OGLĘDZINY RZECZY I MIEJSCA ZDARZENIA Oględziny są

OGLĘDZINY RZECZY I MIEJSCA ZDARZENIA
Oględziny są czynnością procesowo – kryminalistyczną:
Są czynnością procesową:
•
bo jej podmiotem jest organ procesowy, a jej przeprowadzenie zależy od
uznania i decyzji tych organów,
•
bo warunkiem ważności i skuteczności tej czynności jest jej
przeprowadzenie zgodnie z wymogami kpk,
•
bo służą realizacji zadań postępowania karnego określonych głównie w
art. 2 § 1 i art. 297 § 1 kpk
Są czynnością kryminalistyczną
•
bo realizowaną według taktyki sformułowanej przez kryminalistykę i
•
z wykorzystaniem metod i środków technicznych opracowanych przez
kryminalistykę
art.207 kpk - W razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osób lub rzeczy
art. 209 kpk - Jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci,
przeprowadza się oględziny i otwarcie zwłok
Oględziny
•
Miejsca
•
Osób
•
Rzeczy
•
Zwłok
Oględziny osoby
Osoba – ciało człowieka żywego wraz z jego garderobą
•
Oskarżony - art. 74 § 2 pkt 1 kpk
•
Podejrzany - art. 74 § 2 pkt 1 w zw. z art. 71 § 3 kpk
•
Osoba podejrzana - art. 74 § 2 pkt 1 w zw. z art. 74 § 3 kpk
•
Pokrzywdzony - art. 192 § 1
•
Świadek - art. 192 § 4
art. 208 kpk - Oględzin lub badań ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu,
powinna dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne
trudności; inne osoby odmiennej płci mogą być obecne tylko w razie konieczności
Oględziny rzeczy
Rzecz - każdy przedmiot materialny, mogący z racji swego istnienia lub położenia
być śladem kryminalistycznym lub będący nośnikiem takich śladów
•
Narzędzia i inne przedmioty, które służyły, miały służyć albo mogły służyć do
popełnienia zdarzenia
•
Przedmioty pochodzące bezpośrednio lub pośrednio ze zdarzenia
•
Przedmioty mogące służyć do ustalenia istoty czynu lub wykrycia sprawcy
zdarzenia
•
Wszystkie inne przedmioty, na których zachowały się ślady zdarzenia lub
sprawcy zdarzenia
Cele oględzin osoby lub rzeczy:
•
Identyfikacja
•
Ujawnienie śladów
Oględziny miejsca
Miejsce - przestrzeń otwarta (ulica, pole, las, targowisko, akweny wodne itp.) lub
przestrzeń zamknięta (wnętrza samochodów, samolotów, statków, wnętrza
pomieszczeń przeznaczonych lub nadających się do bytowania ludzi).
Ogólnym celem oględzin miejsca zdarzenia jest obiektywna rekonstrukcja
przebiegu zdarzenia i ról osób w nim uczestniczących
Celem szczegółowym oględzin każdego miejsca zdarzenia jest uzyskanie, w miarę
możności, odpowiedzi na tzw. siedem złotych pytań kryminalistyki: Co?, Gdzie?
Kiedy? Jak? Za pomocą czego? Dlaczego? Kto?
Czynności poprzedzające oględziny:
A. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia
a. zabezpieczenie pozytywne (aktywne)
–
ogólna orientacja w miejscu i samym zdarzeniu,
–
czynności zmierzające do zapobieżenia lub złagodzenia dalszym
skutkom zdarzenia,,
–
zatrzymanie sprawcy,
–
czynności zmierzające do ustalenia i ujęcia sprawcy oraz ustalenia
ewentualnych świadków zdarzenia
b) zabezpieczenie negatywne (pasywne)
–
zabezpieczenia śladów przed zniszczeniem i zatarciem przez warunki
atmosferyczne,
–
zabezpieczenie śladów przed działaniem ludzi lub zwierząt
B. Przygotowanie grupy oględzinowej /operacyjno – dochodzeniowej/
a) skład grupy
Zarządzenie Nr 1426 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 grudnia 2004 r. w
sprawie metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych przez
służby policyjne wyznaczone do wykrywania przestępstw i ścigania ich
sprawców
W zależności od właściwości miejsca zdarzenia oraz rodzaju przestępstwa,
rozległości miejsca oględzin, liczby i rodzaju dowodów rzeczowych, w tym rodzaju
śladów kryminalistycznych mogących wystąpić na miejscu zdarzenia, w jednostkach
Policji mogą funkcjonować, następujące modele organizacyjne oględzin:
1) dokonywane samodzielnie przez policjanta służby kryminalnej, służby śledczej
lub odpowiedniej komórki służby prewencyjnej;
2) dokonywane przez policjanta służby kryminalnej, służby śledczej lub
odpowiedniej komórki służby prewencyjnej wraz z policjantem komórki techniki
kryminalistycznej lub specjalistą niebędącym funkcjonariuszem organów
procesowych;
3) dokonywane przez stały lub doraźnie powoływany zespół lub zespoły.
