Turystyka w lasach i na obszarach przyrodniczo cennych 7

Transkrypt

Turystyka w lasach i na obszarach przyrodniczo cennych
7-9 września 2015 roku
Cedzyna-Rogów
Wydział Leśny SGGW
Centrum Edukacji Przyrodniczej w Rogowie
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Komitet organizacyjny
• Prof. dr hab. Jarosław Skłodowski
• dr hab. Stanisław Huruk Prof. UJK
• dr Szymon Bijak
• dr Alicja Huruk
• dr inż. Cezary Jastrzębski
• dr inż. Jarosław Kikulski
• dr Wojciech Ożga
• dr inż. Artur Rutkiewicz
• mgr Dariusz Anderwald
• mgr inż. Kinga Borowska
4 Sympozjum TURYSTYKA W LASACH I NA OBSZARACH PRZYRODNICZO CENNYCH
Cedzyna-Rogów, 7-9 września 2015 roku
PROGRAM SYMPOZJUM
7.09.2015 – PONIEDZIAŁEK
ŚNIADANIE
9.40 – Przywitanie Uczestników, otwarcie sympozjum
SESJA PLENARNA
Prowadzący: Jarosław Skłodowski
9.50 – Anna Pikus – Działania w zakresie turystycznego i rekreacyjnego udostępniania
lasu prowadzone przez Wydział Edukacji i Udostępniania Lasu w DGLP
10.15 – Piotr Gołos – Społeczne, ekonomiczne oraz środowiskowe uwarunkowania
turystycznego zagospodarowania lasów
10.40 – Andrzej Grzywacz – Prawne aspekty grzybobrania w lasach
11.05 – Szymon Bijak – Nie tylko przyroda – elementy kulturowe w programie ścieżek
dydaktycznych
11.30 – Zbigniew Popławski – Porządkowanie przestrzeni leśnej pod kątem turystycznego
zagospodarowania lasów
11.40-12.00 PRZERWA KAWOWA
SESJA 1: PROBLEMY ORGANIZACJI TURYSTYKI W LASACH
W "CIEKAWYCH" CZASACH
Prowadząca: Anna Pikus
12.00 – Porządkowanie przestrzeni leśnej i przyległej dla potrzeb rekreacji i turystyki
w LKP „Lasy Elbląsko-Żuławskie"
Jarosław Mytych, Zbigniew Popławski
12.20 – Budowanie kompromisu pomiędzy gospodarką leśną a rekreacją i turystyką
w Lasach Trójmiasta na przykładzie Nadleśnictwa Gdańsk
Ewelina Sobańska, Zbigniew Popławski
12.40 – Zasady udostępniania lasu na przykładzie RDLP w Warszawie
Jacek Sagan, Piotr Lutyk, Robert Tomusiak, Zuzanna Zaczek
13.00 – Udostępnienie infrastruktury komunikacyjnej dla celów turystycznych
Grzegorz Trzciński
-1-
13.20-14.20 OBIAD
SESJA 2: ŚRODOWISKO A TURYSTYKA
Prowadzący: Andrzej Grzywacz
14.20 – Zmienność warunków wypoczynku człowieka w lesie nad jeziorem w świetle
wskaźników bioklimatycznych (na przykładzie jeziora Sasek Wielki)
Longina Chojnacka-Ożga, Wojciech Ożga
14.40 – Wpływ turystyki na ekosystemy leśne i przyrodniczo cenne w Dolinie Wodącej
(Wyżyna Krakowsko-Wieluńska)
Katarzyna Kasprowska-Nowak
15.00 – Krajobraz a turystyka (na przykładzie Nadwieprzańskiego Parku
Krajobrazowego)
Sebastian Bernat
15.20 – Puszcza Zielonka – 50 lat promowania
Paweł Anders
15.40 – Postturystyka i gospodarka doświadczeń jako nowe wyzwania w zarządzaniu
ofertą turystyczną w lasach i obszarach przyrodniczo cennych w Polsce
Łukasz Matoga, Aneta Pawłowska
SESJA 3: POTENCJAŁ MIEJSC REKREACJI, POTENCJAŁ PREFERENCJI
TURYSTÓW
Prowadzący: Piotr Gołos
16.20 – Turystyka rowerowa w lasach w świetle potrzeb i oczekiwań użytkowników
Agata Cieszewska, Piotr Wałdykowski, Gabriela Maksymiuk, Joanna Adamczyk,
Renata Giedych
16.40 – Preferencje turystów odwiedzających LKP "Lasy Janowskie" – aspekty
ekonomiczne
Agnieszka Mandziuk
17.00 – Ocena czynników wpływających na wypoczynek w lasach
Jarosław Kikulski
17.20 – Próba scharakteryzowania sylwetki i zainteresowań uczestników turystki
birdwatchingowej
Jarosław Skłodowski, Aleksandra Jurkowska
-2-
17.40 – Potencjał turystyczny Geoparku Łuk Mużakowa/Muskauer Faltenbogen
Marek Maciantowicz
SESJA 4: METODOLOGIA BADAŃ W TURYSTYCE
Prowadzący: Szymon Bijak
18.20 – Podstawy metodyczne oceny atrakcyjności krajobrazowej leśnych zbiorników
wodnych
Dorota Kargul-Plewa, Emilia Janeczko
18.40 – Turystyczna atrakcyjność nadleśnictwa – studium przypadków
Artur Rutkiewicz, Grzegorz Stolarski, Hubert Sot
19.00 – Ocena porównawcza potencjału turystycznego śródleśnych cmentarzy
nadleśnictw Maskulińskie i Pisz
Anna Długozima, Izabela Dymitryszyn, Edyta Winiarska-Lisiecka
19.20 – Inwentaryzacja i waloryzacja zasobów przyrody nieożywionej jako podstawa
wyznaczania nowych szlaków geoturystycznych, na przykładzie doliny Skawicy
Paweł Franczak, Karolina Listwan
19.40 – Porosty jako wyznacznik przydatności Puszczy Wkrzańskiej dla turystyki
i rekreacji
Robert Janczar
KOLACJA UROCZYSTA
8.09.2015 – WTOREK
7.00 – ŚNIADANIE
