ekofizjografia

Transkrypt

ekofizjografia

GEOECOM
Jakub MAKAREWICZ
!
"#$!
%&""&
'
#"#
"$#(&'$&)
*#&
#"
'!+&'$&)
&$'#&
$,!
-('#.+&
#
!.*/'
0*&$1#
&0#$ 1
2!(. $ 3
4
5667
geographical information systems
computer modelling and
environment protection specialist
tel. 608 521 832
[email protected]
Opracowanie ekofizjograficzne … terenu położonego w Mogilnie w rejonie ulicy Hallera - GEOECOM 1/22
OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE
DO MIEJSCOWEGO PLANU
ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
terenu położonego w Mogilnie
w rejonie ulicy Hallera
zleceniodawca:
Gmina Mogilno
ul. Narutowicza 1
88-300 Mogilno
wykonawca:
Pracownia Ochrony Środowiska i Systemów
Informacji Geograficznej GEOECOM
Jakub Makarewicz
ul. Działowa 16Ł, 87-100 Toruń
listopad, 2009 rok
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP...........................................................................................................................................3
2. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA................................................................................................4
2.1 POŁOŻENIE OBSZARU OPRACOWANIA..............................................................................................4
2.2 KLIMAT I ZJAWISKA ATMOSFERYCZNE..............................................................................................5
2.3 RZEŹBA TERENU....................................................................................................................5
2.4 BUDOWA GEOLOGICZNA............................................................................................................6
2.5 WODY PODZIEMNE ................................................................................................................6
2.6 WODY POWIERZCHNIOWE.........................................................................................................6
2.7 SZATA ROŚLINNA....................................................................................................................7
2.7 SYNTETYCZNA OCENA UWARUNKOWAŃ............................................................................................9
3. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE I OCHRONA ZASOBÓW PRZYDODY.................................10
3.1 DOTYCHCZASOWE ZMIANY W ZAGOSPODAROWANIU TERENU I WYKORZYSTANIU ŚRODOWISKA NATURALNEGO..............10
3.2 OCHRONA PRAWNA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH I WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH PRZED ANTROPOPRESJĄ..................10
4. FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA...............................................................................................11
4.1 OCENA POWIĄZAŃ FUNKCJONALNYCH POMIĘDZY KOMPONENTAMI ŚRODOWISKA.............................................11
4.2 ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ DLA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO.......................................................................11
4.2.1 Degradacja powietrza atmosferycznego..........................................................................................................12
4.2.2 Degradacja gleb i degradacja powierzchni ziemi...............................................................................................13
4.2.3 Degradacja wód powierzchniowych.................................................................................................................13
4.2.4 Degradacja wód podziemnych.........................................................................................................................14
4.2.5 Hałas..............................................................................................................................................................14
4.2.6 Promieniowanie elektromagnetyczne..............................................................................................................15
4.2.7 Nadzwyczajne zagrożenia środowiska..............................................................................................................15
4.3 ODPORNOŚĆ ŚRODOWISKA NA DEGRADACJĘ ORAZ ZDOLNOŚĆ DO REGENERACJI..............................................16
4.4 OGÓLNA OCENA ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKA I MOŻLIWOŚCI ICH OGRANICZENIA.................................................18
4.5 OCENA ZACHOWANIA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH TERENU..................................................................19
4.6 OCENA ZGODNOŚCI DOTYCHCZASOWEGO UŻYTKOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA OBSZARU CECHAMI I UWARUNKOWANIAMI
PRZYRODNICZYMI.......................................................................................................................19
5. WSTĘPNA PROGNOZA DALSZYCH ZMIAN W ŚRODOWISKU .........................................................20
6. UWARUNKOWANIA EKOFIZJOGRAFICZNE....................................................................................20
6.1 PRZYDATNOŚĆ TERENU DO ROZWOJU FUNKCJI UŻYTKOWYCH...................................................................20
6.2 TERENY, KTÓRYCH UŻYTKOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE POWINNO BYĆ PODPORZĄDKOWANE POTRZEBOM ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO.......................................................................................................................22
1. WSTĘP
Podstawą prawną opracowania jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września
2002 roku w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 155, poz. 1298). Opracowanie
przygotowano zgodnie z zakresem zawartym w treści ww. rozporządzenia.
Podstawą wykonania opracowania jest zlecenie Gminy Mogilno z dnia 22.10.2009 r. w ramach
UMOWY nr GP-7322/68/2009. Całość prac wykonanych w celu sporządzenia niniejszego opracowania
spoczywała po stronie autorów: mgr Jakuba Makarewicza i mgr Michała Wadyńskiego.
Niniejsze opracowanie zalicza się do opracowań podstawowych, wykonywanych dla każdego
projektu Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego (zwanego dalej projektem planu).
Przedstawiona poniżej ekofizjografia składa się z czterech zasadniczych części, w których
przeanalizowano stan i przekształcenia środowiska naturalnego opisywanego obszaru:
1.
część diagnozy – w której rozpoznano i scharakteryzowano najważniejsze zagadnienia
związane z budową, funkcjonowaniem środowiska oraz presją i prewencją ze strony
antropogenicznych źródeł oddziaływań na środowisko;
2.
część oceny – w której zdefiniowano korzystne i niekorzystne strony obecnego
zagospodarowania z punktu widzenia potrzeb i możliwości środowiska;
3.
część prognozy – w której przedstawiono wstępną prognozę kierunków i natężenia zmian
zachodzących w środowisku przyrodniczym;
4.
część wskazań – gdzie przedstawiono propozycje działań mających na celu maksymalne
zabezpieczenie środowiska przed degradacją oraz wskazano preferencje terenów do
dalszego zagospodarowania.
Opracowanie wykonano w oparciu o dostępne dane literaturowe, publikowane i
niepublikowane materiały badawcze i inwentaryzacyjne, dokumentacje, analizy kartograficzne oraz
badaniami terenowymi, które były najważniejszym elementem cyklu przygotowawczego.
Opracowanie ekofizjograficzne jest dokumentem para-naukowym i jako takie powinno być
traktowane jako zbiór najnowszych danych, uczyniony dla pełnego zobrazowania stanu środowiska i
przemian jakie w nim następują. Wiele z nich jest ciągle przedmiotem dyskusji w kręgach naukowych i
nie jest wykluczone, że wraz z postępem nauki, część z wyciągniętych poniżej wniosków się
zdezaktualizuje. Do niniejszego opracowania starano się zebrać najnowsze informacje, które posłużyły
do opracowania wskazań, zgodnie z najlepszą wiedzą autorów.
Opracowanie ekofizjograficzne składa się z dwóch integralnych części: części opisowej i części
kartograficznej. Wykonano wydruki w postaci dwóch egzemplarzy zestawu tekstu i map oraz
przygotowano wersje elektroniczne, zapisane na nośniku DVD. Na płycie znajduje się także dodatek katalog z zapisanymi zdjęciami z rejonu opracowania.
2. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA
2.1 Położenie obszaru opracowania
Obszar objęty opracowaniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego znajduje się na
terenie miasta Mogilno. Obejmuje on działkę o powierzchni około 0,85 ha przylegającą od strony
południowej do ulicy Hallera. Szczegółowy przebieg granic obszaru objętego opracowaniem
przedstawiono w ryc. 1.
Zgodnie z podziałem kraju na jednostki fizyczno-geograficzne Kondrackiego obszar objęty
opracowaniem znajduje się w obrębie makroregionu Pojezierzy Wielkopolskich. W ujęciu bardziej
regionalnym morfologia tego regionu ma charakter pagórkowaty; teren położony jest pośród
wysoczyzn morenowych, w obrębie których występują charakterystyczne zagłębienia wytopiskowe.
Okolice Mogilna charakteryzują się typowymi cechami opisanego makroregionu.