Bez udziału technika kryminalistyki lub specjalisty niebędącego funkcjonariuszem
organów procesowych powinny być dokonywane oględziny miejsca zdarzenia, jeżeli
niezbędne podczas ich dokonywania czynności techniczno-kryminalistyczne mają
polegać tylko na:
1) wykonaniu fotografii z wyłączeniem zdjęć makroskopowych i innych
specjalistycznych technik fotografowania;
2) wykonaniu szkicu ogólnego z podaniem istotnych wymiarów;
3) ujawnianiu i zabezpieczaniu śladów za pomocą standardowego wyposażenia
techniczno-kryminalistycznego, jeżeli nie występują ślady wymagające specjalnych
technik i procedur ujawniania i zabezpieczania, w szczególności pozostawione na
nietypowych podłożach.
Jeżeli podczas oględzin konieczne jest przeprowadzenie czynności technicznokryminalistycznych przekraczających kompetencje policjanta, dokonujący czynność
wzywa do pomocy policjanta komórki techniki kryminalistycznej lub innego
policjanta lub pracownika laboratorium kryminalistycznego albo specjalistę
niebędącego funkcjonariuszem organów procesowych.
Do oględzin miejsc zdarzeń o skomplikowanym stanie faktycznym i prawnym
kieruje się zespół oględzinowy, złożony z policjantów i pracowników komórki
dochodzeniowo-śledczej, laboratorium kryminalistycznego lub techniki
kryminalistycznej, albo specjalistów niebędących funkcjonariuszami organów
procesowych.
W skład zespołu oględzinowego, który należy dostosować do rodzaju przestępstwa,
obszaru lub obiektu, przewidywanego zakresu czynności oraz innych specyficznych
okoliczności, mogą wchodzić:
1) kierujący zespołem oględzinowym;
2) policjant lub policjanci komórki dochodzeniowo-śledczej prowadzący oględziny
miejsca zdarzenia albo wydzielonych sektorów tego miejsca;
3) koordynator czynności techniczno-kryminalistycznych;
4) policjant lub policjanci laboratorium kryminalistycznego lub komórki techniki
kryminalistycznej albo specjalista niebędący funkcjonariuszem organów
procesowych, ujawniający i zabezpieczający dowody przestępstwa, w tym ślady
kryminalistyczne, oraz dokumentujący stan miejsca zdarzenia, przebieg oględzin
oraz ich wyniki − poprzez sporządzanie planów, szkiców oraz, w miarę potrzeby, za
pomocą urządzeń i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub
dźwięku;
5) lekarz z zakładu medycyny sądowej lub inny lekarz;
6) eksperci kryminalistyki w zakresie posiadanych uprawnień, biegli z listy sądowej
oraz inni biegli spoza Policji i spoza listy sądowej, włączeni do zespołu
oględzinowego z uwagi na posiadane wiadomości specjalne;
7) przewodnik psa służbowego.
a także np.:
-
dzielnicowy,
-
funkcjonariusz pionu operacyjnego,
b) wyposażenie grupy
sprzęt podstawowy – to głównie walizki kryminalistyczne :
•
uniwersalne – służą do przeprowadzenia każdej czynności oględzinowej w
każdej sprawie /zawierają sprzęt do ujawnienia i zabezpieczenia różnych
rodzajów śladów kryminalistycznych/,
•
specjalistyczne – do przeprowadzenia tylko pewnego typu czynności /np.
daktyloskopijne, ze sprzętem fotograficznym/ lub do wykonywania wszelkich
czynności w sprawach jednego typu np. używane na miejscu wypadków
drogowych, zabójstw, pożarów/,
sprzęt uzupełniający – to środki usprawniające i ułatwiające oględziny np.