SESJA 5: TURYSTYKA W PARKACH NARODOWYCH I INNYCH CENNYCH
OBSZARACH
Prowadzący: Artur Rutkiewicz
8.00 – Ruch turystyczny na szlaku Czarny Staw i na Rysy w Tatrach. Profil turystów
i ich oddziaływanie na przyrodę Tatrzańskiego Parku Narodowego
Edward Wlazło, Paweł Franczak, Konrad Połtorzecki, Marcin Doleżuchowicz
-3-
8.20 – Funkcja turystyczna Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego
Dariusz Sokołowski, Monika Radwańska
8.40 – Demograficzne determinanty zróżnicowania turystyki w Świętokrzyskim Parku
Narodowym
Hanna Prószyńska-Bordas
9.00 – Przygotowanie Świętokrzyskiego Parku Narodowego do udostępniania
dla turystyki
Stanisław Huruk, Alicja Huruk, Marcin Matysek, Marcin Sikorski
9.20 – Geneza zainteresowania cennymi obszarami przyrodniczymi Niecki Nidziańskiej
Cezary Jastrzębski
9.40 – Wpływ walorów przyrodniczych Babiogórskiego Parku Narodowego na ruch
turystyczny
Joanna Barniak, Natalia Nawrocka, Maciej Banaś
10.00 – Ścieżki przyrodnicze w Magurskim Parku Narodowym w opinii turystów
Krystyna Krauz, Adam Mroczka
10.30-19.00 – WYCIECZKA TERENOWA
KOLACJA GRILLOWA
9.09.2015 – ŚRODA
8.00 – ŚNIADANIE
SESJA 6: WIELORAKIE ASPEKTY TURYSTYKI W LASACH MIEJSKICH
I PODMIEJSKICH
Prowadzący: Wojciech Ożga
9.00 – Krótka historia turystycznej promocji użytków ekologicznych miasta Poznania
Maria Urbańska, Henryk Gierszal, Wojciech Andrzejewski
9.20 – Zagospodarowanie lasów miejskich na potrzeby turystyczne, rekreacyjne
i edukacyjne. Przykład Osady Leśnej „Barbarka” w Toruniu
Monika Radwańska, Dariusz Sokołowski
9.40 – Zielony Pierścień Warszawy jako obszar rozwoju turystyki militarnej
Dariusz Pszenny, Emilia Janeczko
-4-
10.00 – Prezentacja lasów miejskich na mapach na przykładzie Warszawy
Tomasz Olenderek
10.20 – Obszary leśne warszawskiego odcinka Wisły; percepcja społeczna oraz
uwarunkowania zrównoważonego rozwoju funkcji turystyczno-rekreacyjnych
Piotr Majdak
10.40 – Las miejscem realizacji zajęć edukacyjnych w opinii studentów kierunku
Turystyka i Rekreacja oraz Wychowanie Fizyczne
Artur Bosek, Katarzyna Dzioban, Przemysław Płoskonka
SESJA 7: EDUKACJA I INFRASTRUKTURA
Prowadzący: Jarosław Kikulski
11.20 – Programy edukacyjne Krkonošského národního parku
Aneta Marek
11.40 – Edukacja przyrodnicza w Kampinoskim Parku Narodowym
Katarzyna Dzioban
12.00 – Tablice informacyjne w lasach i na obszarach chronionych jako narzędzie
edukacji: wykorzystana szansa?
Adam Snopek
12.20 – Usługi ekosystemów w turystyce na wybranych przykładach Rezerwatów
Biosfery
Wioletta Kałamucka
12.40 – Przemiany funkcji turystyczno-rekreacyjnej w ostatnich 25 latach na obszarach
przyrodniczo cennych wokół GOP-u. Przykład Lasów Lublinieckich
Wojciech Kurda, Katarzyna Pukowiec
13.00 – Czym jest szlak karpia? Percepcja przez Wielkopolan
Wojciech Andrzejewski, Sylwia Graja-Zwolińska, Aleksandra Spychała, Maria Urbańska,
Jan Mazurkiewicz
13.20 – Katalog urządzeń rekreacyjnych i edukacyjnych – potrzeba czy zbędny dodatek
Grażyna Głuch
13.40 – DYSKUSJA KOŃCOWA, ZAMKNIĘCIE SYMPOZJUM
ok. 14.00 OBIAD
-5-
-6-
SESJA PLENARNA
-7-
-8-
Działania w zakresie turystycznego i rekreacyjnego udostępniania lasu
prowadzone przez Wydział Edukacji i Udostępniania Lasu w DGLP
Anna Pikus
Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych
Wiosną 2014 roku w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych powstał Wydział
Edukacji i Udostępniania Lasu. Chciano tym samym nadać odpowiednią rangę i podkreślić
jak ważną rolę odgrywają edukacja, Leśne Kompleksy Promocyjne i udostępnianie lasu.
Turystyczne i rekreacyjne udostępnianie lasu to obszerny temat. Część działań prowadzonych
przez Wydział jest kontynuacją tych rozpoczętych w Wydziale Ochrony Lasu natomiast
większość stanowią zupełnie nowe wyzwania. W pierwszej kolejności zaistniała potrzeba
zweryfikowania i aktualizacji istniejących danych na temat obiektów turystycznych.
Pierwszym krokiem do pozyskania powyższych informacji było wypracowanie wspólnie
z ORWLP słownika kategorii obiektów turystycznych i rekreacyjnych PGL LP. Obecnie trwa
rozbudowa Systemu Informacyjnego LP o nowe obiekty turystyczne i uporządkowanie
ewidencji tych już istniejących. Kolejnym obszarem działania jest realizacja tematu
badawczego pt. ”Opracowanie mierników i narzędzi pomiaru efektywności wykorzystania
obiektów turystycznych LP”.