Obszar opracowania położony jest w obrębie terenów zabudowy miasta Mogilna. Od strony
północnej przylega on do nasypu drogowego ulicy Hallera, zaś wzdłuż zachodniej ulicy Kościuszki. Na
wschodzie znajdują się terenu zabudowy a na południe tereny Parku im. Krasickiego. Omawiany
obszar, nazywany również Ogródkiem Jordanowskim, leży na wysokościach od 90,4 do 93,3 m n.p.m a
jego powierzchnia odznacza się łagodnym zapadaniem w kierunku południowym. Bardziej strome
nachylenie zaznacza się jedynie w północnej części obszaru i jest związane z południowym zboczem
nasypu drogowego ulicy Hallera. Po prawej stronie Panny znajdują się terenu ogródków działkowych.
Ukształtowanie powierzchni okolic miasta Mogilna jest efektem procesów młodoglacjalnych
związanych przede wszystkim z działalnością wód lodowcowych i wytapianiem się brył martwego
lodu. Są to tereny wysoczyzn morenowych porozcinanych dolinami rzek i rynnami jeziornymi.
Obszar prac znajduje się w obrębie zlewni rzeki Panny, której wody uchodzą do Noteci.
Projektowany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest opracowywany w celu
umożliwienia zabudowy nowych obiektów.
Ryc. 1. Lokalizacja obszaru opracowania projektu miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego na tle miasta Mogilno
2.2 Klimat i zjawiska atmosferyczne
Opisywany obszar leży w obrębie regionu klimatycznego Pojezierza Wielkopolskiego. Klimat tego
rejonu kształtowany jest przez masy powietrza napływające nad ten rejon znad Atlantyku oraz z głębi
Eurazji. Charakterystyczną jego cechą jest zmienność oraz przejściowość. Dodatkowo, istotnym
czynnikiem wpływającym na lokalne zróżnicowanie warunków pogodowych jest morfologia
okolicznych terenów.
Charakterystykę klimatyczną oparto m. in. o dane pochodzące ze stacji Instytutu Meteorologii i
Gospodarki Wodnej w Gnieźnie i w Inowrocławiu, prowadzących całoroczny monitoring zjawisk
pogodowych.
Na obszarze opracowania dominują wiatry zachodnie, południowo-zachodnie i północno-zachodnie,
których częstotliwość w skali roku nie przekracza około 40%. Średnia prędkość wiatru poza obszarem
zabudowanym wynosi około 2,8 m/s. Cisze atmosferyczne notowane są przede wszystkim w
miesiącach od września do października. W rejonie opracowania pokrycie nieba chmurami sięga około
63%. Średnia roczna temperatura kształtuje się na poziomie 8,0°C.
Rejon opracowania, tak jak i cały obszar Pojezierza Wielkopolskiego cechuje się niskimi rocznymi
sumami opadów. Należy przy tym zaznaczyć, że opady są zmiennym elementem klimatu, a co za tym
idzie ich rozkład czasowy i przestrzenny może podlegać zmianom nawet w ujęciu rocznym. Na stacji
pomiarowej w Inowrocławiu, znajdującej się w odległości około 25 km od rejonu opracowania,
średnia wieloletnia suma opadów wynosi 506 mm. Jest to jedna z najniższych wartości notowanych w
kraju, powiązana w tym rejonie z oddziaływaniem cienia opadowego.
Istotne znaczenie dla warunków zabudowy ma charakter lokalnego topoklimatu danego obszaru.
Topoklimat jest wypadkową najważniejszych części składowych: ukształtowania terenu, które
decyduje o ekspozycji, pokrycia terenu, głębokości zalegania wód gruntowych i obecności wód
powierzchniowych, które wpływają m. in. na średnie temperatury i poziom wilgotności.
Na obszarze opracowania dominuje topoklimat terenów zabudowanych z wyraźnym oddziaływaniem
terenów o płytkim zaleganiu wód podziemnych. Stany pogody charakteryzują się obniżonymi
prędkościami wiatrów i wzrostem koncentracji zanieczyszczeń, w stosunku to terenów otwartych.
Ponieważ jest to teren stosunkowo wilgotny, to mogą pojawiać się częstsze mgły, panuje
podwyższona wilgotność powietrza, obniżone temperatury odczuwalne i uczucie „mokrego zimna”.
Jest to topoklimat korzystny dla czasowego pobytu ludności.
2.3 Rzeźba terenu
Obszar opracowanie położony jest na wysokościach od 90,4 do 93,3 m n.p.m. Najwyższa kulminacja
występuję w obrębie nasypu drogowego ulicy Hallera, zaś najniższa część obszaru znajduje się w jego
południowej części. Generalnie powierzchnia terenu odznacza się łagodnym zapadaniem w kierunku
południowym. Największe spadki terenu występują w obrębie południowego zbocza nasypu
drogowego ulicy wspomnianej ulicy Hallera. Na pozostałym obszarze spadki terenu nie przekraczają
wartości około 3%, co wyklucza możliwość wystąpienia ruchów masowych gruntu. Ponadto niewielkie
nachylenie terenu nie stanowi przeszkód w kształtowaniu przyszłej zabudowy.
2.4 Budowa geologiczna
Na terenie opracowania najwyższą część profilu geologicznego stanowią utwory czwartorzędowe.
Utwory tego okresu w okolicach Mogilna osiągają miąższości do ponad 100 m (okolice jeziora
Wiecanoskiego). Wiercenia studzienne w obrębie miasta Mogilna przewierciły profil osadów
czwartorzędowych do głębokości około 63 m. Od powierzchni terenu do około 6,5 m nawiercono w
otworach glinę piaszczystą. Poniżej występują blisko 50 m miąższości seria glin zwałowych
zalegających na piaskach drobnoziarnistych.
Generalnie utwory czwartorzędowe były deponowane przez lądolód, natomiast w obniżenia
morfologicznych terenu zachodziła sedymentacja osadów transportowanych w środowisku wodnym.
Budowa geologiczna obszaru okolic Mogilna posiada cechy charakterystyczne dla wysoczyzn
morenowych położonych na Niżu Polskim, na których zachodziły intensywne procesy
morfogenetyczne.
W centralnej części obszaru opracowania odwiercono profil geologiczny składający się od powierzchni
terenu z 1,3 m namułów organicznych, następnie do głębokości około 3 m występowały piaski i żwiry
z drobnymi przewarstwieniami materii organicznej a głębiej, do 4 m, jednorodne żwiry i piaski
gruboziarniste.
Obszar opracowania odznacza się słabo zróżnicowana budową geologiczną. Typ osadów budujących
najwyższa część profilu może być łatwo obserwowany wzdłuż cieku Panny Północnej płynącej
równolegle do zachodniej granicy analizowanego terenu. Najwyższą część profilu geologicznego
tworzą grunty typu namułów, poniżej których występują osady piaszczyste.
Dość jednolite pod względem litologicznym wykształcenie osadów występujących na omawiany
obszar koresponduje z morfologią terenu. Brak jest tu większych względnych deniwelacji terenu, które
można by wiązać z występowaniem osadów o odmiennym wykształceniu litologicznym. Nie
zidentyfikowano tu zagrożeń o charakterze geotechnicznym, ograniczających możliwość
zagospodarowania terenu.
2.5 Wody podziemne
Na analizowanym terenie brak jest szczegółowych danych na temat stanu ilościowego oraz
jakościowego wód podziemnych.
Poziom zwierciadła pierwszego poziomu wód podziemnych zalega na głębokości około 1 m p.p.t.
Głębokość ta determinowana jest m. in. poziomem wody w rzece Panna Północna przebiegającej
wzdłuż zachodniej granicy opracowania i może ulegać niewielkim wahaniom sezonowym związanym,
co jednocześnie wpływa na miąższość strefy areacji. Na terenie tym może dochodzić do ugięcia
zwierciadła pierwszego poziomu wód podziemnych w kierunku najniższego lokalnego obniżenia
terenu, jakim jest koryto rzeki Panny Północnej. Można się zatem spodziewać stosunkowo płytkiego
zalegania tego poziomu w części wschodniej i nieco głębszego w części zachodniej terenu prac.
