Trudności wychowawcze. Zjawisko niedostosowania społecznego
Transkrypt
Trudności wychowawcze. Zjawisko niedostosowania społecznego
Trudności wychowawcze. Zjawisko niedostosowania społecznego Magdalena Łupaczewska Wychowanie jest pojęciem bardzo różnie definiowanym. Spotykamy definicje o rodowodzie psychologicznym, socjologicznym, mówimy światopoglądowych czy aksjologicznych. o próbach wyjaśnienia wypływających z założeń Ryszard Wroczyński uważa wychowanie za ciąg zdarzeń prowadzących do określonych zmian w osobowości wychowanka. Natomiast H. Muszyński mówi o wychowaniu jako świadomej działalności jednych osób zmierzającej do wywołania poprzez interakcje 1 społeczne trwałych zmian w osobowościach innych osób. Wychowanie jest procesem celowym, planowym mającym prowadzić do określonych, pożądanych w społeczeństwie cech osobowości. Jednak wychowanie jest procesem długotrwałym i w trakcie jego realizacji mogą pojawić się przeszkody, trudności w jego realizacji. Każde dziecko stwarza problemy. Niektóre więcej , niektóre mniej. Jednak w większości przypadków naganne zachowanie ustępuje po odpowiedniej reakcji wychowawczej. Jeżeli zachowanie dziecka nie zmienia się pod wpływem zwykłych oddziaływań wychowawczych możemy mówić o trudnościach wychowawczych. „Jeśli dziecko nie reaguje na upomnienia , a stosowane kary są nieskuteczne, wówczas mamy do czynienia z trudnościami wychowawczymi”.2 Kłopoty zaczynają się gdy zachowanie odbiega od ogólnie przyjętych norm moralnych w społeczeństwie. W przypadku poważnych zakłóceń mówimy o zjawisku niedostosowania społecznego. Wg J. Konopnickiego dziecko niedostosowane społecznie to takie, które: Nie działa w swoim własnym interesie, co dowodzi jego frustracji, Zachowaniem swoim sprawia wiele kłopotów, Reakcje jego są skomplikowane, Przeżywa wiele niepowodzeń, Nie mając możliwości osiągania sukcesów, czuje się nieszczęśliwe. 3 Przyczyn trudności wychowawczych może być wiele. Niemniej skupię się na źródłach tkwiących w rodzinie, ponieważ dobrze wychowane, o wykształconych nawykach respektowania norm moralnych, jest na ogół odporne i nie daje się sprowadzić na złą drogę.4 Jeśli dziecko dobrze rozumieją swoje dziecko , pomagają mu w pokonywaniu trudności, mogą je uchronić przed niekorzystnymi wpływami z zewnątrz. Wśród przyczyn trudności wychowawczych tkwiących w rodzinie najczęściej wymienia się: Niewłaściwy stosunek do dziecka – postawa rodziców w stosunku do dziecka może być przyczyna powstawania trudności wychowawczych. Dobry kontakt z rodzicami, zapewnia poczucie bezpieczeństwa i wiarę we własne siły, ułatwia zdobycie uznania i przyjaźni wśród rówieśników. Dzieci wychowywane przez rodziców pobłażliwych charakteryzuje niższy poziom wytrwałości, ograniczona ciekawość. Nadopiekuńczość może doprowadzić dziecko do przekonania ,że każdy jego wybryk będzie tolerowany. Utrudnia to wykształcenie hamulców powstrzymujących od zachowań szkodliwych, sprzecznych 1 Za Józef Górniewicz „Teoria wychowania” , Toruń – Olsztyn 1996, s.14 Irena Jundziłł „Trudności wychowawcze w rodzinie”, NASZA KSIĘGARNIA, W-wa 1989, s.41 3 „ O niektórych trudnościach wychowawczych” –Ewa Jagiełło - „Życie szkoły” nr 6, czerwiec 2004, WSiP , s.417 4 Irena Jundziłł – poz. cyt. s.38 2 z ogólnie przyjętymi normami społecznymi. Natomiast dzieci rodziców o postawach unikających są zazwyczaj agresywne, źle się uczą, są kłótliwe, nie przestrzegają umów grupowych. Takie zachowanie są najczęściej manifestacja niespełnionych oczekiwań dziecka. Wg Z. Skornego zachowania agresywne dzieci bywają następstwem blokady potrzeby afiliacji, potrzeby uznania społecznego oraz potrzeby samodzielności. Blokada potrzeby afiliacji wywołana jest oziębłości uczuciową rodziców, brakiem z ich strony objawów serdeczności i życzliwości, nadmierna surowością i częstym stosowaniem kar. Niezaspokojona potrzeba uznania społecznego – zbyt częste upominanie, wytykanie wad i braków, oraz blokada potrzeby samodzielności może być