Badanie prowadzone jest przez Wiedeński Universität für Bodenkultur (BOKU) i ma
na celu wypracowanie mierników pomiaru turystycznego dostosowanych do specyficznych
warunków obszarów zarządzanych przez Lasy Państwowe. Ta wiedza pozwoli nam m.in.
ukierunkować ruch turystyczny. Będziemy mogli również racjonalnie rozkładać środki
i inwestować tam, gdzie istnieje rzeczywiste zapotrzebowanie na infrastrukturę turystyczną.
Ponadto trwa modyfikacja programu „Aktywne udostępnianie lasu” realizowana wspólne
z ORWLP w Bedoniu. W ramach tego działania chcemy wypracować nowy standard
urządzeń parkingów leśnych. Wykonawca projektu będzie wyłoniony w ramach konkursu.
Zostanie on poprzedzony badaniami opinii społecznej, opinii jednostek organizacyjnych LP
oraz ekspertyzami specjalistów przeprowadzonymi na obiektach dotychczas funkcjonujących
w ramach programu.
Wychodząc naprzeciw potrzebom zgłaszanym zarówno przez osoby korzystające
z lasu jak i leśników planujemy ujednolicenie (tam gdzie to możliwe) i doprecyzowanie
regulacji prawnych odnoszących się do kwestii udostępniania lasu.
-9-
Społeczne, ekonomiczne oraz środowiskowe uwarunkowania turystycznego
zagospodarowania lasów
Piotr Gołos
Instytut Badawczy Leśnictwa
Rosnące znaczenie obszarów leśnych jako miejsca różnorodnych form turystyki
i rekreacji implikuje konieczność poszukiwania rozwiązań istniejących oraz potencjalnych
problemów i zagrożeń związanych z wymienioną aktywnością człowieka. Propozycje
w wymienionym zakresie muszą uwzględniać trzy obszary, powszechnie uważane za filary
zrównoważonego rozwoju:
– aspekty społeczne (oczekiwania i preferencje użytkowników),
– możliwości i ograniczenia techniczne oraz ekonomiczne gospodarki leśnej (koszty związane
z zagospodarowaniem i użytkowaniem obszarów leśnych oraz sumaryczne straty gospodarki
leśnej związane z obecnością człowieka w lesie),
– uwarunkowania środowiskowe (odporność lasu na antropopresje).
Mając na uwadze cechy dóbr i świadczeń rekreacyjnej funkcji lasu i gospodarki leśnej
za najważniejsze zadanie leśników w tym obszarze należy uznać ustalenie rzeczywistych lub
bliskich rzeczywistym oczekiwań i preferencji odwiedzających lasy, które determinują nie
tylko sposób przygotowania lasu, ale także decydują o tym który obszar leśny będzie
użytkowany turystycznie i w zawiązku z tym wymaga szczególnej troski ze strony
zarządzających.
W wymienionych warunkach doświadczenie i praktyka leśników wraz
z przygotowaniem inżynieryjnym jest warunkiem niezbędnym, który musi zostać uzupełniony
gruntowną wiedzą w zakresie oczekiwań i preferencji społecznych. Na poziomie działań
operacyjnych tylko takie zestawienie wymienionych obszarów gwarantuje skuteczną ochrony
lasów przy jednoczesnym osiągnięciu efektywności ekonomicznej proponowanych rozwiązań,
przy pełnej akceptacji społecznej podjętych przez leśników działań.
Wymieniony cel może zostać osiągnięty tylko przez aplikacje w praktyce
gospodarczej wyników badań społecznych na losowych reprezentatywnych próbach (badania
ilościowe) lub badań focusowych (badania jakościowe). Ich realizacja pozwala ustalić opinie
społeczną, między innymi w zakresie: najważniejszych elementów infrastruktury turystycznej
jakich oczekuje społeczeństwo, oczekiwanych miejsc w lesie, preferowanych obszarów
leśnych, dominujących form turystyki i rekreacji, czy poziomu akceptacji różnych poziomów
intensywności zagospodarowania lasów.
Celem publikacji jest przedstawienie przeglądu wyników badań społecznych
(ankietowych), które wskazują, jakich elementów oraz sposobów rekreacyjnego
i turystycznego zagospodarowania lasów oczekują ich użytkownicy. Wyniki prezentowanych
badań przeprowadzonych w Instytucie Badawczym Leśnictwa w latach 2000-2014
uzupełniono przeglądem krajowej literatury przedmiotu badań.
- 10 -
Prawne aspekty zbioru grzybów w lasach
Andrzej Grzywacz
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny
Grzybobrania w Polsce są masową formą rekreacji w lasach. Wartość rynkowa
zebranych grzybów w roku o przeciętnym urodzaju wynosi ok. 740 mln zł. – na użytek
własny, skup i eksport, sprzedaż przydrożną i na targowiskach i wynosi ok. 100 tys. ton
świeżych owocników. Od ustanowienia administracji Lasów Rządowych w Królestwie
Polskim, od 1816 r. aż do zakończenia II wojny światowej zbiory grzybów w lasach były
dozwolone tylko po wykupie asygnaty u leśniczych, na cały sezon. Zbiór bez opłaty groził
wysokim mandatem.
Od 70 lat zbiór grzybów w Lasach Państwowych jest dozwolony każdemu bez opłat.
Obowiązują jednak pewne ograniczenia prawne, wynikające z ustawy o lasach (1991), ustawy
o ochronie przyrody (2004), rozporządzenia ministra zdrowia o grzybach dopuszczonych
do handlu i obrotu (2011) oraz rozporządzenia ministra środowiska o gatunkowej ochronie
grzybów (2014). Niestety te akty legislacyjne są w społeczeństwie mało znane, powinny być
przedmiotem treści kształcenia w trakcie edukacji przyrodniczo-leśnej.