Wody podziemne pozbawione są izolacji, tj. nadkładu warstw słaboprzepuszczalnych, które mogłyby
chronić je przed przenikaniem zanieczyszczeń z powierzchni terenu.
2.6 Wody powierzchniowe
Analizowany obszar znajduje się w obrębie zlewni rzeki Panny uchodzącej do Noteci Zachodniej. Teren
ten cechuje się śnieżno-deszczowym reżimem hydrologicznym. Charakterystyczną cechą tego typu
reżimów jest występowaniem wysokich stanów wód w okresie roztopów i intensywnych opadów
atmosferycznych (zwłaszcza latem) oraz niskich stanów wód w okresie jesieni i zimy. Obszar ten
odwadniany jest za pomocą spływu powierzchniowego. Wody odprowadzane są w kierunku
zachodnim do rzeki Panny Północnej, przebiegającej równolegle do zachodniej granicy opracowania.
Źródłem wód w Pannie Północnej jest Jezioro Wiecanoskie, co prowadzi do wniosku, że czystość wód
tego zbiornika w dużej mierze determinuje czystość wód w samej Pannie, a co za tym idzie może
wpływać na stopień zanieczyszczenia środowiska w obrębie analizowanego obszaru oraz w dalszych
częściach zlewni Noteci.
Z urządzeń hydrotechnicznych najważniejsza jest zastawka na rzece Pannie nieco poniżej terenów
planu. Urządzenie to utrzymuje poziom piętrzenia wód w Pannie oraz jednocześnie stabilizuje poziom
wód podziemnych w okolicy. Urządzenie należy utrzymać. Rzuca się jednak w oczy jego słaby stan
techniczny. Wymaga pilnego remontu, który należy wykonać jeszcze przed pracami budowlanymi na
terenie planu.
Poza wspomnianym ciekiem wodnym na rozpatrywanym obszarze brak jest innych obiektów wód
powierzchniowych. Nie zaobserwowano również lokalnych zagłębień terenu, w obrębie których
mogłoby dochodzić do gromadzenia się wody opadowej.
Ocena ekomorfologiczna rzeki na odcinku wzdłuż granicy planu wypada niekorzystnie z uwagi na
niezagospodarowane (ani poprzez budowle hydrotechniczne ani poprzez naturalną szatę roślinną)
brzegi rzeki, wysoki stopień dewastacji i słaby stan infrastruktury (zastawka piętrząca na rzece nieco
poniżej terenów planu).
2.7 Szata roślinna
Szata roślinna odznacza się niską różnorodnością gatunków. Do najcenniejszych jej
elementów zaliczyć należy okazy rosnące wzdłuż południowej granicy obszary opracowania. Podobne
zbiorowiska drzew występują w części południowej oraz wzdłuż zachodniej granicy analizowanego
terenu. Zieleń na analizowanym terenie posiada charakter typowo antropogeniczny. Warstwę
roślinności zielnej tworzą zaniedbane trawniki oraz gatunki roślin ruderalnych.
Na analizowanym terenie stwierdzono występowanie następujących gatunków drzew:
- Topola czarna (Populus nigra L. )
- Klon zwyczajny (Acer platanoides L.)
- Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia L.)
- Brzoza brodawkowata (Betula pendula Roth)
- Modrzew europejski (Larix decidua Mill.)
- Wierzba „płacząca” (Salix alba spp.)
- Buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.)
oraz popularne krzewy parkowe.
Gatunki te występują na terenie miasta licznie. Jako funkcje zieleni w mieście wymienia się najczęściej:
- produkcja tlenu i usuwanie dwutlenku węgla,
- oczyszczanie powietrza z zanieczyszczeń, zwłaszcza pyłowych,
- zmniejszanie poziomu hałasu,
- hamowanie siły wiatru,
- łagodzenie wahań temperatury,
- kumulowanie wód opadowych,
- regulacja wilgotności powietrza,
- kształtowanie walorów estetycznych i przestrzeni rekreacyjnej,
- warunkowanie bioróżnorodności świata zwierzęcego.
Zieleń analizowanego terenu, ze względu na stosunkowo małą powierzchnię, spełnia głównie funkcje
estetyczne i rekreacyjne. Pewne znaczenie ma również produkcja tlenu. Zmiana zagospodarowania
analizowanego terenu nie wpłynie znacząco na warunki siedliskowe i bioróżnorodność w mieście.
Najmniej cennym gatunkiem spośród drzew tu występujących jest topola czarna. Wskazane jest
zaadoptowanie pozostałych zdrowych i okazałych egzemplarzy drzew w przyszłym zagospodarowaniu.
W wypadku konieczności wycinki, należy zastosować nasadzenia zastępcze. W wypadku starych i okazałych
drzew należy zastosować przelicznik 1: 5, a w wypadku młodych okazów 1:2.
2.7 Syntetyczna ocena uwarunkowań
GEOKOMPLEKS: zabudowana dolina rzeki nizinnej
CECHA
CHARAKTERYSTYKA
OCENA
mezoregion fizyczno-geograficzny
Pojezierze Gnieźnieńskie
-
obszar [ha]
0,85
wysokości m n.p.m. / deniwelacja
90,4 – 93,3 m n.p.m. / 3 m
dominujący topoklimat
topoklimat terenów zabudowanych z wpływem ewapotranspiracji
jakość powietrza
umiarkowana
źródła zagroŜeń jakości powietrza
emisje niska na obszarze miasta
rzeźba terenu – nazwa formy
dno doliny
wartości spadków terenu
nie utrudniające zabudowy
korzystne
ekspozycja dosłoneczna
brak dominującej
korzystne
obecność form antropogenicznych
liczne nasypy antropogeniczne
niekorzystne
ogólny profil geologiczny
nasyp niekontrolowany na namułach organicznych // piaski i Ŝwiry
korzystne
wykształcenie utworów powierzchniowych
namuły organiczne na piaskach i Ŝwirach
niekorzystne
właściwości geologiczno-inŜynierskie
umiarkowanie korzystne do posadawiania budynków, z badaniami
występowanie ruchów masowych
brak moŜliwości powstawania osuwisk
korzystne
występowanie denudacji
brak moŜliwości
niekorzystne
głębokość zwierciadła wód podziemnych
> 1 m p.p.t.
niekorzystne
kierunek spływu wód podziemnych
W, SW
główny zbiornik wód podziemnych
brak GZWP
korzystne
podatność wód podziemnych na degradację wysoka
niekorzystne
ogniska zanieczyszczeń wód podziemnych
brak
korzystne
obiekty i reŜim wód powierzchniowych
brak
korzystne
jakość wód powierzchniowych
-
-
cechy ekohydromorfologiczne
niska ocena ekomorfologiczna koryta rzeki
-
źródła zagroŜeń wód powierzchniowych
nielegalny spływ ścieków kanalizacją deszczową
-
genetyczny profil glebowy
hortisole
przydatność rolnicza gleb
brak
siedlisko roślinne
zdegradowana zieleń parkowa
bioróŜnorodność
umiarkowana
komunikacja ekologiczna
lokalny korytarz ekologiczny wzdłuŜ rzeki
sposób uŜytkowania terenu
zieleń parkowa
funkcja przewodnia
park śródmiejski
powiązania funkcjonalne z otoczeniem
otwarte połączenie z kierunkami S
walory kulturowe
niskie
waŜniejsze dobra materialne
brak
4. FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA
4.1 Ocena powiązań funkcjonalnych pomiędzy komponentami środowiska
Na opisywanym obszarze nie zachodzą istotne procesy geodynamiczne. Procesy denudacyjne
związane z uruchamianiem, przemieszczaniem i depozycja materiału powierzchniowego (erozja,
abrazja, ruchy masowe, obrywy, zjawiska krasowe, itp.) dotyczą komponentu geologicznego oraz
rzeźby terenu, a w istniejących warunkach geologicznych i geomorfologicznych zachodzenie tego typu
zjawisk jest nieaktywne.
