jako placówka s∏u˝by zdrowia. Mo˝e si´ wtedy zdarzyç,
˝e charakter zadania zlecanego przez jednostk´ samorzàdu
terytorialnego b´dzie kwalifikowa∏ si´ do zastosowania trybu
wynikajàcego z art. 35 i 35a ustawy o zak∏adach opieki zdrowotnej oraz rozporzàdzenia ministra zdrowia i opieki spo∏ecznej
z dnia 13 lipca 1998 roku w sprawie umowy o udzielenie zamówienia na Êwiadczenia zdrowotne.
Art. 35. 1. Organy, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1-334,
oraz samodzielny publiczny zak∏ad opieki zdrowotnej,
mogà udzielaç zamówienia na Êwiadczenia zdrowotne,
zwanego dalej „zamówieniem”:
1) niepublicznemu zak∏adowi opieki zdrowotnej35,
w zakresie zadaƒ okreÊlonych w statucie tego zak∏adu,
(...).
34
W tym jednostki samorzàdu terytorialnego.
Organami za∏o˝ycielskimi niepublicznych zak∏adów opieki zdrowotnej mogà byç mi´dzy
innymi organizacje pozarzàdowe i podmioty z nimi zrównane.
35
99
ROZDZIA¸ 9
2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, zwane dalej
„przyjmujàcym zamówienie”, przyjmujàc zamówienie
zobowiàzujà si´ do wykonania zadaƒ publicznego zak∏adu
opieki zdrowotnej w zakresie udzielonego zamówienia
i na zasadach okreÊlonych w umowie, a udzielajàcy zamówienie do zap∏acenia ze Êrodków publicznych za wykonanie zamówienia. Przyjmujàcy zamówienie nie mo˝e
wykonywaç udzielonego zamówienia przez osob´ trzecià,
chyba ˝e umowa o udzielenie zamówienia stanowi inaczej.
3. Do zamówieƒ, o których mowa w ust. 1, nie stosuje si´
przepisów o zamówieniach publicznych.
(...)
Art. 35a. 1. Umow´ o udzielenie zamówienia zawiera si´
na czas udzielania okreÊlonych Êwiadczeƒ zdrowotnych
lub na czas okreÊlony, na podstawie wyników przeprowadzonego konkursu ofert na udzielenie zamówienia.
W pracach komisji konkursowej ma prawo uczestniczyç
z g∏osem doradczym przedstawiciel w∏aÊciwego, ze wzgl´du
na rodzaj Êwiadczeƒ zdrowotnych obj´tych zamówieniem,
samorzàdu zawodu medycznego, je˝eli do konkursu
przystàpi osoba, o której mowa w art. 35 ust. 1 pkt 2 i 3.
(...)
6. Minister Zdrowia i Opieki Spo∏ecznej po zasi´gnićiu
opinii organów samorzàdów zawodów medycznych
okreÊli, w drodze rozporzàdzenia:
1) konieczne elementy umowy o udzielenie zamówienia
oraz minimalny czas, na który umowa mo˝e byç
zawarta,
2) tryb og∏aszania konkursu ofert, zakres ofert, tryb ich
sk∏adania, sposób przeprowadzania konkursu oraz
szczegó∏owe zasady i tryb zg∏aszania i rozpatrywania
skarg i protestów dotyczàcych tych czynnoÊci.
ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 roku
o zak∏adach opieki zdrowotnej
100
WY¸ÑCZENIA
Rozporzàdzenie okreÊla w sposób szczegó∏owy elementy zawarte w art. 35a ust 6 pkt 1 i 2. Wydano je w 1998 roku, mia∏o
ono okreÊliç zasady post´powania dla zamówieƒ na Êwiadczenia
zdrowotne, które zastàpià procedur´ zamówieƒ publicznych,
nieprzystajàcà do tego typu us∏ug. Po pićiu latach funkcjonowania powy˝szych przepisów okaza∏o si´, ˝e nale˝y je równie˝
zakwalifikowaç jako wyjàtek w stosunku do trybu okreÊlonego
w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie.
Ró˝nice pomi´dzy procedurami obrazuje poni˝sza tabela.
Zdrowie
Dotyczy: zak∏adów opieki
zdrowotnej36 – zarówno publicznych, jak i niepublicznych.
Dzia∏alnoÊç
koÊcio∏ów i zwiàzków wyznaniowych, stowarzyszeƒ jednostek samorzàdu terytorialnego.
Zlecanie zadaƒ w trybie
ustawy nie dotyczy: partii politycznych, zwiàzków zawodowych, samorzàdów zawodowych, fundacji utworzonych przez Skarb Paƒstwa,
jednostki samorzàdu terytorialnego, partie polityczne,
sportowych spó∏ek akcyjnych.
36
Równie˝ innych podmiotów, które nie le˝à w zakresie niniejszego opracowania.
101
ROZDZIA¸ 9
Zdrowie
102
Dzia∏alnoÊç
Termin og∏oszenia: brak wymogów w tym zakresie.
Obligatoryjne miejsca og∏oszenia: na ∏amach prasy codziennej, na tablicy og∏oszeƒ
w siedzibie udzielajàcego
zamówienia i w siedzibie terenowo w∏aÊciwego okr´gowego
organu samorzàdu zawodu
medycznego, odpowiedniego
ze wzgl´du na rodzaj Êwiadczeƒ zdrowotnych obj´tych
og∏oszeniem.
Informacja o: nazwie i siedzibie
organu og∏aszajàcego konkurs,
przedmiocie konkursu (rodzaj
Êwiadczeƒ, szacunkowa liczba
osób, czas, na który mo˝e byç
zawarta umowa, termin rozpoczćia udzielania Êwiadczeƒ
zdrowotnych), miejscu i terminie, w którym mo˝na zapoznaç
si´ ze szczegó∏owymi warunkami
konkursu i materia∏ami informacyjnymi, miejscu i terminie
sk∏adania ofert oraz rozstrzygnićia konkursu, terminie
zwiàzania ofertà, zastrze˝eniu
o prawie do odwo∏ania konkursu
oraz do przesunićia terminu
sk∏adania ofert, mo˝liwoÊci
sk∏adania skarg i protestów.
W og∏oszeniu mo˝na zawrzeç
równie˝ proponowanà kwot´
nale˝noÊci za realizacj´ zamówienia.
Informacja o: rodzaju zadania;
wysokoÊci Êrodków publicznych
przeznaczonych na realizacj´
tego zadania; zasadach przyznawania dotacji; terminach
i warunkach realizacji zadania;
terminie sk∏adania ofert; terminie, trybie i kryteriach stosowanych przy dokonywaniu
wyboru oferty; zrealizowanych
przez organ administracji publicznej w roku og∏oszenia
otwartego konkursu ofert
i w roku poprzednim zadaniach publicznych tego samego
rodzaju i zwiàzanych z nimi
kosztach, ze szczególnym
uwzgl´dnieniem wysokoÊci
przekazanych dotacji.
WY¸ÑCZENIA
Zdrowie
Dzia∏alnoÊç
Oferta: oÊwiadczenie oferenta o zapoznaniu si´ z treÊcià og∏oszenia, nazwa, siedziba oraz numer wpisu do
rejestru zak∏adów opieki
zdrowotnej, okreÊlenie warunków lokalowych, wyposa˝enia w aparatur´ i sprz´t
medyczny oraz Êrodki transportu i ∏àcznoÊci, liczba i kwalifikacje zawodowe osób
udzielajàcych
Êwiadczeƒ
zdrowotnych, proponowana
kwota nale˝noÊci z ewentualnà kalkulacjà elementów
nale˝noÊci, proponowany czas
trwania umowy.
Og∏aszajàcy konkurs mo˝e
˝àdaç z∏o˝enia oferty na
udost´pnionym przez niego
formularzu.
Oferta: szczegó∏owy wzór
okreÊlony w rozporzàdzeniu.
Czas rozpatrywania: 14 dni.
Czas rozpatrywania:
nie okreÊlono.
Komisja konkursowa: obligatoryjna, z∏o˝ona z co najmniej 3 cz∏onków, z g∏osem
doradczym mo˝e uczestniczyç przedstawiciel odpowiedniego samorzàdu zawodowego (izby). OkreÊlono
równie˝ zasady wy∏àczenia
z prac komisji.
Komisja konkursowa: brak
regulacji.
Procedura rozstrzygania:
okreÊlona w rozporzàdzeniu,
∏àcznie z zawartoÊcià protoko∏u (§ 13 i 14).
Procedura rozstrzygania:
brak regulacji.
103
ROZDZIA¸ 9
Zdrowie
104
Dzia∏alnoÊç
Kryteria wyboru: nie okreÊlono.
realizacji zadania przez sk∏adajàcego ofert´, kalkulacja kosztów realizacji zadania, w tym
w odniesieniu do zakresu rzeczowego zadania, wysokoÊç
Êrodków publicznych przeznaczonych na realizacj´ zadania.
jeÊli wp∏ynie jedna spe∏niajàca wymagania oferta.
Wa˝noÊç konkursu: organ
rozpatruje równie˝ jedynà
z∏o˝onà ofert´.
Czas trwania umowy: nie
krótszy ni˝ 3 miesiàce, chyba
˝e z rodzaju i iloÊci Êwiadczeƒ
zdrowotnych wynika czas
krótszy. Wykluczona jest
umowa na czas nieokreÊlony.
Czas trwania umowy: zawierana na czas realizacji
zadania lub (w przypadku
powierzenia) na czas okreÊlony, nie d∏u˝szy ni˝ 3 lata.
Umowa: rozporzàdzenie
(§ 19) wylicza w punktach jej
wymaganà zawartoÊç.
rozporzàdzenie wymaga, by
w umowie okreÊliç mi´dzy innymi: przyjćie przez przyjmujàcego zamówienie obowiàzku
poddania si´ kontroli, zasady
rozliczeƒ, tryb przekazywania
udzielajàcemu zamówienia informacji o realizacji przyj´tego zamówienia, szczegó∏owe
okolicznoÊci uzasadniajàce
rozwiàzanie umowy za wypowiedzeniem.
Umowa: ramowy wzór okreÊlony w rozporzàdzeniu.
bardzo precyzyjnie okreÊlone
w ustawie oraz rozporzàdzeniu
(wzór druku sprawozdania).
WY¸ÑCZENIA
Powy˝sze porównanie pokazuje, ˝e zasady zawarte w rozporzàdzeniu ministra zdrowia i opieki spo∏ecznej w sprawie
umowy o udzielenie zamówienia na Êwiadczenia zdrowotne sà
cz´sto zbie˝ne z trybem wynikajàcym z ustawy o dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego i o wolontariacie. Wynika to ze „spo∏ecznego” charakteru us∏ug, które obj´te sà powy˝szymi regulacjami.
Z drugiej strony widoczna jest w niektórych momentach tendencja do wzorowania si´ na ustawie o zamówieniach publicznych,
jako ˝e rozporzàdzenie zast´puje regulacje tej w∏aÊnie ustawy.
WàtpliwoÊci dotyczàce wy∏àczeƒ
WÊród opinii na temat innych aktów prawnych, których zawartoÊç mia∏aby byç traktowana jako odr´bne tryby zlecania,
wymieniane by∏y równie˝:
• ustawa o grobach i cmentarzach wojennych, która mówi
(art. 6 ust. 1), i˝ groby i cmentarze wojenne pozostajà pod
opiekà Paƒstwa. Wojewoda mo˝e powierzyç obowiàzek
utrzymania grobów i cmentarzy wojennych gminie (art. 6
ust. 3), zaÊ minister w∏aÊciwy do spraw administracji publicznej mo˝e powierzyç ten obowiàzek fundacjom, stowarzyszeniom i instytucjom spo∏ecznym (art. 6 ust. 4). Ponadto
w rozporzàdzeniu ministra spraw wewn´trznych z dnia 23
paêdziernika 1936 roku wydanym w porozumieniu z ministrami spraw wojskowych i opieki spo∏ecznej w sprawie wykonania ustawy z dnia 28 marca 1933 roku o grobach
i cmentarzach wojennych stwierdzono (§ 6), i˝ w razie przekazania przez ministra spraw wewn´trznych zrzeszeniom
lub instytucjom spo∏ecznym obowiàzku utrzymywania grobów
i cmentarzy wojennych nadzór nad wykonywaniem przez te
zrzeszenia i instytucje ich obowiàzków sprawuje wojewoda.
Jak widaç z powy˝szych zapisów, przewidziana jest tylko
mo˝liwoÊç powierzenia zadania organizacjom lub samorzàdom. Te ostatnie z kolei mog∏yby zleciç zadanie organizacji.
105
ROZDZIA¸ 9
Poniewa˝ przepisy nie okreÊli∏y ˝adnego trybu, nale˝y uznaç,
i˝ zlecenia takie powinno si´ odbywaç na zasadach okreÊlonych
• ustawa o organizowaniu i prowadzeniu dzia∏alnoÊci kulturalnej, która mówi (art. 1 ust. 4), i˝ mecenat nad dzia∏alnoÊcià
kulturalnà sprawujà organy jednostek samorzàdu terytorialnego w zakresie ich w∏aÊciwoÊci oraz ˝e mogà one wspieraç
w tym zakresie równie˝ podmioty nie nale˝àce do sektora finansów publicznych. Z kolei art. 3 tej˝e ustawy wskazuje wprost,
˝e do dzia∏alnoÊci kulturalnej prowadzonej przez osoby prawne,
osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne nie posiadajàce
osobowoÊci prawnej, w zakresie nie uregulowanym przepisami
ustawy dotyczàcymi organizowania i prowadzenia dzia∏alnoÊci
kulturalnej oraz przepisami o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego
i o wolontariacie, stosuje si´ przepisy o prowadzeniu dzia∏alnoÊci gospodarczej. W powy˝szym przepisie wskazano wić
dwie ustawy, które majà pierwszeƒstwo w regulowaniu kwestii
zwiàzanych z dzia∏alnoÊcià kulturalnà. Stàd prosty wniosek,
˝e zlecanie zadaƒ z zakresu tworzenia, upowszechniania
i ochrony kultury podlega zasadom okreÊlonym w ustawie
o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie.
• ustawa o utrzymaniu czystoÊci i porzàdku w gminach dotyczy
zadaƒ, które trudno kwalifikowaç jako mo˝liwe do zlecenia
organizacjom. Zadaniem w∏asnym, które gminy najcz´Êciej
przekazujà organizacjom, jest organizowanie ochrony nad
bezdomnymi zwierz´tami (art. 3 ust. 5). Odbywa si´ to na
zasadach okreÊlonych w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 roku
o ochronie zwierzàt. Zapewnianie opieki bezdomnym zwierz´tom i prowadzenie schronisk dla zwierzàt jest zadaniem
w∏asnym gminy. Mo˝e ono byç realizowane w porozumieniu
z samorzàdem przez organizacje spo∏eczne, których statutowym celem dzia∏ania jest ochrona zwierzàt. ˚adna z przywo∏anych tu jednak ustaw nie opisuje szczególnego trybu
zlecania zadaƒ, a wić nale˝y przez to rozumieç, i˝ obowiàzuje
tryb okreÊlony w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego
i o wolontariacie.
106
WY¸ÑCZENIA
• ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony Êrodowiska okreÊla mi´dzy innymi zadania gminnych (art. 406)
i powiatowych (art. 407) funduszy ochrony Êrodowiska.
Spotka∏em si´ z opinià, i˝ zapis art. 408 tej ustawy, mówiàcy,
˝e „dzia∏alnoÊç, o której mowa w art. 406 i 407, mo˝e byç
finansowana przez przyznawanie dotacji” oznacza w∏aÊnie
odr´bny tryb zlecania. W Êwietle przytoczonej wczeÊniej definicji s∏owa „tryb” trudno jednak uznaç ten poglàd za uzasadniony. W konsekwencji równie˝ w przypadku zadaƒ
zwiàzanych z ochronà Êrodowiska obowiàzujà zasady okreÊlone w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie.
OÊwiata
Na zakoƒczenie tej cz´Êci rozwa˝aƒ chcia∏bym poÊwićiç
uwag´ ustawie z dnia 7 wrzeÊnia 1991 roku o systemie oÊwiaty.
Mimo ˝e nie pojawia∏a si´ ona dotàd jako przyk∏ad odr´bnego
trybu zlecania realizacji zadaƒ publicznych, wydaje si´, ˝e wyczerpuje wszelkie przes∏anki ku temu, by za taki byç uznanà.
W analizie tego zagadnienia nale˝y wziàç pod uwag´ nast´pujàce
czynniki.
1. Ustawa o systemie oÊwiaty okreÊla zapewnienie kszta∏cenia,
wychowania i opieki, w tym profilaktyki spo∏ecznej, jako
zadanie oÊwiatowe (w zale˝noÊci od rodzaju placówki): gmin,
powiatów, samorzàdów województw (art 5a, ust. 2).
2. Ustawa o systemie oÊwiaty (art. 82) przewiduje mo˝liwoÊç
zak∏adania przez inne ni˝ jednostki samorzàdu terytorialnego
podmioty szkó∏ i placówek niepublicznych po uzyskaniu
wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostk´ samorzàdu terytorialnego, obowiàzanà do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkó∏ i placówek.
107
ROZDZIA¸ 9
3. Niepubliczne szko∏y i placówki otrzymujà dotacje z bud˝etu
jednostki samorzàdu terytorialnego, do której zadaƒ nale˝y
prowadzenie odpowiedniego typu placówek publicznych
(art. 90, ust. 1, 2).
4. Ustawa o systemie oÊwiaty (art. 90 ust. 2a, 2b, 3) okreÊla
precyzyjnie wielkoÊç minimalnej dotacji, którà jednostka
samorzàdu terytorialnego przekazuje na ka˝dego ucznia
ucz´szczajàcego do placówki lub szko∏y niepublicznej.
5. Ustawa o systemie oÊwiaty (art. 90 ust. 4), upowa˝nia organ
stanowiàcy jednostki samorzàdu terytorialnego do ustalenia
trybu udzielania i rozliczania dotacji, uwzgl´dniajàc
w szczególnoÊci podstaw´ obliczania dotacji i zakres danych,
które powinny byç zawarte we wniosku o udzielenie dotacji.
Powy˝sze zapisy oznaczajà, ˝e ustawa o systemie oÊwiaty
stanowi jeszcze jeden wyjàtek w stosunku do zasad okreÊlonych
Powiàzania
W tym miejscu nale˝y si´ zastanowiç, czy na styku nowej
ustawy oraz obowiàzujàcych wczeÊniej ustaw bran˝owych nie
powsta∏ nowy mechanizm, który mo˝e mieç istotne znaczenie
tak˝e dla opisanych tu dziedzin, gdzie obowiàzujà inne tryby
zlecania zadaƒ. Wed∏ug informacji ministerstwa gospodarki,
pracy i polityki spo∏ecznej, mimo ˝e zlecanie zadaƒ publicznych
ze sfery pomocy spo∏ecznej b´dzie nast´powa∏o na podstawie
przepisów odr´bnych ustawy o pomocy spo∏ecznej, stanowiàcej
lex specialis do ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego,
jednak celem ustawodawcy, który pomoc spo∏ecznà zaliczy∏
do sfery zadaƒ publicznych (art. 4 ust. 1 pkt 1), by∏o umo˝liwienie organizacjom pozarzàdowym i podmiotom koÊcielnym
108
WY¸ÑCZENIA
ubiegania si´ o status organizacji po˝ytku publicznego i posiadanie reprezentacji w Radzie Dzia∏alnoÊci Po˝ytku Publicznego.
W trakcie prac nad ustawà sfer´ po˝ytku publicznego, która
pierwotnie mia∏a byç stosunkowo wàska, poszerzano tak, ˝e
ostatecznie ustawa zaliczy∏a do sfery po˝ytku publicznego
wszelkie zadania, które mogà byç przedmiotem wspó∏pracy
administracji publicznej i organizacji pozarzàdowych.
Nale˝y postawiç pytanie, jakà procedur´ nale˝y stosowaç, gdy
organizacja pozarzàdowa lub podmiot z nià zrównany z w∏asnej
inicjatywy wyst´puje z ofertà realizacji zadaƒ publicznych, wynikajàcych z którejÊ z ustaw przewidujàcych szczególny tryb
finansowania.