- 11 -
Nie tylko przyroda – elementy kulturowe w programie ścieżek
dydaktycznych
Szymon Bijak
Komisja Krajoznawcza ZG PTTK
Ścieżki dydaktyczne to specyficzny rodzaj szlaków turystycznych, których
podstawowym zadaniem jest edukacja. Przemierzający je turyści mają możliwość przede
wszystkim obcowania z cennymi obiektami przyrodniczymi i poznawania składników
środowiska naturalnego i procesów w nim zachodzących. Jednakże obiekty kulturowe stały
się już trwałą składową krajobrazu i przy poznawaniu otoczenia nie powinno się rozdzielać
aspektów przyrodniczych oraz antropogenicznych.
Celem pracy jest analiza programu wybranych ścieżek dydaktycznych pod kątem
uwzględniania i prezentacji walorów kulturowych.
W pracy przedstawiono przykłady kilkunastu ścieżek dydaktycznych, znajdujących się
na terenie wybranych parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów
i nadleśnictw. Przeanalizowano ich program, czyli tematykę przystanków i materiałów
dostępnych dla turysty oraz sposób prezentacji poszczególnych elementów treści.
Stwierdzono, że w większości przypadków w programie ścieżek dydaktycznych
elementy kulturowe (historyczne, etnograficzne, przemysłowe itp.) pełnią rolę drugoplanową.
Projektanci ścieżek pomijają mniej znaczące ich zdaniem obiekty i miejsca skupiając się
przede wszystkim na aspektach przyrodniczych lub gospodarki leśnej.
Elementy kulturowe powinny być uwzględniane w programie ścieżek dydaktycznych
w większym stopniu niż ma to miejsce obecnie, gdyż wzbogacają ich treść edukacyjną oraz
podkreślają lokalną specyfikę terenu i jego dziedzictwa
- 12 -
Porządkowanie przestrzeni leśnej pod kątem turystycznego
zagospodarowania lasu
Zbigniew Popławski
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku
Działania w tym zakresie zostały w dużej części wymuszone przez żywiołowy rozwój
różnych form rekreacji i turystyki w lasach, na terenach zarządzanych przez PGLLP. Poza
tym wytworzyła się luka w tworzeniu i zarządzaniu liniowymi obiektami turystycznymi
(szlakami) oraz przepływem informacji w tym zakresie po zmarginalizowaniu pozycji PTTK
w tej dziedzinie. Różne Lokalne Grupy Turystyczne (LGT-y) i Lokalne Grupy Działania
(LGD) rozpoczęły własną, „radosną twórczość” w tym zakresie, mniej lub bardziej
profesjonalnie, bardzo często bez uzgodnienia z zarządcą lub właścicielem terenu.
Na pierwsze miejsce wysunęło się bezpieczeństwo turysty, bezpośredniego odbiorcy
i użytkownika tych działań, za które, wg obecnego stanu prawnego odpowiada właściciel lub
zarządca terenu. Koniecznym stało się uporządkowanie tych działań, określenie i nadanie
pewnych standardów zrozumiałych dla wszystkich użytkowników, określenie
odpowiedzialności za stan tych urządzeń i bezpieczeństwo turysty.
- 13 -
- 14 -
SESJA 1
PROBLEMY ORGANIZACJI
TURYSTYKI W LASACH
W „CIEKAWYCH” CZASACH
- 15 -
- 16 -
Porządkowanie przestrzeni leśnej i przyległej dla potrzeb rekreacji
i turystyki w LKP „Lasy Elbląsko-Żuławskie”
Jarosław Mytych1, Zbigniew Popławski2
1 – Nadleśnictwo Elbląg
2 – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku
Projekt „Koncepcji zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego dla obszaru Leśnego
Kompleksu Promocyjnego Lasy Elbląsko-Żuławskie, ze szczególnym uwzględnieniem
obszarów leśnych” powstaje w ramach realizacji zadań „Jednolitego Programu GospodarczoOchronnego LKP Lasy Elbląsko-Żuławskie”, zgodnie z założeniami sformułowanymi
w „Strategii Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe na lata 2014-2030”.
Zasięg przestrzenny opracowania obejmuje cały LKP Lasy Elbląsko – Żuławskie,
tożsamy z obszarem administracyjnym Nadleśnictwa Elbląg o powierzchni 1864 km2. Celem
opracowania jest stworzenie dokumentu porządkującego często chaotyczną infrastrukturę
oraz niekomplementarne (w zależności od zarządzającego) działania w tej przestrzeni.
Zgromadzone w trakcie prac nad dokumentem dane zostaną poddane analizie, efektem której
będzie ocena (waloryzacja) różnych aspektów dotyczących środowiska przyrodniczego
i kulturowego oraz zagospodarowania przestrzennego z punktu widzenia możliwości rozwoju
turystyki a następnie diagnoza uwarunkowań i stanu rozwoju turystyki w LKP. Diagnoza
wskaże m.in.: czynniki przyrodnicze, społeczno-ekonomiczne i przestrzenne warunkujące
stan i rozwój turystyki na tym obszarze, ale także problemy i ograniczenia związane
z rozwojem turystyki oraz kolizje i konflikty związane z działaniem w przestrzeni
wykorzystywanej przez turystykę.
Efektem finalnym prac będzie „Koncepcja” obejmująca:
– wskazania dotyczące optymalnych lokalizacji wiodących form turystyki i rekreacji;
– opis modelu zarządzania rozwojem turystyki na obszarze LKP;
– wskazanie obszarów możliwych do rozwoju nowego zagospodarowania turystycznego;
– wskazanie obszarów i obiektów, w obrębie których konieczne jest ograniczenie
lub likwidacja zagospodarowania lub ruchu turystycznego;
– wskazanie tras turystycznych niezbędnych do wytyczenie poza lasami, w celu uzyskania
spójności przestrzennej tych tras w obrębie całego LKP;
– wytyczne dla dokumentów z zakresu planowania przestrzennego.