W zakresie interakcji hydrologicznych funkcjonowanie środowiska dotyczy ruchu wód na
powierzchni terenu (parowania, retencji powierzchniowej, infiltracji) i sposobu ich migracji pod
powierzchnią terenu (głównie w odniesieniu do wód gruntowych i płytszych użytkowych poziomów
wodonośnych) oraz wymiany z atmosferą. W opisywanej części Mogilna znaczenie dla
funkcjonowania środowiska (zwłaszcza sfery biotycznej) ma poziom wód w Pannie, która jest bazą
drenażu dla płytkich wód podziemnych na obszarze opracowania.
Na terenach zainwestowanych w miastach równowaga środowiskowa jest silnie
zniekształcona. Są to tereny silnie przekształcone. Dodatkowo, selektywny dobór gatunków głównie
roślin ozdobnych, sprawia, że ten obszar miasta został pozbawiony silnych więzi syntropijnych z
otoczeniem, szczególnie w kontekście sąsiedniego parku Krasickiego na południu oraz w odniesieniu
do funkcjonowania korytarza ekologicznego w dolinie rzeki Panny. Funkcjonowanie środowiska
opisywanego terenu jako całości można ocenić na silnie uzależnione od sposobów utrzymania
terenów zieleń urządzonej, nasadzeń nowych gatunków i regulacji pielęgnacyjnej oraz od sposobów
zainwestowania.
4.2 Źródła zagrożeń dla środowiska przyrodniczego
Źródła zagrożeń zarówno dla całego środowiska przyrodniczego obszaru opracowania
(stresory) jak i poszczególnych jego elementów są dwojakiego rodzaju:
•
zagrożenia naturogenne (abiotyczne i biotyczne) - jak częste ulewne deszcze, silne wiatry,
duże spadki terenu, żerowanie zwierzyny, itp.;
•
zagrożenia antropogenne - jak skupiska emitorów przemysłowych, szlaki komunikacyjne,
penetracja turystyczna, itp.
Na obszarze opracowania nie występują istotne naturalne problemy środowiskowe, z uwagi na wysoki
stopień przekształcenia środowiska naturalnego. Naturalne procesy zostały stłumione i poza
zagrożeniami natury ogólnej (ponadregionalnej, np. ekstremalne stany pogody) nie mają miejsca.
Do najważniejszych antropogennych źródeł zagrożeń zaliczyć można:
•
sąsiedztwo ul. Hallera - zagrożenie zanieczyszczeniem powietrza i hałasem,
•
sąsiedztwo zabudowy mieszkaniowej i usługowej,
•
penetracja niezorganizowana.
Poniżej przedstawiono dominujące i potencjalne zagrożenia stanu środowiska w odniesieniu
do wymienionych powyżej źródeł zagrożeń. Podjęto próbę oceny tendencji, intensywności oraz
dynamiki zmian procesów w środowisku obszaru opracowania.
4.2.1 Degradacja powietrza atmosferycznego
W związku z brakiem indywidualnych wyników pomiarów dla obszaru opracowania, poniżej
przedstawiono efekt końcowy klasyfikacji dla powiatu mogileńskiego.
Klasyfikacja jakości powietrza dla powiatu mogileńskiego (WIOŚ, Bydgoszcz, 2008)
Klasy określone dla ochrony zdrowia ludzi według poziomów
dopuszczalnego
długoterminowego
docelowego
SO2
NOX
PM 10
Pb
C6H6
CO
Ar
Cd
Ni
Benzo
(a)piren
O3
O3
A
A
A
A
A
A
A
A
A
C
A
A
Klasy określone dla ochrony roślin według poziomów
dopuszczalnego
docelowego
długoterminowego
SO2
NOX
O3
O3
A
A
A
C
Na terenie gminy prowadzono badania jakości powietrza atmosferycznego na stacji WSSE.
Wyniki badań prowadzonych w 2006 roku w zakresie średniorocznego stężenia tlenków siarki ukazują
niski poziom – 2,8 um/m3 zaś tlenków azotu 19,2 ug/m3. Można zatem stwierdzić, że pod względem
tych substancji stan zanieczyszczenia powietrza jest korzystny i nie przekracza dopuszczalnych norm.
Przemysłowe źródła zanieczyszczeń powietrza
Na obszarze gminy nie występują większe punktowe emitory zanieczyszczeń do powietrza.
Łączna emisja gazów i pyłów z całego powiatu mogileńskiego do atmosfery nie przekroczyła 100
Mg/rok. Wartości te świadczą o bardzo niskim stopniu presji źródeł punktowych na atmosferę.
Zanieczyszczenie powietrza spowodowane spalaniem paliw
Biorąc pod uwagę zmniejszającą się w stosunku do lat ubiegłych ilość emitowanych ze źródeł
punktowych pyłów oraz pogarszanie jakości powietrza ze względu na to zanieczyszczenie, należy
uznać, że emisja nie zorganizowana ma coraz większe znaczenie dla stanu powietrza. Tak zwana niska
emisja, czyli indywidualne ogrzewanie domów i małych obiektów, wtórne pylenie z podłoża i
pochodzące z ruchu kołowego, może stanowić, przy niekorzystnych warunkach pogodowych,
poważne źródło zanieczyszczenia powietrza pyłem. Niestety brakuje dokładnych danych o
stosowanych źródłach ciepła w gospodarstwach domowych na terenie gminy. Odpowiednie szacunki
pojawiają się w odniesieniu do struktury zużycia paliw na poziomie województwa. Nadal wysoką
pozycję ma węgiel, który stanowi około 50,4% zużywanych paliw, w mniejszym stopniu
wykorzystywane są paliwa typu olej, gaz ziemny czy energia elektryczna.
Działaniem Gminy zmierzającym do ograniczania wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza
pochodzących ze spalania paliw są zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,
na podstawie których wyklucza się stosowanie w nowo powstających obiektach budowlanych
kotłowni węglowych, a preferowane jest stosowanie paliw o niskiej zawartości siarki oraz podłączanie
do systemu zbiorczego zaopatrzenia w ciepło.
Zanieczyszczenia powietrza spowodowane komunikacją
Obszar opracowania położony jest przy głównym ciągu komunikacyjnym miasta. Ogólna
tendencja wzrostu natężenia transportu samochodowego będzie powodować uciążliwości związane
ze zwiększeniem zanieczyszczeń komunikacyjnych – formaldehydu, benzenu i toluenu. Współcześnie
czynnik ten ma poboczne znaczenie.
4.2.2 Degradacja gleb i degradacja powierzchni ziemi
Na terenie opisywanej części miasta nie stwierdzono, by nastąpiła istotna degradacja gleb na
skutek wieloletniego oddziaływania na środowisko. Typy występujących tu gleb to typy
przekształcone – hortisole - na terenach zieleni parkowej. Gleby te posiadają dobre zdolności
buforowe i są odporne na uszkodzenia mechaniczne.
Potencjalnym miejscem degradacji gleb jest pobocze ul. Hallera. Badania gleb prowadzone
przez WIOŚ na terenie całego województwa kujawsko-pomorskiego potwierdzają, że niemal we
wszystkich transektach pomiarowych przy głównych drogach dochodzi do zanieczyszczenia gleb
związkami WWA. Poprzez analogię można domniemywać, że do zanieczyszczenia WWA doszło
również na odcinku pobocza wzdłuż północnej granicy obszaru opracowania.