•
środki transportu,
•
środki łączności,
•
wykrywacze metali, gazów,
•
wózki z licznikiem,
•
wózki do oznaczenia linii,
•
licznik Geigera,
•
aparat do zabezpieczenia powietrza z miejsca wybuchu itd.,
•
magnetofony, kamery video, aparaty fotograficzne,
Oględziny właściwe
Etapy:
1. ogólno – orientacyjny,
2. oględzin szczegółowych:
–
faza statyczna,
–
faza dynamiczna,
3. końcowy
1. Etap ogólno – orientacyjny
Podczas wstępnej oceny stanu miejsca zdarzenia należy:
1) dokładnie rozpoznać miejsce zdarzenia, jego strukturę i właściwości;
2) uściślić położenie miejsca i jego granice;
3) zbadać, czy nie zachodzi konieczność zabezpieczenia śladów zapachowych, które
powinny być zabezpieczone przed dokonaniem innych działań na miejscu zdarzenia
i przed zabezpieczeniem innych śladów;
4) ujawnić i zabezpieczyć dowody rzeczowe, w tym ślady kryminalistyczne, które
mogą ograniczać swobodne poruszanie się po miejscu zdarzenia;
5) dokonać wstępnej rekonstrukcji przebiegu przestępstwa i ocenić dowody
rzeczowe, w tym ślady kryminalistyczne, pod kątem możliwości ich
natychmiastowego wykorzystania w procesie wykrywczym;
6) ustalić, które zmiany spowodował sprawca lub sprawcy przestępstwa, a które
inne osoby;
7) ustalić plan oględzin oraz przydzielić zadania;
8) przyjąć odpowiednią metodę badań szczegółowych;
9) utrwalić zastaną sytuację, co w zależności od rodzaju przestępstwa polega na:
a) wykonaniu nagrania wideo lub zdjęć ogólnoorientacyjnych miejsca
zdarzenia,
b) sporządzeniu odręcznego szkicu miejsca oględzin,
c) oznaczeniu kolejnymi numerami widocznych dowodów rzeczowych, w tym
śladów kryminalistycznych,
d) obraniu stałych punktów lub linii odniesienia,
e) wykonaniu zdjęć sytuacyjnych
f) wykonaniu szczegółowych zdjęć zwłok, poszczególnych dowodów
rzeczowych, w tym śladów kryminalistycznych i innych przedmiotów;
10) podjąć czynności mające zapewnić bezpieczeństwo pracy osobom biorącym
udział w oględzinach miejsca zdarzenia.
2. Etap oględzin szczegółowych
zespół czynności taktycznych i techniczno-kryminalistycznych, zmierzających do
odtworzenia przebiegu zdarzenia, przeprowadzanych w sposób planowy, z
uwzględnieniem właściwości miejsca, przestrzeni zamkniętej lub otwartej oraz
szczegółowe badanie różnych grup śladów kryminalistycznych i przedmiotów, ich
położenia, właściwości, stanu i cech indywidualnych.
Faza statyczna:
W fazie statycznej oględzin szczegółowych należy utrwalić:
1) miejsce popełnienia przestępstwa i miejsce wystąpienia skutku przestępstwa;
2) miejsce, gdzie nastąpiły zmiany w wyniku przestępstwa;
3) teren przyległy;
4) drogę dojścia i odejścia sprawcy
Faza dynamiczna:
W fazie dynamicznej oględzin szczegółowych należy:
1) ujawnić w miejscach i na przedmiotach wszelkie ślady,
2) dokonać:
a) zabezpieczenia technicznego śladów i przedmiotów w ten sposób, aby
uchronić je przed wszelkimi zmianami,
b) udokumentowania procesowego śladów i przedmiotów poprzez:
–
oznaczenie ich kolejnymi numerami,
–
opis w metryczce śladowej,
–
sfotografowanie,
–
opisanie w protokole oględzin ich usytuowania, rozmieszczenia,
właściwości, cech, oznaczeń,
–
umieszczenie ich położenia na szkicu.
3. Etap końcowy
Znaczenie kontrolne – dokonuje się ponownego przeglądu miejsca zdarzenia, by
ustalić czy czegoś nie pominięto i nie przeoczono.
Znaczenie analityczne to głównie:
•
zapoznanie się z efektami pracy wszystkich uczestników oględzin,
•
analiza i ocena zebranych informacji w czasie oględzin,
•
zestawienie porównawcze informacji oględzinowych z informacjami z
zewnątrz /głównie operacyjnymi/,
•
opracowanie wniosków i wstępnych wersji kryminalistycznych,
•
opakowanie dowodów rzeczowych, sporządzenie metryczek śladów, wykonanie
uzupełniającej dokumentacji oględzin
•
z reguły: sporządzenie protokołu „na czysto” /na podstawie brudnopisu,
zapisków itd./ i jego odczytanie i podpisanie.