Dokumentem wdrażającym wskazania Koncepcji będzie „Program działań w zakresie
rozwoju turystyki na terenie LKP Lasy Elbląsko-Żuławskie na lata 2017-2036”. Program
będzie zawierał listę działań w zakresie „szeroko pojętego” rozwoju turystyki, planowanych
do realizacji na terenach leśnych i w ich najbliższym sąsiedztwie, uwzględniającą – zgodnie
z metodyką planowania strategicznego – informacje dotyczące: rodzaju planowanego
działania, planowanego okresu jego realizacji, szacunkowych kosztów realizacji oraz
podmiotów wskazanych (sugerowanych) do realizacji zadania.
Ideą opracowania „Koncepcji” jest stworzenie platformy działań partnerskich na linii
LP – samorządy w zakresie sporządzania i realizacji wszelkich dokumentów planistycznych
i strategicznych dotykających przestrzeni związanej z turystyką i rekreacją w regionie.
- 17 -
Budowanie kompromisu pomiędzy gospodarką leśną a rekreacją
i turystyką w lasach Trójmiasta na przykładzie Nadleśnictwa Gdańsk
Ewelina Sobańska1 Zbigniew Popławski2
1 – Nadleśnictwo Gdańsk
2 – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku
Celem wystąpienia jest omówienie problematyki związanej z rosnącą popularnością
walorów turystyczno-rekreacyjnych lasów w bliskim sąsiedztwie miast, na przykładzie
Trójmiasta. Problemami są:
– duża liczba szlaków turystycznych, często nakładających się na siebie;
– tendencja do tworzenia nowych szlaków, również bez uzgodnienia z nadleśnictwem;
– różne sposoby znakowania szlaków;
– rosnąca z roku na rok liczba imprez sportowych po drogach leśnych a także imprez
na orientację;
– nielegalne miejsca palenia ognisk i biwakowania;
– nieuzgodnione budowanie skoczni rowerowych w lesie dla potrzeb ekstremalnej turystyki
rowerowej;
– zastawianie samochodami dróg leśnych;
– nielegalne wysypiska odpadów i zaśmiecanie miejsc wypoczynku;
– dewastacja urządzeń turystycznych;
– wałęsające się w lesie psy i koty.
Są to główne problemy z którymi na co dzień musi radzić sobie Nadleśnictwo Gdańsk.
Generuje to znaczne rozszerzenie zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy, a także
wzrost kosztów utrzymania urządzeń turystycznych i sprzątania lasu. Szukanie rozwiązań –
edukowanie społeczeństwa, zewnętrzne źródła finansowania, nawiązywanie współpracy
z miejscowymi gminami i Lokalnymi Grupami Działania.
- 18 -
Zasady udostępniania lasu na przykładzie RDLP w Warszawie
Jacek Sagan1, Piotr Lutyk1, Robert Tomusiak2, Zuzanna Zaczek3
1 – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Warszawie
2 – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny
3 – Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie
Jednym z założeń wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarki leśnej prowadzonej
przez PGL Lasy Państwowe jest udostępnienie lasu społeczeństwu. Zarządzany przez LP
teren stanowi przestrzeń publiczną, której przyświecają nie tylko funkcje ochronne,
przyrodnicze (ekologiczne) i produkcyjne, ale również społeczne. Społeczeństwo, szczególnie
mieszkańcy miast, coraz więcej czasu spędzają w lesie. Szukają w nim jednak już nie tylko
miejsca do odpoczynku, ale i aktywnego spędzania czasu. Las jako przestrzeń publiczna musi
dawać możliwość na jednoczesne korzystanie z niego przez wszystkich, chcących w danej
chwili czerpać z niego korzyści, bez względu na ich formę.
Z prawnego punku widzenia lasy są udostępnione dla społeczeństwa. Potwierdzają to
zapisy zawarte w Ustawie o lasach z dnia 28 września 1991 r. (art. 26), Instrukcja Urządzania
Lasu z 2012 r. (§ 3 i § 108), i zarządzenia wydawane przez Dyrektora Generalnego Lasów
Państwowych w zakresie „Aktywnego udostępniania lasu”. W zależności od rodzaju
korzystania z lasu, jego udostępnienie regulują również inne nadrzędne zarządzenia,
chociażby dla osób wykonujących polowanie Ustawa Prawo łowieckie z 13 października
1995 r.
O udostępnianiu lasu i formach jego zagospodarowania w sposób ułatwiający jak
najpełniejsze korzystanie z jego dóbr, zaczęto dyskutować i wdrażać wypracowane
rozwiązania już w latach 50. XX w. Prekursorami tych działań były USA. Już w latach 60.
i 70. potrzebę udostępniania lasu dostrzegła również i Polska.
O potrzebie udostępniania podwarszawskich lasów wiadomo jest już od 1975 r.
Wówczas została opracowana Koncepcja Zagospodarowania Turystycznego Warszawskiego
Zespołu Leśnego (WZL) akceptowana przez Naczelnego Architekta Warszawy. Przewidziano
wówczas do wykorzystania do funkcji rekreacyjnej, udostępnienie 36 z 86 tyś ha lasów
będących w zarządzie WZL. Przyjęto wówczas, że wiodącą funkcją lasów na terenie
aglomeracji stołecznej to funkcja klimatyczno-wypoczynkowa (a nie gospodarcza).
Dziś RDLP w Warszawie zarządza lasami o powierzchni około 190 tys. ha, które w całości
(poza niewielkimi wyjątkami wynikającymi z przepisów prawa) są udostępnione
społeczeństwu.
