docPodróżowanie po Ukrainie
download 
Reklamacja Transkrypt
Podróżowanie po Ukrainie
Przewodnik dla wolontariuszy EVS z Polski na Ukrainie Lwów 2010 Wstęp 3 4 Ukraina 6 Język ukraiński czy rosyjski? 14 19 22 EVS EVS na Ukrainie Podróżowanie po Ukrainie Atrakcje turystyczne (zachodniej) Ukrainy 30 Aneksy Wstęp Integrująca się Europa stwarza młodym ludziom z różnych jej krańców konkretne możliwości wzajemnego poznania się. Jedną z nich jest program „Młodzież w działaniu”, a w jego ramach Wolontariat Europejski. Można go odbywać nie tylko w krajach członkowskich Unii Europejskiej, ale również w jej sąsiedztwie, w tym na Ukrainie. Ukraina jest krajem bliskim Polakom, nie tylko geograficznie, ale także historycznie i psychologicznie. Jest to odzwierciedlone w liczbie wolontariuszy z Polski, jacy przyjeżdżają do tego kraju – około 30 Polaków przebywało na Ukrainie w ramach Wolontariatu Europejskiego w 2009 r. Jednym z nich był autor niniejszego poradnika, a organizacją goszczącą – Akademia Ukraińskiej Młodzieży z siedzibą we Lwowie. Stworzenie poradnika było jednym z najważniejszych elementów mojego projektu Lviv-Lublin EVS connection. Poniższa książeczka ma na celu przybliżenie przyszłym polskim wolontariuszom EVS specyfiki odbywania wolontariatu na Ukrainie na przykładzie moich własnych doświadczeń oraz tych przekazanych mi przez koleżanki i kolegów wolontariuszy, za co serdecznie im dziękuję. Większość z nas odbywała wolontariat we Lwowie, dlatego poradnik pisany jest z nieco zachodnioukraińskiej perspektywy. Jednak z drugiej strony, w przyszłości prawdopodobnie nie zmieni się fakt, że większość Polaków na Ukrainie odbywać będzie swój wolontariat właśnie w tym regionie. Gdy rodzice jednego z wolontariuszy dowiedzieli się o jego pomyśle wyjazdu na Ukrainę w ramach EVS, spotkał się z komentarzami typu a po co ty tam oraz a co ja ludziom powiem. Większość jego znajomych uznała ponadto, że zwariował. Sam, już po przekroczeniu granicy, pomyślał Boże!!! Co ja tutaj robię? Dobra, wytrzymam dwa tygodnie i wrócę. Poniższy poradnik będzie przydatną lekturą dla rodziny i znajomych wolontariusza, aby przekonali się, że Ukraina to nie koniec świata. Sam pochodzę z Kielc, miasta raczej oddalonego od polsko-ukraińskiego pogranicza. Przed wyjazdem na wolontariat nie byłem nigdy na Ukrainie. Mam nadzieję, że poradnik pomoże wam trochę szybciej odnaleźć się w nowym, innym od polskiego, ukraińskim środowisku. Ukraina to wspaniały kraj, ze wszystkimi swoimi zaletami i wadami. Odbycie tam Wolontariatu Europejskiego to wyjątkowa przygoda. Mam nadzieję, że poniższy przewodnik upewni Was w waszym wyborze. Powodzenia! Paweł Hińcza EVS WOLONTARIAT EUROPEJSKI Krótko o programie „Młodzież w działaniu” i Wolontariacie Europejskim Program „Młodzież w działaniu” – to program Unii Europejskiej, który stwarza młodym ludziom możliwość rozwoju poprzez nauczanie nieformalne i dialog międzykulturowy w ramach projektów wewnątrzkrajowych oraz międzynarodowych. W ramach tego programu młodzi Polacy mogą uczestniczyć razem z innymi młodymi Europejczykami m.in. w wymianach młodzieżowych, wolontariacie, szkoleniach. Główne cele programu to: sprzyjanie powstawaniu tożsamości europejskiej wśród młodych ludzi, wspieranie ich aktywności, rozwój solidarności, tolerancji, wzajemnego zrozumienia między nimi, tworzenie systemów wsparcia działań młodzieży oraz rozszerzanie europejskiej współpracy międzynarodowej w kwestiach młodzieżowych. Priorytetami są obecnie: obywatelstwo europejskie, aktywizacja młodzieży oraz kulturalna różnorodność. Jedną z akcji programu „Młodzież w działaniu” jest właśnie Wolontariat Europejski, na który wybierasz się zapewne właśnie teraz. Czym jest Wolontariat Europejski? Jest to tzw. Akcja 2 programu. Wolontariat Europejski finansuje projekty opracowane dla pełnoletnich młodych ludzi przez organizacje i instytucje z krajów uczestniczących w Programie. W praktyce oznacza to tyle, że polscy wolontariusze wyjeżdżają do innych krajów europejskich, a wolontariusze z Europy przyjeżdżają do organizacji polskich, by przez kilka miesięcy pracować społecznie w polskich organizacjach i instytucjach. Przede wszystkim pamiętaj, że jako wolontariusz nie będziesz za wykonywane przez Ciebie czynności dostawał wynagrodzenia. Będziesz miał za to zagwarantowane wyżywienie, zakwaterowanie, indywidualną opiekę oraz drobne kieszonkowe. Program pokryje również koszty niezbędnych szkoleń (w tym podstawowego kursu językowego), podróży i ubezpieczenia. Co wolontariusz ma zapewnione? 1. Szkolenia: • szkolenie przygotowawcze (pre-departure, przed wyjazdem za granicę) • szkolenie wprowadzające (on-arrival, wkrótce po przyjeździe do kraju goszczącego) • spotkanie pośrednie (mid-term, ewaluacyjne w połowie trwania projektu) • spotkanie ewaluacyjne po zakończeniu projektu • kursy i szkolenia przed i w czasie trwania projektu (kurs językowy, kursy praktyczne) 2. Pokrycie wszystkich kosztów pobytu, w tym ubezpieczenia, kosztów podróży, wyżywienie i zakwaterowanie oraz kieszonkowe. 3. Inne: • pomoc merytoryczną i wsparcie ze strony przydzielonego opiekuna (tzw. mentora) • możliwości kontynuacji działań o charakterze międzynarodowym (np. wymiany) • certyfikat z Komisji Europejskiej zaświadczający o udziale w Programie Wspólnotowym „Młodzież w działaniu” – Wolontariat Europejski EVS. Na stronach www.mlodziez.org.pl znajdziesz szczegółowe informacje o wszystkich zasadach Wolontariatu Europejskiego. Dowiesz się, jak zostać wolontariuszem, co zrobić, by zostać organizacją goszcząca lub wysyłającą wolontariuszy. Jeśli po zapoznaniu się z zasadami Wolontariatu będziesz chciał zasięgnąć dodatkowych informacji, zgłoś się do jednego z Ośrodków Regionalnych (adresy na stronie). Ich pracownicy są po to, by pomóc Wam uzupełnić wiedzę o Programie i udzielić praktycznych wskazówek. Dodatkowo, każdy Polak jadący na Wolontariat Europejski powinien otrzymać w czasie szkolenia przedwyjazdowego broszurę „Kieszonkowy przewodnik Wolontariusza Europejskiego” wydaną przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji oraz polską Narodową Agencję Programu „Młodzież w Działaniu” (dostępny też na stronie: http://www. mlodziez.org.pl/index.php/ida/868?p=2). Tam znajdują się wszelkie niezbędne informacje potrzebne przyszłym wolontariuszom, także o ubezpieczeniu AXA. Dlatego poniższy przewodnik nie będzie powielał znajdujących się tam informacji, a jedynie skupi się na specyfice odbywania wolontariatu właśnie na Ukrainie. Dlaczego Ukraina? Mimo, że Ukraina nie jest członkiem Unii Europejskiej, młodzież z tego kraju może brać udział w Wolontariacie Europejskim w jednym z krajów UE, a obywatele UE, w tym Polacy, mogą odbyć swój wolontariat na Ukrainie. Kraj ten należy bowiem do tzw. sąsiedzkich krajów partnerskich: Europa PołudniowoWschodnia Europa Wschodnia i Kaukaz Albania Bośnia i Hercegowina Była Jugosłowiańska Republika Macedonii Chorwacja Czarnogóra Serbia Armenia Azerbejdżan Białoruś Federacja Rosyjska Gruzja Republika Mołdowy Ukraina Kraje Basenu Morza Śródziemnego Algieria Autonomia Palestyńska Egipt Izrael Jordania Liban Maroko Syria Tunezja Istnieją także inne kraje partnerskie poza Europą. Procedura ubiegania się o projekt w tych krajach odbiega jednak od procedury wyjazdu do najbliższego sąsiedztwa UE. Ukraina Україна Podział administracyjny Składa się z 24 obwodów (ukr. oблacть), 2 miast wydzielonych oraz Autonomicznej Republiki Krym Obwody dzielą się na 492 rejony (ukr. pайон) Największe miasta: Kijów (Київ) — (2,740,233 mieszkańców) Charków (Харків) — (1,457,786) Dniepropietrowsk (Дніпропетровськ) — (1,014,340) Odessa (Одеса) — (1,005,676) Donieck (Донецьк) — (980,862) Zaporoże (Запоріжжя) — (785,128) Lwów (Львів) — (735,114) Krzywy Róg (Кривий Ріг) — (681,334) Mikołajów (Миколаїв) – (506,381) Mariupol (Маріуполь) — (474,715) Ługańsk (Луганськ) — (441,846) Informacja statystyczna Powierzchnia: 603 700 km² Ludność: 46 143 tys. Język urzędowy: ukraiński Stolica: Kijów Ustrój państwa: republika Główne wyznania: prawosławni, grekokatolicy, katolicy Pismo: cyrylica Ruch uliczny: prawostronny Numer kierunkowy: +380 Napięcie w sieci: 220 wolt (gniazdko elektryczne identyczne jak w Polsce) Czas Różnica w stosunku do czasu w Polsce: +1 godzina Różnica w stosunku do czasu GMT: + 2 godziny Przejście na czas letni: ostatnia niedziela marca Przejście na czas zimowy: ostatnia niedziela października Waluta Nazwa waluty: Ukraińska Hrywna ( UAH ) Jednostka podziału: Kopiejka Kurs: od 2,67 do 3,00 UAH za 1 zł (2010 r.) Numery alarmowe Straż pożarna (pożeżna bryhada): 101 Policja (milicja): 102 Pogotowie ratunkowe (szwydka medyczna dopomoha): 103 Pogotowie gazowe: 104 Sieć telefonów komórkowych Na Ukrainie rozwinięta jest sieć telefonii komórkowej. Zasięg ogólnokrajowy mają prawie wszyscy operatorzy, m.in.: Life – najtańsze rozmowy zagranicę, przy odpowiednio wybranej taryfie minuta do Polski kosztuje 1,2 UAH. Kyivstar – popularny na zachodzie i w centrum. MTC – najbardziej popularny na wschodzie kraju. Do sieci komórkowej można podłączyć się po zawarciu umowy abonenckiej z operatorem lub kupując kartę pre-paid. Karty do uzupełnienia rachunku można kupić praktycznie w każdym kiosku i w sklepach firmowych. Sieć pocztowa Na Ukrainie nazywa się Ukrposzta (odpowiednik Poczty Polskiej). Rodzaje listów: - zvyczajnyj (ros. obycznyj, pl. zwykły) - na zamovlennja (ros. zakaznoje, pl. polecony) - avia (przewóz samolotem) - żeleznodorożnyj (przewóz pociągiem) Prawdopodobnie nie ma większej różnicy pomiędzy dwoma ostatnimi rodzajami Ceny znaczków zbliżone do polskich. Internet We wszystkich dużych miastach istnieją kawiarnie internetowe oferujące szybkie łącza. W centrach miast w wielu kawiarniach i restauracjach jest dostęp „wi-fi”. Godziny pracy urzędów i placówek handlowych Urzędy – od godziny 09.00 do godz. 18.00, przerwa obiadowa z reguły od godz. 13.00 do 14.00 (mogą trwać także od godz. 14.00 do 15.00). Sklepy spożywcze – z reguły od godz. 08.00 lub 09.00 do godz. 19.00 lub 20.00. Niektóre, głównie supermarkety, czynne są do godz. 24.00, mniejszość całodobowo. Święta i dni wolne od pracy Data 1 stycznia 7 stycznia 8 marca święto ruchome 1 maja 9 maja święto ruchome 28 czerwca 24 sierpnia Nazwa polska Nowy Rok Boże Narodzenie Międzynarodowy Dzień Kobiet Wielkanoc Międzynarodowy Dzień Pracy Dzień Zwycięstwa Dzień Świętej Trójcy Dzień Konstytucji Dzień Niepodległości Oficjalna nazwa ukraińska Новий рік Різдво Христове Міжнародний жіночий день Пасха (Великдень) День міжнародної солідарності трудящих День Перемоги Трійця День Конституції України День незалежності України Uwaga: jeśli święto przypada na sobotę lub niedzielę, dzień wolny od pracy z tytułu święta przenoszony jest na dzień następny po dniu nieroboczym. Inne święta: 14 stycznia – Nowy Rok Starego Kalendarza, święto rodzinne 22 stycznia – Dzień Ukraińskiej Jedności (Deń Sobornosti) 1 kwietnia – Dzień śmiechu Trzeci weekend maja – Dzień Europy 1 czerwca – Dzień dziecka 24 czerwca – Dzień młodzieży 1 września – Dzień wiedzy, Dzień otwartych drzwi, początek roku szkolnego 19 grudnia – Dzień Św. Mikołaja Historia Ще не вмерла України і слава, і воля, Ще нам, браття молодії, усміхнеться доля. Згинуть наші воріженьки, як роса на сонці. Запануєм і ми, браття, у своїй сторонці. (Jeszcze Ukraina nie umarła… – pierwsza zwrotka hymnu Ukrainy) Historia ziem ukraińskich jest co najmniej równie długa jak historia ziem polskich. Pierwsza pisana wzmianka o obecnej stolicy Ukrainy, Kijowie, pochodzi z VIII w. Dniepr, nad którym to miasto zostało założone, stanowił w IX w. część ważnego szlaku handlowego od Waregów do Greków. W roku 988 władca Rusi Kijowskiej – Włodzimierz Wielki przyjął chrześcijaństwo w obrządku bizantyjskim. W XII w. Ruś – tak jak Polska – uległa podziałom dzielnicowym. W XIII w., pod naporem najazdu mongolskiego, większość księstw ruskich straciła niezależność polityczną. Jednym z nich, które najdłużej opierało się zależności od obcej władzy było księstwo halickowłodzimierskie. W XIV w. księstwa ruskie stały się obiektem zainteresowania sąsiadów. Węgrzy zajęli tereny obecnej Rusi Zakarpackiej, Polacy przejęli ziemię halicko-włodzimierską, a Litwini ogromne obszary od Połocka po Dolny Dniepr. Reszta ziem ruskich powoli wydobywała się z zależności mongolskiej. Ziemie nad Dolnym Dnieprem, pomiędzy Dnieprem a Dniestrem oraz Wołyń zostały na mocy unii lubelskiej z 1569 r. przejęte od Litwy przez Królestwo Polskie. Na części tego obszaru istniały tzw. Dzikie Pola, rozległe i bogate w zwierzynę stepy położone w dolnym biegu Dniepru na jego lewym brzegu, gdzie sprawowanie jakiejkolwiek władzy administracyjnej nie było w tamtych czasach łatwe. Ludność osiedlającą się tam zaczęto nazywać Kozaczyzną. Rozpoczęła ona w XVII w. walkę o samodzielność polityczną. Wbrew nadziejom kozackim, ich walka doprowadziła jedynie do zmiany przynależności części ich ziem z polskiej na rosyjską. Ich wystąpienie pozwoliło jednak na wzbogacenie rusińskiej tożsamości. Ziemie ukraińskie, z wyjątkiem Galicji, znalazły się w granicach Rosji pod koniec XVIII w., głównie w efekcie rozbiorów Rzeczypospolitej. W 1783 r. Chanat Krymski został anektowany przez Rosję i zamieniony w prowincję Nowa Rosja. Nowo zdobyte stepy nad Morzem Czarnym zaczęto kolonizować m.in. przy pomocy ukraińskich chłopów. Powstały na tym terenie nowe miasta jak Chersoń (1778), Mikołajów (1789) czy Odessa (1793/1794). Szybka urbanizacja tych terenów w stuleciach XIX i XX diametralnie zmieniła wcześniejszą geografię zaludnienia ziem Ukrainy, z jej tradycyjnym środkowozachodnim centrum i południowo-wschodnimi peryferiami. Ukraińskie procesy narodowotwórcze toczyć się miały w warunkach braku własnego państwa. W 1720 r. Piotr I zakazał drukowania na Ukrainie jakichkolwiek książek poza literaturą religijną. Parę dekad później rozpoczęła się na tych terenach intensywna rusyfikacja szkolnictwa. Dekret Wałujewa z 1863 r. zabraniał publikowania w języku ukraińskim utworów nienależących do literatury pięknej. Wydany 18 maja 1876 r. przez cara Aleksandra II ukaz emski zakazywał nie tylko drukowania ukraińskich książek w imperium 10 rosyjskim i przywożenia ich z zagranicy, ale również posługiwania się językiem ukraińskim w życiu publicznym. Stosunkowo łatwiej rozwijać się było ukraińskiemu ruchowi narodowemu na terenie wschodniej Galicji od końca lat 60. XIX w. Klęska zarówno carskiej Rosji jak i Austro-Węgier w czasie I wojny światowej doprowadziła do powstania Ukraińskiej Republiki Ludowej ze stolicą w Kijowie (listopad 1917 r.) oraz Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej ze stolicą we Lwowie (listopad 1918 r.). Obie przegrały wojnę o przetrwanie, ta pierwsza z bolszewickimi i białymi wojskami rosyjskimi, ta druga z Polakami. W ich miejsce powstała Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka (USRR). Było to suwerenne państwo jedynie w teorii, współzałożyciel Związku Radzieckiego w 1922 r. Na terytorium USRR doszło do jednej z największych tragedii okresu stalinowskiego w ZSRR – tzw. Hołodomoru. W latach 1932-1933 władze radzieckie doprowadziły w sposób sztuczny do niedoborów żywności na terytorium Ukrainy – bezwzględnie egzekwowały nieodpłatne kontyngenty dostaw produktów rolnych w wymiarze przekraczającym możliwości produkcyjne wsi. W wyniku tej polityki umarło z głodu kilka milionów mieszkańców radzieckiej Ukrainy. W wyniku drugiej wojny światowej terytorium USRR powiększyło się o byłą wschodnią Galicję, zachodni Wołyń, północną Bukowinę (Czerniowce), południową Besarabię (Białogród Dniestrowski) oraz Ruś Podkarpacką (Użhorod). Kryzys ekonomiczny i polityczny państwa radzieckiego drugiej połowy lat 80. doprowadził na Ukrainie do nasilenia nastrojów niepodległościowych, również wśród jej władz. Deklaracja o suwerenności Ukrainy uchwalona została przez Radę Najwyższą Ukrainy 16 lipca 1990 r., a 24 sierpnia 1991 r. Rada uchwaliła Akt niepodległości. Ludność potwierdziła ten fakt w referendum 1 grudnia 1991 r. W latach 90. kraj dotknął kryzys polityczny i ekonomiczny. Od 2000 r. nastąpiła poprawa w gospodarce, a w 2004 r. pomarańczowa rewolucja przeciwdziałała sfałszowaniu wyborów prezydenckich. Od 2007 r. Ukraina negocjuje układ o stowarzyszeniu z Unią Europejską. 11 Słynni Ukraińcy Z grona postaci historycznych, najpopularniejszym władcą w całym kraju jest z pewnością Włodzimierz Wielki, który ochrzcił Ruś Kijowską w 988 r. Jest świętym prawosławnym i greckokatolickim. Jednakże na obszarze Ukrainy zachodniej, gdzie trafia większość polskich wolontariuszy, postacią szczególnie pamiętaną jest Danylo (Daniel) Halicki. Rządził on państwem halicko-włodzimierskim w połowie XIII w. i zapisał się jako ambitny władca. Zreformował on swoją kancelarię na wzór zachodni Dążąc do wyzwolenia się od zależności mongolskiej zawarł nawet sojusz z papieżem, w zamian za co otrzymał koronę królewską i w ten sposób został jedynym w historii królem na ziemiach ruskich, gdzie z reguły rządzili albo kniaziowie albo carowie. Był też budowniczym – założył takie grody jak Lwów (nazwany na cześć syna Lwa) oraz Chełm, dokąd przeniósł stolicę z grodu Halicz. Dokonał też licznych, choć krótkotrwałych podbojów, uzależniając od swojej władzy nawet Kijów. Jego pomniki ozdabiają m.in. Lwów i Halicz. Wiele wybitnych postaci z ukraińskiego panteonu historycznego znanych jest również w Polsce. Dotyczy to zwłaszcza siedemnastowiecznych wodzów kozackich, a szczególnie Bohdana Chmielnickiego, wodza największego w dziejach powstania kozackiego. Upamiętniony został on m.in. dużym pomnikiem na placu przed Soborem Św. Zofii w Kijowie. Poza nim wymienić należy Iwana Mazepę, hetmana z czasów wojny północnej z początku XVIII w., który opowiedział się po stronie Szwecji przeciw Rosji. Poza epizodem wojennym, był on wcześniej wielkim mecenasem sztuki. Inni warci wspomnienia hetmani to m.in. Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny, sojusznik Polski z czasów bitwy chocimskiej 1621 r., Iwan Wyhowski, który zabiegał o unię z Polską w czasach powstania Chmielnickiego i rozgromił armię rosyjską w bitwie pod Konotopem oraz Piotr Doroszenko, który sprzymierzył się z Turcją przeciw Rosji i Rzeczypospolitej. Ich nazwiska upamiętnione są często w nazwach ulic. Z okresem ukraińskiego odrodzenia narodowego związany jest nierozerwalnie Taras Szewczenko (1814-1861), z pochodzenia chłop pańszczyźniany (żył w poddaństwie do 24 roku życia) , utalentowany malarz i poeta (warto przywołać m.in. zbiór poezji Kobzar czy poemat Hajdamacy). Był również członkiem tajnego Bractwa Cyryla i Metodego, założonego w Kijowie w latach 1845/1846, ale szybko zdekonspirowanego. Była to studencka organizacja, która postulowała utworzenie ukraińskiego członu w ramach słowiańskiej federacji. Podstawowym ich dokumentem programowym były Księgi bytu narodu ukraińskiego. Za działalność w tej organizacji spędził 10 lat na Syberii. Innym wielkim Ukraińcem był Iwan Franko (1856- 12 1916), działacz społeczny, galicyjski socjalista, pisarz i poeta. W 1890 r. współzałożył Ukraińsko-Ruską Partię Radykalną, pierwsze w Galicji ukraińskie ugrupowanie polityczne o ideologii socjalistycznej. Współpracował z lwowskim Towarzystwem Naukowym im. Szewczenki. Jego imię nosi m.in. Uniwersytet Państwowy we Lwowie. W 1962 r. przemianowano na jego cześć miasto Stanisławów na Iwano-Frankowsk. Kolejną zasłużoną postacią dla kultury ukraińskiej jest Lesia Ukrainka (Larysa Kosacz-Kwitka, 1871-1913), poetka, pisarka i krytyk literacki. Opublikowała wiele wierszy i dramatów, m.in. dramat poetycki Lisowa Pisnia (Pieśń Leśna). Utalentowanym i znanym historykiem i politykiem ukraińskim był Mychajlo Hruszewski (1866-1934). Był szefem katedry historii ukraińskiej na Uniwersytecie Lwowskim. Jego monumentalne, 10 tomowe dzieło Historia Ukrainy-Rusi, oprócz dostarczenia wiedzy w duchu patriotycznym, spowodowało również ostateczne odejście od pojęcia Ruś na rzecz używania pojęcia Ukraina. Zyskany dzięki jego działalności naukowej autorytet zaowocował przyznaniem mu stanowiska przewodniczącego Ukraińskiej Centralnej Rady, narodowej administracji sprawującej władzę na Ukrainie po upadku caratu w lutym 1917 r. Następnie objął stanowisko prezydenta Ukraińskiej Republiki Ludowej. Po przegranej przez Ukrainę wojnie o niepodległość przebywał krótko na emigracji. W 1924 r. wrócił jednak do Kijowa, będącego już wtedy pod władzą radziecką. Oskarżony tam o nacjonalizm, został pod koniec życia odsunięty od badań. Wielce kontrowersyjną postacią, zarówno na samej Ukrainie jak i w Polsce jest Stepan Bandera (1909-1959). Był on ukraińskim działaczem niepodległościowym, jednym z przywódców Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) oraz współtwórcą Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA). Kierownik OUN na obszarze Polski od 1933 r. W związku z nasileniem przemocy dokonywanej przez jego organizację w latach 30., został aresztowany w 1934 r. Odzyskał wolność we wrześniu 1939 r. Współtworzył ukraińskie formacje wojskowe, które weszły do Lwowa w 1941 r. (w związku z atakiem Niemiec na ZSRR). Dnia 30 czerwca 1941 r. proklamował Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego. Dokonał tego bez wiedzy i poparcia Niemców, za co został uwięziony. Zwolniony w 1944 r. Przez część ludności Ukrainy wschodniej i Rosję oskarżany jest o kolaborację z Niemcami, przez Polaków o odpowiedzialność za masowe zabójstwa ludności Polskiej dokonane przez UPA na Wołyniu w 1943 r., dla mieszkańców Ukrainy zachodniej bohater walki z okupacją radziecką. 13 Religia, tradycje Ukraina jest krajem zróżnicowanym religijnie. Brak jest wiarygodnych statystyk dotyczących dokładnej liczby wiernych. Skalę różnorodności można jednak zobrazować podając statystykę wspólnot parafialnych: - Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego – ok. 12 tys. parafii, - Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego – ok. 4,5 tys. parafii, - Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny – ok. 1,2 tys. parafii, - Ukraińska Cerkiew Greckokatolicka – ok. 3,7 tys. parafii, - Kościół rzymskokatolicki – ok. 1 tys. parafii. Jednak liczba wiernych nie jest proporcjonalna do sieci parafii – prawdopodobnie około połowa wierzących Ukraińców to wierni UKP Patriarchatu Kijowskiego. Na Ukrainie żyją również przedstawiciele innych religii: Protestantyzm – 2,2% ludności, Judaizm – 0,6%, inne (głównie muzułmanie) – 3,2%. Święta religijne na Ukrainie mają z reguły swe odpowiedniki w świętach polskich, z tą różnicą, że są zwykle przesunięte w stosunku do tych w Polsce o tydzień lub dwa. Jest to spowodowane używaniem przez cerkiew kalendarza juliańskiego, zniesionego już całkowicie na zachodzie. Dla przykładu Boże Narodzenie przypada 7 stycznia, a znane z Polski święto Piotra i Pawła przypadające na 29 czerwca, na Ukrainie przypada 12 lipca. Podobne, a jednocześnie różne w szczegółach od zwyczajów w Polsce są zwyczaje związane z ukraińską Wielkanocą (Welykdeń – Wielki dzień) uważaną również na Ukrainie za największe święto wiosenne, święto Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Jego najważniejsze elementy to: Werbna Niedziela (wierzbowa niedziela) – Niedziela Palmowa, Strasny Tyżdeń (Tydzień Męki Pańskiej) – Wielki Tydzień, Welykdeń/Paska -Wielkanoc i Switly Tyżdeń (Jasny Tydzień) -Tydzień Wielkanocny. W noc Zmartwychwstania Jezusa odprawiane są msze świąteczne, święci się paski (specjalne ciasto), jajka i inne potrawy. W taki sposób cerkiew błogosławi chrześcijan na czas sytych posiłków po długotrwałym poście. Wielkanocny poniedziałek, tak jak w Polsce, nazywany jest Lanym Poniedziałkiem. W tym dniu chłopcy oblewają wodą dziewczęta, za co one mogą się im „odwdzięczyć” we wtorek. Ciekawym jest święto Iwana Kupała – połączenie obrzędów pogańskich ze świętem Jana Chrzciciela. Główną ceremonią są skoki przez ognisko. Obchodzone 7 lipca. W okresie świąt Ukraińcy lubią pokazywać się w wyszywankach – tradycyjnych koszulach. Częściej niż Polacy spędzają święta poza domem, szczególnie Wielkanoc. Spotykają się, spacerują, śpiewają, uczestniczą razem w zabawach aż do wieczora. 14 Język ukraiński czy rosyjski? Język ukraiński jest jednym z trzech największych języków słowiańskich (za językiem rosyjskim i obok języka polskiego). Jest obecnie jedynym językiem urzędowym na Ukrainie. Nie jest on jednak używany przez ludność na całym obszarze kraju. Po pierwsze jest to spowodowane tym, że Ukraina nie jest krajem jednolitym narodowościowo (w przeciwieństwie choćby do Polski). Około 20% jej obywateli to ludność narodowości rosyjskiej, której przodkowie osiedlali się na Ukrainie w ciągu dwustu lat rosyjskiej a następnie radzieckiej władzy. Posługują się oni na co dzień językiem rosyjskim i mieszkają przede wszystkim na Krymie, na wschodzie kraju oraz w Kijowie. Po rosyjsku porozumiewa się także znaczna grupa obywateli uznająca się za Ukraińców. Jest to efekt polityki rusyfikacji miejscowej ludności. Według badań przeprowadzonych w Akademii Kijowsko-Mohylańskiej w Kijowie, trzy wielkie grupy etno-językowe tego kraju to ok. 40% Ukraińców ukraińskojęzycznych, ok. 33% Ukraińców rosyjskojęzycznych i ok. 22% Rosjan. Blisko 80% Ukraińców swobodnie włada językiem rosyjskim. Przykładowo, choć 72,4% mieszkańców Kijowa deklaruje się jako Ukraińcy, jednak tylko 64% z nich uważa język ukraiński za swój język ojczysty, a posługiwać się nim swobodnie potrafi jedynie 23,6%. Rosyjskiego języka uczy się w szkołach na Ukrainie 1,5 mln uczniów. Księgozbiór bibliotek ukraińskich składa się w 62% z książek w języku rosyjskim. Codzienny nakład rosyjskojęzycznych gazet jest znacznie większy niż ukraińskojęzycznych – 25 mln egzemplarzy po rosyjsku wobec 16 mln po ukraińsku. 21,8% zarejestrowanych na Ukrainie mediów drukowanych to media rosyjskojęzyczne, 37,6% - ukraińskojęzyczne, 20% - dwujęzyczne, 16,7% - wychodzi w dwóch edycjach, po jednej w każdym języku. Stolicą ukraińskiej kultury i języka jest Lwów. Językiem ukraińskim posługuje się zdecydowana większość mieszkańców zachodniej oraz centralnej Ukrainy. Tym językiem posługiwać się muszą również urzędy państwowe, w tym deputowani do Rady Najwyższej (parlamentu) Ukrainy. Na Ukrainie język nie jest wyznacznikiem narodowości. Większość mieszkańców tego kraju, którzy na co dzień posługują się językiem rosyjskim, czuje się Ukraińcami, tak samo jak ci posługujący się językiem ukraińskim. Podobna sytuacja występuje np. w Belgii czy Szwajcarii. 15 Stereotypy Jednym z ważnych czynników mających znaczenie dla kształtowania się obrazu Ukraińców w oczach Polaków jest częstotliwość i rodzaj kontaktów między przedstawicielami obu narodów. Jak wiadomo, dla istnienia stereotypu osobiste doświadczenia i kontakty nie są rzeczą konieczną. Żywe kontakty wpływają raczej na modyfikację stereotypów i nie pozwalają im zakorzenić się w świadomości w jakiejś uproszczonej i zeschematyzowanej wersji. Po pierwsze, wydaje się, że Polacy często nie rozróżniają Ukraińców, Białorusinów i Rosjan, określając ich wspólnym, lekceważącym mianem Ruscy. Do tej samej kategorii zaliczają niekiedy nawet Kazachów czy przybyszów z innych krajów azjatyckich, należących dawniej do ZSRR. W rozumieniu stereotypu, mają być to ludzie o wątłej reputacji, przestępcy, członkowie mafii, prostytutki. Młodsze pokolenia kierują się na ogół przekonaniami opartymi na współczesnych obserwacjach – Ukraińcy są dla nich często ludźmi drugiej kategorii, biedakami poszukującymi w Polsce zarobku. Są więc po prostu nieatrakcyjni. Pamięć przeszłości i zakorzenione w historii stereotypy wpływają zaś częściej na opinie ludzi starszych. Większość tego rodzaju stereotypów wzięło się z trudnej przeszłości na polsko-ukraińskim pograniczu. Negatywny obraz Ukraińców jako zbrodniarzy umacniały następnie i rozpowszechniały w młodym pokoleniu wydane po wojnie książki, które były obowiązkową lekturą szkolną. Wszyscy Ukraińcy są w ramach tego stereotypu uznawani za zbrodniarzy, członków band UPA, mimo że tylko część brała udział w mordach, a wielu pomagało Polakom. Niestety, ciągła niezgoda między Polską a Ukrainą co do interpretacji historii (m.in. wydarzeń na Wołyniu w 1943 r.) nie pozwala na ostateczne pełne pojednanie obu narodów. Doświadczenie wskazuje, że stereotypy najłatwiej jest wyeliminować poprzez bezpośredni kontakt z mieszkańcami Ukrainy i miejscową kulturą. Ważne dla ich przełamania było m.in. wsparcie Polaków udzielone Ukraińcom w 2004 r. Ukraińcy to ludzie przyjaźni i otwarci. Pytani o drogę przez obcokrajowca, chętnie i dokładnie mu ją wytłumaczą. Nie wszyscy Ukraińcy są złodziejami usłyszał jeden z polskich wolontariuszy, który zgubił we lwowskiej marszrutce portfel z kilkuset hrywnami oraz wieloma ważnymi dokumentami, a po paru godzinach otrzymał go z powrotem z całą zawartością od kierowcy tego mikrobusa. W każdym narodzie, tak w polskim jak i ukraińskim, są ludzie dobrzy i źli. Stereotypy są wynikiem niewiedzy i ignorancji. Nie powinny być więc brane przez Was pod uwagę, gdy zastanawiacie się nad wyjazdem na Ukrainę. 