Poniewa˝ ustawa o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie zalicza wszelkie zadania do sfery po˝ytku publicznego,
organ jednostki samorzàdu terytorialnego powinien post´powaç
wed∏ug jej zapisów (art. 12). Oznacza to, i˝ bez wzgl´du na
sfer´ dzia∏aƒ samorzàdu, której dotyczy oferta, nale˝a∏oby jà
rozpatrzyç w terminie 2 miesićy. Nale˝y poddaç analizie celowoÊç realizacji danego zadania przez organizacje pozarzàdowe i podmioty z nimi zrównane oraz korzyÊci, wynikajàce
z ewentualnego przejćia przez nie realizacji zadania. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na ofert´ nale˝y poinformowaç
organizacj´ o dalszej procedurze. Odes∏anie w tym miejscu do
art. 11 ust. 2 prowadzi do wniosku, i˝ po podjćiu pozytywnej
decyzji nale˝y poinformowaç wnioskodawc´ bàdê o procedurze
otwartego konkursu ofert wynikajàcego z ustawy o dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego, bàdê o innym trybie wynikajàcym z odr´bnych przepisów.
Przyjćie takiej interpretacji zapisów ustawy nie ma du˝ego
znaczenia w przypadku ustawy o pomocy spo∏ecznej, gdy˝ § 7
wygasajàcego rozporzàdzenia ministra pracy i politykispo∏ecznej
z dnia 30 czerwca 2000 roku w sprawie szczegó∏owych zasad i form
wspó∏dzia∏ania administracji publicznej z innymi podmiotami
oraz wzorów ofert, umów i sprawozdaƒ z realizacji zadaƒ pomocy
spo∏ecznej przewiduje, i˝ podmiot mo˝e wystàpiç z ofertà realizacji
109
ROZDZIA¸ 9
zadania z w∏asnej inicjatywy. T´ samà zasad´ podtrzymano w nowej
ustawie o pomocy spo∏ecznej (art. 27 ust. 1). Podobnie jest w przypadku ustawy o rehabilitacji zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych i przepisów wykonawczych do niej,
które przewidujà realizacj´ zadaƒ wy∏àcznie z inicjatywy podmiotu.
Czy jednostka samorzàdu terytorialnego, opierajàc si´ na
ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie,
mo˝e przekazaç prowadzenie placówki oÊwiatowej (przedszkola,
szko∏y) podmiotowi prowadzàcemu dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego? Pytanie jest wa˝kie, jako ˝e mówimy o zadaniu, które ma
znaczàcy udzia∏ w strukturze bud˝etu jednostek samorzàdu terytorialnego. Czy stowarzyszenie mo˝e wystàpiç do gminy z wnioskiem o przejćie przedszkola? Burmistrz, uznajàc pomys∏ za
dobry, informuje o koniecznoÊci zarejestrowania placówki niepublicznej i przekazuje stowarzyszeniu w u˝yczenie budynek.
Po dokonaniu przewidzianych prawem formalnoÊci rejestracyjnych stowarzyszenie jako organ za∏o˝ycielski placówki uzyska∏oby
uprawnienie do dotacji z bud˝etu gminy 37.
Innym przyk∏adem mo˝e byç wystàpienie stowarzyszenia prowadzàcego Niepubliczny Zak∏ad Opieki Zdrowotnej z ofertà
realizacji zadaƒ z zakresu profilaktyki czy promocji zdrowia.
Organ samorzàdu rozwa˝a celowoÊç realizacji zadania przez
organizacje pozarzàdowe oraz informuje o podj´tej decyzji.
Do tego momentu wszystko dzieje si´ zgodnie z ustawà o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie. Jednak sam konkurs i dalsze kroki post´powania b´dà zgodne z zasadami przewidzianymi dla zadaƒ z zakresu ochrony zdrowia – w sposób
okreÊlony w ustawie o zak∏adach opieki zdrowotnej i rozporzàdzeniu wykonawczym.
37
Na ratunek: fundacja. Gmina przekazuje szko∏y, „Wspólnota” 2004, nr 5/699 z 6 marca
oraz Gminny program oÊwiatowy, nr 6/700 z 20 marca.
110
WY¸ÑCZENIA
Wy∏àczenia – zamówienia publiczne
Omówienia wymaga jeszcze jeden tryb zlecania, przewidziany
przez ustaw´ o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie. Ustawodawca dla zlecenia lub wsparcia realizacji zadania
wraz z udzieleniem dotacji przewidzia∏ podstawowy tryb, jakim
jest otwarty konkurs ofert, opisany w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego oraz w przepisach wykonawczych. Odst´pstwo od tego trybu jest mo˝liwe, gdy przepisy odr´bne przewidujà inny tryb zlecania – udzielania dotacji. Dotyczy to opisanych
ju˝ procedur zwiàzanych z zadaniami pomocy spo∏ecznej, rehabilitacji osób niepe∏nosprawnych czy zadaƒ oÊwiatowych.
DoÊwiadczenia potwierdzajà, ˝e wiele zadaƒ jest realizowanych
przez organizacje w sposób bardziej efektywny. Nie zwalnia to jednak
od oceny ka˝dego indywidualnego przypadku. Ustawa przewiduje
mo˝liwoÊç zlecenia zadania w innym trybie (art. 11 ust. 4), jeÊli mo˝e
byç ono zrealizowane efektywniej. Przy okazji zdefiniowano jednak
znaczenie pojćia „efektywniej”, które ma byç oceniane „przy porównywalnoÊci metod kalkulacji kosztów oraz porównywalnoÊci opodatkowania”. Ustawodawca pozostawi∏ wybór co do formy tego
zlecenia. Realizacja zadania mo˝e nastàpiç w szczególnoÊci w formie zakupu przez samorzàd us∏ug w trybie okreÊlonym w ustawie
z dnia 10 czerwca 1994 roku o zamówieniach publicznych. Rozstrzygnićie takie zapada na etapie przygotowywania bud˝etu, jako ˝e
poszczególnym formom zlecenia zadania (zakup us∏ug, dotacja)
przyporzàdkowuje si´ inne pozycje klasyfikacji bud˝etowej. Innà
formà realizacji zadania b´dà równie˝ nie podlegajàce ustawie o zamówieniach publicznych (art. 6 ust. 1 pkt 3) zamówienia, udzielane
w zakresie bie˝àcej obs∏ugi zamawiajàcego zak∏adom bud˝etowym
przez podmioty, które te zak∏ady utworzy∏y, czy gospodarstwom
pomocniczym przez macierzyste jednostki bud˝etowe. Równie˝
innym trybem, spoza ustawy o zamówieniach publicznych, jest zlecenie realizacji zadania, którego wartoÊç nie przekracza wyra˝onej
w z∏otych równowartoÊci kwoty 6000 euro (art. 6 ust. 1 pkt 7).
111
ROZDZIA¸ 9
Ten ostatni tryb mo˝e stanowiç szans´ dla niektórych organizacji. DoÊç skomplikowane i czasoch∏onne procedury, okreÊlone w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie oraz w przepisach wykonawczych, sà jednakowe bez
wzgl´du na kwot´ wsparcia, jakiego udziela si´ organizacji.
Uchwalajàc tryb udzielania dotacji dla podmiotów spoza sektora
finansów publicznych, samorzàdy cz´sto przewidywa∏y w swoich
uchwa∏ach odr´bne zasady dla ma∏ych kwot dotacji (tzw. „ma∏e
granty”). By∏o to post´powanie uproszczone, dotyczàce raczej
sytuacji wspierania ni˝ powierzania zadaƒ. Do po∏owy roku,
pod rzàdami dotychczasowych uchwa∏ rady (lub sejmiku), zasady
te b´dà jeszcze obowiàzywa∏y. Póêniej, w przypadku koniecznoÊci udzielenia doraênego wsparcia, zamówienie do kwoty
w wysokoÊci 6000 euro mo˝e byç jedynà mo˝liwoÊcià szybkiej
reakcji samorzàdu. Niestety ograniczenia tej formu∏y wynikajà
z dwóch przyczyn:
• jest ona mo˝liwa wy∏àcznie w stosunku do podmiotów
prowadzàcych dzia∏alnoÊç gospodarczà, poniewa˝ tylko
taki podmiot b´dzie móg∏ wystawiç rachunek/faktur´;
• pokrywanie cz´Êci kosztów realizacji zadania w trybie zlecenia mo˝e zostaç, w przypadku kontroli, zakwestionowane
jako próba omijania zapisów ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku
publicznego i o wolontariacie.
Mo˝liwoÊci wyboru
Z opisanych wy˝ej zasad i procedur wy∏ania si´ obraz doÊç
rozga∏´zionego systemu mo˝liwoÊci realizacji zadaƒ poprzez
ich zlecanie lub powierzanie i przekazywanie na ten cel Êrodków
z bud˝etu samorzàdowego. Decydujàc o podjćiu czy te˝ kontynuacji realizowania konkretnego zadania, organ jednostki
samorzàdu terytorialnego ma nast´pujàce kolejne mo˝liwoÊci.
W przypadku stwierdzenia wy˝szej efektywnoÊci realizacji zadania:
112
WY¸ÑCZENIA
1. przeprowadziç post´powanie w trybie okreÊlonym w ustawie
o zamówieniach publicznych, wy∏aniajàc wykonawc´ us∏ug;
2. udzieliç zamówienia w∏asnemu zak∏adowi bud˝etowemu
lub gospodarstwu pomocniczemu w ramach bie˝àcej obs∏ugi
zamawiajàcego;
3. udzieliç podmiotowi zewn´trznemu zamówienia publicznego
poni˝ej 6000 euro.
W przypadku stwierdzenia celowoÊci realizacji zadania przez
organizacje pozarzàdowe i podmioty z nimi zrównane:
4. og∏osiç otwarty konkurs ofert, w trybie okreÊlonym w ustawie
o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i przepisach wykonawczych.
W sytuacji, w której otwarty konkurs jest zast´powany przez
inne procedury na mocy przepisów szczególnych (ustawa o pomocy spo∏ecznej, ustawa o rehabilitacji zawodowej i spo∏ecznej
oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych, ustawa o ochronie
przeciwpo˝arowej, ustawa o zak∏adach opieki zdrowotnej):
5. wy∏oniç wykonawc´ zadania i udzieliç mu dotacji w trybie
okreÊlonym w tych przepisach.
Ta wieloÊç mo˝liwoÊci zlecania i finansowania (dofinansowania) zadaƒ stanowi z jednej strony komplikacj´, z drugiej zaÊ
szans´ dla organizacji pozarzàdowych i podmiotów z nimi zrównanych. Znam organizacj´, która prowadzi bardzo szerokà dzia∏alnoÊç dla kilkuset osób z upoÊledzeniem umys∏owym, pozyskujàc Êrodki od samorzàdu w nast´pujàcy sposób:
• uzyskuje dotacj´ na realizacj´ projektów stowarzyszenia,
przyznanà wed∏ug regu∏ uchwalonych przez rad´ miasta
na podstawie art. 118 ustawy o finansach publicznych
(regulacje te sà obecnie zast´powane trybem okreÊlonym
w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie);
113
ROZDZIA¸ 9
• otrzymuje Êrodki PFRON od powiatu w ramach procedury okreÊlonej zasady tworzenia, dzia∏ania i finansowania
warsztatów terapii zajćiowej;
• uzyskuje znajdujàce si´ w dyspozycji powiatu Êrodki
z PFRON, przeznaczone na kultur´ i rekreacj´ osób niepe∏nosprawnych – w ramach procedury przewidzianej dla
tych zadaƒ i Êrodków w rozporzàdzeniu;
• jako niepubliczny zak∏ad opieki zdrowotnej, zarejestrowany przez stowarzyszenie, realizuje programy profilaktyki
zdrowotnej, otrzymujàc zamówienie w trybie obowiàzujàcym dla Êwiadczeƒ zdrowotnych;
• uzyskuje nale˝nà cz´Êç subwencji oÊwiatowej na prowadzenie niepublicznej placówki edukacyjnej – oÊrodka dla
dzieci i m∏odzie˝y z upoÊledzeniem umys∏owym ze sprz´˝onymi niepe∏nosprawnoÊciami.
Powy˝szy przyk∏ad pokazuje, jak operatywna organizacja,
korzystajàc z samych tylko Êrodków znajdujàcych si´ na poziomie
gminy i powiatu (powiat grodzki), mo˝e realizowaç zró˝nicowane zadania finansowane wed∏ug ró˝nych procedur. Oprócz
tego opisane stowarzyszenie skutecznie zabiega tak˝e o inne
dotacje spoza bud˝etu samorzàdu.
114
WY¸ÑCZENIA
WejÊcie w ˝ycie ustawy o organizacjach po˝ytku publicznego i o wolontariacie nie wprowadza jednolitego systemu.
Wiele mo˝liwoÊci ma samorzàd, otwarty na wspó∏prac´
z organizacjami oraz organizacje, które mogà korzystaç
z ró˝nych trybów finansowania. Jedynym mankamentem
jest fakt, ˝e bez wzgl´du na wybranà procedur´ (z wyjàtkiem PFRON), ostatecznie Êrodki na realizacj´ ka˝dego
zadania muszà si´ znaleêç w bud˝ecie jednostki samorzàdu terytorialnego.
Chcia∏bym zwróciç jeszcze uwag´ na koniecznoÊç koordynacji pomi´dzy poszczególnymi komórkami i jednostkami
organizacyjnymi samorzàdu. Nie wolno dopuÊciç do sytuacji, w której te same zadania by∏yby finansowane dwukrotnie w ramach ró˝nych procedur. Aby uniknàç takiego
zagro˝enia, wprowadzono koniecznoÊç wdro˝enia wewn´trznego systemu monitorowania zadaƒ zlecanych organizacjom
pozarzàdowym. W niektórych miastach, na wzór Gdyni,
zostali powo∏ani pe∏nomocnicy ds. organizacji pozarzàdowych. Z moich obserwacji wynika, ˝e mimo realizowania
dotacji na podstawie ró˝nych trybów i przez ró˝ne jednostki
organizacyjne, koordynatorem powinien byç w∏aÊnie pe∏nomocnik ds. organizacji pozarzàdowych.
115
116
NIERUCHOMOÂCI
rozdzia∏ 10
NieruchomoÊci
Samorzàdy, zw∏aszcza gminne, sà znaczàcymi „posiadaczami
ziemskimi”. Liczba nieruchomoÊci, których sà w∏aÊcicielami,
zale˝y oczywiÊcie od szczebla samorzàdu, rodzaju gminy (miejska
czy wiejska), wreszcie od historii danego terytorium i wynikajàcej
z tego skali powojennych wyw∏aszczeƒ. Z du˝ym prawdopodobieƒstwem mo˝na jednak stwierdziç, ˝e ka˝dy samorzàd dysponuje nieruchomoÊciami, które mogà byç atrakcyjne dla lokalnych organizacji jako baza dzia∏alnoÊci.
Nie musz´ przekonywaç czytelnika, ˝e jestem zdecydowanym
zwolennikiem partnerskiej wspó∏pracy pomi´dzy samorzàdem
i organizacjami oraz wspierania ich przez w∏adze lokalne. Wspieranie ma byç jednak Êrodkiem do osiàgnićia celu, jaki stawia
sobie samorzàd, a nie „sztukà dla sztuki”. Uwa˝am, ˝e skala
wsparcia powinna byç zawsze adekwatna do dzia∏alnoÊci oraz
˝e udziela si´ go w celu uzyskania konkretnego rezultatu.
Zbycie nieruchomoÊci
Nie jestem zwolennikiem darowizn czy te˝ zbywania z bonifikatà (w praktyce efekt jest ten sam) nieruchomoÊci na rzecz
organizacji. Planujàc taki krok, nale˝y si´ zastanowiç, jaka jest
wartoÊç danej nieruchomoÊci i czy jako samorzàd zdecydowalibyÊmy o przyznaniu organizacji dotacji tej wielkoÊci.
117
ROZDZIA¸ 10
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomoÊciami (art. 68 ust. 1 pkt 2) przewiduje mo˝liwoÊç zastosowania bonifikaty w przypadku sprzeda˝y nieruchomoÊci na rzecz
organizacji po˝ytku publicznego na cel prowadzonej dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego Sprzeda˝ taka wymaga uprzedniej
zgody rady lub sejmiku. Powody, dla których uwa˝am takie dysponowanie mieniem samorzàdu za niew∏aÊciwe, sà nast´pujàce:
• Cechà sektora pozarzàdowego jest jego ciàg∏a zmiennoÊç.
Dzia∏ajàce dziÊ bardzo pr´˝nie organizacje za pi´ç lat mogà
ju˝ nie istnieç. Ich miejsce zajmà inne, które jeszcze nie powsta∏y. Zbycie majàtku jest nieodwracalne. Wystarczy niefortunna zmiana we w∏adzach organizacji i majàtek, który
mia∏ s∏u˝yç ogó∏owi, stanie si´ prywatnym folwarkiem kilku
osób.
• W przeciwieƒstwie do samorzàdów organizacje pozarzàdowe cz´sto nie majà stabilnego bud˝etu. Ich sytuacja finansowa zale˝y od sponsorów i realizowanych projektów.
Niekoniecznie z∏a wola, lecz na przyk∏ad niefortunne zarzàdzanie mo˝e doprowadziç do zajćia przekazanego
organizacji majàtku przez komornika.
• Nie ceni si´ majàtku, który przychodzi zbyt ∏atwo. Oddawanie za bezcen nieruchomoÊci powoduje, ˝e cz∏onkowie
i w∏adze organizacji po krótkim okresie wdzićznoÊci zapomnà, kto by∏ ich „dobroczyƒcà”.
U˝ytkowanie wieczyste
U˝ytkowanie wieczyste jest dziÊ bardzo silnym tytu∏em do nieruchomoÊci. Teoretycznie istnieje mo˝liwoÊç jego rozwiàzania,
gdy cel jego ustanowienia nie zosta∏ zrealizowany. Wià˝e si´ to
jednak z d∏ugotrwa∏à procedurà sàdowà, problemami z rozliczaniem nak∏adów. Ponadto nie wiadomo, w którym momencie
Sejm postanowi kosztem samorzàdów uw∏aszczyç kolejnà grup´
118
NIERUCHOMOÂCI
u˝ytkowników wieczystych – jak kilka lat temu zrobi∏ z dzia∏kowcami. Ustanawianie u˝ytkowania wieczystego na rzecz organizacji jest wić równie ryzykowne jak obdarowywanie jà
nieruchomoÊcià.
Argumentem, który mo˝e przemawiaç za tym, by jednak wyposa˝aç organizacje w majàtek, jest zapewnienie im stabilnoÊci.
Zyskajà one pewnoÊç, ˝e nawet w przypadku zmian we w∏adzach
samorzàdowych b´dà mog∏y dalej dzia∏aç.
Wieloletnie umowy
Nie trzeba przew∏aszczaç budynku, by zapewniç organizacji
stabilnoÊç. Wystarczy podpisaç wieloletnià umow´ za zgodà rady
lub sejmiku, w zale˝noÊci od rodzaju dzia∏aƒ na 3, 5, 10 czy
nawet 20 lat. Ustawa o gospodarce nieruchomoÊciami przewiduje (art. 35 ust. 4) stosownà procedur´ dla organizacji posiadajàcych status po˝ytku publicznego. W przypadku jego utraty,
mo˝liwe jest wypowiedzenie umowy bez zachowania terminów,
nawet jeÊli czas trwania najmu lub dzier˝awy by∏ oznaczony.
Powstaje oczywiÊcie pytanie – co b´dzie si´ dzia∏o, gdy organizacja
nie utraci statusu, jednak jej dzia∏alnoÊç b´dzie nieadekwatna
do oczekiwaƒ lub gdy zawarliÊmy umow´ z organizacjà, która nie
ma statusu organizacji po˝ytku publicznego. MyÊl´, ˝e najlepszym
rozwiàzaniem jest zastrze˝enie mo˝liwoÊci wczeÊniejszego rozwiàzania umowy, jeÊli parametry prowadzonej tam dzia∏alnoÊci
spadnà poni˝ej pewnej ustalonej wartoÊci. W zale˝noÊci od typu
dzia∏alnoÊci mo˝e to byç liczba podopiecznych czy godzin Êwiadczonych us∏ug. Wa˝ne, by warunek ten by∏ sformu∏owany precyzyjnie, nie budzi∏ wàtpliwoÊci interpretacyjnych i mo˝na by∏o
jednoznacznie stwierdziç, kiedy organizacja przestaje spe∏niaç
warunki umowy.