W ramach udostępniania lasu stawia się leśnikom szereg zadań. Jednymi z najważniejszych są
zapewnienie bezpieczeństwa odwiedzającym lasy, aktywizacja mieszkańców poprzez
wspólną dbałość o infrastrukturę służącą udostępnianiu lasu i czerpaniu korzyści
ze zwiększenia lokalnego ruchu turystycznego oraz promocja trwale zrównoważonej
gospodarki leśnej, w tym drewna jako surowca odnawialnego i ekologicznego.
Udostępnienie lasu jako przestrzeni publicznej niesie ze sobą również problemy.
Na terenie RDLP w Warszawie składają się na nie: wandalizm zmuszający do odtwarzania
obiektów i urządzeń turystycznych, zaśmiecanie lasu i pożary. Kosztuje to RDLP rocznie
około 6 mln zł.
- 19 -
Udostępnienie infrastruktury komunikacyjnej dla celów turystycznych
Grzegorz Trzciński
Funkcjonowanie wielofunkcyjnej zrównoważonej gospodarki leśnej nie może mieć
miejsca bez dobrze zaplanowanego zaplecza komunikacyjnego obszaru leśnego,
co realizowane jest przez zapewnienie prawidłowej infrastruktury drogowej w jednostkach
Lasów Państwowych (LP). Do infrastruktury drogowej na terenie leśnym możemy głównie
zaliczyć drogę wraz ze wszystkimi urządzeniami inżynierskimi niezbędnymi do jej
funkcjonowania oraz zorganizowane miejsca załadunku drewna i postoju pojazdów.
Podstawowym zagadnieniem jest w jakim stopniu i jak organizować udostępnienie
obszarów leśnych, ze szczególnym uwzględnieniem dopuszczenia pojazdów silnikowych
do poruszania się po drogach leśnych w kontekście obowiązywania art. 29 Ustawy o lasach
z 1991 r. Drugim zagadnieniem jest przygotowanie miejsc postojowych na granicy lasu przy
ograniczaniu postoju na drogach publicznych wynikającym z jej parametrów lub
oznakowania pionowego i poziomego oraz organizacja miejsc postojowych w środku lasu
z dojazdem droga leśną na gruntach zarządzanych przez nadleśnictwo.
W referacie przedstawione zostaną zagadnienia wynikające z definicji drogi leśnej
będącej w zarządzie jednostek LP, a obejmujące aspekty prawne, jak i możliwości techniczne
udostępnienia sieci dróg leśnych oraz obiektów inżynierskich (miejsc postojowych,
organizacja parkingów) z jednoczesnym nakreśleniem obowiązków i odpowiedzialności
zarządcy takich obiektów. Analizą objęto przepisy prawa (ustawa o drogach publicznych,
prawo budowlane, ustawa o ruchu drogowym, kodeks cywilny) oraz parametry dróg leśnych.
Przedstawione parametry dróg leśnych zostały określone na podstawie dokumentacji
drogowych i własnych pomiarów terenowych oraz wytycznych obowiązujących dla dróg
leśnych.
Wnioski obejmują możliwości, ale i zagrożenia wynikające z udostępnienia dróg
leśnych dla ruchu turystycznego.
- 20 -
SESJA 2
ŚRODOWISKO A TURYSTYKA
- 21 -
- 22 -
Zmienność warunków wypoczynku człowieka w lesie nad jeziorem
w świetle wskaźników bioklimatycznych (na przykładzie jeziora
Sasek Wielki)
Longina Chojnacka-Ożga, Wojciech Ożga
Celem pracy jest określenie przestrzennego zróżnicowania warunków
meteorologicznych w strefie brzegowej jeziora oraz ocena warunków wypoczynku w tej
strefie w świetle wybranych wskaźników bioklimatycznych.
Realizując cel badań wykonano metodą krótkiego ciągu pomiarowego pomiary
meteorologiczne nad jeziorem Sasek Wielki obejmujące natężenie napromieniowania
całkowitego, temperaturę i wilgotność względną powietrza oraz prędkość wiatru. Określono
istotność różnic między wartościami każdego parametru na poszczególnych stanowiskach
pomiarowych położonych w różnych odległościach od brzegu jeziora. W celu określenia
stopnia oddziaływania warunków meteorologicznych na organizm człowieka obliczono:
entalpię, temperaturę radiacyjno-efektywną oraz wielkość ochładzającą powietrza.
Średnie wartości natężenia promieniowania całkowitego wynosiły w terenie otwartym
349,4 W/m2, podczas gdy w lesie: w olsie od 50,9W/m2 (przy brzegu jeziora) do 116,1 W/m2
(starszy drzewostan, dalej od brzegu), a w LMśw 74,2 W/m2. Średnia temperatura powietrza
wynosiła poza lasem 16,1°C, natomiast w lesie od 14,8°C w olsie do 15,0ºC w LMśw.
Wilgotność względna powietrza w lesie była wyższa niż poza lasem średnio o 4% w LMśw
i 9% w olsie. Uwzględnione wskaźniki bioklimatyczne wskazują na łagodzenie w lesie
ekstremalnych warunków termicznych.
Warunki mikroklimatyczne lasu kształtowane są przez oddziaływanie zróżnicowanego
podłoża w warunkach ograniczonego dopływu promieniowania słonecznego oraz małej
dynamiki powietrza. Wskaźniki kompleksowe, umożliwiające uwzględnienie większej liczby
parametrów meteorologicznych wpływających na człowieka, są nieodzownymi
do przeprowadzenia pełnej waloryzacji środowiska dla potrzeb turystyki wypoczynkowej
w lesie.