16 Media i kultura na Ukrainie Telewizja i radio nadają głównie w języku ukraińskim (oryginalnie oraz z napisami bądź dubbingiem). Jednakże w programach publicystycznych wciąż popularny jest język rosyjski, zarówno wśród gości jak i prowadzących. Stacje telewizyjne: Перший національний - http://www.1tv.com.ua/ 5 канал - http://5.ua/ 24 телеканал новин - http://www.24tv.com.ua/ ТРК Україна - http://kanalukraina.tv/ua ІНТЕР - http://inter.ua/uk/ ICTV - http://ictv.ua/ СТБ - http://www.stb.ua/main.php Rozgłośnie radiowe: Радіо Люкс (Radio Lux) – http://www.radiolux.com/ Радіо Свобода (Radio Svoboda) – http://www.radiosvoboda.org/ Наше Радіо (Nasze Radio) – http://www.nasheradio.ua/ MFM – http://www.mfm.ua/ Gala Radio – http://www.galaradio.com/ Tygodniki: Український Тиждень (Ukrainskyj Tyzden) – http://www.ut.net.ua/ Корреспондннт (Korespondent) – http://ua.korrespondent.net/ Коммерсант Украина (Kommersant) – http://commersant.ua/ Главред (Glavred) – http://ua.glavred.info/ Дзеркало Тижня (Dzerkalo Tyznia) – http://www.dt.ua/ Фокус (Focus) – http://focus.ua/ Українська правда (Ukraińska Prawda,) – http://www.pravda.com.ua/ УНІАН (UNIAN), agencja informacyjna – http://unian.net/ Muzyka Pierwsza i najważniejsza rzecz – Hej sokoły to nie narodowa pieśń Ukrainy, a jej śpiewanie przez Polaków w ukraińskich barach jest świadectwem naszej nieznajomości muzyki ukraińskiej. Czego więc warto posłuchać na Ukrainie? Dla rozrywki na pewno charakterystycznego piosenkarza w przebraniu kobiety – Andrija Danyłkę we wcieleniu Vierki Serdiuczki. Ciekawe utwory prezentuje Ruslana, czerpiąca z tradycji ludowej Karpat, znana Polakom parę lat temu z konkursu Eurowizji. Warte polecenia są też zespoły Mandry, Haydamaky, Okean Elzy czy 5’nizza. Ciągle znana i popularna jest twórczość Wołodymyra Iwasiuka zmarłego w 1979 r. Wśród wielu tekstów i melodii jakie napisał, jednym z najbardziej popularnych jest utwór Czerwona ruta. Poniżej jej pełny tekst: 17 Ти признайся мені, Звідки в тебе ті чари, Я без тебе всі дні У полоні печалі. Може, десь у лісах Ти чар-зілля шукала, Сонце-руту знайшла І мене зчарувала? Ty pryznajsja meni Zwidky w tebe ti czary Ja bez tebe wsi dni U poloni pełzali Może des u lisach Ty czar-zillja szukala Sonce rutu znajszla I mene zczaruwala? Червону руту Не шукай вечорами, Ти у мене єдина, Тільки ти, повір. Бо твоя врода То є чистая вода, То є бистрая вода З синіх гір. Czerwonu rutu Ne szukaj weczoramy Ty u mene jedyna Tilky ty, powir Bo twoja wroda To je czystaja woda To je bystraja woda Z synich gir Książki Jurij Andruchowycz oraz Serhij Żadan to jedni z najbardziej znanych współczesnych pisarzy ukraińskich, jednak lista ta jest o wiele dłuższa. Jeśli chodzi o nabywanie książek, to stare wydania i klasykę można kupić na ulicznych targach książki (np. we Lwowie obok pomnika Iwana Fetorowa). Do znanych księgarni zaliczyć można sieć «Є» www. book-ye.com (Lwów, Kijów, Charków, Iwano-Frankowsk) w której można kupić ukraińską i rosyjską literaturę klasyczną i współczesną, a także pojedyncze pozycje w języku angielskim. Plusem są także promocje książek i bezpłatne łącze WiFi w lokalu. Ksiązki można też kupować bezpośrednio w niektórych hurtowniach. Filmy, kino Niestety przemysł filmowy na Ukrainie nie należy do najbardziej rozwiniętych, co nie oznacza, że nie ma go w ogóle. Ceny biletów w kinach wahają się od 15 do 50 UAH. Wszystkie filmy tłumaczone są na język ukraiński, niezależnie od regionu (przeważnie dubbing). Kina grają głównie filmy amerykańskie i rosyjskie, ale można też trafić np. na tydzień kina hiszpańskiego. W Kijowie polecamy najstarsze kino w mieście – Październik (Жовтень) – www.zhovten-kino.kiev.ua/) 18 Specjały ukraińskiej kuchni Podstawą kuchni ukraińskiej są chleb oraz potrawy z mąki i kaszy. Istotną rolę odgrywają także mięso, warzywa i ryby. Chleb, pieczony niegdyś w specjalnych piecach, pełni także funkcje obrzędowe, szczególnie tzw. korowaj. Daniem narodowym są warenyky – potrawa z ciasta z różnymi nadzieniami: twarogiem (zwane pyrogy), ziemniakami, kaszą gryczaną, z mięsem, kapustą i grzybami, a także z wiśniami (postać słodka). Pielmieni, inny rodzaj pierogów jest również znany na Ukrainie. W Polsce pyrogy to po prostu „pierogi ruskie”, która to nazwa wywodzi się od Rusi Czerwonej, czyli obecnie ziem zachodniej Ukrainy. Daniem narodowym jest także barszcz ukraiński z burakami, kapustą, warzywami, słoniną oraz znaczącą ilością śmietany. Z innych zup popularne są kapusnjak (kapuśniak), juszka, oraz rybna ucha. Z mięs jada się wołowinę, wieprzowinę, baraninę i drób. Ulubioną potrawą narodową jest słonina wieprzowa, występująca w każdej możliwej postaci - słonej, wędzonej, duszonej, słodkiej (desery). Słoninę jada się zwykle z chlebem i musztardą (tradycyjne jej gatunki to Czarcia i Kozacka) lub z ziemniakami; dodaje się (zwykle zasmażaną) do prawie wszystkich potraw słonych (zup i drugich dań), faszeruje się nią inne mięsa w celu otrzymania większej soczystości. Z napojów warto wymienić kwas chlebowy, czasami podawany z jagodami czy dodatkiem soku brzozowego oraz wiele gatunków win, piw, wódek. Barszcz ukraiński jest to potrawa, w skład której wchodzą głównie warzywa, w tym oczywiście burak, a także mięso, grzyby itp. W odróżnieniu od tradycyjnie przyjętego barszczu polskiego jest to gęsta zupa z wieloma warzywami. Jak sama nawa wskazuje, barszcz ukraiński to jedno z ulubionych dań Ukraińców. Najbardziej popularny jest czerwony barszcz podawany na gorąco, w jego skład oprócz buraków wchodzą także kapusta, ziemniaki, marchew, cebula, fasola, pietruszka, koperek itp. Jest on robiony zazwyczaj na mięsnym wywarze. By nadać odpowiedni smak potrawie, zakwasza się barszcz. Istnieje także barszcz zielony, szczawiowy albo wiosenny, przyrządzany z młodym szczawiem, ziemniakami, dodaje się do niego pokrojone, ugotowane jajko, a także śmietanę. Barszcz można również podawać na zimno. Chłodnik przyrządzany jest szczególnie podczas lata. Gotuje się tu tylko buraki i ziemniaki. Wszystkie inne składniki dodaje się surowe. 19 EVS na Ukrainie ЄВС в Україні Formalności Przed wyjazdem z Polski - wizy Obywatele polscy udający się na Ukrainę mogą przekraczać granicę bez wizy, jeżeli ich pobyt będzie krótszy niż trzy miesiące (90 dni) w ciągu dowolnie wybranego okresu sześciu miesięcy (180 dni). W przypadku projektów, których okres trwania przekracza trzy miesiące, wymagane jest wyrobienie wizy na okres późniejszy. Wizy wydają konsulaty Ukrainy ulokowane w kilku miastach Polski (informacja poniżej). Procedura wyrobienia wizy trwa zwykle 3 dni robocze konsulatu. W tym celu należy przedstawić w konsulacie: -paszport oraz dowód zameldowania stałego lub czasowego na obszarze podlegającym jurysdykcji danego konsulatu, -zaproszenie od organizacji przyjmującej, -kopię wyciągu z ukraińskiego rejestru sądowego potwierdzającą podmiotowość prawną organizacji. Istnieją różne rodzaje wiz. Wolontariuszom EVS przysługuje wiza kulturalna. Ta z kolei może być jedno lub wielorazowa (może pozwalać jedynie na jedno, lub wielokrotne opuszczanie terytorium Ukrainy w okresie ważności wizy). Koszt wizy kulturalnej wielorazowej wynosi 140 dolarów (wiosna 2009 r.), która to suma jest następnie zwracana wolontariuszowi po rozpoczęciu projektu. Wydział konsularny Ambasady Ukrainy w RP Aleja Szucha 7, 00-580 Warszawa, tel. (+48 22) 621 39-79, fax (+48 22) 629-95-76 Automatyczna informacja konsularna (+48 22) 625-01-27 [email protected] Godziny przyjęć: poniedziałek, wtorek, czwartek i piątek od 8.00 do 12.00. Do okręgu konsularnego zaliczają się województwa: mazowieckie, łódzkie, wielkopolskie i lubuskie. Konsulat Generalny Ukrainy w Krakowie ul. Beliny-Prażmowskiego 4, 31-514 Kraków, tel. (+48 12) 429-60-66, fax (+48 12) 429-29-36 [email protected] , http://www.plk.internetdsl.pl Do okręgu konsularnego zaliczają się województwa: małopolskie, świętokrzyskie, śląskie, opolskie i dolnośląskie. 