Metody oględzin:
•
Metoda subiektywna
•
Metoda obiektywna
•
Metoda odśrodkowa
•
Metoda dośrodkowa
Metoda subiektywna - oględziny rozpoczyna się od punktu uważanego za centralny
/np. miejsce znalezienia zwłok, prawdopodobne ognisko pożaru, miejsce pokonania
przeszkody przy włamaniu, miejsce porzucenia narzędzi lub łupu itp./ Przy
stosowaniu tej metody, oględziny prowadzi się np. radialnie – od centralnego
miejsca, poruszamy się ‘odśrodkowo”, zgodnie z ruchem wskazówek zegara
Metoda obiektywna - polega na oględzinach miejsca, przedmiotów i śladów w
ściśle określonej kolejności, wcześniej zaplanowanej i uzgodnionej. Tą metodą
można prowadzić oględziny np. spiralne.
Oględziny spiralne rozpoczynamy od lewej zewnętrznej krawędzi miejsca i
poruszamy się zgodnie z ruchem wskazówek zegara i spiralnie aż do punktu
centralnego
Dokumentacja oględzin
Podstawowym dokumentem procesowym z oględzin jest protokół oględzin.
Sporządzenie protokołu jest obligatoryjne – art. 143 § 1 pkt 3 kpk
Część wstępna protokołu:
•
oznaczenie czynności - podanie nazwy czynności, ogólnego przedmiotu
oraz indywidualnie oznaczonego obiektu poddawanego oględzinom,
•
określenie podstawy prawnej oględzin,
•
czas i miejsce czynności - miejsce czynności oznacza miejscowość,
natomiast czas jest to data oraz godzina i minuta rozpoczęcia czynności
•
osoby uczestniczące w czynności
Część opisowa protokołu:
•
opis warunków atmosferycznych i oświetlenia,
•
ogólna charakterystyka miejsca zdarzenia,
•
szereg opisów badanego miejsca z uwzględnieniem opisu poszczególnych
śladów i przedmiotów ujawnionych w trakcie oględzin /miejsce
ujawnienia, sposób ujawnienia, utrwalenia i zabezpieczenia/,
•
opis ustaleń negatywnych /informacje o braku przedmiotów i śladów w
miejscach gdzie logicznie powinny się znajdować/,
•
ewentualne wzmianki o zmianie warunków atmosferycznych, przebieg
ewentualnych eksperymentów itd.
Część końcowa protokołu:
•
wykaz zabezpieczonych rzeczowych środków dowodowych,
•
wykaz sporządzonej dokumentacji technicznej /szkice, zdjęcia fotograf.,
nagrania magnetofonowe/,
•
wnioski /wstępne opinie/ biegłych, oświadczenia uczestników oględzin,
•
omówienie poprawek i uzupełnień,
•
podpisy wszystkich osób biorących udział w oględzinach.
Nazewnictwo ścian:
ściana przednia — ściana, która znajduje się przed prowadzącym oględziny
w chwili wejścia do pomieszczenia;
ściana boczna lewa — ściana znajdująca się po lewej ręce prowadzącego oględziny;
ściana boczna prawa — ściana znajdująca się po prawej stronie prowadzącego
oględziny;
ściana tylna — ściana znajdująca się za plecami prowadzącego oględziny.
SPO
•
Stały PUNKT Odniesienia
•
Stała PROSTA Odniesienia
•
Stała PŁASZCZYZNA Odniesienia
Sporządzając protokół należy przestrzegać następujących zasad:
- protokół oględzin stanowi podstawową formę utrwalania czynności dowodowych
w procesie karnym; dokument ten sporządza się na formularzach ustalonego wzoru,
należy opisywać fakty i ślady istotne, nie przeładowywać treści niepotrzebnym
opisem sytuacji,
- w treści protokołu oględzin nie używać słów wieloznacznych (np. w pobliżu,
opodal, niedaleko), niezrozumiałych oraz nie zamieszczać wniosków, przypuszczeń,
wersji itp.,
- protokół oględzin sporządza się na miejscu zdarzenia (można go później przepisać
na maszynie czy komputerze, dołączając do akt oryginał),
- miejsce zdarzenia, przedmioty i ślady opisuje się w takim stanie, w jakim je
zastano w czasie oględzin,
nie podawać nazw substancji, jeśli nie ma pewności co to za substancje oraz nie
używać własnych nazw przedmiotów lub ich części (należy posługiwać się
zunifikowanym nazewnictwem przedmiotów oględzin),
- treść protokołu należy pisać czytelnie, w formie bezosobowej w czasie przeszłym
(np. ustalono, zrobiono, zabezpieczono).