OczywiÊcie wieloletnie umowy nale˝y wprowadzaç tylko tam,
gdzie wymaga tego skala prowadzonej dzia∏alnoÊci czy wysokoÊç
nak∏adów, które b´dzie musia∏a ponieÊç organizacja. Zwykle
119
ROZDZIA¸ 10
dotyczy to wi´kszych nieruchomoÊci, na przyk∏ad budynków
po likwidowanych z powodu ni˝u demograficznego placówkach
oÊwiatowych. Niektórzy sponsorzy (np. PFRON) uzale˝niajà
wsparcie finansowe od czasu trwania umowy. Nie mo˝e byç
on zbyt krótki, gdy˝ nie zamortyzowa∏yby si´ nak∏ady poniesione
na remonty czy modernizacj´.
Pozostaje kwestia, jakà umow´ zawieraç: dzier˝awy, najmu
(po preferencyjnej stawce) czy mo˝e u˝yczenia (zerowy czynsz).
Niektóre samorzàdy wprowadzajà tabele preferencyjnych
czynszów, kilkakrotnie ni˝szych ni˝ stawki rynkowe. OsobiÊcie
opowiadam si´ za umowà u˝yczenia. Uwa˝am, ˝e podstawowà
i jedynà przes∏ankà, która powinna decydowaç o przekazaniu
lokalu czy budynku w u˝ytkowanie, jest charakter dzia∏alnoÊci,
jaka ma byç tam prowadzona. Czynsz, nawet niedu˝y, stanowi
dodatkowe obcià˝enie dla organizacji. Lepiej, by Êrodki, które
organizacja wyda∏aby na czynsz, zosta∏y przeznaczone na jej
rozwój i prowadzonà dzia∏alnoÊç.
U˝yczenie ma równie˝ wady. Istnieje poglàd prawny, wed∏ug
którego mo˝e mieç ono charakter incydentalny, krótkotrwa∏y,
a wić wykluczone jest podpisanie umowy u˝yczenia na czas nieokreÊlony lub wiele lat. Ponadto niektóre organizacje z przyczyn
podatkowych wolà zamiast u˝yczenia przys∏owiowà z∏otówk´
+VAT. Zdecydujmy si´ jednak: albo uznajemy, ˝e organizacj´
warto wspomóc lokalowo i robimy to na maksymalnie preferencyjnych warunkach, albo nie róbmy tego wcale i poczekajmy
na takà ofert´, co do której nie b´dzie wàtpliwoÊci, ˝e warto
udost´pniç nieruchomoÊç za darmo.
Kwestià spornà przy tego typu umowach sà równie˝ koszty
eksploatacji. Zdarza si´, ˝e organizacje oczekujà pokrycia przez
urzàd równie˝ tych kosztów. Uwa˝am, ˝e nie powinno si´ zawieraç umów, które by zawiera∏y takie rozwiàzania. Powoduje
ono przyzwolenie na brak odpowiedzialnoÊci organizacji za
zu˝ycie mediów. Jest to dotacja, a wić nie powinna byç przyznawania przy okazji, poza standardowà procedurà. JeÊli z racji wagi
projektu samorzàd chce wspomóc organizacj´ i pokryç koszty
120
NIERUCHOMOÂCI
eksploatacji, powinny byç one zawarte we wniosku o dotacj´,
który organizacja z∏o˝y w ramach standardowych procedur.
Lokale
U˝yczenie lokalu najcz´Êciej nie wymaga umowy wieloletniej.
JeÊli realizowany projekt jest jednoczeÊnie wspierany dotacjà,
mo˝na zawrzeç obie umowy na ten sam okres na przyk∏ad trzech
lat. Sprawdzonym rozwiàzaniem jest organizowanie konkursów,
w których najlepsza oferta otrzymuje „pakiet” – dotacj´ oraz
lokal na prowadzenie przedsi´wzićia.
Na poczàtku nale˝y rozstrzygnàç, na co mo˝na przeznaczaç
lokale komunalne, a jakie zadania wykluczamy. Niedopuszczalne
jest moim zdaniem, by celem u˝yczenia lokalu komunalnego
by∏o prowadzenie przez organizacj´ dzia∏alnoÊci gospodarczej.
Nale˝y tu jednak zwróciç uwag´ na pewne subtelnoÊci: mo˝na
czasem do tego dopuÊciç, jeÊli dzia∏alnoÊç gospodarcza jest
Êrodkiem do realizacji celu – tak b´dzie np. w przypadku tworzenia centrum integracji spo∏ecznej38. W takiej sytuacji organizacja rzeczywiÊcie prowadzi dzia∏alnoÊç gospodarczà, ale nie
jako cel sam w sobie, lecz Êrodek do jego osiàgnićia.
Mo˝na równie˝ rozwa˝aç wyra˝enie zgody na takà dzia∏alnoÊç
w zakresie nie kolidujàcym z celem podstawowym. Przyk∏adem
mo˝e byç podnajmowanie pomieszczeƒ w czasie, gdy nie sà one
wykorzystywane na dzia∏alnoÊç statutowà organizacji. OczywiÊcie
taki przypadek b´dzie wymaga∏ stosownych zapisów w umowie
oraz koniecznoÊci rozliczania si´ przez organizacj´ z pozyskanych
w ten sposób dodatkowych Êrodków, które muszà byç przeznaczane na dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego.
38
Tworzone na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym.
121
ROZDZIA¸ 10
Samorzàd nie powinien tak˝e przeznaczaç lokali komunalnych
na biura organizacji. Mam na myÊli biuro, które ma s∏u˝yç wy∏àcznie przechowywaniu dokumentów czy spotkaniom zarzàdu.
Pisz´ o tym, gdy˝ regularnie spotykam si´ z oczekiwaniami
przedstawicieli organizacji, którzy mówià: „Dokumentacj´ stowarzyszenia trzymam w sypialni, a zarzàd spotyka si´ w prywatnych domach”. Odpowiadam – niech tak zostanie! Lokal
komunalny jest zbyt cenny, by przeznaczaç go na miejsce sk∏adowania segregatorów.
Procedura
Zanim przyznamy lokal organizacji, konieczne jest przeprowadzenie okreÊlonej procedury. Nie mam tu na myÊli wy∏àcznie
formalnych wymogów ustawy o gospodarce nieruchomoÊciami
(wykaz nieruchomoÊci), lecz przede wszystkim stron´ merytorycznà. JeÊli wójt, burmistrz, prezydent lub zarzàd ma podjàç
racjonalnà decyzj´ o przeznaczeniu lokalu, musi to robiç na podstawie z∏o˝onego przez organizacj´ opisu dzia∏alnoÊci, która ma
byç tam prowadzona. Generalnie powinien byç to wniosek podobny do tego, który organizacja sk∏ada, ubiegajàc si´ o dotacj´.
Wymóg taki ma kilka zalet:
• w przypadku kilku ofert pozwala wybraç najlepszà, zaÊ
w przypadku jednej propozycji – daje szanse na ocen´,
czy jest ona wystarczajàco atrakcyjna;
• koniecznoÊç napisania oferty „odstrasza” tych, którzy nie
majà ˝adnego pomys∏u, ale uwa˝ajà, ˝e lokal im si´ nale˝y,
bo za∏o˝yli organizacj´;
• konkretna oferta pozwala te˝ na kontrol´, czy za∏o˝enia,
na podstawie których organizacji u˝yczono lokal, sà rzeczywiÊcie realizowane.
122
NIERUCHOMOÂCI
JeÊli inicjatywa u˝yczenia lokalu lub budynku wychodzi ze
strony samorzàdu, mo˝na zorganizowaç otwarty konkurs ofert.
Chc´ jednak przestrzec przed oddawaniem organizacjom ruin,
na które samorzàd nie ma nabywców czy te˝ pieni´dzy i pomys∏u
na samodzielne zagospodarowanie. Generalnie brak lokali
dla organizacji, mo˝e wić si´ zdarzyç, ˝e ktoÊ zdecyduje si´
na taki lokal czy budynek bez racjonalnej oceny jego stanu.
Pr´dzej czy póêniej oka˝e si´, ˝e remont przekracza mo˝liwoÊci
finansowe i organizacyjne oferenta. Zamiast dzia∏aç na rzecz
podopiecznych, b´dzie „miota∏ si´” w poszukiwaniu Êrodków
na remonty, a ostatecznie podda si´, oddajàc nieruchomoÊç
w takim samym stanie lub w jeszcze gorszym. Równie˝ u˝yczanie organizacjom ogromnych, drogich w eksploatacji budynków, zamiast pomóc mo˝e je doprowadziç do upadku.
Nadzór nad realizacjà przedsi´wzi´ç w uzyskanych lokalach
czy budynkach jest nieodzowny. Stàd w umowach zawieranych
z organizacjami nale˝y zobowiàzaç je do sk∏adania nie rzadziej
ni˝ raz na rok sprawozdaƒ z dzia∏alnoÊci prowadzonej w danym
lokalu czy nieruchomoÊci. Na ich podstawie oraz na podstawie
ewentualnych wizytacji, mo˝emy zyskaç poglàd, czy mienie
gminne jest dobrze wykorzystywane oraz czy nie zachodzà przes∏anki do rozwiàzania umowy i poszukania lepszego u˝ytkownika. Sprawozdanie mo˝e mieç form´ zbli˝onà do sprawozdania z realizacji umowy o dotacj´.
Lokal na spotkania
Nie zawsze jednak wsparcie lokalowe dla organizacji pozarzàdowych musi oznaczaç oddanie im lokalu czy nieruchomoÊci
we w∏adanie. Istnieje ca∏y szereg organizacji, które – choç sà
na tyle du˝e, ˝e nie mogà spotykaç si´ w domach swoich cz∏onków, nie potrzebujà lokalu na wy∏àcznoÊç. Formu∏à, która wychodzi naprzeciw ich potrzebom, jest lokal na spotkania. Chodzi
oczywiÊcie o lokal komunalny, którego gospodarzem mo˝e byç
123
ROZDZIA¸ 10
urzàd albo wybrana organizacja. W Gdyni jest to wydzielony
lokal Gdyƒskiego Centrum Organizacji Pozarzàdowych, znajdujàcy si´ w strukturze organizacyjnej Urz´du Miasta, po∏o˝ony w centrum i dostosowany do potrzeb osób niepe∏nosprawnych. Ka˝da organizacja, która chce odbywaç spotkania, zg∏asza
zapotrzebowanie, co zostaje wpisane do grafiku, i na tej podstawie korzysta z lokalu. Dzi´ki tej formule uda∏o si´ wygospodarowaç miejsce spotkaƒ dla ponad 50 organizacji. Jest to zdecydowanie bardziej efektywne ni˝ próba poszukiwania choçby
dla cz´Êci z nich samodzielnych lokali. Ponadto istnienie takiego
miejsca daje samorzàdowi bli˝szy kontakt z dzia∏ajàcymi lokalnie organizacjami oraz mo˝liwoÊç lepszego ich poznania.
Wspieranie organizacji poprzez udost´pnianie im nieruchomoÊci komunalnych to formu∏a atrakcyjna zarówno
dla samorzàdów, jak i dla sektora pozarzàdowego. Wa˝ne
jest, by skala pomocy by∏a adekwatna do realizowanego
w lokalu czy budynku projektu. Forma wsparcia (lokal,
budynek, miejsce spotkaƒ), rodzaj umowy (dzier˝awa,
u˝yczenie) oraz czas trwania umowy powinny byç efektem
analizy realnych potrzeb i mo˝liwoÊci organizacji.
Poniewa˝ dysponowanie mieniem wià˝e si´ z odpowiedzialnoÊcià organów wykonawczych jednostki samorzàdu
terytorialnego, nale˝y zadbaç o ustalenie i wdro˝enie jednolitych procedur dotyczàcych tego typu spraw. Ponadto
umowa zawarta z organizacjà powinna przewidywaç tak˝e
sytuacje, w których dzia∏alnoÊç zostaje ograniczona lub wrćz
przerwana, tak by móc skutecznie odzyskaç nieruchomoÊç.
124
PROGRAM WSPÓ¸PRACY
rozdzia∏ 11
Program wspó∏pracy
Opisane wczeÊniej formy wspó∏pracy i wspierania organizacji
pozarzàdowych i podmiotów z nimi zrównanych powinny znaleêç
si´ w uchwalonym przez organ stanowiàcy jednostki samorzàdu
terytorialnego „Programie wspó∏pracy”. Nazwa „Program wspó∏pracy z organizacjami pozarzàdowymi” zosta∏a po raz pierwszy
u˝yta w 1995 roku jako tytu∏ dokumentu uchwalonego przez Rad´
Miasta Gdyni. Oprócz nazwy ówczesny dokument z wymaganym
obecnie przez ustaw´ ∏àczy brak uregulowaƒ co do jego zawartoÊci. Paradoksalnie uwa˝am, ˝e stanowi to raczej atut ni˝ mankament ustawy.
Programy wspó∏pracy przyjmowane w poprzednich latach przez
samorzàdy ró˝nych szczebli by∏y zró˝nicowane, jeÊli chodzi
o zakres, poziom szczegó∏owoÊci, dostosowane do lokalnych
potrzeb i oczekiwaƒ. Przyj´te w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku
publicznego i o wolontariacie rozwiàzanie (art. 3 ust. 3) pozwala
na kontynuowanie tej praktyki. Jedyna wytyczna, jakà daje
ustawodawca, i jednoczeÊnie ró˝nica w stosunku do poprzednich
rozwiàzaƒ – to czas obowiàzywania programu. Obecnie b´dà
to programy roczne, podobnie jak uchwalane przez rady gmin
programy rozwiàzywania problemów alkoholowych. Nigdzie
nie jest napisane, ˝e czas obowiàzywania programu ma si´ pokrywaç z rokiem bud˝etowym, niemniej jest to rozwiàzanie
najbardziej czytelne. Oznacza to, ˝e dobrze by∏oby uchwaliç
program wspó∏pracy w tym samym czasie, co bud˝et jednostki
samorzàdu terytorialnego.
125
ROZDZIA¸ 11
Z perspektywy oÊmiu lat funkcjonowania programu wspó∏pracy w Gdyni mog´ stwierdziç, ˝e wa˝na jest nie tylko jego
zawartoÊç, ale równie˝ sposób jego powstawania. Nie ma jednego
w∏aÊciwego wzorca zawartoÊci programu wspó∏pracy, istnieje
natomiast zasada, która pokazuje, jak powinien powstawaç.
Niestety, samorzàdy nie zawsze jà stosujà. Program wspó∏pracy
powinien uwzgl´dniaç oczekiwania obu stron. Poniewa˝ program
nie jest porozumieniem, lecz uchwa∏à podejmowanà przez rad´
lub sejmik, mo˝e si´ zdarzyç, i˝ nie b´dzie on satysfakcjonujàcy
do koƒca dla organizacji. Chcia∏bym jednak zachćiç radnych,
aby programy powstawa∏y i by∏y uchwalane w wyniku dialogu,
a nie narzucania rozwiàzaƒ lokalnym organizacjom.
Przed przystàpieniem do tworzenia programu wspó∏pracy
warto zapoznaç si´ z materia∏em przygotowanym przez Departament Po˝ytku Publicznego, sygnowanym przez Rad´
Dzia∏alnoÊci Po˝ytku Publicznego pod tytu∏em Zasady tworzenia
programu wspó∏pracy jednostek samorzàdu terytorialnego z organizacjami pozarzàdowymi oraz podmiotami, o których mowa
w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego i o wolontariacie. Mo˝e on stanowiç istotnà
wskazówk´ metodologicznà dla osób i podmiotów przygotowujàcych programy.
Proces
Istniejà miasta, gminy, powiaty czy województwa, gdzie programy wspó∏pracy funkcjonujà ju˝ od kilku lat. Podstawa prawna ich
uchwalenia by∏a co prawda zupe∏nie inna (w∏aÊciwie nie by∏o jej wcale),
jednak okreÊlone tam zasady zosta∏y zaakceptowane, najcz´Êciej
na drodze kompromisu pomi´dzy samorzàdem a lokalnymi organizacjami. W jednostkach samorzàdu, które prowadzà szeroko
zakrojonà wspó∏prac´ z sektorem pozarzàdowym, cz´sto pracujà
osoby, które majà rozeznanie w potrzebach i oczekiwaniach sektora
pozarzàdowego. Sà one swego rodzaju ∏àcznikami pomi´dzy
126
sektorami publicznym a obywatelskim. W takiej sytuacji nie trzeba
rozpoczynaç od poczàtku tworzenia programu wspó∏pracy. Wskazane jest wrćz, by nowy, uchwalany na podstawie ustawy roczny
program by∏ kontynuacjà dotychczasowych rozwiàzaƒ.
Pierwszym etapem tworzenia nowej uchwa∏y powinna wić staç
si´ analiza dotychczasowej wspó∏pracy z organizacjami. Analiza
taka nie powinna byç dokonywana wy∏àcznie przez polityków
i urz´dników, lecz wspólnie z organizacjami. Nawet jeÊli do tej pory
do wspó∏pracy takiej nie dosz∏o, tworzenie uchwa∏y stwarza dobrà
okazj´ do jej nawiàzania.
Skutecznà formà analizy mo˝e byç spotkanie z organizacjami, podczas którego b´dà one mia∏y okazj´ przekazaç swoje uwagi, wnioski
i postulaty dotyczàce polityki samorzàdu wobec sektora pozarzàdowego, kontaktów z organami samorzàdu, przep∏ywu informacji
oraz potrzeb organizacji w zakresie wspierania ich dzia∏alnoÊci.
Aby spotkanie by∏o efektywne, warto choç cz´Êç czasu poÊwićiç
na dyskusje w grupach roboczych, skupiajàcych organizacje o tym
samym profilu dzia∏alnoÊci. Pozwala to na g∏´bszà dyskusj´ i wypracowywanie wspólnego stanowiska danego Êrodowiska. Dodatkowà zaletà spotkania jest mo˝liwoÊç wymiany doÊwiadczeƒ
i informacji dotyczàcych prowadzonej dzia∏alnoÊci pomi´dzy samymi organizacjami. Takie spotkanie to równie˝ okazja do przekazania oczekiwaƒ strony samorzàdowej oraz mo˝liwoÊç powiadomienia organizacji o procedurze dalszych przygotowaƒ programu.
Podczas spotkania mo˝na równie˝ wy∏oniç w drodze wyborów
przedstawicieli organizacji, którzy b´dà w ich imieniu konsultowaç
tworzony program.
Wnioski z takiego spotkania sà najwa˝niejszym materia∏em do
dalszych prac nad programem wspó∏pracy. Ostateczna wersja programu wspó∏pracy b´dzie wypadkowà oczekiwaƒ samorzàdu i lokalnego Êrodowiska organizacji pozarzàdowych. Z w∏asnego doÊwiadczenia w Gdyni i w innych miastach mog´ zapewniç, ˝e uwa˝ne
s∏uchanie g∏osów organizacji powinno przysporzyç samorzàdowi
materia∏u, który w zupe∏noÊci wystarczy do stworzenia dobrego
programu wspó∏pracy.