4.2.3 Degradacja wód powierzchniowych
Degradacja wód powierzchniowych w warunkach Niżu Polskiego polega na produkcji ścieków i
generowaniu zanieczyszczeń, prowadzących do nadmiernej eutrofizacji. Przez Mogilno przepływa
rzeka, która jest jedną z najważniejszych rzek Pałuk - południowo-wschodniej części województwa
kujawsko-pomorskiego.
Gospodarka wodno-ściekowa Mogilna oparta jest częściowo o system kanalizacji sanitarnej z
odprowadzeniem do oczyszczalni ścieków oraz o zbiorniki bezodpływowe. Do producentów ścieków
zaliczyć można zabudowania mieszkalne i nieliczne obiekty usługowe. Dzięki oczyszczaniu ścieków
wpływ ścieków z miasta został ograniczony.
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie Prawo wodne, ścieki to wprowadzane do wód lub do ziemi:
•
wody zużyte, w szczególności –– na cele bytowe lub gospodarcze,
•
ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego
wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w przepisach o nawozach i nawożeniu,
•
wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni
zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególności z miast, portów, lotnisk, terenów
przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i
parkingów,
•
wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, wykorzystane solanki,
wody lecznicze i termalne,
•
wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wtłaczanych do
górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wtłaczanej do górotworu są
tożsame z rodzajami i ilościami substancji zawartych w pobranej wodzie,
•
wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb oraz innych
organizmów wodnych.
Na opisywanym terenie nie powstają ścieki bytowe i komunalne zużyte na cele bytowe lub
gospodarcze, lub wody roztopowe i opadowe z utwardzonych powierzchni dróg i parkinów.
Zapobieganie powstawania nadmiernych ilości ścieków i sposób postępowania ze ściekami
regulują cenniki i taryfikatory opłat za wodę oraz odprowadzanie ścieków oraz wydawane przez
organy ochrony środowiska pozwolenia wodnoprawne. Organy te dążą do utworzenia stanu, w
którym wszystkie obiekty w mieście będą podpięte pod kanalizację ściekową.
Oczyszczalnia w Mogilnie jest stosunkowo nowym obiektem o mechaniczno-biologicznym
sposobie oczyszczania ścieków. Pomimo znacznej skuteczności oczyszczania wody odpływające do
jeziora Wiecanoskiego nadal przyczyniają się do wzrostu stopnia eutrofizacji tego akwenu. Z względu
na fakt iż odpływ odbywa się z epilimnionu jeziora Wiecanoskiego jest niemal pewne, że jakość wód
Panny zależeć będzie przede wszystkim od procesów odbywających się w powierzchniowej warstwie
jeziora. Te jednak sprzyjają eutrofizacji głównie poprzez morfometrię wschodniego plosa. Tak więc
bez poprawy stanu wód jeziora nie ma mowy o polepszeniu parametrów jakościowych Panny w
Mogilnie. Tu należy zastanowić się nad sensem eksponowania w krajobrazie miejskim rzeki, która ma
bardzo duże szanse nadal pozostawać „brudna”.
4.2.4 Degradacja wód podziemnych
Budowa geologiczna nie zapewnia ochrony zasobów wodnych I poziomu wodonośnego przed
infiltracją zanieczyszczeń. Z tego względu należy dążyć do szczególnej ochrony wód przed
zanieczyszczeniem, zwłaszcza, że pierwszy poziom wodonośny, ten najbardziej narażony na
degradację, stanowi źródło zasilania wód rzeki Panny i jest w bezpośrednim kontakcie hydraulicznym.
Szczególnie ważne jest utrzymanie roślinności w rejonie rzeki, która jest ostatnią barierą filtracyjną
przed przenikaniem do Panny a wraz z nią do Jeziora Mogileńskiego. Przyszłe przedsięwzięcia powinny
brać pod uwagę, że wymagany jest wysoki stopień ochrony wód podziemnych przed
zanieczyszczeniem z powierzchni ziemi w tym rejonie.
4.2.5 Hałas
Hałas ustawowo został określony jako zanieczyszczenie środowiska i dlatego przyjmuje się takie same
ogólne zasady, obowiązki i formy postępowań związanych z hałasem, jak w pozostałych dziedzinach
ochrony środowiska. Powszechnie uważa się, że niekorzystne oddziaływanie hałasu pojawia się przy
emisji powyżej 65 dB. W zależności od rodzaju źródeł wytwarzających hałas rozróżnia się następujące
rodzaje hałasu środowiskowego:
•
hałas komunikacyjny – pochodzący od środków transportu drogowego, szynowego,
lotniczego, itp.
•
hałas przemysłowy – pochodzący z instalacji przemysłowych, sieci i urządzeń energetycznych,
zakładów wytwórczych, rzemieślniczych i gastronomiczno-rozrywkowych.
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w
szczególności przez utrzymywanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym
poziomie oraz zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on
dotrzymany. Z wykonanych przez WIOŚ pomiarów akustycznych przy głównych drogach wynika, że
przy większości dróg województwa, o podobnych parametrach do drogi na odcinku graniczącym z
projektowanym planem, panuje niekorzystny klimat akustyczny. Zanotowano znaczne przekroczenia
dopuszczalnych poziomów hałasu na terenach przylegających do głównych ciągów komunikacyjnych
w linii pierwszej zabudowy. Jest to skutek oddziaływania transportu kołowego, zwłaszcza wysokiego
udziału pojazdów ciężkich w potoku ruchu. Zauważalna jest znaczna dynamika przyrostu przejazdów
pojazdów ciężarowych w ostatnich latach. Można zatem uznać, że obszar, w pobliżu ulicy Hallera jest
narażony na hałas komunikacyjny. W związku z tym należy umożliwić stosowanie działań
zmierzających do ochrony akustycznej ludności (budowa ekranów, nakładki z mas typu SMA lub
porowatych) albo zmiany funkcji terenów graniczących z drogą na tereny nie związane ze stałym
pobytem ludności.
Istotne znaczenie ma również fakt iż tereny parku nie należą do terenów dla których
wyznaczone zostały normy akustyczne środowiska (Dz. U. z 2007r., poz 826) Zarządca źródła hałasu,
przy sporządzaniu projektu przebudowy ul. Hallera, powinien uwzględnić konieczność zachowania
dopuszczalnych poziomów dźwięku na granicy obszaru dróg i poza nimi – na terenach otaczającej
ulice zabudowy mieszkaniowej.
Należy wykorzystać tereny po zachodniej stronie Panny jako terenu zieleni izolacyjnej dla ochrony
zabudowy mieszkaniowej. Należy dopuścić możliwość lokalizowania technicznych środków ochrony
akustycznej. Preferowane byłoby również wyremontowanie nawierzchni ulic i upłynnienie ruchu.
4.2.6 Promieniowanie elektromagnetyczne
Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z niejonizującym
promieniowaniem elektromagnetycznym (w zakresie częstotliwości od 0 do 300 GHz) jest obecnie
ustawa – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.).
Stref o podwyższonej wartości pola elektromagnetycznego można się spodziewać:
•
wokół linii i stacji elektroenergetycznych o napięciu 110 kV lub wyższym, natężenia pól
elektrycznych szybko maleją wraz z oddalaniem się od linii – poniżej 1 kV/m (dopuszczalna wg
obowiązujących przepisów dla obszarów zabudowy mieszkaniowej) w odległości od 10 do 30
m licząc od rzutu skrajnego przewodu na powierzchnie terenu;
•
w pobliżu instalacji radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych (anteny telewizyjne, stacje
bazowe telefonii komórkowej).
Na terenie opisywanej części miasta Mogilna nie zidentyfikowano źródeł pól
elektromagnetycznych.