stymulatorem zachowań agresywnych dziecka. Nie uzgodnione metody postępowania z dzieckiem – utrudniają dziecku rozumienie i przyswajanie norm regulujących współżycie społeczne. U dziecka powstają dwa typy zachowań: jeden aprobowany przez matkę , drugi przez ojca. W obecności rodziców dziecko postępuje tak jak sobie tego życzy rodzic, którego się bardziej boi. Podobnie przedstawia się sytuacja z własnym postępowania rodziców. Niezgodność postaw rodziców może prowadzić do zaburzeń w zachowaniu. Przyczyną trudności wychowawczych mogą być również nie uzgodnione sposoby nagradzania i karania. Niewydolność wychowawcza rodziny – jeżeli oboje rodzice są niezaradni życiowo, a sprawy wychowawcze przerastają ich możliwości ,może dojść do sytuacji ,kiedy dzieci nie mając wzoru do naśladowania lekceważą rodziców. Dzieci z takich rodzin szybko staja się samodzielne ,są pozbawione kontroli dorosłych - próbują także wytrzymałość granic tolerancji rodziców. Brak autorytetu powoduje utrudnione wartościowanie zjawisk w otaczającym świecie. Dysfunkcjonalność rodziny – groźba rozpadu rodziny wywołuje wiele trudności wychowawczych. Jeżeli dojdzie do rozpadu rodziny największym wrogiem prawidłowego rozwoju dziecka jest wrogość rodziców wobec siebie. Nastawiają oni dziecko przeciwko drugiemu rodzicowi, utrudniają kontakty. W takich warunkach trudno o równowagę psychiczna dziecka, czuje się pokrzywdzone, zaburzeniu ulega sfera emocjonalna. Trudności piętrzą się gdy dochodzi do powstania nowej rodziny, w której rodzą się dzieci, które dziecko przy złych stosunkach z rodzicem uważa za konkurencję, czuje się nie potrzebne, niekochane… Chcąc zwrócić na siebie uwagę stwarza wiele trudności. Patologia rodziny – najgorszym wrogiem prawidłowego rozwoju osobowości dziecka jest alkoholizm rodziców. Dziecko w takiej rodzinie wzrasta w ciągłym strachu, staje się znerwicowane, niezrównoważone. Jeżeli do tego dochodzi bieda , głód doprowadza niekiedy do kradzieży, a złe warunki materialne i niedożywienie są przyczyną trudności z nauką. Źródłem trudności wychowawczych może być także niski poziom moralny rodziców i innych członków rodziny. Dorośli najczęściej używają wulgarnego języka, tolerują kradzieże, posługują się oszustwem i nie żyją według ogólnie przyjętych norm społecznych. Tacy rodzice nie uczą dziecka właściwego zachowania, co może stwarzać dziecku problemy w jego relacjach z innymi ludźmi. Wadliwa organizacja środowiska rodzinnego – w rodzinach o złej organizacji życia – brak ustalonych godzin snu, posiłku, miejsca do odrabiania lekcji - występuje największy wróg dobrego wychowania brak konsekwencji. W takich rodzinach nie ma jednoznacznie ustalonych praw i obowiązków. Wszystkie wymagania stają się względne. W takich rodzinach czas wolny zazwyczaj jest niekontrolowany. Rodzice nie są wzorem naśladowania dla dzieci, nie wdrażają do przestrzegania norm społecznych. Różnorodne trudności są nieodłącznym elementem wychowania, tak samo jak immanentnie tkwią w ludzkim życiu i międzyludzkich kontaktach. Wiele z nich wygasa po pewnym czasie, inne muszą być bardzo długo i z niemałym wysiłkiem eliminowane. Proces ten przebiega tym łatwiej, im pełniej rozpoznana jest 2 specyfika trudności, zawsze przecież z czegoś one wynikają, z czymś się wiążą, coś się na nie składa. Znajomość tego oraz racjonalne postępowanie pedagogiczne sprzyja eliminowaniu i właściwemu rozwiązywaniu trudności. 5 BIBLIOGRAFIA: Irena Jundziłł „Trudności wychowawcze w rodzinie”, NASZA KSIĘGARNIA, W-wa 1989 „O niektórych trudnościach wychowawczych” –Ewa Jagiełło - „Życie szkoły” nr 6, czerwiec 2004, WSiP Jadwiga Raczkowska „Na tropach rodzicielskich niepowodzeń” Józef Górniewicz „Teoria wychowania” , Toruń – Olsztyn 1996 INSTYTUT WYDAWNICZY ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH – Warszawa 1988 5 Jadwiga Raczkowska „Na tropach rodzicielskich niepowodzeń” ,INSTYTUT WYDAWNICZY ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH, W-wa 1988, s.35 3