127
ROZDZIA¸ 11
Poniewa˝ niektóre jednostki samorzàdu terytorialnego uchwali∏y bàdê og∏osi∏y projekty swoich programów, widaç, ˝e istniejà pomi´dzy nimi znaczàce ró˝nice. Najwa˝niejsza z nich to zakres spraw
regulowanych w programie. Niektóre samorzàdy ograniczy∏y si´
do wyliczenia zadaƒ, które b´dà realizowane w danym roku we
wspó∏pracy z organizacjami. Inne rozwin´∏y i opisa∏y szczegó∏owo
cztery formy wspó∏pracy zaproponowane w ustawie. Powstajà
wreszcie programy, traktujàce wspó∏prac´ szeroko i zawierajàce
regulacje dotyczàce wszelkich aspektów kooperacji z organizacjami. Uwa˝am, ˝e jeÊli nazwa programu zawiera s∏owo „wspó∏praca”, powinien on opisywaç wszelkie jej formy. Dotyczy to zlecania zadaƒ, z zastrze˝eniem, by nie powtarzaç kwestii uregulowanych ustawà i rozporzàdzeniem oraz nie popadaç z nimi
w sprzecznoÊç. W programie nale˝a∏oby rozwinàç równie˝ pozosta∏e trzy wymienione w ustawie formy (art. 5 ust. 1) oraz wymieniç
i opisaç inne, wynikajàce z lokalnych potrzeb i inicjatyw.
Wybór treÊci, które znajdà si´ w programie, nale˝y ostatecznie
do organu stanowiàcego. Poni˝ej przedstawiam, jakie elementy
mogà stanowiç jego zawartoÊç:
• zlecanie zadaƒ – ustawa i rozporzàdzenie wykonawcze
bardzo precyzyjnie regulujà kwestie zwiàzane ze zlecaniem
zadaƒ publicznych organizacjom. W programie nie ma miejsca na procedury, mo˝na natomiast okreÊliç, jakie rodzaje
wydatków nie b´dà z dotacji finansowane;
• og∏oszenia – ustawa narzuca, w jaki sposób og∏osiç otwarty
konkurs ofert. Rada mo˝e wić tylko rozszerzyç katalog,
aby informacja dotar∏a do wszystkich zainteresowanych
podmiotów;
• jawnoÊç – ustawa mówi o jawnoÊci jako jednej z zasad.
Program mo˝e prze∏o˝yç ten zapis na konkretne rozwiàzania, dzi´ki którym proces przyznawania dotacji zostanie
poddany spo∏ecznej kontroli;
• opiniowanie – dobrym zwyczajem wielu samorzàdów jest
udzia∏ przedstawicieli organizacji w procesie przyznawania
dotacji. Obecnie dzia∏anie wspólnych zespo∏ów samorzà128
dowo-pozarzàdowych zosta∏o usankcjonowane ustawà.
Program powinien okreÊliç szczegó∏owe zasady dzia∏ania
takiego zespo∏u;
• wymagania – wspó∏praca oznacza równie˝ wymagania
w stosunku do obu stron. Program mo˝e zawieraç wymogi,
obowiàzujàce organizacje w relacjach z samorzàdem, a wykraczajàce poza zakres okreÊlony w rozporzàdzeniu39;
• zadania – nie ma wàtpliwoÊci, i˝ program wspó∏pracy powinien okreÊlaç list´ zadaƒ, co do których samorzàd przewiduje zlecenie organizacjom i podmiotom z nimi zrównanym.
Zaletà tworzenia programu równolegle z bud˝etem jest
mo˝liwoÊç okreÊlenia tych zadaƒ stosownie do posiadanych
Êrodków oraz umieszczenia Êrodków w odpowiednich podzia∏kach klasyfikacji bud˝etowej. Trzeba jednak pami´taç,
i˝ organizacje majà prawo wyst´powaç z inicjatywà przejmowania zadaƒ równie˝ w ciàgu roku. Stàd istotny jest zapis
o mo˝liwoÊci rozszerzenia listy poprzez nowelizacj´ programu lub upowa˝nienie dla organu wykonawczego40;
• inne formy wspó∏pracy – powinny zostaç opisane jak najbardziej precyzyjnie. Z drugiej strony nale˝y tak wywa˝yç
zobowiàzania, aby mog∏y byç przez samorzàd wykonane;
• lokale i budynki – opis zasad udost´pniania, u˝yczania,
dzier˝awy, najmu na preferencyjnych warunkach, z zastrze˝eniem przepisów ustawy o gospodarce nieruchomoÊciami;
• ewaluacja – elementem ka˝dego programu winno byç
okreÊlenie trybu i zasad oceny jego realizacji. Oceniajàcymi
powinny byç zarówno organizacje, jak i przedstawiciele
samorzàdu. Termin ewaluacji nale˝y okreÊliç w taki sposób,
by wnioski mo˝na by∏o wykorzystaç podczas tworzenia kolejnego rocznego programu wspó∏pracy.
39
Mo˝liwoÊç wprowadzania dodatkowych wymogów, niesprzecznych z okreÊlonymi w rozporzàdzeniu opieram na fakcie, i˝ ustawa mówi o ramowym wzorze umowy, a wić mo˝liwym do modyfikacji.
40
Drugie rozwiàzanie stanowi∏oby analogi´ do art. 4, ust 2. ustawy, który udziela takiego
upowa˝nienia Radzie Ministrów.
129
ROZDZIA¸ 11
Obok omówionych powy˝ej kwestii merytorycznych, do rozstrzygnićia pozostaje kwestia zwiàzana ze statusem programu
wspó∏pracy, po jego uchwaleniu. Czy jest on aktem prawa miejscowego? Odpowiedê na to pytanie decyduje równie˝ o sposobie
jego publikacji. Na podstawie nowelizacji ustawy Przepisy wprowadzajàce ustaw´ o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie mo˝emy bez wàtpienia stwierdziç, ˝e dotychczas obowiàzujàce zasady przyznawania dotacji by∏y przepisem prawa
miejscowego41.
W komentarzu do ustawy pojawia si´ teza (oparta na orzecznictwie NSA), ˝e program wspó∏pracy jest „swoistym aktem
kierownictwa wewn´trznego”, nie zaÊ aktem prawa miejscowego.
Poniewa˝ jednak trudno jednoznacznie okreÊliç, jaki jest status
konkretnego aktu prawnego, zaÊ sam ustawodawca uzna∏, ˝e
przepisy dotyczàce przyznawania dotacji (a wić jednej z wielu form wspó∏pracy) majà status aktu prawa miejscowego –
proponuj´ równie˝ za taki akt uznaç program wspó∏pracy.
Dostosowanie
Przepisy wprowadzajàce na∏o˝y∏y ponadto na samorzàdy
obowiàzek dostosowania do nowej ustawy w terminie do 30
marca 2004 roku (art. 23 ust. 2 przepisów wprowadzajàcych)
dotychczasowych zasad udzielania dotacji organizacjom. Poniewa˝ póêniej zmianà do przepisów wprowadzajàcych przed∏u˝ono do 1 czerwca 2004 roku mo˝liwoÊç stosowania dotychczasowych zasad przyznawania dotacji – powsta∏ ba∏agan,
który spowoduje koniecznoÊç podejmowania szeregu uchwa∏
w tej samej materii w krótkich odst´pach czasu.
41
Art. 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2003 roku o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej
i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych oraz ustawy – Przepisy wprowadzajàce ustaw´ o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie.
130
1. Cz´Êç samorzàdów uchwali∏a programy wspó∏pracy i zmiany
do dotychczasowego trybu przyznawania dotacji jeszcze
przed opublikowaniem ustawy zmieniajàcej42.
2. Konsumujàc przed∏u˝one vacatio legis, samorzàdy mogà
uchwaliç ponownie dotychczasowe zasady, by do 1 czerwca
2004 roku przyznawaç dotacje wed∏ug starego trybu.
Oznacza to koniecznoÊç odroczenia momentu wejÊcia w ˝ycie
niektórych zapisów uchwa∏, o których mowa w punkcie 1.
3. Poniewa˝ do 30 marca 2004 roku nale˝y dostosowaç stare przepisy do zasad okreÊlonych w ustawie, oznacza to, i˝ opisanà
w punkcie 2 uchwa∏´ nale˝a∏oby w marcu znowu uchyliç, zmodyfikowaç lub te˝ skonstruowaç jà w taki sposób, by cz´Êç zapisów wygas∏a lub zacz´∏a obowiàzywaç od czerwca 2004 roku.
Trzeba b´dzie wić tworzyç uchwa∏y, które z jednej strony
spe∏nià wymóg dostosowania przepisów do ustawy przed
30 marca 2004 roku, ale jednoczeÊnie zadbaç, by nowa uchwa∏a
nie wesz∏a w ˝ycie przed 1 czerwca 2004 roku. B´dzie to rozwiàzanie zgodne z prawem, jednak doÊç karko∏omne. Zreasumujmy:
1. Organy stanowiàce powinny jak najszybciej uchwaliç roczne
programy wspó∏pracy.
2. Organy stanowiàce powinny tak znowelizowaç dotychczasowy tryb przyznawania dotacji, by mo˝liwe by∏o przeprowadzenie konkursu grantowego w pierwszym kwartale
2004 roku i podpisanie umów przed 1 czerwca 2004 roku.
3. Organy stanowiàce powinny zmodyfikowaç zasady przyznawania dotacji, aby dotyczy∏y tylko dzia∏aƒ spoza obszaru
po˝ytku publicznego, ale w taki sposób, aby nowe przepisy
wesz∏y w ˝ycie od 1 czerwca 2004 roku.
42
Art. 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2003 roku o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej
i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe∏nosprawnych oraz ustawy – Przepisy wprowadzajàce ustaw´ o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie.
131
ROZDZIA¸ 11
Nowelizacja zasad przyznawania dotacji b´dzie polega∏a przede
wszystkim na drastycznym ograniczeniu przedmiotowym. JeÊli
chodzi o przedmiot dotacji, w gr´ wchodzà jedynie te dziedziny,
których ustawodawca nie zakwalifikowa∏ do dzia∏alnoÊci po˝ytku
publicznego. Mimo prowadzonych analiz nie uda∏o si´ jeszcze
znaleêç zadania samorzàdu, które mog∏oby byç realizowane
przez organizacje pozarzàdowe, a nie mieÊci∏o si´ w tym zakresie.
W zwiàzku z powy˝szym radni powinni rozwa˝yç równie˝ ca∏kowite uchylenie zasad przyznawania dotacji na odr´bnych
zasadach, jako ˝e b´dzie to najprawdopodobniej przepis martwy.
Nowo tworzone programy wspó∏pracy b´dà mia∏y istotne
znaczenie w regulowaniu wspó∏dzia∏ania pomi´dzy sektorem pozarzàdowym a samorzàdem. Aby nie by∏ to dokument fikcyjny, wa˝ne jest, by powstawa∏ w porozumieniu
ze Êrodowiskiem lokalnych organizacji oraz zawiera∏ pe∏ny
opis mo˝liwoÊci wspó∏pracy. Ponadto do marca 2004 roku
nale˝a∏o znowelizowaç uchwalone wczeÊniej na podstawie
art. 118 ustawy o finansach publicznych tryby post´powaƒ
o udzielenie dotacji.
Podczas tworzenia programu wspó∏pracy mo˝na skorzystaç
z materia∏ów przygotowanych przez Departament Po˝ytku
Publicznego oraz programów ju˝ uchwalonych przez niektóre samorzàdy. Program wspó∏pracy na rok 2004, przyj´ty
przez Rad´ Miasta Gdyni 31 grudnia 2003 roku, stanowi
za∏àcznik do niniejszej publikacji.
132
PODATKI LOKALNE
rozdzia∏ 12
Podatki lokalne
W zakresie zwolnieƒ podatkowych organizacje po˝ytku publicznego sà zwolnione mi´dzy innymi z podatku od nieruchomoÊci w odniesieniu do prowadzonej dzia∏alnoÊci po˝ytku
publicznego. Ustawa o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego mówi,
˝e organizacji po˝ytku publicznego przys∏uguje na zasadach
okreÊlonych w odr´bnych przepisach zwolnienie z podatku od
nieruchomoÊci w odniesieniu do prowadzonej przez nià dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego (art. 21 ust. 1). Lektura ustawy
sugerowa∏aby wić, i˝ po uzyskaniu przez organizacj´ statusu
organizacji po˝ytku publicznego, b´dzie ona zwolniona z podatku
od wszystkich nieruchomoÊci, które nie s∏u˝à dzia∏alnoÊci gospodarczej.
Przepis szczególny jednak „podcina skrzyd∏a” organizacjom.
Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i op∏atach
lokalnych mówi (art. 7 ust. 1 pkt 14), ˝e zwalnia si´ od podatku
nieruchomoÊci lub ich cz´Êci zaj´te na prowadzenie nieodp∏atnej statutowej dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego przez organizacje po˝ytku publicznego. Oznacza to, ˝e organizacja,
nawet posiadajàca status organizacji po˝ytku publicznego
i respektujàca wszystkie ograniczenia, które sprawiajà, i˝ pobieranie op∏at za us∏ugi nie jest dzia∏alnoÊcià gospodarczà, mo˝e
zostaç zwolniona od podatku tylko od tej cz´Êci nieruchomoÊci,
gdzie jest prowadzona dzia∏alnoÊç nieodp∏atna.
133
ROZDZIA¸ 12
JednoczeÊnie w ustawie pozostawiono wczeÊniejsze zwolnienie
podatkowe (art. 7 ust. 1 pkt 5) dla nieruchomoÊci zaj´tych na
potrzeby prowadzenia przez stowarzyszenia statutowej dzia∏alnoÊci wÊród dzieci i m∏odzie˝y w zakresie oÊwiaty, wychowania, nauki i techniki, kultury fizycznej i sportu, z wyjàtkiem
wykorzystywanych do prowadzenia dzia∏alnoÊci gospodarczej.
W zwiàzku z powy˝szym najwy˝sze preferencje majà dwa
rodzaje podmiotów:
• wszystkie organizacje po˝ytku publicznego, które w swoich
nieruchomoÊciach prowadzà nieodp∏atnà dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego;
• stowarzyszenia prowadzàce w swoich nieruchomoÊciach
odp∏atnà lub nieodp∏atnà dzia∏alnoÊç statutowà na rzecz
dzieci i m∏odzie˝y – bez wzgl´du na to, czy posiadajà status
organizacji po˝ytku publicznego.
Poza powy˝szymi zwolnieniami pozostaje wić:
• odp∏atna dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego prowadzona
przez organizacje po˝ytku publicznego (z wyjàtkiem m∏odzie˝owych);
• nieodp∏atna i odp∏atna dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego,
prowadzona przez organizacje nie posiadajàce statusu
po˝ytku publicznego (z wyjàtkiem m∏odzie˝owych).
Kwesti´ ich opodatkowania powinna regulowaç uchwa∏a rady
gminy, podj´ta na podstawie art. 5 ustawy o podatkach i op∏atach
lokalnych. W punktach 1c oraz 2e przynale˝noÊç gruntów
i budynków, wykorzystywanych na cele prowadzenia odp∏atnej
statutowej dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego przez organizacje
po˝ytku publicznego, zaliczona zosta∏a do kategorii „pozosta∏e”.
Z niejasnych przyczyn przepis mówi wprost tylko o tej grupie,
pomijajàc milczeniem dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego prowadzonà przez pozosta∏e organizacje pozarzàdowe. W rezultacie zamiast u∏atwiaç zrozumienie przepisu, wprowadzono
134
PODATKI LOKALNE
wàtpliwoÊç, która musi byç rozwik∏ana poprzez analiz´ ca∏ego
art. 5. Znaczenie sformu∏owania „pozosta∏y” to „nie nale˝àcy
do jakiejÊ grupy, o której mówimy; nie ten, o którym mówimy;
inny”43. Skoro w kategoriach gruntów wyró˝niono: zwiàzane
z prowadzeniem dzia∏alnoÊci gospodarczej, grunty pod jeziorami
i zbiornikami wodnymi oraz pozosta∏e – jest oczywiste, ˝e w tej
ostatniej kategorii mieÊci si´ dzia∏alnoÊç statutowa organizacji
pozarzàdowych bez wzgl´du na to, czy jest ona odp∏atna, czy te˝ nie.
Analogiczna analiza daje ten sam rezultat w przypadku budynków, które podzielono na: mieszkalne, zwiàzane z prowadzeniem dzia∏alnoÊci gospodarczej oraz pozosta∏e.
Zreasumujmy: w przypadku, gdy rada gminy pozostanie wy∏àcznie przy zwolnieniach wynikajàcych z ustawy, organizacje
pozarzàdowe nie posiadajàce statusu organizacji po˝ytku publicznego oraz organizacje posiadajàce ten status, lecz prowadzàce dzia∏alnoÊç odp∏atnà, b´dà zobowiàzane do p∏acenia
podatku wed∏ug stawki dla gruntów i budynków pozosta∏ych –
nie wićej ni˝ 0,31 z∏ od 1 m2 powierzchni gruntu i 5,82 z∏ od
1 m2 powierzchni u˝ytkowej budynku44.
Powy˝sze rozwa˝ania nie dotyczà organizacji koÊcielnych, które
w ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego zosta∏y zrównane
w prawach z organizacjami pozarzàdowymi, jednak w zakresie
podatku od nieruchomoÊci majà wi´ksze preferencje. Na mocy
ustaw o stosunku Paƒstwa do poszczególnych koÊcio∏ów
i zwiàzków wyznaniowych – koÊcielne osoby prawne sà zwolnione
od podatku od nieruchomoÊci lub ich cz´Êci, stanowiàcych
w∏asnoÊç tych osób lub u˝ywanych przez nie na podstawie innego
tytu∏u prawnego na cele niemieszkalne, z wyjàtkiem cz´Êci
zajmowanej na wykonywanie dzia∏alnoÊci gospodarczej.
43
44
S∏ownik j´zyka polskiego, op. cit.
Stawki maksymalne obowiàzujàce w roku 2004.
135
ROZDZIA¸ 12
Rok 2004 to pierwszy rok, w którym obowiàzuje w pe∏nym
zakresie ustawa o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego.
Sugerowa∏bym dokonanie analizy wp∏ywów z podatków
p∏aconych w ubieg∏ych latach wed∏ug stawki dla gruntów
i budynków pozosta∏ych przez organizacje pozarzàdowe.
Poniewa˝ niema∏a grupa organizacji pozarzàdowych jest
i tak zwolniona z podatku od nieruchomoÊci, analiza taka
mo˝e wykazaç, i˝ rozwiàzaniem przyjaznym dla organizacji pozarzàdowych, a niezbyt dolegliwym dla gminy
b´dzie:
• zwolnienie z podatku od nieruchomoÊci wszystkich
organizacji po˝ytku publicznego – tak˝e tych, które
prowadzà odp∏atnà dzia∏alnoÊç statutowà;
• zwolnienie z podatku od nieruchomoÊci równie˝ organizacji pozarzàdowych (nie majàcych statusu po˝ytku publicznego) w zakresie nieodp∏atnej dzia∏alnoÊci statutowej;
• zwolnienie z podatku od nieruchomoÊci wszystkich
organizacji pozarzàdowych w zakresie odp∏atnej i nieodp∏atnej dzia∏alnoÊci statutowej.
Ka˝da kolejna z powy˝szych wersji jest bardziej zaawansowana, jednak mo˝e si´ okazaç, ˝e nawet zwolnienie
wszystkich organizacji pozarzàdowych z podatku b´dzie
mia∏o znikomy skutek finansowy w ogólnej skali dochodów.
136
WOLONTARIAT
rozdzia∏ 13
Wolontariat
Oprócz uregulowania statusu organizacji pozarzàdowych
oraz zasad wspó∏pracy z administracjà publicznà istotnym elementem nowej ustawy jest wprowadzenie zasad Êwiadczenia
nieodp∏atnej pracy – czyli „legalizacja” wolontariatu. Przez
wiele lat mieliÊmy do czynienia w Polsce z sytuacjà, w której
dziesiàtki tysićy wolontariuszy pracowa∏y w ró˝nego rodzaju
organizacjach pozarzàdowych, lecz brak by∏o przepisów prawnych regulujàcych status tych osób.
Obecnie dzi´ki ustawie wolontariat zosta∏ nazwany, oddzielono
status wolontariusza od pracownika oraz okreÊlono jego prawa
i obowiàzki. Wolontariusz to osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje Êwiadczenia odpowiadajàce Êwiadczeniu
pracy na rzecz organizacji pozarzàdowych i podmiotów z nimi
zrównanych oraz organów administracji publicznej i jednostek
im podleg∏ych. Wolontariusze nie mogà Êwiadczyç pracy, która
jest zwiàzana z prowadzeniem przez administracj´ publicznà
dzia∏alnoÊci gospodarczej (np. gospodarstwa pomocnicze).