20 Konsulat Generalny Ukrainy w Gdańsku ul. Chrzanowskiego 60 A, 80-278 Gdańsk, tel. (+48 58) 346-06-90, fax (+48 58) 346-07-07 [email protected] , http://kgu.internetdsl.pl/ Do okręgu konsularnego zaliczają się województwa: pomorskie, zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie i warmińsko-mazurskie. Konsulat Generalny Ukrainy w Lublinie ul. 3 Maja 14, 20-078 Lublin, tel. (+48 81) 531 88 89, (+48 81) 531 88 01, fax (+48 81) 531 88 88 [email protected] , http://www.ukr-konsulat.lublin.pl/ Do okręgu konsularnego zaliczają się województwa: lubelskie, podlaskie i podkarpackie. Formalności na granicy z Ukrainą - karta emigracyjna Otrzymacie ją na granicy, w zależności od sposobu jej przekroczenia albo od obsługi pociągu, albo od kierowcy autobusu, albo od strażnika na przejściu pieszym. Jest to kartka formatu A5 podzielona na 2 części – jedna dla was, druga dla strażnika na granicy. Wypełniacie jednak obie części. Informacje, które trzeba w niej wypisać to imię i nazwisko, numer paszportu, numer i typ wizy, cel wizyty na Ukrainie (piszemy tam: kultura), adres planowanego zamieszkania na Ukrainie. Waszą część musicie zachować do czasu następnego opuszczenia terytorium Ukrainy, kiedy to będziecie poproszeni przez strażnika o jej zwrot. Za brak jej okazania grożą kary. Dlatego trzymajcie ją najlepiej w okładce swego paszportu. Poniżej jej wzór. Formalności po przyjeździe na Ukrainę - rejestracja Oficjalnie obcokrajowiec zobowiązany jest do rejestracji w miejscowym Urzędzie Migracyjnym w ciągu 180 dni od momentu przyjazdu na terytorium Ukrainy. Jest to potencjalnie ważne w przypadku wylegitymowania przez milicję. Jeśli obcokrajowiec przebywa na Ukrainie dłużej niż 180 dni, karą za brak rejestracji może być nie tylko mandat, ale nawet deportacja z Ukrainy. W kwestii rejestracji więcej jest jednak spekulacji niż faktów. Według jednej wersji, obcokrajowiec posiadający wizę zwolniony jest z obowiązku rejestracji w Urzędzie Migracyjnym, według innej jest zobowiązany ją dokonać. Według kolejnej, 180 dni na zarejestrowanie się liczone są od pierwszego przekroczenia ukraińskiej granicy, według następnej od ostatniego (w tym wypadku, aby uniknąć rejestracji wystarczałoby raz na pół roku wracać do Polski). Cała ta sytuacja odzwierciedla bałagan prawny na Ukrainie. Najlepiej więc, jeśli skonsultujesz się w tej sprawie z Twoją organizacją goszczącą. Szczególnie, że sama procedura jest skomplikowana. Trzeba przedstawić w urzędzie kilkanaście różnych dokumentów, które są przygotowywane przez organizację goszczącą. Wolontariusze przedstawiają ze swojej strony umowę zawarcia wolontariatu, dowód ubezpieczenia AXA, paszport oraz dwa zdjęcia. Im więcej dokumentów tym lepiej… 21 Dojazd na Ukrainę Polskę i Ukrainę dzieli granica o długości ponad pół tysiąca kilometrów, wzdłuż której rozmieszczone jest kilkanaście przejść granicznych, w tym drogowe, kolejowe i piesze. Podróż autokarem lub koleją jest optymalnym rozwiązaniem dla osób, które właśnie rozpoczynają swój wolontariat i z tego powodu mają sporo bagażu do przewiezienia. Piesze przekroczenie granicy jest z kolei najtańsze i najszybsze. Kolej Połączenia kolejowe z Polski na Ukrainę realizowane są z Wrocławia (przez Katowice, Kraków, Przemyśl) oraz z Poznania (przez Warszawę i Lublin). Pociągiem można dostać się bezpośrednio m.in. do Lwowa, Odessy i Kijowa. Podróż odbywa się w przedziale sypialnym. Cena biletu normalnego z Krakowa do Lwowa wynosi 160 zł (podróż powrotna ze Lwowa do Krakowa kosztuje około 400 hrywien), a sama podróż trwa 9 godzin, z czego 2 godziny zajmuje postój w Przemyślu a dodatkową godzinę kontrola po ukraińskiej stronie granicy. W czasie postoju w Przemyślu zmieniany jest rozstaw podwozia pociągu – rozstaw torów na terenie byłego ZSRR jest większy niż torów w Unii Europejskiej). Przy okazji tej procedury, przeprowadzana jest kontrola paszportowa i celna przez polskie służby graniczne. Autokary Połączenia autokarowe z Polski na Ukrainę realizowane są z Częstochowy, Katowic, Kielc, Krakowa, Lublina, Przemyśla, Tarnowa, Warszawy, Wrocławia. Jednakże większość autokarów dojeżdża jedynie do Lwowa. Do Kijowa dojeżdżają autokary z Wrocławia przez Katowice i Kraków (oraz mniejsze miasta na tej trasie). Koszt podróży z Krakowa do Lwowa, w zależności od przewoźnika, wacha się w granicach od 60 do 90 zł (podróż powrotna około 200 hrywien), a sama podróż trwa minimum 8 godzin, z czego zwykle 2 godziny zajmuje oczekiwanie w kolejce pojazdów oraz sama kontrola paszportowa i celna na granicy. Połączenia lotnicze Dla wolontariuszy odbywających swój projekt w Kijowie ciekawym rozwiązaniem może być podróż samolotem, oferowana przez jedną z tańszych linii lotniczych z lotniska Katowice – Pyrzowice. Loty z Warszawy do Kijowa i Lwowa oferowane są też przez polskiego narodowego przewoźnika, jednak za bardziej wygórowaną cenę. Granica na piechotę Podróżujący z mniejszą ilością bagażu powinni wziąć pod uwagę możliwość pieszego przejścia granicy w Medyce, punktu położonego kilkanaście kilometrów od centrum Przemyśla. Jest to opcja mniej kosztowna oraz paradoksalnie mniej czasochłonna. Po wprowadzeniu dla Ukraińców bardziej rygorystycznego reżimu wizowego, handel przygraniczny, a zatem pieszy ruch osobowy przez granicę drastycznie zmalał. Kolejki na przejściach pieszych są więc mniejsze niż kolejki samochodów na przejściach drogowych. Poza tym, procedura kontroli paszportowej i celnej osoby przekraczającej granicę pieszo trwa krócej niż osób zmotoryzowanych. 22 Aby dostać się do pieszego przejścia granicznego w Medyce, dojeżdżający do Przemyśla koleją lub autokarem mogą przesiąść się w busy kursujące na trasie dworzec kolejowy w Przemyślu – przejście graniczne Medyka-Szehini (koszt 2 zł, czas podróży około 20 minut (nie kursują one według rozkładu, ale wyjeżdżają po zapełnieniu się wszystkich miejsc, w niedzielę wieczorem mogą w ogóle nie przyjechać), Piesze przejście granicy trwa z reguły od 30 minut do półtorej godziny. Po przejściu obu punktów kontrolnych i dojściu na stronę ukraińską podróżujący mogą skorzystać z ukraińskich busów (marszrutek) kursujących na trasie Szehini – dworzec kolejowy we Lwowie. Przejazd nim (trasa o długości niecałych 80 km) kosztuje zaledwie 15 hrywien (około 5-6 zł) i trwa niecałe dwie godziny. Ostatnia odjeżdża o 21.00. Kursują codziennie, średnio co godzinę. Z dworca kolejowego we Lwowie można się następnie dostać do większości miejsc na Ukrainie. Pierwsza marszrutka ze Lwowa na granicę odjeżdża o 5.30 rano. Na ukraińskim punkcie kontrolnym znajdują się dwoje drzwi – zwykle po prawej dla Polaków. Na polskim punkcie kontrolnym istnieje osobne przejście dla obywateli Unii Europejskiej (kolejka po lewej). Nie sposób jej pomylić, jest z reguły wielokrotnie krótsza od kolejki obywateli Ukrainy. Całe przejście granicy ze strony ukraińskiej do polskiej trwa z reguły nieco dłużej niż w przeciwną stronę ze względu na dokładniejszą kontrolę celną przed wkroczeniem do Polski. Po polskiej stronie granicy czekają wspomniane wyżej busy do Przemyśla. Podróżowanie po Ukrainie Marszrutki Marszrutki stanowią wyrazistą część ukraińskiego systemu transportu, ale znane są również w innych krajach poradzieckich, m.in. w Mołdawii (tam pod nazwą maxi-taxi). Marszrutki to po prostu kilkunastoosobowe busy lub trochę większe mini autobusy z maksymalnie dwudziestoma paroma miejscami siedzącymi. Jednak w przeciwieństwie do Polski, nie kursują one jedynie na trasach podmiejskich, ale są często podstawowym środkiem komunikacji w ramach samych miast (m.in. we Lwowie). Podróżowanie marszrutami ma zarówno zalet i wady. Zaletą jest duża częstość połączeń, względna szybkość podróżowania oraz możliwość wsiadania i wysiadania na żądanie praktycznie na całej trasie jej przejazdu (choć we Lwowie wprowadzono zakaz zatrzymywania się marszrutek w centrum poza wyznaczonymi przystankami). Wadą marszrutek jest częsty tłok w ich wnętrzu. Marszrutki pozamiejskie kursują m.in. między Lwowem a Drohobyczem, Gródkiem Jagiellońskim, Żółkwią, granicą z Polską oraz wieloma innymi miejscowościami zachodniej Ukrainy (w cenie do kilkunastu hrywien za przejazd). Marszrutki pozamiejskie kursują także z Kijowa, m.in. pomiędzy Kijowem a Czernihowem (cena 40 hrywien w jedną stronę). Za przejazd marszrutką płaci się bezpośrednio u kierowcy i zazwyczaj nie otrzymuje się w zamian biletu. Autokary W ramach Ukrainy istnieje sieć połączeń autokarowych podobna do sieci polskich pekaesów. Często są to jednak mniejsze autokary, bardzo przypominające wielkością marszrutki. Dlatego dłuższe podróżowanie może być mało komfortowe. Rozkład jazdy ukraińskich 23 autokarów można znaleźć w Internecie pod adresem: www.bus.com.ua. Przykładowo, podróż ze Lwowa do Kamieńca Podolskiego trwa nieco ponad pięć godzin i kosztuje 73 hrywny. Bilety kupuje się albo w kasach dworów autokarowych (awtowokzale) albo u kierowcy. Kolej Przejazd koleją jest jednym z wygodniejszych sposobów podróżowania, zwłaszcza na długich dystansach. Podróż z zachodniego na wschodni kraniec Ukrainy, czy na Krym, trwa 24 godziny, dlatego zaletą ukraińskich pociągów są tanie wagony sypialne obecne na większości tras. Istnieją cztery ich typy: • Najwyższej klasy – tzw. „SW” (w przedziale znajdują się dwa łóżka, które mogą stać obok siebie lub jedno nad drugim), • Zwykły – tzw. „kupe” czyli przedział (w każdym przedziale są cztery łóżka), • Ekonomiczny – tzw. „plackart” (przedziały bez drzwi, w każdym po cztery łóżka przy jednym oknie i dwa łózka jedno nad drugim obok okna po przeciwnej stronie wagonu), • Tani – tzw. „obschij” (tak jak powyżej, ale pasażerowie zajmują dowolne miejsca). Na krótszych trasach kursują pociągi