4.2.7 Nadzwyczajne zagrożenia środowiska
Poważne awarie obejmują skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i
transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. W tytule IV „Poważne awarie”
zawartym w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska określone zostały
podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, podmioty,
których dotyczą wprowadzone przepisy, oraz ich obowiązki i zadania, a także główne procedury i
dokumenty.
Na opisywanym terenie poważne awarie mogą być związane z:
•
transportem kołowym substancji niebezpiecznych,
•
niewłaściwym postępowaniem z odpadami zawierającymi substancje niebezpieczne,
•
awarią w zakładzie o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej „INVESTGAS”
S.A. - Kawernowy Podziemny Magazyn Gazu Mogilno w Palędziu Dolnym.
Szczegółowe zasady kwalifikowania zakładów ze względu na wymienione zagrożenia zawarte są w
rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji
niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o
zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z
2002 r. Nr 58 poz. 535).
Z uwagi na aktualne zagospodarowanie terenu główne ryzyko wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej lub zdarzenia o znamionach poważnej awarii wiąże się z transportem tranzytowym
substancji mogących zanieczyścić środowisko. Strefą narażoną na skutki wypadków pobocze drogi
wojewódzkiej i działki bezpośrednio do niej przylegające. Zagrożenie ze strony zakładów KPMG należy
traktować jako zagrożenie pośrednie, nie oddziaływujące bezpośrednio na tereny opracowania planu.
Oddziaływanie to może objawić się jako zasolenie wód Panny i zniszczenie wegetacji wód
powierzchniowych na skutek awaryjnego zrzutu solanki do wód powierzchniowych w zlewni jeziora
Wiecanoskiego.
4.3 Odporność środowiska na degradację oraz zdolność do regeneracji
Termin „odporność środowiska” jest szerokim pojęciem obejmującym takie zagadnienia jak: stabilność,
wrażliwość i reakcja środowiska. Z najogólniej pojętej stabilności, definiowanej jako trwałość systemu w
warunkach niezmiennego otoczenia, wynika wprost wrażliwość na bodźce zewnętrzne zakłócające stan
naturalny. Stabilność rozumiana jest ogólnie. Dane literaturowe wskazują, że dany fragment środowiska jest
generalnie stabilny bądź nie. Istotny jest fakt, że ten sam obszar może być jednocześnie mało odporny na jeden
typ działań człowieka, będąc jednocześnie bardzo odpornym na inny. Tak wiec, zdefiniowana wcześniej
stabilność środowiska jest wypadkową odporności środowiska na różne formy antropopresji i bodźce naturalne.
Natomiast reakcja środowiska przyrodniczego może być zdefiniowana jako zespół procesów zachodzących w
środowisku, będących skutkiem działania bodźców antropogenicznych lub naturalnych. Reakcja środowiska na
antropopresje jest funkcją dwóch podstawowych grup zmiennych: odporności środowiska oraz typu i
intensywności bodźców antropogenicznych.
Termin regeneracja można najogólniej zdefiniować jako powrót środowiska do stanu zbliżonego do
tego, jaki występował przed wystąpieniem presji na środowisko. Presja ta może mieć charakter naturalny lub
antropogeniczny. Termin „regeneracja” najczęściej odnosi się do środowiska, które podlegało antropopresji i
które w sposób naturalny powraca do stanu wyjściowego.
Metoda oceny wrażliwości i reakcji środowiska przyrodniczego na antropopresję została
zastosowana przez Kistowskiego i Lewandowską [1989] dla regionu aglomeracji gdańskiej oraz
Kistowskiego i Szczepaniaka [1990] dla obszaru północno-wschodniej Polski. Stanowi ona przede
wszystkim próbę oceny odporności środowiska na różne przejawy antropopresji. Także ze względu na
zastosowane kryteria oceny, metoda ta przydatna jest głównie do oceny odporności środowiska
terenów wiejskich. W metodzie tej podstawowe kryteria oceny odporności stanowi analiza:
•
krajobrazów elementarnych (które można nazwać także funkcjonalnymi typami rzeźby
terenu), wydzielanych głównie w oparciu o informacje dotyczące położenia obszaru w
obrębie form rzeźby terenu, spadków terenu oraz charakteru krążenia wód gruntowych w
przypowierzchniowej warstwie litosfery (do głębokości 3 – 4 m p.p.t.);
•
kompleksów przydatności rolniczej gleb (dla terenów rolniczych) lub typów siedliskowych lasu
(dla obszarów leśnych), - jako pola oceny odporności przyjmowane są geokompleksy,
wydzielone na podstawie w/w kryteriów. Wynika to z faktu, że wymienione kryteria niosą
bogatą informacje fizycznogeograficzną – krajobrazy elementarne odzwierciedlają nie tylko
rzeźbie, ale i warunkach wodnych;
•
kompleksy przydatności rolniczej gleb informują nie tylko o warunkach glebowych, ale i o
rzeźbie terenu oraz pośrednio o stosunkach wodnych i cechach płytkiego podłoża
geologicznego [Hopfer, Cymerman, Nowak, 1982], podobnie jak typy siedliskowe lasów w
terenach zalesionych [Obmiński, 1978].
Zakłada się, że zdolności regeneracyjne środowiska zależą jedynie od procesów naturalnych.
Za uzupełniający miernik uznano różnicę stanów środowiska w punkcie początkowym (przed
rozpoczęciem zmian) i punkcie końcowym (po zakończeniu regeneracji). Ponadto uznano
prawidłowości wynikające z ogólnych tendencji występujących w przemianach środowiskowych:
•
środowisko bardzo rzadko wraca do takiego samego stanu, jaki występował przed
wystąpieniem oddziaływań;
•
degradacja (lub degeneracja) środowiska często następuje pod wpływem synergicznego
oddziaływania kilku czynników i nie można stwierdzić, który z ich odgrywa ważniejszą rolę, a
wstrzymanie ich oddziaływania nie następuje jednocześnie;
•
regeneracja przebiegająca pod wpływem czynników naturalnych (po zaniechaniu
antropopresji) często wspomagana jest celowymi działaniami człowieka (z zakresu
kształtowania środowiska, np. rekultywacji), i wówczas jej tempo jest zróżnicowane;
•
wiele procesów regeneracyjnych (odnoszących się np. do roślinności lub zasobów wód
podziemnych) trwa długo, np. kilkadziesiąt lat,
•
brak jest informacji o pełnym przebiegu wielu procesów regeneracyjnych zachodzących w
środowisku przyrodniczym.