OczywiÊcie zdecydowana wi´kszoÊç wolontariuszy to osoby
dzia∏ajàce w organizacjach pozarzàdowych czy koÊcielnych. Warto
jednak rozwa˝yç, jakie mo˝liwoÊci dla samorzàdu stwarza ta
ustawa.
Z racji braku uregulowaƒ prawnych wolontariat w samorzàdach nie cieszy∏ si´ do tej pory zbytnià popularnoÊcià. By∏y to
raczej pojedyncze przypadki (na przyk∏ad w Gdyni, przez d∏ugi
137
ROZDZIA¸ 13
czas wszyscy pe∏nomocnicy prezydenta, w tym piszàcy te s∏owa,
pracowali jako wolontariusze). Nieco cz´Êciej zdarza∏y si´ przypadki korzystania z pomocy wolontariuszy w jednostkach samorzàdowych, a w szczególnoÊci w oÊrodkach pomocy spo∏ecznej.
Wynika to z faktu, i˝ ju˝ stara ustawa o pomocy spo∏ecznej
„wyprzedzi∏a” ustaw´ o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego
i o wolontariacie, przewidujàc (art. 33k ust. 8) prac´ wolontariuszy w placówkach opiekuƒczo-wychowawczych oraz rodzinnej opiece zast´pczej. Podobne zapisy dotyczàce wykonywania przez wolontariuszy Êwiadczeƒ zdrowotnych znalaz∏y
si´ w ustawie o zak∏adach opieki zdrowotnej (art. 10 ust. 3).
DziÊ, kiedy ustawa w pe∏ni umo˝liwi∏a korzystanie z pomocy
wolontariuszy w realizacji zadaƒ przez administracj´ publicznà,
warto zastanowiç si´ nad korzyÊciami takiego rozwiàzania.
1. Wolontariat to wyjÊcie naprzeciw oczekiwaniom m∏odych
osób, które w trakcie nauki lub zaraz po zakoƒczeniu edukacji poszukujà mo˝liwoÊci zdobycia doÊwiadczenia. Praca
wolontariusza w urz´dzie to dla nich szansa na dobre referencje, a co za tym idzie – zwi´kszenie szans na uzyskanie
zatrudnienia u innych pracodawców.
2. Wolontariat stanowi wa˝ny element przeciwdzia∏ania negatywnym psychologicznym skutkom bezrobocia. Osoba
bezrobotna otrzymuje szans´ robienia czegoÊ po˝ytecznego.
Nawet jeÊli nie jest to praca zarobkowa, przynosi ona cz∏owiekowi wewn´trzne przeÊwiadczenie, ˝e coÊ potrafi, powoduje
wzrost wiary we w∏asne si∏y, a co za tym idzie – wewn´trznà motywacj´ do niepoddawania si´ i poszukiwania pracy.
3. Wolontariat to szansa na podnoszenie kwalifikacji. Wolontariusz pracuje bez wynagrodzenia, ale mo˝e byç przez pracodawc´ szkolony, co w rezultacie przynosi lepsze wykszta∏cenie
kadr na rynku pracy.
4. Wolontariusz pracuje bez wynagrodzenia, co nie znaczy,
˝e musi byç mniej efektywny od pracownika. Dzi´ki pracy
138
WOLONTARIAT
wolontariuszy samorzàd mo˝e oszcz´dzaç na wydatkach
w administracji.
5. Wolontariusz wykonujàcy Êwiadczenia podlega ocenie. JeÊli
oka˝e si´ cennym nabytkiem, mo˝na go zatrudniç. Taki system
naboru pracowników jest efektywniejszy i taƒszy ni˝ zatrudnianie po przeprowadzeniu wywiadu czy lekturze cv.
6. Wolontariusze w urz´dzie to sposób na pokazanie otwartoÊci
samorzàdu na nowe rozwiàzania oraz budowanie wizerunku
instytucji nowoczesnej, przyjaznej i podejmujàcej nowe
wyzwania.
7. Wolontariusze motywujà pracowników samorzàdowych
do lepszej pracy, poprzez swój zapa∏, Êwie˝oÊç i ogromnà ch´ç
stania si´ choçby zapasowà kadrà dla urz´du.
Na samorzàd, który przyjmuje wolontariuszy, spadajà pewne
obowiàzki. Jednostka samorzàdu, korzystajàca z us∏ug wolontariusza, jest zobowiàzana (art. 45-47) do:
• informowania wolontariusza o jego prawach i obowiàzkach,
• informowania wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeƒstwa, zwiàzanym z wykonywanymi Êwiadczeniami,
oraz o zasadach ochrony przed zagro˝eniami,
• zapewnienia Êrodków ochrony indywidualnej w zale˝noÊci
od rodzaju wykonywanych Êwiadczeƒ,
• pokrycia kosztów podró˝y s∏u˝bowych i diet (wolontariusz
mo˝e zrzec si´ tego uprawnienia w formie pisemnej),
• w przypadku Êwiadczenia d∏u˝szego ni˝ 30 dni zapewnienia
ubezpieczenia od nast´pstw nieszcz´Êliwych wypadków.
Ponadto wolontariuszowi przys∏uguje zaopatrzenie z tytu∏u wypadku przy wykonywaniu Êwiadczeƒ, co wynika
z ustawy z dnia 30 paêdziernika 2002 roku o zaopatrzeniu
z tytu∏u wypadków lub chorób zawodowych, powsta∏ych
w szczególnych okolicznoÊciach (art. 2 pkt 12).
139
ROZDZIA¸ 13
Korzystajàcy ze Êwiadczeƒ wolontariuszy mo˝e równie˝ (te Êwiadczenia nie sà obligatoryjne):
• pokrywaç inne koszty ponoszone przez wolontariusza,
• pokrywaç koszty szkoleƒ wolontariuszy,
• pokrywaç koszty Êwiadczeƒ zdrowotnych.
W przypadku, gdy za˝àda tego wolontariusz lub gdy czas
trwania Êwiadczenia trwa d∏u˝ej ni˝ 30 dni, spisywane jest porozumienie dotyczàce zakresu, sposobu i czasu wykonywania
Êwiadczeƒ. Porozumienie powinno zawieraç postanowienie
o mo˝liwoÊci jego rozwiàzania (art. 44). Ponadto na wniosek
wolontariusza instytucja korzystajàca ze Êwiadczeƒ wydaje pisemne zaÊwiadczenie oraz opini´ o wykonaniu Êwiadczeƒ.
Porozumienie z wolontariuszem ma charakter umowy cywilnoprawnej. Zobowiàzania le˝à w tym przypadku po obu stronach.
Spe∏niajàc opisane wymogi, jednostki samorzàdowe mogà postawiç wymagania, które sprawiajà, ˝e Êwiadczenia wolontariuszy
w niewielkim stopniu ró˝nià si´ od pracy osób zatrudnionych.
Wolontariusz podlega tym samym wymogom dotyczàcym
kwalifikacji co pracownik – musi spe∏niaç wszelkie wynikajàce
z przepisów wymagania stosownie do rodzaju i zakresu wykonywanych Êwiadczeƒ. Zakres zobowiàzaƒ wolontariusza podlega
regulacjom Kodeksu cywilnego. Tak wić wolontariusz powinien
wykonywaç Êwiadczenia zgodnie z treÊcià porozumienia, w sposób
odpowiadajàcy jego celowi oraz zasadom wspó∏˝ycia spo∏ecznego.
OkreÊlajàc w porozumieniu czas i rodzaj wykonywanych Êwiadczeƒ, korzystajàcy ma prawo do ich egzekwowania. Wa˝ne jest
wić, by w porozumieniu znalaz∏y si´ zapisy, które umo˝liwià
rozwiàzanie go w przypadku, gdy wolontariusz nie wywiàzuje
si´ ze swoich obowiàzków. Ponadto jeÊli wolontariusz swoim
dzia∏aniem bàdê zaniechaniem wyrzàdzi szkod´, mo˝na ˝àdaç jej
naprawienia, zaÊ w sytuacjach skrajnych dochodziç roszczeƒ
przed sàdem z powództwa cywilnego.
140
WOLONTARIAT
Ustawa wprowadzi∏a mo˝liwoÊç korzystania przez samorzàdy ze Êwiadczeƒ wolontariuszy, w pe∏nym zakresie
z wy∏àczeniem dzia∏alnoÊci gospodarczej. Oznacza to, ˝e
w urz´dach, jednostkach bud˝etowych mogà pojawiaç si´
osoby, które majàc zabezpieczone minimalne Êwiadczenia,
b´dà wykonywa∏y pe∏nowartoÊciowà prac´. Wybór, czy warto
skorzystaç z tej formy usprawnienia pracy, nale˝eç b´dzie
do kierowników jednostek. Wydaje si´, ˝e przy umiej´tnym
podejÊciu do tego zagadnienia mo˝na osiàgnàç bardzo
pozytywny efekt. Zasady korzystania ze Êwiadczeƒ wolontariuszy powinny zostaç uregulowane wewn´trznymi
przepisami danej jednostki (zarzàdzenie, uchwa∏a zarzàdu).
Mimo i˝ mo˝liwoÊç korzystania ze Êwiadczeƒ wolontariuszy wynika z ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego
i o wolontariacie, kwestie wolontariatu nie powinny byç
ujmowane w programie wspó∏pracy. Program wspó∏pracy
dotyczy wspó∏dzia∏ania pomi´dzy jednostkà samorzàdu
a organizacjami pozarzàdowymi, zaÊ wolontariat to kwestia
relacji pomi´dzy jednostkà samorzàdu a osobami fizycznymi. W tym zakresie samorzàd ma dok∏adnie takie same
prawa jak organizacje pozarzàdowe. Przyk∏adowe regulacje
okreÊlajàce status wolontariusza w urz´dzie stanowià za∏àcznik do niniejszej publikacji.
141
142
ZAKO¡CZENIE
rozdzia∏ 14
Zakoƒczenie
Nowe regulacje prawne, wprowadzane ustawà o dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego i o wolontariacie, rodzà szereg pytaƒ.
Na niektóre z nich, postawione w tej publikacji, nie ma jeszcze
odpowiedzi. Warto jednak informowaç o wàtpliwoÊciach, wymieniaç si´ doÊwiadczeniami, gdy˝ w ten sposób najszybciej
doprowadzimy do sytuacji, w której pojawi si´ wyk∏adnia lub
stosowne zmiany przepisów.
Nale˝y z uznaniem stwierdziç, ˝e w przypadku ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie, sytuacja jest
zdecydowanie lepsza w przeciwieƒstwie do innych aktów prawnych – kiedy jesteÊmy pozostawiani sam na sam z wàtpliwoÊciami
i pytaniami. W Ministerstwie Gospodarki Pracy i Polityki Spo∏ecznej powo∏ano Departament Po˝ytku Publicznego, który
obecnie stara si´ rozwik∏aç wàtpliwoÊci prawne. Na zlecenie
Ministerstwa zosta∏ ju˝ napisany przywo∏ywany w niniejszej
publikacji komentarz do ustawy45 autorstwa profesora Huberta
Izdebskiego. Powsta∏a te˝ Rada Dzia∏alnoÊci Po˝ytku Publicznego – w jej sk∏ad weszli równie˝ przedstawiciele samorzàdu,
wytypowani przez organizacje samorzàdowe: Zwiàzek Miast
Polskich, Zwiàzek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej,
Uni´ Miasteczek Polskich, Zwiàzek Powiatów Polskich.
45
Dost´pny na stronach internetowych Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Spo∏ecznej.
143
ROZDZIA¸ 14
Wszystkie te czynniki sprawiajà, ˝e z nieco wi´kszym spokojem
mo˝emy patrzeç w przysz∏oÊç wspó∏pracy sektora publicznego
i niepublicznego. Na pewno nie da si´ ominàç wszystkich pu∏apek nowej procedury. Jednak odpowiednio wczesne przygotowanie si´ pozwoli na „ucieczk´ do przodu”. Zamiast minimalizowaç ewentualne negatywne skutki, spróbujmy efektywnie
wykorzystaç szanse, jakie daje nam ustawa.
DziÊ g∏ówne zadanie dla samorzàdów stanowi opracowanie
wspólnie z organizacjami i wdro˝enie nowych programów wspó∏pracy oraz innych procedur, które pozwolà na efektywnà dzia∏alnoÊç sektora pozarzàdowego na rzecz lokalnych spo∏ecznoÊci.
Wa˝ne kontakty
Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo∏ecznej
Departament Po˝ytku Publicznego
tel. (+22) 661 01 35
fax (+22) 661 04 60
www.mpips.gov.pl – strony Ministerstwa: w dziale Organizacje pozarzàdowe znajdujà si´ mi´dzy innymi: akty
prawne, aktualne informacje dotyczàce ustawy, informacje
o pracach Rady Dzia∏alnoÊci Po˝ytku Publicznego, komentarz do ustawy, informacje o konferencjach i szkoleniach.
144
ZA¸ÑCZNIK 1
Za∏àcznik 1
UCHWA¸A nr XIV/301/03
Rady Miasta Gdyni
z 31 grudnia 2003 roku
w sprawie: przyjćia Programu wspó∏pracy Gminy Miasta Gdyni z podmiotami
prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego na rok 2004
Dzia∏ajàc na podstawie art. 5 ust. 3 Ustawy z 24 kwietnia 2003 roku o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96/2003, poz. 873),
Rada Miasta Gdyni uchwala, co nast´puje:
§1
Ilekroç w niniejszej uchwale mówi si´ o:
1. Ustawie – nale˝y przez to rozumieç Ustaw´ z 24 kwietnia 2003 roku
o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr
96/2003, poz. 873),
2. podmiotach prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego – nale˝y
przez to rozumieç prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego
podmioty wymienione w art. 3 Ustawy.
§2
Uchwala si´ „Program wspó∏pracy Gminy Miasta Gdyni z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego na rok 2004”.
§3
Wykonanie uchwa∏y powierza si´ Prezydentowi Miasta Gdyni.
§4
Uchwa∏a wchodzi w ˝ycie w terminie 14 dni od og∏oszenia.
Przewodniczàcy Rady Miasta Gdyni
dr in˝. Stanis∏aw Szwabski
145
ZA¸ÑCZNIK 1
Za∏àcznik do uchwa∏y nr XIV/301/03
Rady Miasta Gdyni z dnia 31 grudnia 2003 roku
PROGRAM WSPÓ¸PRACY GMINY MIASTA GDYNIA
Z PODMIOTAMI PROWADZÑCYMI
DZIA¸ALNOÂå PO˚YTKU PUBLICZNEGO
NA 2004 ROK
Wst´p
Aktywna dzia∏alnoÊç podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego jest istotnà cechà spo∏eczeƒstwa demokratycznego, elementem spajajàcym i aktywizujàcym spo∏ecznoÊç lokalnà. Podmioty te sà inkubatorem
dla osób podejmujàcych aktywnoÊç na rzecz ma∏ych spo∏ecznoÊci, miejscem
kszta∏cenia liderów. Dla bie˝àcej pracy podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego istotne znaczenie ma zarówno wymiana doÊwiadczeƒ,
jak równie˝ ich wspó∏praca z organami gminy.
Rozwój Gdyni i poprawa warunków ˝ycia jej mieszkaƒców jest nadrz´dnym
zadaniem gdyƒskiego samorzàdu. U pod∏o˝a programu wspó∏pracy
z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego le˝y przekonanie w∏adz miasta o korzyÊciach z niego p∏ynàcych, potwierdzone wieloletnim doÊwiadczeniem w realizacji ró˝nych form wspó∏pracy.
Gdynia da∏a wyraz swojej aktywnej polityki w tym zakresie, uchwalajàc
w 1995 roku pierwszy w Polsce Program Wspó∏pracy. „Model gdyƒski” tak˝e
obecnie stanowi inspiracj´ dla powstajàcych nowych programów wspó∏pracy
samorzàdów z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego.
W∏adze miasta nadal podejmowaç b´dà, we wspó∏pracy z podmiotami
prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, dzia∏ania s∏u˝àce realizacji
Strategii Rozwoju Gdyni. Szczególny nacisk we wspó∏dzia∏aniu k∏adziony
b´dzie na: aktywizacj´ osób starszych oraz niepe∏nosprawnych, intensyfikacj´
dzia∏aƒ wychowawczych na rzecz dzieci i m∏odzie˝y, przeciwdzia∏anie bezrobociu i wspieranie przedsi´biorczoÊci, przygotowanie do funkcjonowania
w strukturach Unii Europejskiej, a tak˝e profesjonalizacj´ dzia∏ajàcych
na terenie Gdyni podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego.
W ramach realizacji programu kontynuowane b´dà jasne i czytelne rozwiàzania, realnie w∏àczajàce i utwierdzajàce miejsce podmiotów prowadzàcych
dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego w systemie demokracji lokalnej.
146
ZA¸ÑCZNIK 1
Rozdzia∏ 1
Cele programu
1. Celem wprowadzenia Programu wspó∏pracy Gminy Miasta Gdynia z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego na 2004 rok jest:
a. umacnianie w ÊwiadomoÊci spo∏ecznej poczucia odpowiedzialnoÊci
za siebie, swoje otoczenie, wspólnot´ lokalnà oraz jej tradycje,
b. stworzenie warunków do zwi´kszenia aktywnoÊci spo∏ecznej gdynian,
c. budowanie tkanki spo∏eczeƒstwa obywatelskiego, poprzez aktywizacj´
spo∏ecznoÊci lokalnej,
d. prowadzenie nowatorskich i bardziej efektywnych dzia∏aƒ na rzecz
mieszkaƒców,
e. uzupe∏nienie dzia∏aƒ miasta w zakresie nie obejmowanym przez struktury samorzàdowe,
f. zwi´kszenie udzia∏u mieszkaƒców w rozwiàzywaniu lokalnych problemów,
g. realizacja zapisów Strategii Rozwoju Gdyni.
Rozdzia∏ 2
Przedmiot wspó∏pracy
1. Przedmiotem wspó∏pracy w∏adz Gminy Miasta Gdynia z podmiotami
prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego jest:
a. realizacja zadaƒ gminy okreÊlonych w ustawach,
b. podwy˝szanie efektywnoÊci dzia∏aƒ kierowanych do mieszkaƒców miasta,
c. tworzenie systemowych rozwiàzaƒ wa˝nych problemów spo∏ecznych,
d. okreÊlanie potrzeb spo∏ecznych i sposobu ich zaspokajania,
e. konsultowanie aktów prawa lokalnego.
Rozdzia∏ 3
Podmioty programu wspó∏pracy
1. Program wspó∏pracy dotyczy prowadzàcych swojà dzia∏alnoÊç na terenie
Gdyni lub dla jej mieszkaƒców (bez wzgl´du na siedzib´) podmiotów
prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego.
2. Podmioty, o których mowa w ust. 1, informujà o swojej gotowoÊci do wspó∏pracy i dzia∏aƒ na rzecz Gminy poprzez wype∏nienie i aktualizowanie
(nie rzadziej ni˝ co 12 miesićy) ankiety Gdyƒskiego Centrum Organizacji
Pozarzàdowych.
147
ZA¸ÑCZNIK 1
Rozdzia∏ 4
Formy wspó∏pracy
1. Gmina Miasta Gdynia realizuje zadania publiczne we wspó∏pracy z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego. Wspó∏praca ta
mo˝e odbywaç si´ w szczególnoÊci w formach:
a. zlecania podmiotom prowadzàcym dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego
realizacji zadaƒ publicznych na zasadach okreÊlonych w Ustawie,
b. wspó∏dzia∏ania w pozyskiwaniu Êrodków finansowych z innych êróde∏,
w szczególnoÊci z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej,
c. udzia∏u w miar´ mo˝liwoÊci podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego w dzia∏aniach programowych samorzàdu,
d. u˝yczania bàdê wynajmowania na preferencyjnych warunkach lokali
i budynków komunalnych oraz udost´pniania lokalu na spotkania
podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego,
e. promocji dzia∏alnoÊci podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku
publicznego w mediach,
f. pomocy w nawiàzywaniu kontaktów mi´dzynarodowych.