- 23 -
Wpływ turystyki na ekosystemy leśne i przyrodniczo cenne w Dolinie
Wodącej (Wyżyna Krakowsko-Wieluńska)
Katarzyna Kasprowska-Nowak
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Instytut Wychowania Fizycznego, Turystyki
i Fizjoterapii
Głównym celem opracowania jest poznanie współczesnych zagrożeń ekosystemów
leśnych i przyrodniczo cennych powodowanych przez turystykę i rekreację w obszarze
Doliny Wodącej (gm. Pilica, Wyżyna Krakowsko-Wieluńska). Obecność licznych jaskiń
(w tym Jaskini Biśnik, która uchodzi za jedno z najbardziej znanych i systematycznie
badanych stanowisk archeologicznych w Europie łączonych głównie ze śladami
wielokrotnego pobytu człowieka paleolitycznego), schronisk skalnych, różnorodnych form
skałkowych, średniowiecznych budowli oraz innych obiektów historycznych w Dolinie
Wodącej powodują, iż stała się ona interesującym miejscem do zwiedzania. W Dolinie
Wodącej notuje się duże nasilenie ruchu turystycznego wzdłuż szlaków pieszych („Orlich
Gniazd”, „Warowni Jurajskich” i „Jaskiniowców”), a także w granicach rezerwatu przyrody
„Smoleń” z ruinami zamku, a także w kompleksie Skał Zegarowych i Skały Biśnik
z jaskiniami. Masowy ruch turystyczny na niektórych szlakach (zwłaszcza podczas imprez
turystycznych), wybrane formy turystyki kwalifikowanej, zaśmiecanie, niszczenie osadów
jaskiniowych (zwłaszcza ich rozkopywanie w celu pozyskania zabytków archeologicznych),
rysunki sprayem na ścianach skalnych, rozpalanie ognisk w obszarze chronionym, to tylko
niektóre formy współczesnych zagrożeń w badanej Dolinie
W opracowaniu wykorzystano obserwację i metodę ankietową uwzględniającą m.in.
wiedzę turystów na temat osobliwości przyrodniczych Doliny Wodącej, a także ocenę
wartości i wrażeń z odbioru atrakcji turystycznych
Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że środowisko przyrodnicze
Doliny Wodacej znajduje się pod silnym wpływem działalności człowieka
Z uwagi na duża ingerencję człowieka w środowisko Doliny Wodacej oraz jej
położenie (w obrębie parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd”, a częściowo w obrębie
rezerwatu przyrody „Smoleń”) jej obszar wymaga specjalnego nadzoru i ochrony szczególnej.
- 24 -
Krajobraz a turystyka (na przykładzie Nadwieprzańskiego Parku
Krajobrazowego)
Sebastian Bernat
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Nauk o Ziemi
Głównym celem badań było rozpoznanie potencjału krajobrazowego (w ujęciu
multisensorycznym) dla rozwoju turystyki w Nadwieprzańskim Parku Krajobrazowym (NPK).
W pracy wykorzystano „spacer dźwiękowy”, obserwację terenową (w tym studium panoramy)
oraz badania wśród studentów UMCS w Lublinie na podstawie nagrań wideo zrealizowanych
w NPK
Przeprowadzone analizy wykazały obecność licznych walorów krajobrazowych
(multisensorycznych), sprzyjających rozwojowi turystyki. Strome zbocza doliny Wieprza
umożliwiają eksponowanie atrakcyjnych widoków. Krajobraz dźwiękowy badanego obszaru
można ocenić jako delikatny, wyrazisty, naturalny, przyjemny, harmonijny z elementami
zakłócającymi. Bogata zieleń stanowi względną izolację od hałasu, związanego z sąsiednimi
drogami i gospodarstwami domowymi. Oprócz różnorodnych dźwięków przyrody wartość
terapeutyczną krajobrazu wzmacnia bujna, zmienna kolorystycznie roślinność łąk, torfowisk,
łęgów, która tworzy korzystny fitoklimat wysycony olejkami eterycznymi. Turystyka
na terenie NPK rozwija się w sposób chaotyczny. Wykorzystywanie terenu dla sportów
ekstremalnych (quady, crossy, samochody terenowe) powoduje obniżenie walorów,
dla których NPK został utworzony.
Konieczne jest wyeliminowanie czynników zagrażających percepcji krajobrazu,
stworzenie przemyślanych produktów
turystycznych uwzględniających walory
multisensoryczne krajobrazu i oczekiwania turystów. Zaproponowano stworzenie szlaku
turystycznego prezentującego walory krajobrazowe NPK, eksponowane w specjalnie
urządzonych punktach widokowych.
- 25 -
Puszcza Zielonka – 50 lat promowania
Paweł Anders
Wielkopolski Klub Publicystów Krajoznawczych
Teren położony bezpośrednio na północny wschód od Poznania – największy zwarty
obszar leśny w środkowej Wielkopolsce – jest interesujący przyrodniczo i atrakcyjny
turystycznie. Jego nazwa „Puszcza Zielonka” pojawiła się po raz pierwszy w 1964 r.
w publikacji wydanej przez PTTK. Nazwa ta się przyjęła, a w minionym okresie Zielonka
stała się bardzo popularna i chętnie odwiedzana, choć zarazem pojawiły się tu różnego
rodzaju zagrożenia. Jest to jeden z wielkopolskich obszarów „Natura 2000”, znaczną jego
część objęto ochroną jako park krajobrazowy, utworzono tu też 5 rezerwatów przyrody.
W pracy przedstawiono proces popularyzacji tego obszaru, przebieg jego
zagospodarowywania i udostępniania społeczeństwu, działania ochronne i formy obecnego
wykorzystywania, a także wydane publikacje popularne i popularnonaukowe. Pięćdziesiąt lat
to znakomita okazja do tego rodzaju podsumowań.
Realizując założony cel pracy przeprowadzono analizę literatury i badania
weryfikacyjne w terenie
Stwierdzono, że z terenu praktycznie nieznanego Puszcza Zielonka stała się obszarem
o uznanej wartości i licznie odwiedzanym. Obszar ten powinien być szeroko otwarty
dla społeczeństwa, ale nie wolno dopuszczać tu do nadmiernej eksploatacji turystycznej,
należy także ściśle przestrzegać zasad ochrony przyrody.