podmiejskie, tzw. elektryczni. Zatrzymują się one na każdej stacji oraz oferują jedynie miejsca siedzące. Wagony na Ukrainie są większe niż w Polsce, w każdym urzęduje osobny konduktor, który pełni kilka funkcji: sprawdza pasażerom bilety jeszcze na peronie (jako warunek wejścia do wagonu, a bilety zatrzymuje), rozdaje pasażerom pościel, zamyka toalety w czasie postojów pociągu na stacjach. Rozkład połączeń ukraińskich pociągów można sprawdzić poprzez stronę www.uz.gov. ua oraz www.pkp.pl, wpisując po prostu nazwy ukraińskich miast. Przykładowo, podróż ze Lwowa do Iwano-Frankowska trwa 3 godziny i kosztuje 40 hrywien w jedną stronę (plackarta), ze Lwowa do Użhorodu (Zakarpackie) trwa 7 godzin i kosztuje około 60 hrywien (plackarta), ze Lwowa do Winnicy 7 godzin za 70 hrywien (plackarta), a ze Lwowa do Sewastopola (Krym) trwa 24 godziny i kosztuje około 160 hrywien (kupe). Sprzedaż biletów odbywa się w kasach dworców kolejowych (wokzale) oraz czasem w innych punktach miasta. Kupując bilet można wybrać sobie miejsce leżące na dole lub u góry, czy oddalone od toalet. Zwrot biletu kolejowego obarczony jest sporą opłatą manipulacyjną, wynoszącą ponad 50% jego ceny, dlatego warto mieć to na uwadze przy planowaniu podróży. Poza tym, bilety na większość pociągów dalekobieżnych są sprzedawane na konkretne miejsce. Dlatego, często w okresie wakacyjnym, wszystkie bilety na daną trasę mogą być wykupione na wiele dni przed odjazdem. W przypadku pociągów jadących latem na Krym, najlepiej jest kupić bilety na kilka tygodni przed planowaną podróżą. Połączenia lotnicze Rozległość terytorium Ukrainy sprawia, że rozsądnym środkiem transportu są także samoloty realizujące połączenia wewnątrzkrajowe. Tanie linie lotnicze Wizzair oferują połączenia pomiędzy Symferopolem (Krym) i Kijowem. Główni przewoźnicy ukraińscy to: Aerosvit – www.aerosvit.com oraz Międzynarodowe Linie Lotnicze Ukrainy – www.flyuia. com. Na Ukrainie istnieje 6 lotnisk międzynarodowych: Kijów (Boryspol), Donieck, Dniepropietrowsk, Odessa, Lwów, Żulany (Kijów). Największy z nich to Boryspol, znajduje się 30 km od Kijowa. Miedzy tym lotniskiem a głównym dworcem kolejowym w Kijowie kursują busy „Pilot” oraz marszrutki. 24 Transport miejski W dużych miastach transport miejski jest dobrze rozwinięty. Podstawowym środkiem transportu w miastach są marszrutki, małe, z reguły zatłoczone, ale zwinne w wąskich ulicach i godzinach szczytu oraz odporne na stan ukraińskich dróg. Za przejazd płaci się u kierowcy i z reguły nie otrzymuje się biletu. W miastach jeżdżą też autobusy. Tramwaj i trolejbus, wolniejsze i bardziej zawodne (tramwaje lwowskie regularnie się psują), ale tańsze od marszrutek (we Lwowie prawie o połowę). Bilet kupuje się albo w kiosku albo u motorniczego/kierowcy. Dostępne też bilety studenckie. W Kijowie, Charkowie i Dniepropietrowsku funkcjonuje metro (tzw. metropolitan). Praktyczne, dobrze utrzymane. Biletami są plastikowe żetony, które nabywa się przed wejściem na stację i które wrzuca się następnie do automatycznych bramek wejściowych. Zwykle stoi tam kontroler, więc lepiej nie oszukiwać. Taksówki są niedrogie dzięki tańszej niż w Polsce benzynie. Najlepiej zaopatrzyć się w numer jednej z miejscowych agencji. Zwykle trzeba czekać 10-15 min. Gdy taksówka przyjeżdża, zamawiający zostaje powiadomiony telefonem z dyspozytorni. Taksówki z postoju są droższe i lepiej negocjować cenę przed przejazdem. Atrakcje turystyczne (zachodniej) Ukrainy Granice Ukrainy obejmują rozległe terytoria o różnorodnej historii, kulturze, tradycji, pozostające często przez długi czas pod władzą różnych sąsiednich państw. Dlatego podróżując po Ukrainie mamy okazję poznać w pewnym stopniu historię Europy w miniaturze. Mamy tu bowiem do czynienia z mieszaniem się Zachodu ze Wschodem, kultury katolickiej i łacińskiej z prawosławną i grecką. Możemy zobaczyć ruiny starożytnej greckiej kolonii Chersonez w Sewastopolu, średniowieczną Peczerską Ławrę oraz piękny Sobór Św. Zofii w Kijowie, najdalej na wschód wysuniętą gotycką katedrę Europy w Kamieńcu Podolskim, czy renesansowe stare miasto we Lwowie. Poniższa część przewodnika ma na celu zaznaczenie miejsc wartych zwiedzenia, w szczególności mniej znanych znajdujących się na Ukrainie zachodniej. Lwów Nie jest to stolica polityczna Ukrainy, jednak z pewnością jest stolicą kulturalną tego państwa. Spragnieni kultury maja do wyboru ofertę teatrów, m.in. im. M. Zańkoweckiej oraz im. L. Kurbasa, a także Operę (Operny Teatr) mającą siedzibę w pięknym budynku położonym w centrum miasta przy ul. Prospekt Swobody. W dawnym Pałacu Potockich przy ul. Kopernika znajduje się Lwowska Galeria Obrazów. We Lwowie działa wiele muzeów, m.in. przy rynku (Ploszcza Rynok) funkcjonują dwa muzea historyczne (w Kamienicy Królewskiej oraz Czarnej Kamienicy). W kawiarni Dzyga przy ul. Ormiańskiej oraz Centrum Historii Miejskiej Europy Środkowo-Wschodniej przy ul. Akademii Bohomolca pokazywane są często ciekawe wystawy. W centrum miasta działają świątynie wielu wyznań, m.in: katolicka (katedra przy rynku), ormiańska (przy ul. Ormiańskiej), greckokatolicka 25 (katedra przy ul. Krakowskiej) oraz prawosławna (tzw. Cerkiew Wołoska). Dalej od centrum znajduje się Sobór Św. Jura. Jeśli chodzi o lwowskie bary i kawiarnie, informacje znajdują się w aneksie na końcu przewodnika. Jeśli chodzi o obwód lwowski, warto wybrać się do Żółkwi (siedziba szlacheckich rodów Żółkiewskich oraz Sobieskich) oraz do Drohobycza (miasta twórczości Bruna Schulza). Na wschód od Lwowa (2 godziny drogi marszrutką) leżą Brody. Warto tam zobaczyć ruiny synagogi znajdującej się w centrum miasta, ruiny kompleksu obronnego zamku Stanisława Koniecpolskiego oraz największy w zachodniej Ukrainie cmentarz żydowski (3 kilometry od centrum miasta). Niedaleko przed Brodami (podróżując ze Lwowa) znajduje się inny zamek Koniecpolskich w Olesku oraz reprezentacyjny pałac Koniecpolskich razem z ogrodem i kościołem św. Józefa w Podhorcach. Na wschód od Brodów leży miasteczko Poczajów, gdzie podziwiać można ogromy kompleks klasztorny – Ławrę Poczajowską. Dalej na wschód, w okolicach Tarnopola, warto odwiedzić Krzemieniec (tam właśnie działało słynne Liceum Krzemienieckie) oraz Zbaraż. Na północ od Lwowa, na Wołyniu polecić można Łuck (okazały zamek, katedra św. Piotra i Pawła, Wielka Synagoga, muzeum uzbrojenia) oraz Włodzimierz Wołyński. Iwano-Frankiwsk i okolice Miasto w południowo-zachodniej Ukrainie na południowy-wschód od Lwowa, założone pod koniec XVII w. jako Stanisławów. Znajduje się tam ciekawe i ładnie odnowione centrum miasta z rynkiem, dawna kolegiata zamieniona w muzeum sztuki, kilka świątyń (w tym ormiańska), dawna synagoga, w której funkcjonują obecnie sklepy. Samo miasto można zwiedzić w kilka godzin, pozostały czas warto przeznaczyć na podróż po okolicznym regionie. Na początek warto wspomnieć o niewielkim mieście Halicz położonym pół godziny jazdy marszrutką na północ od Iwano-Frankowska. Miasto to jest historycznym centrum księstwa halicko-włodzimierskiego. Aby odwiedzić średniowieczne pozostałości tego ośrodka, należy wybrać się około 5 km na południe od obecnego centrum miasta, m.in. do wsi Krylos, gdzie znajdują się fundamenty średniowiecznej cerkwi oraz grób/kurhan lokalnego możnowładcy z X w. Widoczne są również pozostałości wałów ziemnych otaczających gród. Znajdował się on na płaskowyżu, z którego do dziś roztacza się piękny widok na okolicę. To co obecnie jest Haliczem, było w średniowieczu jedynie przystanią rzeczną na Dniestrze. Jednak po przejęciu tych ziem przez Polskę zadecydowano o przeniesieniu miasta nad rzekę. Warto zobaczyć tam ruiny zamku starostów halickich, rynek oraz cmentarz karaimski (lud turecki wyznający judaizm) położony malowniczo na klifie nad Dniestrem. Innym ciekawym miastem obwodu iwano-frankowskiego jest Kołomyja. Oprócz ładnego centrum miasto zachęca do wizyty funkcjonującym tam muzeum pisanek. Na północ od 26 Kołomyi znajduje się wieś Obertyn, gdzie w XVI w. polskie wojska pokonały mołdawskich najeźdźców. Niedaleko wsi znajduje się kurhan, na którym cały czas stoi krzyż z okresu międzywojennego upamiętniający 400. rocznicę bitwy. Na południe od Kołomyi leży miasto Śniatyń. Istniało już w średniowieczu jako ważne centrum handlowe oraz punkt obrony południowo-wschodnich rubieży księstwa halicko-włodzimierskiego, a następnie Królestwa Polskiego. Osiedlili się tam Żydzi, a w XVII w. sprowadzeni zostali tam Ormianie. Obie grupy trudniły się handlem. W okresie międzywojennym było to najbardziej wysunięte na południowy-wschód miasto II Rzeczypospolitej. Obecnie można podziwiać tam cmentarz chrześcijański (z licznymi grobami ormiańskimi) oraz żydowski, ratusz, ciekawą regionalną architekturę tamtejszych zabudowań, a także piękny widok ze skarpy na dolinę Prutu. Warto również wybrać się nad Prut i zażyć kąpieli. Czerniwci Jadąc ze Śniatynia na południowy-wschód przekracza się przedwojenną granicę polsko-rumuńską i dociera do Czerniowiec – stolicy północnej Bukowiny. Jedno z najlepiej odrestaurowanych miast zachodniej Ukrainy. Zwiedzić można przede wszystkim piękny kampus uniwersytecki, zbudowany pierwotnie jako rezydencja metropolity. Mimo, że budynki są dziewiętnastowieczne, stylem przypominają średniowieczne uczelnie zachodnioeuropejskie. Poza tym, warto odwiedzić chrześcijańskie świątynie