Poniżej przedstawiono ocenę odporności na degradację i zdolności do regeneracji poszczególnych
komponentów środowiska w zakresie określonych oddziaływań na opisywanym obszarze
projektowanego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Komponent
środowiska
Rodzaj oddziaływania
Odporność na degradację
Zdolność do regeneracji
Powietrze
atmosferyczne
Fizyczne - zmiana
parametrów klimatycznych
Niska – brak większych skupisk
lasów jako czynników
klimatotwórczych
Znaczna
Chemiczne – zmiana
parametrów jakościowych
Niska – łatwa absorpcja
zanieczyszczeń
Wysoka
Wody
powierzchniowe
Zrzut ścieków
Umiarkowana – średnie zasoby
wodne wyrażone odpływem
jednostkowym zlewni
Umiarkowana – średni
stopień wymiany wód
Wody podziemne
Zanieczyszczenie
zwierciadła wód
podziemnych
Niska – wynika z niewielkiej
głębokości zwierciadła oraz
lokalnego braku poziomów
izolacyjnych
Wysoka – znaczne
zasilanie infiltracyjne
Zanieczyszczenie
użytkowego poziomu
wodonośnego
Wysoka – dobra izolacja
warstwami słabo
przepuszczalnymi
Średnia – możliwość
zasilania i wymiany wody
Zanieczyszczenie
Wysoka - obecność poziomów
Umiarkowana – długi czas
Litosfera
Komponent
środowiska
Rodzaj oddziaływania
Odporność na degradację
Zdolność do regeneracji
substancjami obcymi
izolacyjnych
rozkładu
mikrobiologicznego
niektórych substancji
Gleba
Degradacja mechaniczna i
chemiczna profilu
glebowego
Wysoka – znaczny aktualny
stopień przekształcenia
Umiarkowana – znaczny
aktualny stopień
przekształcenia przy
korzystnych
właściwościach skały
macierzystej
Bioróżnorodność
Ilościowa i jakościowa
degradacja siedlisk
Niska – znaczny aktualny
stopień przekształcenia
Wysoka – wynika z
dynamiki ekspansji
gatunków o niskich
poziomach tolerancji
środowiskowej
Klimat akustyczny
Natężenie pola
Niska – brak roślinności
wysokiej, elementów
terenowych ograniczających
propagację fal akustycznych
Wysoka - presja kończy się
wraz z ustaniem źródła
hałasu lub wibracji
Opisane we wcześniejszych rozdziałach uwarunkowania środowiskowe oraz powiązania
funkcjonalne pomiędzy poszczególnymi komponentami, jak również intensywność zjawisk
naturalnych oraz charakter otoczenia obszaru opracowania sprawiają, że obszar opracowania cechuje
się zróżnicowaną odpornością na degradację, wynikającą głównie ze znacznego istniejącego
przekształcenia oraz niskich zdolności buforowych oraz ze zróżnicowania źródeł presji. Najbardziej
podatne są wody powierzchniowe i podziemne. Z uwagi na rozbudowane stosunki wodne tego terenu
i uzależnienie wegetacji od poziomu zwierciadła wody, komponenty te wymagają szczególnych zasad
ochrony.
4.4 Ogólna ocena zagrożeń środowiska i możliwości ich ograniczenia
Generalnie stan środowiska w opisywanym obszarze odpowiada środowiskom terenów
zurbanizowanych, poddanych presji antropogenicznej, a wymienione powyżej zagrożenia to w
większości skutki negatywnych oddziaływań mających miejsce poza terenem opracowania projektu
planu (droga wojewódzka, zakłady). W tej sytuacji ograniczanie zagrożeń w wielu przypadkach
posiadać będzie charakter działań prewencyjnych.
Ograniczenie zagrożeń środowiska na badanym obszarze polegać będzie na wprowadzaniu
właściwych ustaleń szczegółowych w treści miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
oraz na dokładnym ich egzekwowaniu. Jak wykazano powyżej, część zagrożeń wynika dokonanych już
przekształceń. Obszar, który od lat był zainwestowany, jest trudny do ochrony, gdyż wiele
komponentów zostało już zdegradowanych. Celem ograniczenia antropopresji wskazane jest:
•
wprowadzenie maksymalnie dużej liczby powierzchni zajętych przez roślinność izolacyjną i
roślinność wysoką od strony terenów mieszkaniowych, dopuszczenie możliwości stosowania
technicznych środków ochrony przed hałasem po obu stronach drogi, lub zastosowanie
zabudowy zwartej w funkcji nie związanej ze stałym pobytem ludności, szczelnie wzdłuż całej
ulicy Hallera, tworząc tym samym szczelną pierzeję;
•
ochrona zasobów wód podziemnych przed infiltracją zanieczyszczeń na całym obszarze
opracowania;
•
podłączenie wszystkich obiektów do systemu zbiorczego odprowadzania ścieków, z
możliwością odprowadzania wód opadowych bezpośrednio do gruntu, a z terenów
utwardzonych ulic dojazdowych i placów na terenach produkcyjnych odprowadzenie wód
opadowych do kanalizacji deszczowej z systemem podczyszczania (do momentu spełnienia
warunków jakości wód przed wprowadzeniem do gruntu);
•
zachowanie terenów zadrzewionych parku przy południowej granicy obszaru,
•
zachowanie drzewostanu nie kolidującego z przyszłą zabudową,
•
zachowanie drzew o pierśnicy ponad 1m;
•
zakaz lokalizowania przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko,
•
wysoki reżim gospodarki odpadami.
4.5 Ocena zachowania walorów krajobrazowych terenu
Na analizowanym obszarze dominuje krajobraz przekształcony, chociaż w pokryciu widoczne
są elementy seminaturalne. Oceny walorów krajobrazowych terenu dokonano podczas wizji
terenowej. Ocena, wprawdzie subiektywnie, ale odnosi się do szeroko rozumianego pojęcia estetyki
krajobrazu i zrównoważonego zagospodarowania terenów.
Za najkorzystniejsze elementy krajobrazu, cechujące się harmonią, złożonością, wielością
planów strukturalnych, jakością budowli, ekspozycją widokową, uporządkowaniem i
zagospodarowaniem oraz brakiem widocznych konfliktów środowiskowych uznano:
•
tereny przy południowej granicy planu.
Za tereny wymagające poprawy jakości zagospodarowania uznano pozostałe tereny, ze względu na:
•
generalnie niską jakość zabudowań,
•
brak ukierunkowanej koncepcji zagospodarowania terenów zieleni,
•
poprawę stanu technicznego nabrzeża Panny,
•
brak koncepcji zagospodarowania zachodniego brzegu Panny,
•
poprawa estetyki płotów i garaży.
4.6 Ocena zgodności dotychczasowego użytkowania i zagospodarowania
obszaru cechami i uwarunkowaniami przyrodniczymi
W stanie dzisiejszym zagospodarowanie terenów jest zgodne z predyspozycjami
przyrodniczymi, zwłaszcza w odniesieniu do poziomu zwierciadła wód podziemnych oraz
ukształtowania terenu. Zieleń parkowa chroni wody podziemne przed przenikaniem zanieczyszczeń z
powierzchni terenu. Tereny parkowe pozostają dzisiaj pod presją akustyczną od strony ulic, ale jest
szansa na poprawę tego stanu poprzez rozwój terenów zieleni i zabudowy wzdłuż ulicy Hallera. Cechy
środowiska, a zwłaszcza presje jakie w nim występują, predysponują obszar do dalszego rozwoju
terenów zabudowanych centrum miasta. Funkcje powinny wpisywać się w centrotwórczy charakter
śródmiejskiej zabudowy Mogilna, najlepiej o charakterze powiatowym (zamiast sklepu spożywczego
dom handlowy lub „galeria handlowa” w zabudowie wielopiętrowej). W tym zakresie aktualne
funkcje terenów opracowania projektu miejscowego planu są zgodne z uwarunkowaniami środowiska
zarówno naturalnego jak i antropogenicznego.
5. WSTĘPNA PROGNOZA DALSZYCH ZMIAN W ŚRODOWISKU
Środowisko obszaru opracowania podlega wysokiej presji antropogenicznej. Istotne znaczenie
dla przyszłych przemian mają czynniki naturalne (sukcesja roślinności o niskich wymaganiach
środowiskowych) oraz przekształcenia w systemie komunikacji drogowej na terenie Moglina.
Wymienione we wcześniejszych rozdziałach zagrożenia mają dość szczegółowy charakter i można
przewidzieć dalszy rozwój zagospodarowania terenów.
W warunkach aktualnego zagospodarowania i użytkowania terenu opracowania, w
niedalekiej przyszłości należy spodziewać się:
• postępującej sukcesji gatunków o niskich tolerancjach środowiskowych na terenach nie
pielęgnowanych,
• degradacji jakości płotów - spadek walorów technicznych, użytkowych i estetycznych na
skutek niskiej wartości nieruchomości,
• wzrostu ryzyka wystąpienia poważnej awarii lub wypadku i zanieczyszczenia środowiska
związanej ze spodziewanym wzrostem natężenia transportu drogowego substancji
niebezpiecznych,
•
wzrost ryzyka zaśmiecenia obszaru opracowania,
• wzrost ryzyka, że terenu niezainwestowane w centrum Mogilna staną się siedliskiem patologii
społecznej i zaowocują wzrostem poziomu przestępczości.