Rozdzia∏ 5
Zlecanie realizacji zadaƒ publicznych
1. Zlecanie realizacji zadaƒ publicznych podmiotom prowadzàcym dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego mo˝e nastàpiç w formach przewidzianych w Ustawie
lub odr´bnych przepisach.
2. Dotacje, o których mowa w Ustawie, nie mogà byç udzielone na:
a. dotowanie przedsi´wzi´ç, które sà dofinansowywane z bud˝etu miasta
lub jego funduszy celowych na podstawie przepisów szczególnych,
b. pokrycie deficytu zrealizowanych wczeÊniej przedsi´wzi´ç oraz refundacj´ kosztów,
c. budow´, zakup budynków lub lokali, zakup gruntów,
d. dzia∏alnoÊç gospodarczà podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego,
e. udzielanie pomocy finansowej osobom fizycznym lub prawnym,
f. dzia∏alnoÊç politycznà i religijnà.
3. Og∏aszajàc otwarty konkurs ofert w celu zlecenia realizacji zadaƒ publicznych podmiotom prowadzàcym dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, Prezydent Miasta opublikuje informacj´ o nim w:
a. dzienniku o zasi´gu ogólnopolskim lub lokalnym,
b. Biuletynie Informacji Publicznej,
148
ZA¸ÑCZNIK 1
c. trzech kolejnych numerach „Ratusza”,
d. umieÊci jà na tablicy og∏oszeniowej w Gdyƒskim Centrum Organizacji
Pozarzàdowych,
e. poda do wiadomoÊci na stronach miejskiego portalu internetowego
(www.gdynia.pl).
4. W ciàgu 7 dni od up∏ynićia terminu sk∏adania wniosków, lista podmiotów
ubiegajàcych si´ o dotacje, rodzaj zadaƒ oraz wielkoÊç wnioskowanych
dotacji zostanie umieszczona na tablicy og∏oszeniowej w Gdyƒskim
Centrum Organizacji Pozarzàdowych oraz zostanie podana do publicznej
wiadomoÊci na stronach miejskiego portalu internetowego.
5. Decyzj´ o wyborze podmiotów, które uzyskajà dotacj´, o wysokoÊci dotacji oraz o wyznaczonych do sprawowania kontroli merytorycznej i finansowej nad realizacjà zadaƒ publicznych wydzia∏ach Urz´du Miasta
oraz gminnych jednostkach organizacyjnych podejmuje Prezydent Miasta
w formie zarzàdzenia.
6. Przed wydaniem zarzàdzenia, o którym mowa powy˝ej, Prezydent Gdyni
zasi´gnie opinii Komisji Oceniajàcej, z∏o˝onej z równej liczby przedstawicieli Gminy Miasta Gdynia oraz przedstawicieli podmiotów prowadzàcych
dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, wybranych spoÊród przedstawicieli Komisji Konsultacyjnej Programu wspó∏pracy Gminy Miasta Gdynia z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego.
7. Sk∏ad Komisji Oceniajàcej oraz regulamin jej pracy okreÊla ka˝dorazowo
zarzàdzeniem Prezydent Miasta Gdyni. Wybranymi cz∏onkami Komisji
Oceniajàcej powo∏anej w celu zaopiniowania z∏o˝onych wniosków nie
mogà byç osoby zwiàzane z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego uczestniczàcymi w otwartym konkursie.
8. Wykaz podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, zleconych zadaƒ, na które przyznano dotacje, i kwot przyznanych na realizacj´ tych zadaƒ zostanie opublikowany w „Ratuszu”, na stronach miejskiego portalu internetowego oraz wywieszony na tablicy og∏oszeƒ
w Gdyƒskim Centrum Organizacji Pozarzàdowych.
9. W przypadku otwartego konkursu ofert z zakresu zadaƒ obj´tych ustawà
o kulturze fizycznej informacje i listy, o których mowa w ust. 3, 4, 8, sà dodatkowo umieszczane na tablicy og∏oszeniowej w Gdyƒskim OÊrodku
Sportu i Rekreacji.
10. Wykaz organizacji, którym zlecono realizacj´ zadaƒ publicznych, zleconych
im w 2004 roku zadaƒ i kwot dotacji przyznanych na te zadania b´dzie
opublikowany w za∏àczniku do sprawozdania z wykonania Bud˝etu
Miasta.
149
ZA¸ÑCZNIK 1
11. Realizujàc zlecane przez Gmin´ Miasta Gdyni zadania publiczne, podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego sà zobowiàzane do:
a. pisemnego informowania z 14-dniowym wyprzedzeniem odpowiedniego
wydzia∏u merytorycznego Urz´du Miasta lub gminnej jednostki organizacyjnej, wyznaczonych do kontroli merytorycznej i finansowej,
oraz Gdyƒskiego Centrum Organizacji Pozarzàdowych o organizacji
imprez odbywajàcych si´ w ramach zadania,
b. informowania w wydawanych w ramach zadania publikacjach i materia∏ach informacyjnych na temat podmiotu prowadzàcego dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, poprzez media, jak równie˝ – stosownie
do charakteru zadania – poprzez widocznà w miejscu jego realizacji
tablic´ lub poprzez ustnà informacj´ kierowanà do odbiorców zadania
o fakcie dofinansowania realizacji z bud˝etu miasta Gdyni.
12. W imieniu Prezydenta Miasta Gdyni kontrol´ merytorycznà i finansowà
nad realizacjà zadaƒ publicznych przez podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego sprawujà odpowiednie, wyznaczone zarzàdzeniem, o którym mowa w ust. 5, wydzia∏y Urz´du Miasta oraz gminne
jednostki organizacyjne poprzez:
a. wizytowanie organizacji i ocen´ sposobu realizacji zleconych zadaƒ,
b. egzekwowanie przestrzegania postanowieƒ zawartych w Ustawie,
umowach i Programie wspó∏pracy Gminy Miasta Gdynia z podmiotami
prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego na 2004 rok,
c. analiz´ i ocen´ przedk∏adanych przez podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego rozliczeƒ i sprawozdaƒ,
d. egzekwowanie od podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego wyjaÊnieƒ, zwrotu Êrodków niewykorzystanych lub wykorzystanych niezgodnie z umowà.
13. W roku 2004 Gmina Miasta Gdynia b´dzie wspieraç lub powierzaç
podmiotom prowadzàcym dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego realizacj´
mi´dzy innymi nast´pujàcych zadaƒ :
a. dzia∏alnoÊç rehabilitacyjna, edukacyjna, terapeutyczna i uspo∏eczniajàca na rzecz osób niepe∏nosprawnych,
b. aktywizacja zawodowa osób niepe∏nosprawnych,
c. dzia∏alnoÊç samopomocowa organizowana przez osoby chore i niepe∏nosprawne oraz organizacja grup wsparcia dla osób chorych i niepe∏nosprawnych oraz ich rodzin,
d. dzia∏alnoÊç profilaktyczna na rzecz osób zagro˝onych niepe∏nosprawnoÊcià,
e. prowadzenie Centrum Informacji i Rehabilitacji dla Osób Niewidomych
i S∏abowidzàcych w Gdyni,
f. likwidacja barier komunikacyjnych poprzez t∏umaczenia dla osób nies∏yszàcych,
150
ZA¸ÑCZNIK 1
g. organizowanie wieloprofilowej pomocy osobom z chorobà Alzheimera
i innymi schorzeniami ot´piennymi oraz ich rodzinom,
h. rehabilitacja chorych na chorob´ Parkinsona,
i. dzia∏alnoÊç rehabilitacyjna i uspo∏eczniajàca na rzecz osób chorych
na stwardnienie rozsiane,
j. rehabilitacja, aktywizacja, dzia∏alnoÊç kulturalna i edukacyjna na rzecz
osób starszych,
k. domowa opieka hospicyjna nad terminalnie chorymi na choroby nowotworowe i AIDS,
l. pomoc rzeczowa i ˝ywnoÊciowa dla rodzin i osób ubogich lub znajdujàcych si´ w trudnej sytuacji ˝yciowej,
m. dzia∏ania pomocowe i edukacyjne na rzecz samotnych matek i ich dzieci,
n. opieka nad osobami bezdomnymi,
o. organizacja wypoczynku dla dzieci i m∏odzie˝y z rodzin niewydolnych
wychowawczo oraz prowadzenie klubów m∏odzie˝owych i profilaktyki
Êrodowiskowej na rzecz dzieci i m∏odzie˝y ze Êrodowisk patologicznych,
p. prowadzenie Êwietlic socjoterapeutycznych,
q. edukacja dzieci i m∏odzie˝y majàca na celu popraw´ ich bezpieczeƒstwa,
r. edukacja patriotyczna dzieci i m∏odzie˝y,
s. edukacja ekologiczna dzieci i m∏odzie˝y oraz w∏àczanie jej do dzia∏aƒ
o charakterze proekologicznym,
t. edukacja dzieci i m∏odzie˝y w zakresie nowych technologii, twórczego
myÊlenia oraz rozbudzanie zainteresowaƒ naukowych,
u. organizacja wydarzeƒ kulturalnych i edukacyjnych, w szczególnoÊci
koncertów, wyst´pów artystycznych, spektakli, konkursów, wystaw, dyskusji, prelekcji,
v. kultywowanie lokalnej tradycji – gdyƒskiej, kaszubskiej i pomorskiej
oraz ochrona dóbr kultury,
w. dzia∏alnoÊç turystyczna, krajoznawcza i przyrodnicza,
x. prowadzenie Gdyƒskiego Muzeum Motoryzacji,
y. szkolenie sportowe m∏odzie˝y oraz organizacja zawodów i rozgrywek
sportowych, w tym równie˝ dla osób niepe∏nosprawnych,
z. prowadzenie Biura Porad Obywatelskich,
aa. prowadzenie OÊrodka Interwencji Kryzysowej,
bb. prowadzenie placówki opiekuƒczej dla dzieci w wieku do 3 lat,
cc. prowadzenie OÊrodka Rodzin Zast´pczych i Adopcyjnych,
dd. prowadzenie Rodzinnych Domów Dziecka,
ee. prowadzenie Pomorskiego Miasteczka Zawodów w Gdyni,
ff. prowadzenie Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego.
151
ZA¸ÑCZNIK 1
14. Prezydent Miasta na podstawie w∏asnego rozeznania potrzeb lokalnych lub na wniosek podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego mo˝e okreÊliç w ciàgu roku kolejne zadania i og∏osiç otwarte
konkursy na ich realizacj´ przez podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego.
Rozdzia∏ 6
Wspó∏praca w pozyskiwaniu Êrodków z innych êróde∏
1. W∏adze Gdyni b´dà pomaga∏y podmiotom prowadzàcym dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego w pozyskiwaniu Êrodków z innych ni˝ bud˝et miasta
êróde∏ finansowania. Dzi´ki tej formie wspó∏pracy mogà trafiaç do miasta
Êrodki na realizacj´ programów istotnych z punktu widzenia mieszkaƒców
miasta. W roku 2004 wsparcie samorzàdu dotyczyç b´dzie szczególnie
pozyskiwania Êrodków z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.
2. Pomoc Gminy Miasta Gdynia obejmowaç b´dzie w miar´ mo˝liwoÊci:
a. informowanie o potencjalnych êród∏ach finansowania i zasadach udzielania dotacji,
b. opiniowanie wniosków o dotacje ze êróde∏ zewn´trznych,
c. promowanie ciekawych programów mogàcych uzyskaç Êrodki ze êróde∏
zewn´trznych,
d. organizowanie szkoleƒ i konsultacji z zakresu przygotowywania wniosków o dotacje.
3. Podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, przygotowujàce
wnioski do Europejskiego Funduszu Spo∏ecznego, b´dà mog∏y ubiegaç
si´ o dofinansowanie z bud˝etu miasta wymaganego wk∏adu w∏asnego.
Rozdzia∏ 7
Udzia∏ organizacji obywatelskich w dzia∏aniach programowych samorzàdu
1. Prezydent Miasta Gdyni mo˝e powo∏ywaç w drodze zarzàdzenia zespo∏y
doradcze, opiniujàce lub inicjatywne (wspólne zespo∏y) z udzia∏em przedstawicieli podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego.
2. Celem dzia∏alnoÊci wspólnych zespo∏ów mo˝e byç w szczególnoÊci:
a. diagnozowanie problemów i potrzeb spo∏ecznych,
b. tworzenie i konsultowanie programów o charakterze strategicznym,
c. opiniowanie aktów prawa lokalnego,
d. wzajemne informowanie si´ o planowanych kierunkach dzia∏alnoÊci,
e. opiniowanie wniosków o udzielenie pomocy finansowej lub rzeczowej
osobom fizycznym,
152
ZA¸ÑCZNIK 1
f. opiniowanie wniosków o dotacje na realizacj´ zadaƒ publicznych.
3. Podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego majà prawo inicjowania powo∏ywania wspólnych zespo∏ów. Inicjatyw´ takà zg∏asza si´
do Prezydenta, poprzez Gdyƒskie Centrum Organizacji Pozarzàdowych,
proponujàc cel, dla jakiego dany zespó∏ ma zostaç powo∏any, wraz z uzasadnieniem potrzeby jego powo∏ania.
4. W roku 2004 udzia∏ przedstawicieli organizacji obywatelskich przewidziany jest w nast´pujàcych zespo∏ach:
a. Komisja Konsultacyjna Programu wspó∏pracy Gminy Miasta Gdynia
z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego,
b. Spo∏eczna Rada ds. Osób Niepe∏nosprawnych,
c. Spo∏eczna Komisja Mieszkaniowa,
d. Powiatowa Rada Zatrudnienia,
e. Gminna Komisja Rozwiàzywania Problemów Alkoholowych,
f. Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna,
g. Rada ds. Strategii,
h. Rada Muzeum Miasta Gdyni,
i. Miejski Zespó∏ ds. Lokalnej Agendy 21,
j. Komisja Stypendialna,
k. Komisja Nagród Prezydenta dla pracowników s∏u˝by zdrowia,
l. Komisja Nagród Prezydenta dla nauczycieli,
m. Komisja ds. udzielania dofinansowania osobom niepe∏nosprawnym
na likwidacje barier architektonicznych, w komunikowaniu i technicznych.
5. W ramach przygotowaƒ programów i polityk stanowiàcych operacjonalizacj´ Strategii Rozwoju Gdyni, dokumenty te, przed skierowaniem ich
do Rady Miasta, b´dà udost´pniane podmiotom prowadzàcym dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego w celu zaopiniowania i zg∏oszenia ewentualnych uwag.
Rozdzia∏ 8
Lokale i budynki
1. Podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego mogà ubiegaç
si´ o uzyskanie na preferencyjnych zasadach u˝ytkowania lokalu lub
obiektu komunalnego na potrzeby prowadzenia tej dzia∏alnoÊci.
2. Podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, ubiegajàce si´
o przydzia∏ lokalu, zobowiàzane sà do z∏o˝enia nast´pujàcych dokumentów:
a. raportu z dzia∏alnoÊci w roku poprzednim (nie dotyczy podmiotów nowo
powsta∏ych),
153
ZA¸ÑCZNIK 1
b. sprawozdania finansowego za ubieg∏y rok (nie dotyczy podmiotów
nowo powsta∏ych),
c. wniosku z opisem programów, które b´dà realizowane w lokalu,
d. dokumentów okreÊlajàcych osobowoÊç prawnà wnioskodawcy,
e. ankiety Gdyƒskiego Centrum Organizacji Pozarzàdowych.
3. W ramach wniosku podmiot prowadzàcy dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego
okreÊla ogólne wymagania w stosunku do lokalu. Mo˝liwe jest wskazanie
proponowanej lokalizacji.
4. Stosownie do mo˝liwoÊci, które wynikajà z zasobów b´dàcych w dyspozycji
miasta, przeznaczonych na takà dzia∏alnoÊç, Prezydent Miasta w formie
zarzàdzenia podejmuje decyzj´ o wynajćiu wzgl´dnie u˝yczeniu lokalu lub obiektu, a tak˝e warunkach, na jakich zostanie zawarta umowa.
5. Podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, które u˝ytkujà
lokal lub budynek na preferencyjnych zasadach, zobowiàzane sà do sk∏adania w terminie do 31 marca ka˝dego roku rocznych sprawozdaƒ merytorycznych ze sposobu jego wykorzystywania w roku poprzednim.
6. W przypadku podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego
uzyskujàcych wieloletnie dotacje na realizacj´ zadaƒ w danym lokalu
lub budynku, wymóg okreÊlony w ust. 3 uwa˝a si´ za spe∏niony w momencie z∏o˝enia przez organizacj´ sprawozdania merytorycznego z realizacji zadania.
7. Podmiotom prowadzàcym dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego nie dysponujàcym w∏asnym lokalem w∏adze Gdyni mogà umo˝liwiç spotykanie
si´ w lokalu Gdyƒskiego Centrum Organizacji Pozarzàdowych przy ul.
3 Maja 27/31. Korzystanie z lokalu Gdyƒskiego Centrum Organizacji
Pozarzàdowych jest bezp∏atne. Szczegó∏owe warunki udost´pniania
i korzystania z lokalu Gdyƒskiego Centrum Organizacji Pozarzàdowych
na spotkania sà okreÊlone w przyj´tym przez Prezydenta Miasta regulaminie.
Rozdzia∏ 9
Promocja dzia∏alnoÊci organizacji w mediach
1. Publikatorem, do którego podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku
publicznego majà otwarty w miar´ mo˝liwoÊci dost´p, jest Biuletyn Rady
i Prezydenta Miasta „Ratusz”. Zg∏aszajàc si´ bezpoÊrednio do rzecznika
prasowego Urz´du Miasta, organizacje mogà umieszczaç w „Ratuszu”
informacje i og∏oszenia dotyczàce ich bie˝àcej dzia∏alnoÊci.
2. Po wczeÊniejszym uzgodnieniu z rzecznikiem prasowym przedstawiciele
podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego mogà braç
udzia∏ w cotygodniowych konferencjach prasowych Urz´du Miasta.
154
ZA¸ÑCZNIK 1
Rozdzia∏ 10
Pomoc w nawiàzywaniu kontaktów mi´dzynarodowych
1. Od Referatu Wspó∏pracy z Zagranicà podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego mogà uzyskaç pomoc w nawiàzaniu kontaktów z partnerami o podobnym profilu dzia∏ania w miastach siostrzanych Gdyni.
Rozdzia∏ 11
Gdyƒskie Centrum Organizacji Pozarzàdowych
1. Gdyƒskie Centrum Organizacji Pozarzàdowych jest cz´Êcià Biura Prezydenta Miasta Gdyni.
2. Do zadaƒ Gdyƒskiego Centrum Organizacji Pozarzàdowych nale˝y udzielanie podmiotom prowadzàcym dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego pomocy
organizacyjnej i merytorycznej. Pomoc ta odbywa si´ w szczególnoÊci poprzez:
a. gromadzenie i rozpowszechnianie informacji istotnych dla dzia∏alnoÊci tych podmiotów,
b. przyjmowanie kierowanych do Prezydenta ofert, wniosków, inicjatyw, ankiet, rocznych sprawozdaƒ merytorycznych, uwag i propozycji, o których mowa w niniejszym Programie i Ustawie, o ile poszczególne zarzàdzenia Prezydenta Miasta Gdyni nie b´dà okreÊlaç
innego miejsca ich sk∏adania,
c. prowadzenie na podstawie z∏o˝onych ankiet bazy danych gdyƒskich
podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego;
d. prowadzenie konsultacji, udzielanie informacji oraz pomoc w pozyskiwaniu Êrodków, o których mowa w Rozdziale 6.
e. udost´pnianie lokalu na spotkania organizacji na zasadach okreÊlonych
w Rozdziale 8 ust. 5.
