nazwy służebne

Pochodzenie nazw miejscowych
mojego regionu
Tomasz Szilman
Cel prezentacji
Moim zadaniem jest przedstawienie nazw
geograficznych zwanych toponimami lub
geonimami, czyli nazw obiektów przestrzennych,
terenowych zamieszkałych i niezamieszkałych
przez człowieka.
Nazwy miejscowe, określające miasta, osady,
wsie i wszelkie obiekty zamieszkałe nazywamy
ojkonimami.
Wyrazy dzielimy na:
Wyrazy pospolite
Nazwy własne
powstawanie nazw własnych
z wyrazów pospolitych
Onomastyka
z innych nazw własnych
w sposób mieszany z obu elementów
Pierwsza wzmianka, która przypuszczalnie dotyczy
Chorzowa pochodzi z bulii papieża Innocentego II:
„wieś pod Bytomiem , która się Zuersov (Zwierszów lub
Zwierzów) zowie , z chłopami , kopaczami srebra , z dwiema
karczmami należy wyłącznie do jurysdykcji arcybiskupa”
Drugi dokument, który być może dotyczy Chorzowa pochodzi
z 1198 roku i wspomina o osadzie noszącej nazwę Coccha
Pierwsza oficjalna wiadomość na temat Chorzowa pochodzi z 1257 r.,
kiedy książę Władysław (książę Opola i Raciborza) wydał dekret nadający
braciom zakonu Bożogrobców prawo założenia, osiedlenia i ponownego
odbudowania wsi Charzowa, zrównanej z ziemią przez Tatarów.
...(Tatarzy) srożyli się także żelazem i ogniem we wsiach Charzow i Domb
tak okrutnie , aby pozostały tylko puste obszary rzeczonych wsi i nazwa
W 1822 r. Z obszaru Świętochłowic,
Łagiewnik, Bytomia i Hajduk wykrojono teren pod
samodzielną kolonię górniczo - hutniczą, którą
nazwano Królewska Huta (Königshütte).
1 lipca 1934 roku następuje połączenie
Królewskiej Huty z Chorzowem i Nowymi
Hajdukami oraz nadanie wspólnej nazwy
Chorzów
MACIEJKOWICE
Najstarsza wzmianka o wsi
Maciejkowice (Maczeikowitz)
pochodzi z 1421 roku. Nazwa
pochodzi prawdopodobnie od
imienia Macieja. Od północy
gmina graniczyła z obszarem
dworskim Antoniowiec,
będącym folwarkiem.
•
KLIMZOWIEC
Sto lat temu była to osada położona nad małym
strumykiem. Młynarz Jacek Klimza zorientował
się że można strumyk wykorzystać do
napędzania koła młyńskiego. Wokół młyna
pobudowano kilka chat. W których mieszkali
Klimzowianie.
Kościółek drewniany na
Górze Redena
1 kwietnia 1939 r.
Do Chorzowa
przyłączono Wielkie
Hajduki,
Szarlociniec oraz
część Kochłowic.
Miasto liczyło
wówczas 139 305
mieszkańców.
Ratusz w Hajdukach
Teatr Rozrywki
Przedszkole
Szkoła im. St. Batorego
Nazwę Lublińca wywodzi się od powiedzenia hipotetycznego
założyciela miasta Władysława I Opolczyka, który polując w
miejscowych borach powiedzieć miał w miejscu, gdzie później gród
stanął:
„Lubi
miasto
i kościół
Od słów
lubimi
misię
siętu
miała
powstać
nazwazbudować”
Lubliniec. Według
językoznawców jest ona formą nazwy dzierżawczej, pochodzącej od
nazwy osobowej Lubla
LUBLINIEC
Lubliniec powstał wokół zamku myśliwskiego i kaplicy, które około
1272 roku zbudował książę Władysław Opolski. Na miejscu dawnej
kaplicy wybudowano później dzisiejszy kościół parafialny pod
wezwaniem świętego Mikołaja.
KOSZĘCIN
Nazwa miejscowości wywodzi się od nazwy osobowej
Koszęta - Konstanty; według ludowych przekazów, ma
związek z legendarnym pierwszym właścicielem Koszęcina księciem Gosławem Koszeńskim lub zajęciem pierwotnych
mieszkańców - wyplataniem koszy
Dziś duża wieś, ośrodek gminy. Nazwa oddaje właściwości
terenu wciśniętego ciasno między połacie lasów, a później
także i stawów. Czas powstania wsi datuje się na lata 1500
SOLARNIA
W bliskości Lublińca jest także Solarnia, dawniej Warmusie zwana.
Archeolodzy ustalili, że już w czasach prehistorycznych istniało tutaj
osadnictwo związane z tzw. kulturą łużycką (1300-550 p.n.e.)
SOLARNIA
W średniowieczu miejsce warzenia i przechowywania soli.
Sprowadzano ją z Wieliczki w stanie surowym (w tzw. bałwanach),
czyszczono, mielono, wreszcie przegotowywano, przygotowując do
konsumpcji. Całym procesem zajmowali się specjalni dzierżawcy,
zwani solarzami, solnikami lub prasołami (łac. salinator)
Gwara
Terytorialna odmiana języka ogólnonarodowego, mowa wsi różniąca się
cechami fonetycznymi, morfologicznymi, składniowymi, leksykalnymi,
niekiedy nazwa języka środowiskowego lub zawodowego
Gwara śląska
Dialekt śląski jest językiem ludu pogranicza, w którym doszło do
przemieszania się słownictwa (staro)polskiego, czeskiego (morawskiego) i
niemieckiego. Dialekt śląski posiada, co najmniej, dwie odmiany różniące
się zarówno słownictwem, jak i fonetyką. Obecnie trwają prace nad
utworzeniem śląskiego języka literackiego.
Przykłady
kiszka = kwaśne, zsiadłe mleko
kopruch = komar; forma wyłącznie śląska
kółko = rower; forma typowo śląska
krupniok = kaszanka, kiełbasa z kaszy i świńskiej krwi
kucać = kaszleć
łonacyć, onacyć = bardzo charakterystyczny śląski czasownik,
przeca = przecież
rzykać = modlić się, mówić pacierz;
sam = tutaj, tu, np. podź sam = chodź tutaj;
WNIOSKI
• Analizując pochodzenie nazw miejscowości Chorzowa i
dzielnic, należy stwierdzić że dominują tu nazwy
patronimiczne i dzierżawcze
• Nazwy miejscowe Lublińca i okolic to głównie nazwy
służebne i nazwy rodowe
Dziękuję za uwagę!
Tomasz SZILMAN