różnych obrządków (w tym ormiańską zamienioną w czasach ZSRR na sale koncertową) oraz ogromny cmentarz żydowski z zniszczoną synagogą (niestety to miejsce jako jedyne odbiega od centrum miasta pod względem postępów prac renowacyjnych). Chotyn i Kamieniec Podolski Pierwsze na północno-wschodnim skraju Bukowiny, drugie na południowym skraju Podola, oba miasteczka rozdziela kilkanaście kilometrów drogi, w tym spokojny nurt rzeki Dniestr, wzdłuż której biegła stara granica Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz znajdującej się pod władzą Imperium Otomańskiego Mołdawii. W obu miejscach można obejrzeć potężne fortyfikacje (średniowieczne zamki otoczone nowożytnymi ziemnymi wałami). Dodatkowo w Kamieńcu warto zwiedzić całe stare miasto otulone głęboką doliną niepozornej rzeki Smotrycz. Zakarpacie Warto wybrać się na Zakarpackie nie tylko ze względu na piękne widoki górskie, lecz również aby zwiedzić miasta Użhorod i Mukaczewo. W obu znajdują się godne uwagi zamki. Na zamku w Użhorodzie ulokowano muzeum historyczne, gdzie dowiedzieć się można więcej na temat odmiennej od reszty Ukrainy historii Zakarpacia. W jednej z sal można też podziwiać szablę należącą do Stefana Batorego. Inne regiony Ukrainy Do grona miejsc, których nikt przybywający na Ukrainę nie powinien ominąć, należą Kijów, Krym oraz Odessa. W stolicy Ukrainy warto zobaczyć m.in. Sobór św. Zofii, główną 27 ulicę miasta – Chreszczatyk oraz Ławrę Peczerską – kompleks świątynny z jaskiniami w jej skalnych fundamentach. Z Kijowa warto się też wybrać w dwugodzinną drogę na północ do Czernihowa. Na Krymie punktem obowiązkowym są ruiny Chersonezu – starożytnego miasta greckiego znajdującego się obecnie na wybrzeżu miasta Sewastopol, Bachczysaraj – dawna stolica Chanatu Krymskiego oraz Jałta. W Odessie warto przekonać się, że nad morzem można opalać się leżąc na… betonie. Warto zobaczyć słynne schody odeskie, budynek opery oraz cerkwie. Na południe od Odessy znajduje się Białogród Dniestrowski, gdzie zobaczyć można wspaniałą fortecę (dawny Akerman). Noclegi Najlepszą i najtańszą bazę noclegową dla wolontariuszy EVS stanowią inni wolontariusze EVS! Dlatego nawiązujcie znajomości już w czasie szkolenia on-arrival. Dzięki temu Drohobycz, Lwów, Winnica, Odessa, Kijów czy Donieck staną przed Wami otworem Inną niedrogą siecią noclegową są polskie parafie katolickie rozsiane po Ukrainie (można o nie zapytać w katedrze polskiej we Lwowie). Poza tym, pozostają zawsze hotele, namiot i karimata pod otwartym niebem… lub miejsce sypialne w pociągu! Porady i obserwacje na temat Ukrainy Poniżej znajdziesz krótkie porady, które być może pomogą Ci przetrwać Porady ogólne • Każdy jest inny i inaczej myśli. Nie oceniaj ludzi od razu, ale najpierw spróbuj zrozumieć • Ukraina jest podobna do Polski w niektórych kwestiach, ale jednocześnie bardzo różna w innych • Przygotuj się na różne sytuacje (dobre i złe) • Twój projekt powinien zawierać czas na pracę w Twojej organizacji oraz czas na Twoje własne pomysły, niekoniecznie z nią związane. Wszystko staraj się uzgodnić • Szanuj inną kulturę • Spróbuj pracować nawet z ludźmi, których nie lubisz • Nie bój się zadawać pytania… nikt nie będzie znał Twojej potrzeby, jeśli nie będziesz jej umiał wyrazić • Angażuj się w działania z różnymi ludźmi • Wegetarianie powinni się przygotować na ciężkie życie – zamawiając potrawę bezmięsną często dostaje się potrawę rybną lub drobiową • Na Ukrainie w większości miast nie spotkasz rozkładu jazdy środków transportu komunikacji miejskiej, ale może będzie wypisana choć trasa • Wschód Ukrainy nie jest taki zły jak go malują, można spokojnie mówić po ukraińsku, a z czasem przestawiać się na rosyjski 28 Co może Ci pomóc w integracji z miejscową organizacją • Udział we wspólnych zebraniach • Szybkie włączenie wolontariusza do wspólnych działań organizacji • Zaproszenie organizacji do udziału w inicjatywach własnych wolontariusza • Otwarta komunikacja o oczekiwaniach, potrzebach Co może pomóc w integracji na Ukrainie • Dobry mentor • Szybka nauka języka ukraińskiego/rosyjskiego • Wstępna wiedza o kulturze ukraińskiej przed przyjazdem • Nawiązanie kontaktu z organizacją jeszcze przed przyjazdem • Wykorzystanie swojego własnego hobby • Uczestniczenie w życiu kulturalnym danego miasta (wyjście do teatru, muzeum, galerii) • Podróże po Ukrainie Co lubisz a czego nie lubisz u Ukraińców? – opinie kilku wolontariuszy • Lubię: Ukraińcy są bardzo przyjaźni i gościnni. Często zapraszają Cię na jedzenie lub napój. Nie lubię: Nie zawsze można na nich liczyć. Z początku bardzo entuzjastycznie nastawieni do pomocy w przyszłym projekcie, potem tracą zapał lub wymawiają się swoimi obowiązkami. • Lubię: zdolność dzielenia się, elastyczność, sposób świętowania ważnych momentów, wspaniałą muzykę. Nie lubię: poziomu higieny, braku zorganizowania, spóźnialstwo, niedostatki odpowiedzialności. • Lubię: gościnność, hojność, przyjazne nastawienie. Nie lubię: braku zorganizowania, spożywania salami w środkach transportu publicznego oraz nadużywania wódki. • Lubię: przyjazne usposobienie. Nie lubię: niedotrzymywania obietnic i zbytniego spóźniania. • Lubię: prosty sposób życia. Nie lubię: częstego zmieniania planów. • Lubię: ich podejście do obcokrajowców, zdolność przystosowawcze. Nie lubię: czynienia sytuacji stresującymi, transportu publicznego, obsługi w restauracjach/klubach. • Lubię: Ukraińcy (mężczyźni) są bardzo kulturalni i pomocni. Nie pozwalają by kobieta zbyt dużo dźwigała, podają i pomagają w ubiorze płaszczu, kurtki (choć może ja na takich właśnie trafiam). • Lubię: zarówno kobiety i mężczyźni, kiedy pytasz o drogę, nie tylko wskażą prawidłowy kierunek, a jeszcze zaprowadzają Cię do celu. • Lubię: Dbają o twoją edukację, kiedy mówię po ukraińsku, poprawiają mnie, udzielają rad. • Lubię: zaufanie społeczne – podając w transporcie pieniądze do kierowcy mam pewność, że reszta do mnie wróci. • Lubię: spontaniczność, mobilność, zaradność. Nie lubię: momentów kiedy krzyczą, element charakterystyczny dla marszrutek i urzędów. 29 Co doradzał(a)byś przyszłym Wolontariuszom Europejskim na Ukrainie? • Pomyśl z wyprzedzeniem co chciał(a)byś robić i co sprawiałoby Ci przyjemność. Bądź otwarty(a), oczekuj nieoczekiwanego, odkrywaj Ukrainę razem z innymi wolontariuszami. • Bądź gotowy na naukę dwóch języków i na pracę w biedniejszym środowisku z mniejszą ilością nowoczesnego sprzętu. • Uzgodnij na początku warunki finansowe (kurs walutowy przeliczania Twojej zapłaty, warunki amortyzowania skoków kursów walutowych) – rzecz na porządku dziennym na Ukrainie. • Nie bój się podróżować marszrutką, nie poddawaj się na granicy polsko-ukraińskiej, próbuj ukraińskiego jedzenia. • Nie przerażaj się faktem, że we Lwowie możesz nie mieć wody w mieszkaniu od północy do szóstej rano i od południa do osiemnastej… pamiętaj, nasi dziadkowie musieli chodzić po wodę do studni, doceń więc te godziny w ciągu dnia, gdy woda jest dostępna • Bądź otwarty(a) na kontakty z ludźmi, a odwzajemnią Ci się tym samym, bądź gotowy(a) na duże ilości jedzenia w czasie świąt, uważaj na samochody na przejściach. • Nie oczekuj zbyt wiele, ucz się języka, którym mówi się w Twojej okolicy, nie trać czasu • Spróbuj przez tydzień przed wyjazdem do Lwowa nie korzystać z rozkładu jazdy transportu miejskiego (nie patrz na zegarek), a szybciej przyzwyczaisz się do tutejszych warunków • Powtórz tabliczkę mnożenia i dodawanie, co pomoże Ci być czujnym w sklepach bez cen na produktach czy kas fiskalnych • Jak nie wiesz jak dojść do konkretnego miejsca, zapytaj przechodniów, w końcu: „koniec języka za przewodnika”, a na pewno znajdzie się ktoś, kto doprowadzi Cię do celu. Nie bój się bariery językowej. • Tu nie musisz kupować biletu na bagaż. • Przed wyjazdem zadbaj o swoją WIZĘ! Władze Lwowa deklarują, że od 1 stycznia 2010 r. wszystkim dzielnicom zapewniono wodę całodobowo 30 Aneks Додатки Puby i bary we Lwowie Większość otwarta tylko do ok. 22:00/23:00. Zapewne jest to związane z kończącym się danego dnia kursem marszrutek. Poniżej zostały opisane niektóre ciekawsze lokale, do których warto zajrzeć chociażby raz, aby samemu się przekonać, czy takie miejsca nam pasują. Jak wiadomo dla każdego coś miłego. 1. „Dzyga” – ul. Wirmeńska 35, kawiarnia przypominająca galerię, sporo miejsca, w sezonie letnim dodatkowe stoliki na zewnątrz. Pyszna gęsta czekolada. Piwo- ceny porównywalne do innych lokali, ok. 9 hrn. (0,5l.). Obsługa raczej miła – starają się. Lokal otwarty do ok. 22:00/23:00. 2. „Kryjówka” – Rynek 14, sporo miejsca, kilka sal, otwarta długo. Na wejściu trzeba podać hasło „Sława Ukrainie”. Jeśli nie znasz hasła, jest szansa, że wejdziesz, jednak zależy to od humoru strażnika. Na wejściu dostajesz do wypicia kieliszek wódki, potem możesz śmiało iść do stolika. Piwo najtańsze 8 hrn. (0,5l.). Obsługa średnia – zależy w jakiej sali siedzisz i jaki kelner Cię obsługuje. Wystrój wnętrza na wzór walczącego narodu Ukrainy, wszędzie karabiny i motywy partyzanckie. 3. „Hazowa lampa” – ul. Wirmeńska 20, otwarta raczej do ostatniego klienta. Obszar lokalu mniejszy niż w kryjówce i w Dzydze. Jest jednak kilka pięter, na które trzeba wchodzić krętymi schodami i na każdym piętrze po kilka stolików. Obsługa dobra, chociaż dużo zależy od kelnera jakiego przydzielą do danego stolika. W toalecie lecą piosenki naszego KAZIKA . Piwo to koszt ok. 8 hrn. (0,5l.). 