Rozdzia∏ 12
Ewaluacja
1. Wnioski, uwagi i propozycje dotyczàce funkcjonowania Programu wspó∏pracy Gminy Miasta Gdynia z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego na 2004 rok podmioty te mogà zg∏aszaç Radzie Miasta
za poÊrednictwem Komisji SamorzàdnoÊci Lokalnej i Bezpieczeƒstwa
lub Prezydentowi Miasta Gdyni za poÊrednictwem Gdyƒskiego Centrum
Organizacji Pozarzàdowych.
2. Przed wniesieniem pod obrady Rady Miasta Programu wspó∏pracy Gminy
Miasta Gdynia z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego na 2005 rok, Prezydent Miasta Gdyni zorganizuje spotkanie Komisji
Konsultacyjnej Programu wspó∏pracy Gminy Miasta Gdynia z podmiotami
prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego na rok 2004, poÊwićone
ewaluacji funkcjonowania Programu w roku 2004.
155
ZA¸ÑCZNIK 2
Za∏àcznik 2
ZARZÑDZENIE NR 4734/04/IV/P
Prezydenta Miasta Gdyni
z dnia 2 marca 2004 roku
w sprawie: powo∏ania sk∏adu oraz okreÊlenia Regulaminu prac Komisji
Konsultacyjnej Programu wspó∏pracy Gminy Miasta Gdynia
z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego.
Dzia∏ajàc na podstawie art. 7 ust. 1 pkt. 19 Ustawy z dnia 8 marca 1990
roku o samorzàdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 12, poz. 1591 z póên.
zmianami), art. 5 ust. 3 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o dzia∏alnoÊci
po˝ytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r., Nr 96, poz. 873),
§ 3 Uchwa∏y nr XIV/301/03 Rady Miasta Gdyni z 31 grudnia 2003 roku
oraz rozdzia∏u 7 ust. 1 i 4 pkt. a Za∏àcznika do Uchwa∏y nr XIV/301/03 Rady
Miasta Gdyni z 31 grudnia 2003 roku, zarzàdza si´, co nast´puje:
§1
1. Powo∏uje si´ do sk∏adu Komisji Konsultacyjnej Programu wspó∏pracy
Gminy Miasta Gdynia z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku
publicznego (zwanej dalej w treÊci niniejszego zarzàdzenia Komisjà
Konsultacyjnà) nast´pujàce osoby:
1.1. z ramienia podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego,
na podstawie wyborów, które odby∏y si´ na spotkaniu ogólnym przedstawicieli tych˝e podmiotów w dniu 21 listopada 2003 roku:
a. Jolant´ ˚oga z Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z UpoÊledzeniem Umys∏owym – Ko∏o w Gdyni (ze wskazanymi obszarami
dzia∏ania: zdrowie, wspieranie osób niepe∏nosprawnych, przeciwdzia∏anie uzale˝nieniom);
b. Wojciecha ˚mudziƒskiego z Centrum Kszta∏cenia Liderów i Wychowawców im. Pedro Arrupe (ze wskazanymi obszarami dzia∏ania:
zdrowie, wspieranie osób niepe∏nosprawnych, przeciwdzia∏anie uzale˝nieniom);
c. Wojciecha Giruckiego ze Stowarzyszenia „RAZEM” (ze wskazanymi
obszarami dzia∏ania: pomoc spo∏eczna, przeciwdzia∏anie bezrobociu
i bezdomnoÊci, aktywizacja zawodowa);
d. Iren´ Muszkiewicz-Herok z Fundacji Gospodarczej w Gdyni (ze
wskazanymi obszarami dzia∏ania: pomoc spo∏eczna, przeciwdzia∏anie
bezrobociu i bezdomnoÊci, aktywizacja zawodowa);
156
ZA¸ÑCZNIK 2
e. Ma∏gorzat´ Soko∏owskà ze Stowarzyszenia „RUCH DLA GDYNI”
(ze wskazanymi obszarami dzia∏ania: kultura, sport, organizacje kombatanckie, koÊcielne, hobbystyczne, ochrona Êrodowiska);
f. Teres´ Hoppe ze Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego – Oddzia∏ w Gdyni
(ze wskazanymi obszarami dzia∏ania: kultura, sport, organizacje kombatanckie, koÊcielne, hobbystyczne, ochrona Êrodowiska);
g. Tomasza Brodewicza z Centrum Wspó∏pracy M∏odzie˝y (ze wskazanymi
obszarami dzia∏ania: edukacja i wychowanie, rekreacja, turystyka, m∏odzie˝, wspó∏praca mi´dzynarodowa);
h. Renat´ Kaêmierczak ze Stowarzyszenia „EUROPA BEZ GRANIC”
(ze wskazanymi obszarami dzia∏ania: edukacja i wychowanie, rekreacja,
turystyka, m∏odzie˝, wspó∏praca mi´dzynarodowa);
i. Aleksandr´ Mróz z OÊrodka Profilaktyki Ârodowiskowej „MROWISKO”
(ze wskazanymi obszarami dzia∏ania: edukacja i wychowanie, rekreacja,
turystyka, m∏odzie˝, wspó∏praca mi´dzynarodowa).
1.2. z ramienia Miasta Gdyni:
a. Micha∏a Gucia – wiceprezydenta Gdyni, pe∏nomocnika Prezydenta
do spraw organizacji pozarzàdowych;
b. Joann´ Zieliƒskà – wiceprzewodniczàcà Rady Miasta Gdyni;
c. Beat´ ¸´gowskà – radnà, przewodniczàcà Komisji Kultury;
d. Ann´ Pioch´-Bucior – kierownika Biura Prezydenta Gdyni;
e. Jacka Milewskiego – radnego, przewodniczàcego Komisji Rewizyjnej;
f. Andrzeja Bienia – radnego, przewodniczàcego Komisji Bezpieczeƒstwa;
g. Zygmunta Zmud´-Trzebiatowskiego – radnego, przewodniczàcego
Komisji OÊwiaty;
h. Alicj´ Gontarz – kierownika Samodzielnego Referatu ds. Osób Niepe∏nosprawnych.
§2
Regulamin dzia∏ania Komisji Konsultacyjnej stanowi za∏àcznik nr 1 do niniejszego Zarzàdzenia.
§3
Zarzàdzenie wchodzi w ˝ycie z dniem podjćia.
Prezydent Miasta Gdyni
dr Wojciech Szczurek
157
ZA¸ÑCZNIK 2
Za∏àcznik nr 1
Do Zarzàdzenia nr 4734/04/IV/P
REGULAMIN PRAC
KOMISJI KONSULTACYJNEJ
1. Komisja Konsultacyjna jest zespo∏em doradczo-opiniujàcym, który ma
na celu praktycznà realizacj´ postulatu udzia∏u podmiotów prowadzàcych
dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego w dzia∏aniach programowych samorzàdu terytorialnego Gminy Miasta Gdyni.
2. Formy udzia∏u Komisji Konsultacyjnej w dzia∏aniach samorzàdu, zawarte
sà w rozdziale 7 ust. 2 Programu wspó∏pracy Gminy Miasta Gdynia
z podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego na 2004 rok.
3. Komisja Konsultacyjna, powo∏ywana przez Prezydenta Gdyni, sk∏ada si´
z przedstawicieli podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego, wybranych przez te podmioty na spotkaniu ogólnym (przy czym
wybrani reprezentujà co najmniej cztery charakterystyczne obszary dzia∏ania, wyznaczone zakresem prac podmiotów, które reprezentujà) oraz
osób reprezentujàcych Gmin´ Miasta Gdyni, wskazanych przez Prezydenta.
4. Ka˝dy cz∏onek Komisji Konsultacyjnej, przed rozpoczćiem dzia∏alnoÊci
Komisji, jest zobowiàzany do z∏o˝enia pisemnego oÊwiadczenia, którego
treÊç stanowi za∏àcznik nr 2 do niniejszego zarzàdzenia.
5. Komisja Konsultacyjna zbiera si´ na spotkaniach inicjowanych przez
Prezydenta Gdyni lub przez co najmniej pićiu cz∏onków Komisji dzia∏ajàcych w porozumieniu.
6. Ka˝dy z cz∏onków Komisji Konsultacyjnej informowany jest o terminie
spotkania telefonicznie bàdê listownie, co najmniej na 3 dni przed planowanym spotkaniem.
7. W spotkaniach Komisji Konsultacyjnej musi uczestniczyç co najmniej
6 osób (3 osoby z ramienia podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego oraz 3 osoby z ramienia Miasta Gdyni). Brak okreÊlonej liczby osób na spotkaniu Komisji Konsultacyjnej powoduje koniecznoÊç zwo∏ania kolejnego spotkania.
8. Spotkania Komisji Konsultacyjnej prowadzone sà przez Przewodniczàcego
Komisji Konsultacyjnej lub wskazanà przez niego osob´.
158
ZA¸ÑCZNIK 2
9. Spotkania Komisji Konsultacyjnej sà protoko∏owane przez pracownika
Urz´du Miasta – Biura Prezydenta.
10. Protoko∏y spotkaƒ Komisji Konsultacyjnej, oÊwiadczenia oraz inne
dokumenty przechowywane sà w zbiorze akt Gdyƒskiego Centrum
Organizacji Pozarzàdowych.
11. W celu opiniowania wniosków o dotacje z bud˝etu miasta Gdyni Prezydent spoÊród cz∏onków Komisji Konsultacyjnej powo∏uje zarzàdzeniem
Komisje Oceniajàce z∏o˝one z równej liczby osób reprezentujàcych
podmioty prowadzàce dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego oraz przedstawicieli Gminy Miasta Gdyni, przy czym w sk∏ad takiej Komisji nie mo˝e
wchodziç mniej ni˝ 6 osób.
12. W sk∏ad powo∏ywanej do oceny konkretnej grupy wniosków Komisji
Oceniajàcej wchodzà w pierwszej kolejnoÊci z ramienia podmiotów
prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego osoby, reprezentujàce
charakterystyczne obszary dzia∏ania, zbie˝ne z zakresem merytorycznym
ocenianej grupy wniosków.
13. W pracach tak wybranej Komisji Oceniajàcej nie mogà braç udzia∏u
osoby, zwiàzane z podmiotami wnioskujàcymi o dotacj´, tj. takie, które
uzyskujà w nich przychody, sà cz∏onkami, wolontariuszami, cz∏onkami
w∏adz podmiotów ubiegajàcych si´ o dotacj´ oraz cz∏onkami w∏adz
zwiàzków stowarzyszeƒ, do których nale˝à podmioty ubiegajàce si´
o dotacje.
14. Opinie Komisji Oceniajàcej sà formu∏owane na zasadzie konsensusu.
Opinie, o których mowa w niniejszym punkcie, sà przedstawiane w formie
pisemnej Prezydentowi Miasta Gdyni.
15. Spotkania Komisji Oceniajàcej sà protoko∏owane przez pracownika
Urz´du Miasta – Biura Prezydenta.
159
ZA¸ÑCZNIK 2
Za∏àcznik nr 2
Do Zarzàdzenia nr 4734/04/IV/P Prezydenta Miasta Gdyni
OÂWIADCZENIE
CZ¸ONKA KOMISJI KONSULTACYJNEJ
OÊwiadczam, co nast´puje:
1. W terminie od 1 stycznia 2003 roku do dnia dzisiejszego by∏em (jestem)
zwiàzany stosunkiem prawnym, z tytu∏u którego uzyska∏em przychód
(np. umowa o prac´, umowa-zlecenia, umowa o dzie∏o), z nast´pujàcymi podmiotami prowadzàcymi dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego:
a
b
c
d
.............................................;
.............................................;
.............................................;
..............................................
2. Jestem cz∏onkiem organów wykonawczych, kontrolnych lub innych
organów nast´pujàcych podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku
publicznego (nazwa podmiotu – funkcja):
a
b
c
d
.............................................;
.............................................;
.............................................;
..............................................
3. Jestem cz∏onkiem nast´pujàcych podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç
po˝ytku publicznego (nazwa podmiotu – charakter cz∏onkostwa –
np. zwyk∏y, wspierajàcy, honorowy):
a
b
c
d
160
.............................................;
.............................................;
.............................................;
..............................................
ZA¸ÑCZNIK 2
4. Jestem wolontariuszem wykonujàcym Êwiadczenia na rzecz nast´pujàcych podmiotów prowadzàcych dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego:
a
b
c
d
.............................................;
.............................................;
.............................................;
..............................................
5. W razie zmiany jakiejkolwiek z informacji, podanej w moim oÊwiadczeniu, zobowiàzuj´ si´ do z∏o˝enia nowego oÊwiadczenia we wskazanej
formie. Nowe oÊwiadczenie zostanie przeze mnie z∏o˝one w terminie
najpóêniej 3 tygodni od zajÊcia zmian. Z∏o˝enie oÊwiadczenia nie mo˝e
nastàpiç po przystàpieniu do pracy Komisji Oceniajàcej, opiniujàcej
wnioski o dotacje.
Gdynia, dnia ............................
......................................
podpis
161
ZA¸ÑCZNIK 3
Za∏àcznik 3
ZARZÑDZENIE Nr 3818/03/IV/S
z dnia 2 grudnia 2003 roku
w sprawie: Instrukcji w sprawie szczegó∏owych zasad i trybu
wykonywania przez wolontariuszy Êwiadczeƒ na
rzecz Urz´du Miasta Gdyni.
Dzia∏ajàc na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku
o samorzàdzie gminnym (Dz. U. z 2001 roku, Nr 142, poz. 1591; z 2002 roku,
Nr 23, poz. 220; Nr 62, poz. 558; Nr 113, poz. 984; Nr 214, poz. 1806; z 2003
roku Nr 80, poz. 717) w zwiàzku z art. 42 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 24
kwietnia 2003 roku o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie
(Dz. U. Nr 96, poz. 873), zarzàdza si´, co nast´puje:
§ 1.
Ustala si´ Instrukcj´ w sprawie szczegó∏owych zasad i trybu wykonywania
przez wolontariuszy Êwiadczeƒ na rzecz Urz´du Miasta Gdyni, stanowiàcà za∏àcznik do niniejszego zarzàdzenia.
§ 2.
Wykonanie zarzàdzenia powierza si´ Sekretarzowi Miasta Gdyni.
§ 3.
Zarzàdzenie wchodzi w ˝ycie z dniem podjćia.
Prezydent Miasta Gdyni
dr Wojciech Szczurek
162
ZA¸ÑCZNIK 3
Za∏àcznik nr 1
do zarzàdzenia nr 3818/03/IV/S
z dnia 2 grudnia 2003 roku
INSTRUKCJA
w sprawie szczegó∏owych zasad i trybu
wykonywania przez wolontariuszy
Êwiadczeƒ na rzecz Urz´du Miasta Gdyni
Wprowadzenie
Ogólne zasady wolontariatu wynikajà z przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia
2003 roku o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96,
poz. 873) oraz z ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku – Przepisy wprowadzajàce ustaw´ o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie
(Dz.U. Nr 96, poz. 874).
Rozdzia∏ I
Postanowienia ogólne
§1
1. Niniejszà instrukcj´ stosuje si´ do zawierania porozumieƒ o wykonywanie Êwiadczeƒ przez wolontariuszy na rzecz Urz´du Miasta Gdyni,
zwanego dalej Urz´dem.
2. Wolontariusz wykonuje Êwiadczenia w oparciu o porozumienie zawarte
z Urz´dem, którego wzór stanowi za∏àcznik nr 1 do Instrukcji.
3. Porozumienie zawierane jest na piÊmie, bez wzgl´du na czas wykonywania
Êwiadczenia.
4. Ka˝da ze stron mo˝e rozwiàzaç porozumienie:
1) bez wypowiedzenia, ze skutkiem na dzieƒ okreÊlony przez stron´
rozwiàzujàcà porozumienie,
2) za 2-dniowym wypowiedzeniem,
3) za porozumieniem stron.
163
ZA¸ÑCZNIK 3
§2
1. Porozumienie, o którym mowa w § 1, przygotowuje Samodzielny Referat
Kadr i Szkoleƒ na wniosek w∏aÊciwej komórki organizacyjnej Urz´du,
tzn. komórki, na rzecz której wolontariusz b´dzie wykonywa∏ Êwiadczenie.
2. Porozumienie, o którym mowa w ust. 1, podpisuje Prezydent Miasta
lub z jego upowa˝nienia Sekretarz Miasta-Dyrektor Urz´du.
3. Zakres, sposób i czas wykonywania zadaƒ przez wolontariusza okreÊla we
wniosku, o którym mowa w ust. 1, kierownik w∏aÊciwej komórki merytorycznej.
4. Posiadanie przez wolontariusza kwalifikacji i spe∏nianie wymagaƒ odpowiednich do rodzaju i zakresu wykonywanych Êwiadczeƒ potwierdza
odpowiednio kierownik merytorycznej komórki organizacyjnej, sk∏adajàc
wniosek okreÊlony w ust. 1, i kierownik Samodzielnego Referatu Kadr
i Szkoleƒ w zakresie swojej w∏aÊciwoÊci.
5. Na ˝àdanie wolontariusza Samodzielny Referat Kadr i Szkoleƒ, w porozumieniu z kierownikiem w∏aÊciwej komórki organizacyjnej, wydaje
pisemne zaÊwiadczenie o wykonaniu Êwiadczeƒ przez wolontariusza,
w tym o ich zakresie.
6. Na proÊb´ wolontariusza Samodzielny Referat Kadr i Szkoleƒ, w porozumieniu z kierownikiem w∏aÊciwej komórki organizacyjnej, mo˝e wydaç
pisemnà opini´ o wykonaniu Êwiadczeƒ.
§3
1. W przypadku porozumienia zawieranego na okres d∏u˝szy ni˝ 30 dni,
wolontariusz przed zawarciem porozumienia mo˝e zostaç skierowany,
za jego zgodà, na wst´pne badanie lekarskie przeprowadzane na koszt
Urz´du.
2. Z chwilà zawarcia porozumienia Samodzielny Referat Kadr i Szkoleƒ
wydaje wolontariuszowi „Kart´ obiegowà dla wolontariusza”, której
wzór stanowi za∏àcznik nr 2 do Instrukcji.
3. Wydzia∏ Administracyjny wydaje wolontariuszowi odpowiedni identyfikator,
zawierajàcy m.in. imi´ i nazwisko oraz nazw´ komórki organizacyjnej.
§4
Ewidencj´ wolontariuszy oraz dokumentacj´ zwiàzanà z zawieranymi porozumieniami o wykonywanie Êwiadczeƒ wolontarystycznych na rzecz Urz´du
Miasta prowadzi Samodzielny Referat Kadr i Szkoleƒ.
§5
Wydzia∏ Ksi´gowoÊci Urz´du uwzgl´dnia w planie finansowym Urz´du
odpowiednie Êrodki na pokrycie kosztów ponoszonych przez Urzàd w zwiàzku
z porozumieniami o wykonywanie Êwiadczeƒ przez wolontariuszy.
164
ZA¸ÑCZNIK 3
Rozdzia∏ II
Obowiàzki Urz´du wobec wolontariuszy
§6
1. Przed przystàpieniem wolontariusza do wykonywania Êwiadczeƒ inspektor
bhp zapoznaje go z obowiàzujàcymi przepisami w zakresie bezpieczeƒstwa
i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo˝arowej, wed∏ug zasad dotyczàcych
szkoleƒ wst´pnych pracowników nowo przyjmowanych.
2. Kierownik komórki organizacyjnej, w której wolontariusz wykonuje
Êwiadczenia, zapoznaje go z obowiàzujàcymi przepisami:
1) Regulaminu organizacyjnego Urz´du, dotyczàcymi organizacji
i funkcjonowania Urz´du, w zakresie niezb´dnym do wykonywania
Êwiadczeƒ,
2) dotyczàcymi ochrony danych osobowych, w zwiàzku z wykonywaniem okreÊlonych Êwiadczeƒ.
3. Wydzia∏ Organizacyjny zapoznaje wolontariusza z:
1) przepisami dotyczàcymi ∏adu i porzàdku w Urz´dzie, wynikajàcymi
z Regulaminu pracy Urz´du i aktów wykonawczych,
2) przepisami prawa, które regulujà dzia∏alnoÊç wolontariuszy,
3) prawami i obowiàzkami wolontariuszy w Urz´dzie.