6. UWARUNKOWANIA EKOFIZJOGRAFICZNE
6.1 Przydatność terenu do rozwoju funkcji użytkowych
Przedstawiona powyżej diagnoza stanu środowiska oraz jego ocena pod kątem istniejących i
potencjalnych zagrożeń upoważnia, by na etapie wskazań wyznaczyć kierunki dalszego
zagospodarowania terenu w zgodzie z szeroko rozumianą koncepcją zrównoważonego rozwoju. Ze
względu na uwarunkowania środowiskowe, można stwierdzić, że obszar opracowania charakteryzuje
się małym zróżnicowaniem. Ze względu na powiązania obszarów z szerszym otoczeniem, powinny one
być nawiązane do istniejących funkcji. W obecnych granicach opracowania wydzielić można strefy
funkcjonalne, które posiadają preferencje do dalszego rozwoju. W znacznej mierze odpowiadają one
dzisiejszym wydzieleniom fizjonomicznym terenu.
W świetle analizy uwarunkowań ekofizjograficznych, istniejących walorów kulturowych oraz
powiązań funkcjonalnych z szerszym otoczeniem miasta, oraz znaczenia, jakie ma dla miasta
opisywany obszar, proponuje się zmianę funkcji terenu lub restytucję funkcji istniejących. Tereny
centrum miast wymagają nie tylko dobrego stanu technicznego infrastruktury, ale także należycie
utrzymanego otoczenia. W tym przypadku park przylegający do zabudowań o znaczeniu powiatowym
może dalej spełniać funkcję krajobrazotwórczą, lub zmienić jej zakres na funkcje centrotwórczą.
Niemniej jednak wymaga on pewnych zabiegów, przywracających świetność terenom zieleni
parkowej:
•
proponuje się zmianę składu gatunkowego na terenie parku poprzez nowe nasadzenia w
kierunku zadrzewień liściastych: np. dębu, buka, akacji, gradu i lipy,
•
zmiana powinna być dokonana poprzez stopniowa wycinkę na zasadzie przerzedzania
zadrzewień o słabym stanie zdrowotnym,
•
przerzedzenie powinno mieć na celu umożliwienie wzrostu osobnikom, które w przyszłości
będą budować piętro drzew wysokich,
•
w parku powinny zostać wydzielone utwardzone drogi piesze i ścieżki, z elementami malej
architektury parkowej,
•
powinien obowiązywać zakaz realizacji nowej zabudowy.
W przypadku gdy planowane będzie zmiana sposobu użytkowania terenu proponuje się:
•
wzmocnienie funkcji terenów zabudowanych w centrum miasta poprzez wprowadzenie
funkcji centrotwórczych – handlowych, usługowych i gastronomicznych, zagęszczenie
zabudowy wzdłuż ulicy Hallera,
•
pozostawienie w formie zieleni izolacyjnej terenów:
◦
po zachodniej stronie rzeki Panny, do granicy opracowania
◦
po wschodniej stronie rzeki w pasie o szerokości od 5 do 10 m
◦
zadrzewień i zakrzewień wzdłuż południowej granicy obszaru opracowania – bufor
przyszłych funkcji i parku miejskiego
•
Pozostawanie drzew o dobrym stanie zdrowotnym, o ile nie kolidują z bryłą budynków oraz
nie stanowią przeszkody dla wytworzenia nasypu budowlanego.
•
Przyszła inwestycja wymagać będzie najprawdopodobniej niwelacji terenu oraz wykonania
nasypu ze względu na płytko zalegające zwierciadło wód podziemnych oraz możliwość
występowania gruntów nienośnych.
•
Nowa zabudowa powinna być projektowana zgodnie z zasadą ulica – parking – budynek –
park. Taki układ ma zapewnić, że ruch pojazdów w obrębie parkingu nie będzie zakłócał
warunków aerosanitarnych w obrębie Parku Miejskiego.
•
Na terenach koryta Panny należy wykonać faszynowanie i wzmocnienie zieleni izolacyjnej,
chronić rzekę przed dostępem osób trzecich, zaśmiecaniem i degradacją brzegów.
•
Próg piętrzący na rzece przeznaczyć do zachowania po odpowiednim remoncie.
Zlikwidowanie progu może spowodować zmiany stosunków wodnych na znacznym obszarze
doliny co może mieć określone konsekwencje hydro i geotechniczne dla istniejących
budynków.
•
Toaletę publiczną przeznaczyć do likwidacji.
Nie ma poważniejszych przeciwwskazań ekologicznych i fizjograficznych, by na terenach dotychczas
nie zainwestowanych lub wolnych od zabudowy nie wprowadzać zabudowy. Warunki geologiczne i
wodne są umiarkowanie korzystne do posadawiania budynków, i pomimo że przy obecnym stanie
techniki posadawiania budynków, nie utrudniają fundamentowania, to mogą spowodować
konieczności kosztownych prac związanych z wymianą gruntu.
Generalnie, w obrębie terenów objętych projektem miejscowego planu, należy dążyć do
ochrony istniejących drzew (z możliwością aktywnego kształtowania zieleni parków), unikania
realizacji nowej w pobliżu rzeki, ograniczenia wpływu przyszłej zabudowy na tereny parku miejskiego
(spaliny i hałas), ograniczenia wpływu akustycznego przyszłej zabudowy na tereny mieszkaniowe.
Realizacja środków ochrony przeciwhałasowej uchroni tereny zabudowy mieszkaniowej i parki przed
ponadnormatywnymi poziomami dźwięku.
6.2 Tereny, których użytkowanie i zagospodarowanie powinno być
podporządkowane potrzebom środowiska przyrodniczego
Na podstawie wcześniej opracowanych ocen jakości środowiska oraz zgodności aktualnego
użytkowania i zagospodarowania z warunkami przyrodniczymi, a także wstępnej prognozy zmian
zachodzących w środowisku, można określić obszary, na których skutki antropopresji osiągnęły
natężenie, wymagające zastosowania zabiegów kształtujących środowisko, prowadzących do poprawy
jego stanu i jakości, takich jak rewaloryzacja, restytucja lub rekultywacja krajobrazu, lub określenie
obszarów i obiektów, które należy objąć ochroną konserwatorską.
Stan środowiska obszaru opracowania oraz jego struktura i powiązania funkcjonalne
sprawiają, że na obszarze opracowania nie występują tereny wymagające specjalnych zabiegów
ochronnych wymienionych w ustawie o ochronie przyrody. Oczywistym warunkiem jest zastosowanie
wcześniej wymienionych wskazań dla zagospodarowania przestrzeni zgodnie z zasadami
zrównoważonego rozwoju oraz obowiązującymi przepisami i normami. W zakresie terenów, które
zagospodarowanie należy podporządkować potrzebom ochrony środowiska postuluje się
pozostawienie obszaru parku przyszpitalnego w aktualnym przeznaczeniu. Nie ma konieczności
wyznaczania nowych terenów, podlegających ochronie w myśl przepisów ustawy o ochronie przyrody.

ekofizjografia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Cud na Placu Hallera - Młodzież w działaniu

Uchwa•a Nr XVII/187/12 z dnia 28 marca 2012 r.

Zarządzenie Nr 0151/29/07 Burmistrza Mogilna z dnia 18 kwietnia

Miasto Przasnysz

JAŚMIOWY OGRÓD EDUKACYJNY to drugi z serii Ogrodów

uchwała nr - BIP Mogilno

DO WÓJTA GMINY RYBCZEWICE WNIOSEK o ustalenie warunków

STANOWISKO członków Rodzinnego Ogrodu Działkowego „Pod