4. „Opera” – wejście znajduje się z prawej strony opery, jeśli stoimy na wprost. Bardzo przyjemny i elegancki wystrój wnętrza, obsługa bardzo przyjemna i dbająca o klienta. Lokal otwarty najprawdopodobniej do ostatniego klienta. Piwo w przystępnych cenach ok. 8 hrn. Jedzenie również dobre i w przystępnych cenach. Raczej spokojne miejsce, chociaż w końcowej części lokalu bywa, że tworzy się parkiet i niektóre pary pląsają w takt muzyki. 5. „U Mazocha” – ul. Serbska 7, przed wejściem stoi jedyny na świecie pomnik Mazocha, jeśli włożymy rękę do jego kieszeni, zaraz nasza mina przekształci się w jednoznaczny uśmiech . Wystrój … ciekawy, ekstrawagancki – czerwono-różowy. Na ścianach łańcuchy, pejcze i kajdanki. Na życzenie klienta owe przedmioty mogą zostać użyte (oczywiście bezpłatnie). Lokal otwarty do ostatniego klienta. W sezonie stoliki również na zewnątrz. Obsługa dobra. Najtańsze piwo 10 hrn. W toalecie ciekawy wystrój wnętrz zarówno w męskiej jak i w damskiej. 31 6. Kabinet – ul Winniczenka 12, lokal składa się z 3 części. 1 na górze i 2 na dole. Góra wystylizowana jest na wzór księgarni, gabinetu, troszkę dalej jest również stół bilardowy. Na dole obok toalet są 2 sale dla palących i niepalących. Piwo od 9 hrn. Dobre desery i herbaty. Lokal otwarty do ok. 22:00/23:00. U góry obsługa Cię widzi więc szybko reaguje, na dole troszkę gorzej. 7. Kumpel – ul. Winniczenka 6, podają własne piwo białe i bursztynowe (koszt 15 hrn. – 0,5l.). Obsługa bardzo miła, szybko reaguje na zachcianki klientów dzięki guzikowi, po którego wciśnięciu kelner natychmiast się zjawia. Bardzo dobre jedzenie, chociaż drogie. Otwarte do ok. 23:00. Warto jeszcze zajrzeć do: Niebieska butelka – ul. Ruska 4, Złoty dukat – ul. Iwana Fedorowa 20, Złota Róża – ul. Staromiejska. Jak stworzyć klub językowy Klub językowy stanowi grupa osób, która spotyka się raz na jaki czas w celu nauki języka obcego. Przed podjęciem decyzji o utworzeniu klubu językowego oceń własne możliwości językowe jako prowadzącego. Dotyczy to zarówno języków obcych jak i języka polskiego. Jeśli nie posiadasz certyfikatu językowego, możliwe jest znalezienie w Internecie darmowych testów językowych, które pozwolą ci sprawdzić własne umiejętności. Będzie to przydatne przy podejmowaniu decyzji na temat poziomu klubu językowego. Przemyśl również, na ile potrafisz prowadzić zajęcia na sposób nieformalny. Spróbuj wymyślić zabawy służące do nauki i utrwalania języka obcego. Następnym krokiem powinna być ocena możliwości organizacji goszczącej co do zapewnienia Ci warunków dla prowadzenia klubu językowego. Może to być jedno z pomieszczeń organizacji lub wynajęte przez Twoją organizację dla celów klubu. Ale mogą być to także… kawiarnia albo park, wszystko zależy od twojej wyobraźni. Ważne jest również ustalenie przedziału wiekowego uczestników: po pierwsze czy planujesz klub dla dzieci czy dorosłych, po drugie dla jakiego konkretnie przedziału wiekowego w ramach każdej z tych grup. Każda z grup potrzebuje bowiem innego podejścia do nauki języka. W ramach grupy dziecięcej pomocny jest następujący podział: 6-9 lat, 9-12 lat, 1215 lat i 15-18 lat. W ramach dorosłej: 18-25 lat, oraz 25+. Teraz potrzeba Ci dotrzeć do potencjalnych uczestników z ogłoszeniem o Twoim klubie i zaplanowaną datą i miejscem pierwszego spotkania (np. rozprowadzić je na tablicach informacyjnych w szkołach czy na uczelniach wyższych). Przydatny link – T-kit ‘language learning’: http://www.youth-partnership.net/youth-partnership/publications/T-kits/2/Tkit_2_EN Przygotuj wstępny plan pierwszych czterech zajęć. Stawiaj na niepamięciowe techniki nauki: piosenki, gry, żywe dyskusje. Pytaj się uczestników, czego oczekują od klubu i dostosowuj go do ich potrzeb. Powodzenia!!! 32 Przydatne zwroty w języku ukraińskim (napisane dla ułatwienia łacinką) Cześć! Jak się masz? Dobrze! A co u Ciebie? Nazywam się… Bardzo mi miło… Do widzenia! Do jutra! Pa! Przepraszam Czy może mi Pan/Pani powiedzieć… … jak dojść do dworca? Poproszę chleb… i niegazowaną wodę Przepraszam (za krzywdę) Chciałbym kupić bilet… Otwarte Zamknięte Sklep Zakład fryzjerski Mieszkanie Pokój Dziękuję Prywit! Jak sprawy? Dobre! A szczo u Tebe? Mene zwaty… Duże pryjemno… Do pobaczenia! Do zawtra! Pa! Pereproszuju Czy możete meni skazaty… …jak dijty na wokzal? Chlib, bud laska… i wodu nehazowanu Wybaczte, pereproszuju Ja chotiw by kupyty kwytok… Widczyneno Zaczyneno Mahazyn Perukarnia Kwartyra Kimnata Djakuju Niezbędnik w mikrokosmosie marszrutek Czy jedzie Pan przez centrum? Ile za przejazd? Nie mam reszty. Podajcie proszę dalej! Proszę się zatrzymać. Na przystanku, proszę. Proszę otworzyć drzwi. Proszę otworzyć tylne drzwi. Proszę otworzyć okno. Jidetie czerez centr? Skilky za projizd? Ne maju reszty. Peredajte, bud laska. Zupynitsja, bud laska. Na zupynci, bud laska. Widczynit dweri, bud laska. Widczynit zadni dweri, bud laska. Widczynit wikno, bud laska. 33 Ukraińska cyrylica Litera Transliteracja Transkrypcja Аа Aa a Бб Bb b Vv w Вв Гг Gg h g Ґґ G̀ g̀ d Дд Dd Ее Ee e Єє Êê je, ie, e Жж Žž ż Зз Zz z Ii y И и 2) Ii Ìì i Її Її ji, i j Йй Jj Кк Kk k Лл Ll l 1), ł Мм Mm m Нн Nn n o Оо Oo Пп Pp p Рр Rr r s Сс Ss t Тт Tt Уу Uu u Фф Ff f Хх Hh ch c Цц Cc cz Чч Čč Šš sz Шш Щщ Ŝŝ szcz Ьь ‘ (́ znak zmiękczenia) lub pomija się1) Юю Ûû ju, iu, u Ââ ja, ia, a Яя Transkrypcja niektórych liter w połączeniu ze znakiem zmiękczenia: зь – ź, ль – l, сь – ś, ць – ć 1) 34 Polskie placówki dyplomatyczne na Ukrainie Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej na Ukrainie ul. Jarosławiw Wał 12, 01034 Kijów-34 tel: (0-038044) 230 0700, fax: 464 13 36 e-mail: [email protected] strona internetowa: www.polska.com.ua Konsulat RP w Kijowie 01034 Kijów ul. B. Chmielnickiego 60; tel. (38044) 234-92-78, 234-92-36, 234-51-84, 235-69-77 fax: (380044) 234 99 89 e-mail: [email protected] strona internetowa: www.polska.com.ua Konsulat RP we Lwowie Konsul Generalny, wydział prawny i polonijny ul. Kociubynśkoho 11a/3 tel. +380322 729301, fax 2987938 e-mail: konsulat2@ mail.lviv.ua wydział wizowo-paszportowy i spraw obywatelskich ul. Iwana Franka 110 tel. 2970861, 2970864, fax: 760974 e-mail: [email protected] www.konsulat.lviv.ua Konsulat RP w Charkowie ul. Artioma 16, 61002 Charków tel. +03857 757 88 01, fax: +3857 757 88 04 e-mail: [email protected] Konsulat RP w Łucku ul. Katedralna 7, 43-016 Łuck tel. +380332 77 06 10, 77-06-13, fax: 77 06 15 e-mail: [email protected] Konsulat RP w Odessie ul. Uspienska 2/1, 65-014 Odessa tel. +380048 729 39 36, fax: 729 43 88 Konsulat Generalny RP w Winnicy 21050 Winnica, ul. Kozickiego 51 - VI p. Tel: +38 (0432) 507-413 e-mail: [email protected] www.winnica.polemb.net 35 Przydatne linki • • • • Paszport młodzieżowy: http://www.youthpass.eu/en/youthpass/ SALTO – zasoby sieci (sieć wsparcia działań młodzieży): http://www.salto-youth.net SALTO – skrzynka narzędziowa: http://www.salto-youth.net/toolbox/ SALTO – dobre praktyki: http://www.salto-youth.net/goodpractices/ • SALTO EECA (dla wschodniej Europy): http://www.salto-youth.net/eeca/ • Strona sieci multiplikatorów programu „Młodzież w działaniu” na Ukrainie w języku ukraińskim: www.yia.org.ua • Stowarzyszenie Uczestników Wolontariatu Europejskiego: http://www.trampolina. org.pl/ • Strona Komisji Europejskiej dotycząca młodzieży: http://ec.europa.eu/youth • Strona programu „Młodzież w działaniu” w języku polskim: http://www.mlodziez. org.pl/ • Strona Ambasady Ukrainy w Polsce: http://www.mfa.gov.ua/poland/pl/news/top. htm • Strona Ambasady Polski na Ukrainie: http://www.kijow.polemb.net/ • Informacje o Lwowie: In Lviv – http://www.inlviv.info/ • Blog francuskich wolontariuszy ze Lwowa: http://memoiresvives.over-blog.org/ • Blog włoskiego wolontariusza z Doniecka: http://www.laorcaslavofila.blogspot.com/ Słowniki internetowe: • http://www.slownik.ukraincow.net/ • http://www.personal.ceu.hu/students/97/Roman_Zakharii/ukrainski.htm • http://www.slovnyk.org • http://www.mtranslator.pl/translator_9_4_23_72.html Bibliografia Konieczna J., Polacy-Ukraińcy, Polska-Ukraina. Paradoksy stosunków sąsiedzkich, http://www.batory.org.pl/doc/paradoksy.pdf Kozakiewicz J., Ukraiński regionalizm i separatyzm. Z problematyki ustroju terytorialnego Ukrainy [w:] Obóz, nr 33, 1998 Serczyk W., Historia Ukrainy, Wrocław 2001 Szapowałowa N., Strategia penetracyjna Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy, Lublin 2006 Taras J., Obyczaje żywe. O tradycjach i obrzędach ukraińskich, http://www.scenamysli.eu/ artykuly.php?s=1&lang=PL&dzial=3&id=250 36 Przewodnik dla wolontariuszy EVS z Polski na Ukrainie. Lwów 2010 Посібник для EVS волонтерів з Польщі в Україні. Львів 2010 Autor: Paweł Hińcza Pomoc w pisaniu: Andrzej Babańczyk, Marta Panius, Joanna Piecyk, Joanna Szaflik, Agata Szulc oraz inni wolontariusze EVS na Ukrainie Redagowanie: Paweł Hińcza, Olena Yaremko © Akademia Ukrainskiej Młodzieży (Lviv, Ukraine) Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza (Lublin, Polska) e-mail: [email protected], [email protected] „Ten projekt jest realizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Ta publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autora, a Komisja nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania zawartych w niej informacji.”