4. ZaÊwiadczenie o szkoleniu wst´pnym z zakresu bhp, ochrony przeciwpo˝arowej, a tak˝e oÊwiadczenie wolontariusza o zaznajomieniu si´
z przepisami dotyczàcymi ochrony danych osobowych oraz przepisami
porzàdkowymi, sk∏adajà do Samodzielnego Referatu Kadr i Szkoleƒ, odpowiednio zgodnie z ust. 1-3: inspektor bhp, naczelnik Wydzia∏u Organizacyjnego i kierownik w∏aÊciwej merytorycznej komórki organizacyjnej.
§7
1. W przypadku zaistnienia, w zwiàzku z wykonywaniem przez wolontariusza
okreÊlonych w porozumieniu Êwiadczeƒ, potrzeby dost´pu do informacji
niejawnych, stanowiàcych tajemnic´ s∏u˝bowà w Urz´dzie, kierownik
w∏aÊciwej merytorycznej komórki organizacyjnej informuje o tym fakcie
pe∏nomocnika prezydenta ds. ochrony informacji niejawnych.
2. W uzasadnionej sytuacji Pe∏nomocnik, za zgodà Prezydenta Miasta,
przeprowadza zwyk∏e post´powanie sprawdzajàce wobec wolontariusza
i wydaje, zgodnie z obowiàzujàcymi przepisami, poÊwiadczenie bezpieczeƒstwa.
§8
Kierownik w∏aÊciwej merytorycznej komórki organizacyjnej zobowiàzany jest
prowadziç list´ obecnoÊci wolontariusza w dniach wype∏niania przez niego
Êwiadczeƒ.
165
ZA¸ÑCZNIK 3
§9
1. Urzàd zapewnia wolontariuszowi bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania Êwiadczeƒ.
2. Urzàd zapewnia wolontariuszowi materia∏y biurowe i narz´dzia pracy
niezb´dne do wykonywania okreÊlonych Êwiadczeƒ, w tym mo˝liwoÊç
korzystania z urzàdzeƒ technicznych stanowiàcych w∏asnoÊç Urz´du.
3. Na wniosek kierownika w∏aÊciwej merytorycznej komórki organizacyjnej,
jeÊli potrzeba taka wynika z zakresu wykonywanych Êwiadczeƒ, Dyrektor
Urz´du przydziela wolontariuszowi Êrodki ochrony indywidualnej.
4. W przypadku podró˝y s∏u˝bowej wolontariusza, zwiàzanej z wykonywaniem Êwiadczeƒ okreÊlonych w porozumieniu, Urzàd pokrywa koszty
podró˝y s∏u˝bowej i diet na zasadach dotyczàcych pracowników Urz´du.
§ 10
1. Urzàd mo˝e pokrywaç koszty kursów i szkoleƒ wolontariusza, w zakresie wykonywanych Êwiadczeƒ okreÊlonych w zawartym porozumieniu.
2. Urzàd mo˝e pokrywaç koszty przejazdów s∏u˝bowych wolontariusza,
wynikajàcych z wykonywania Êwiadczeƒ okreÊlonych w zawartym porozumieniu, w granicach administracyjnych Miasta.
§ 11
1. Urzàd zapewnia wolontariuszowi dost´p do s∏u˝bowego telefonu i pokrywa koszty rozmów zwiàzanych z wykonywaniem Êwiadczeƒ.
2. Wolontariusz zobowiàzany jest do pokrywania kosztów rozmów prywatnych przeprowadzonych ze s∏u˝bowego telefonu, na podstawie noty
obcià˝eniowej wystawionej przez Wydzia∏ Administracyjny.
§ 12
1. Wolontariusz ma prawo samodzielnie prowadziç korespondencj´ zewn´trznà w zwiàzku z wykonywaniem Êwiadczeƒ okreÊlonych w porozumieniu, wy∏àcznie na podstawie odr´bnego pisemnego upowa˝nienia
Prezydenta Miasta.
2. Urzàd pokrywa koszty korespondencji, o której mowa w ust. 1.
§ 13
Wolontariusz ma prawo do korzystania ze zbiorów znajdujàcych si´ w
bibliotece Urz´du i dost´pu do czasopism specjalistycznych.
§ 14
Zakupy towarów i us∏ug zwiàzanych z wykonywaniem Êwiadczeƒ przez
wolontariusza, okreÊlonych w porozumieniu, sà dokonywane w trybie i na
zasadach obowiàzujàcych przy realizacji zamówieƒ publicznych w Urz´dzie.
166
ZA¸ÑCZNIK 3
§ 15
Urzàd mo˝e pokrywaç tak˝e, na dotyczàcych pracowników zasadach
okreÊlonych w odr´bnych przepisach, inne niezb´dne koszty ponoszone
przez wolontariusza, zwiàzane z wykonywaniem Êwiadczeƒ na rzecz Urz´du,
na podstawie decyzji Dyrektora Urz´du.
Rozdzia∏ III
Ubezpieczenie wolontariuszy
§ 16
1. W przypadku wykonywania przez wolontariusza Êwiadczeƒ przez okres
nie d∏u˝szy ni˝ 30 dni, Wydzia∏ Administracyjny, w ramach zawartego
z firmà ubezpieczeniowà pakietu ubezpieczeniowego, zapewnia dla wolontariusza ubezpieczenie od nast´pstw nieszcz´Êliwych wypadków
(polisa NW).
2. Wolontariuszowi przys∏uguje zaopatrzenie w tytu∏u wypadku przy wykonywaniu Êwiadczeƒ, okreÊlonych w porozumieniu, wynikajàce z odr´bnych przepisów.
3. Urzàd mo˝e objàç ubezpieczeniem zdrowotnym wolontariusza, który nie
ma op∏acanych sk∏adek na ubezpieczenie zdrowotne z innego tytu∏u, na
zasadach okreÊlonych w ustawie o ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia.
Rozdzia∏ IV
Postanowienia koƒcowe
§ 17
Wszelkie wyniki dzia∏alnoÊci wolontariusza zwiàzanej z wykonywaniem
Êwiadczeƒ, okreÊlonych w porozumieniu, sà w∏asnoÊcià Urz´du.
§ 18
Kierownicy samodzielnych komórek organizacyjnych Urz´du sà zobowiàzani zapoznaç podleg∏ych sobie pracowników z niniejszà Instrukcjà.
167
ZA¸ÑCZNIK 3
Za∏àcznik nr 1 do Instrukcji
POROZUMIENIE
o wykonywaniu Êwiadczeƒ przez wolontariusza
W dniu .............................................. roku w Gdyni, pomi´dzy Urz´dem
Miasta Gdyni, z siedzibà w Gdyni, przy al. Marsza∏ka Pi∏sudskiego 52/54,
zwanym w dalszej treÊci porozumienia Urz´dem,
w imieniu którego wyst´puje
Sekretarz Miasta – Dyrektor Urz´du – Jerzy Zajàc,
a Panià/Panem ............................................................................................. ,
legitymujàcym si´ dowodem osobistym nr ................................................,
PESEL ..............................................
zamieszka∏à/ym w .........................................................................................
.........................................................................................................................
zwanà/ym w dalszej cz´Êci Wolontariuszem,
zosta∏o zawarte porozumienie nast´pujàcej treÊci:
§1
1. Urzàd i Wolontariusz zawierajà porozumienie w zakresie
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...............................................................
2. W ramach okreÊlonego w ust. 1 zakresu porozumienia Wolontariusz
zobowiàzuje si´ do wykonania/wykonywania* na rzecz Urz´du nast´pujàcych
Êwiadczeƒ:
1)...................................................................................................................
...........................................................................
2)...................................................................................................................
...................................................................................................................
3)...................................................................................................................
...........................................................................
4)...................................................................................................................
...........................................................................
* niepotrzebne skreÊliç
168
ZA¸ÑCZNIK 3
3. Âwiadczenia, o których mowa w ust. 2, b´dà wykonywane
w obecnoÊci/pod kierunkiem*.....................................................................
w nast´pujàcy sposób*: ....................................................................
§2
1. Âwiadczenia, o których mowa w § 1, wykonywane b´dà w okresie
od dnia ............................ do dnia ..............................................
w godzinach ..........................................
2. Miejscem wykonywania Êwiadczeƒ b´dzie.................................
.......................................................................................................
§3
Strony zgodnie ustalajà, ˝e Êwiadczenia, o których mowa w § 1, wykonywane
b´dà przez Wolontariusza ochotniczo i bez wynagrodzenia, na zasadach
okreÊlonych w niniejszym porozumieniu.
§4
1. Urzàd zobowiàzuje si´ zapewniç Wolontariuszowi bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania przez niego Êwiadczeƒ.
2. Urzàd na czas wykonywania Êwiadczeƒ zaopatruje Wolontariusza
w nast´pujàce Êrodki ochrony indywidualnej*:
.................................................................................................
3. Urzàd zapewnia Wolontariuszowi materia∏y biurowe i narz´dzia pracy
niezb´dne do wykonywania Êwiadczeƒ, w tym mo˝liwoÊç korzystania
z urzàdzeƒ technicznych stanowiàcych w∏asnoÊç Urz´du.
4. Urzàd zapewnia Wolontariuszowi dost´p do s∏u˝bowego telefonu
i pokrywa koszty rozmów zwiàzanych z wykonywaniem Êwiadczeƒ.
5. Po rozwiàzaniu porozumienia Wolontariusz zobowiàzany jest niezw∏ocznie
zwróciç Urz´dowi przyznane mu Êrodki ochrony indywidualnej oraz
narz´dzia pracy.*
§5
1. Urzàd zobowiàzuje si´ do pokrywania kosztów podró˝y s∏u˝bowych
i diet Wolontariusza, na zasadach dotyczàcych pracowników Urz´du Miasta.
2. Urzàd pokrywa koszty/nie pokrywa kosztów* przejazdów s∏u˝bowych
Wolontariusza, zwiàzanych z wykonywaniem Êwiadczeƒ, w granicach
administracyjnych Miasta.
3. Urzàd pokrywa koszty/nie pokrywa kosztów* kursów i szkoleƒ Wolontariusza, w zakresie wykonywanych Êwiadczeƒ okreÊlonych w porozumieniu.
169
ZA¸ÑCZNIK 3
§6
Urzàd ubezpiecza Wolontariusza od nast´pstw nieszcz´Êliwych wypadków 1.
§7
Wolontariusz jest zobowiàzany wykonywaç Êwiadczenia, o których mowa
w §1, osobiÊcie.
§8
1. Wolontariusz ma prawo samodzielnie prowadziç korespondencj´ zewn´trznà, w zwiàzku z wykonywaniem Êwiadczeƒ okreÊlonych w porozumieniu, wy∏àcznie na podstawie odr´bnego pisemnego upowa˝nienia
Prezydenta Miasta.
2. Urzàd pokrywa koszty korespondencji, o której mowa w ust. 1.
§9
Wolontariusz ma prawo do korzystania z czasopism i wydawnictw znajdujàcych si´ w bibliotece Urz´du, na dotyczàcych pracowników Urz´du zasadach.
§ 10
Wolontariusz zobowiàzany jest do pokrywania kosztów rozmów prywatnych
przeprowadzonych ze s∏u˝bowego telefonu.
§ 11
Do obowiàzków Wolontariusza nale˝y:
1) dzia∏anie zgodnie z zawartym porozumieniem,
2) dbanie o powierzone mienie, s∏u˝àce wykonywaniu Êwiadczeƒ,
3) ochrona danych osobowych zgodnie z obowiàzujàcymi w Urz´dzie
przepisami,
4) przestrzeganie obowiàzujàcych w Urz´dzie zasad organizacji pracy,
∏adu i porzàdku wewn´trznego.
§ 12
Wszelkie wyniki dzia∏alnoÊci Wolontariusza zwiàzanej z wykonywaniem
Êwiadczeƒ, okreÊlonych w porozumieniu, sà w∏asnoÊcià Urz´du.
§ 13
Niniejsze porozumienie mo˝e byç rozwiàzane przez ka˝dà ze stron:
1) bez wypowiedzenia, ze skutkiem na dzieƒ okreÊlony przez stron´
rozwiàzujàcà porozumienie, z powodu naruszenia przez stron´ warunków porozumienia*,
1
170
W przypadku wykonywania Êwiadczeƒ przez okres nie d∏u˝szy ni˝ 30 dni.
ZA¸ÑCZNIK 3
2) za 2-dniowym wypowiedzeniem*,
3) za porozumieniem stron*.
§ 14
Za szkody wyrzàdzone Urz´dowi Wolontariusz odpowiada na zasadach
okreÊlonych w Kodeksie cywilnym dotyczàcych wykonywania nieodp∏atnego zlecenia.
§ 15
Wszelkie zmiany porozumienia wymagajà formy pisemnej.
§ 16
W sprawach nieuregulowanych porozumieniem zastosowanie majà przepisy ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie oraz Kodeksu cywilnego.
§ 17
Porozumienie sporzàdzono w trzech jednobrzmiàcych egzemplarzach,
dwa egzemplarze dla Urz´du, jeden dla Wolontariusza.
..................................
....................................
Sekretarz Miasta – Dyrektor Urz´du
Wolontariusz
171
ZA¸ÑCZNIK 3
Za∏àcznik nr 2
do Instrukcji
KARTA OBIEGOWA
DLA WOLONTARIUSZA
nazwisko i imi´
data urodzenia
okres wykonywania Êwiadczeƒ
komórka organizacyjna
Urz´du
...............................................
podpis wystawiajàcego kart´
172
Sam. Referat Kadr
i Szkoleƒ
pokój nr 436
Wydzia∏
Administracyjny
pokój nr 435
Wydzia∏
Ksi´gowoÊci
pokój nr 239
Wydzia∏
Administracyjny
pokój nr 439
Wydzia∏
Organizacyjny
pokój nr 213
Wydzia∏
Ksi´gowoÊci
pokój nr 126
173
Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej
Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, laureat nagrody
„Pro Publico Bono” w roku 2000, zosta∏a za∏o˝ona w 1989 roku.
Prezesem FRDL od chwili powstania jest profesor Jerzy Regulski.
Fundacja jest najwi´kszà w Polsce organizacjà pozarzàdowà,
wspierajàcà samorzàd terytorialny i budow´ spo∏eczeƒstwa
obywatelskiego. Dzia∏a poprzez sieç 16 regionalnych oÊrodków
szkoleniowych z filiami, 4 wy˝sze szko∏y administracji publicznej,
Wydawnictwo Samorzàdowe, Polski Instytut Demokracji Lokalnej
oraz Biuro Zarzàdu w Warszawie.
Fundacja misj´ swojà wype∏nia poprzez realizacj´ programów
edukacyjnych, szkoleniowych i konsultingowych, adresowanych
do przedstawicieli wspólnot obywatelskich, organizacji pozarzàdowych, urz´dników samorzàdowych, radnych, przedsi´biorców, nauczycieli, m∏odzie˝y i bezrobotnych. Aktywnie uczestniczy w przygotowaniu spo∏eczeƒstwa do integracji europejskiej
i wspomaga polskimi doÊwiadczeniami rozwój samorzàdu lokalnego w innych krajach. Ze szkoleƒ FRDL skorzysta∏o ponad pó∏
miliona osób.
Fundacja Rozwoju
Demokracji Lokalnej
SOPOT
SZCZECIN
OLSZTYN
BYDGOSZCZ
BIA¸YSTOK
GORZÓW WLKP.
POZNA¡
WARSZAWA
ZIELONA GÓRA
¸ÓDè
WROÇAW
LUBLIN
JELENIA
GÓRA
KIELCE
OPOLE
Biuro Zarzàdu
ul. Hauke-Bosaka 11
01-540 Warszawa
KATOWICE
KRAKÓW
RZESZÓW
TARNÓW
OÊrodek Regionalny FRDL
Filia OÊrodka Regionalnego FRDL
Wy˝sza Szko∏a Administracji Publicznej FRDL
174
tel.: (022) 869 92 00 do 07
fax: (022) 839 22 85
www.frdl.org.pl
OÊrodki Regionalne FRDL
BIA¸YSTOK
FRDL – Podlaskie Centrum
ul. Dojlidy Fabr. 26
15-555 Bia∏ystok
tel.: (085) 732 17 88
fax: (085) 732 94 84
[email protected]
BYDGOSZCZ
Pomorsko-Kujawskie
Centrum Demokracji
Lokalnej FRDL
ul.Gdaƒska 5
85-005 Bydgoszcz
tel./fax: (052) 321 18 90
[email protected]
JELENIA GÓRA
Centrum Samorzàdu
Lokalnego FRDL
Pl. Piastowski 27
58-560 Jelenia Góra
tel.: (075) 75 59 087
tel./fax: (075) 75 59 086
[email protected]
KATOWICE
OÊrodek Kszta∏cenia
Samorzàdu Terytorialnego
im. W. Paƒki – FRDL
ul. Mariacka 1
40-014 Katowice
tel.: (032) 253 84 09
tel./fax: (032) 206 98 43
[email protected]
KIELCE
Âwi´tokrzyskie Centrum
FRDL
ul. Sienkiewicza 25
25-007 Kielce
tel.: (041) 34 46 630
tel./fax: (041) 34 47 762
[email protected]
KRAKÓW
Ma∏opolski Instytut
i Administracji FRDL
ul. Szlak 73a
31-153 Kraków
tel./fax: (012) 633 51 54,
634 16 70
[email protected]
TARNÓW
Filia MISTiA
ul. ˚ydowska 18
33-100 Tarnów
tel./fax: (014) 621 22 16
[email protected]
LUBLIN
Regionalny OÊrodek FRDL
ul. Chopina 33/3
20-023 Lublin
tel./fax: (081) 53 26 440,
53 28 465
[email protected]
¸ÓDè
FRDL – Regionalne Centrum
w ¸odzi
ul. Rewolucji 1905r. 9
90-273 ¸ódê
tel.: (042) 632 63 19
fax: 632 34 81
[email protected]
OLSZTYN
OÊrodek Samorzàdu
Lokalnego FRDL
ul. Pieni´˝nego 10
10-006 Olsztyn
tel./fax: (089) 535 02 67
[email protected]
OPOLE
Opolskie Centrum
Demokracji Lokalnej FRDL
ul. Krakowska 51
45-018 Opole
tel./fax: (077) 454 48 29,
453 68 25
[email protected]
POZNA¡
FRDL – OÊrodek Regionalny
w Poznaniu
Stary Rynek 27/28
61-772 Poznaƒ
tel.: (061) 855 33 07
[email protected]
RZESZÓW
Rzeszowski OÊrodek
FRDL
ul. Jab∏oƒskiego 12
35-068 Rzeszów
tel.: (017) 86 26 964
tel./fax: (017) 850 74 20
[email protected]
SOPOT
Pomorskie Centrum
– Filia MISTiA
Al. Niepodleg∏oÊci 797a
81-810 Sopot
tel.: (058) 550 37 00
fax: (058) 550 32 39
[email protected]
SZCZECIN
Centrum Szkoleniowe FRDL
ul. M. Sk∏odowskiej-Curie 4
71-332 Szczecin
tel.: (091) 486 15 69
fax: (091) 487 85 22
[email protected]
WARSZAWA
Warszawskie Centrum
Demokracji Lokalnej
ul. Senatorska 36
00-095 Warszawa
tel./fax: (022) 826 15 76
fax: (022) 826 09 93
[email protected]
WROÇAW
FRDL – Centrum
DolnoÊlàskie
ul. Mennicza 1
50-057 Wroc∏aw
tel./fax: (071) 372 41 21
[email protected]
ZIELONA GÓRA
OÊrodek Regionalny FRDL
ul. Boh. Westerplatte 9
65-034 Zielona Góra
tel.: (068) 453 22 93
tel./fax: (068) 453 22 92
[email protected]
GORZÓW WLKP.
Filia oÊrodka FRDL
w Zielonej Górze
ul. Sikorskiego 22
66-400 Gorzów Wlkp.
tel.: (095) 720 65 48
fax: (068) 720 00 88
[email protected]
175

poradnik dla samorządów

Transkrypt

Podobne dokumenty

pewłER3ENLĄ p€^tg,\€łlzłB,tlll^pllegNg splERĄNlA