- 26 -
Postturystyka i gospodarka doświadczeń jako nowe wyzwania
w zarządzaniu ofertą turystyczną w lasach i obszarach przyrodniczo
cennych w Polsce
Łukasz Matoga, Aneta Pawłowska
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej
Nadejście postmodernizmu na przełomie XX i XXI w. spowodowało wykształcenie
się społeczeństwa konsumpcyjnego o specyficznych wzorcach osobowych przejawiających
w różnych sferach życia, w tym także w turystyce. Współczesny turysta, często określany
mianem postturysty, jest indywidualistą, koneserem miejsc, kolekcjonerem wrażeń,
poszukiwaczem zmian, a także człowiekiem wolnym, świadomym i nieustannie uczącym się.
Turystyka jest dla niego przygodą, w której dokonuje wyboru pomiędzy różnymi ofertami
turystycznymi. Odpowiedzią na rosnące i zmieniające się wymagania postturystów
są rozwiązania, w których podstawowym towarem są nie konkretne produkty, ale emocje,
przeżycia i doświadczenia. Celem pracy było podjęcie próby wskazania potencjalnych
i realnych kierunków zarządzania ofertą turystyczną na obszarach leśnych i przyrodniczo
cennych w kontekście rozwoju postturystyki i gospodarki doświadczeń. Szczególną uwagę
zwrócono na kreatywne formy spędzenia czasu wolnego oraz możliwości zastosowania
nowych technologii w ułatwieniu turystom poznawania walorów przyrodniczych obszarów
leśnych. Wskazano wzorcowe przykłady zarządzania ofertą turystyczną w tym zakresie oraz
istniejące i potencjalne możliwości współpracy podmiotów prywatnych, publicznych
i społecznych.
Realizując cel badań przeprowadzono kwerendę literatury naukowej oraz zasobów
internetowych dotyczących omawianej problematyki. Informacje na temat opinii i wrażeń
turystów z odwiedzanych miejsc uzyskano na podstawie analizy zawartości wybranych
do badania publikacji elektronicznych według przyjętego klucza kategoryzacyjnego.
W formie studium przypadku przedstawiono przykłady innowacyjnych i kreatywnych
produktów turystycznych spełniających oczekiwania nowych turystów, które zrealizowano
na obszarach leśnych i przyrodniczo cennych w Polsce.
Zachowania współczesnych turystów można podzielić na dwie grupy o odmiennych
postawach i motywacjach, tj.:
– postturystów eksperymentalnych, którzy pragną autentycznych doświadczeń i przeżyć
poprzez poznanie przyrody i kultury danego miejsca;
– postturystów egzystencjalnych, których głównym celem jest ucieczka od rutyny
i monotonni codziennego życia poprzez rekreację, rozrywkę lub relaks.
Obie grupy łączy pragnienie poszukiwania odmienności i świeżości, zarówno jeśli
chodzi o miejsca wyjazdu, jak i o sposoby spędzania w nich czasu wolnego. Przedmiotem
zainteresowania postturystów mogą stać się również obszary leśne i przyrodniczo cenne.
Przykładami produktów turystycznych wychodzących naprzeciw zmieniającym się potrzebom
postturystów w tego typu miejscach w Polsce są m.in.: questing, geocaching, gry symulacyjne
i fabularne, ekomuzea, ścieżki edukacyjne, turystyka przygodowa, surwiwal, backpacking
i set jetting. Istotne znaczenie ma także udostępnianie informacji o walorach przyrodniczych
z wykorzystaniem nowych technologii. Produkty te tworzone są najczęściej we współpracy
podmiotów publicznych, prywatnych i społecznych zaangażowanych w procesy aktywizacji
turystycznej obszarów leśnych i przyrodniczo cennych.
- 27 -
Proponowane alternatywne formy spędzania wolnego czasu powinny uwzględniać
funkcje poznawcze i edukacyjne, zarówno w zakresie bogactwa środowiska naturalnego,
jak i zrównoważonego rozwoju. Tworzenie tego rodzajów produktów turystycznych powinno
być zadaniem podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie turystyką na obszarach leśnych
i przyrodniczo cennych. Produkty te powinny dostarczać przemyślaną mieszankę dóbr
materialnych, usług oraz doświadczeń angażujących emocje turystów i pozwalających im
zdobyć wiedzę o odwiedzanym miejscu. Innowacyjny i kreatywny sposób prezentacji
walorów przyrodniczych przyczynia się do zwiększenia interakcji między turystami
a zwiedzanym obszarem, co w konsekwencji pozwala na osiągnięcie satysfakcji
z uczestnictwa w turystyce.
- 28 -
SESJA 3
POTENCJAŁ MIEJSC REKREACJI,
POTENCJAŁ PREFERENCJI
TURYSTÓW
- 29 -
- 30 -
Turystyka rowerowa w lasach w świetle potrzeb i oczekiwań użytkowników
Agata Cieszewska, Piotr Wałdykowski, Gabriela Maksymiuk, Joanna Adamczyk*,
Renata Giedych
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Ogrodnictwa i Architektury
Krajobrazu
*
– Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny
Celem opracowania jest wskazanie zasad kształtowania produktów turystyki
rowerowej w lasach województwa mazowieckiego przy uwzględnieniu potrzeb
użytkowników. Takie podejście wymaga z jednej strony poznania uwarunkowań
przyrodniczo-kulturowych z drugiej jednak uwzględnienia zarówno typów turystów
rowerowych, poznania ich potrzeb oraz sposobu spędzania czasu na rowerze. Stanowi to
podstawę do projektowania infrastruktury turystyki rowerowej dostosowanej do tych
oczekiwań i możliwości poznawczych. Założenia powyższe wpłynęły na realizację
dokumentu Strategia Produktów Turystyki Rowerowej w Województwie Mazowieckim
przygotowanej przez zespół autorski dla Mazowieckiej Regionalnej Organizacji Turystycznej
oraz Ministerstwa Sportu i Turystyki (http://mrot.pl/projekty/strategia-rozwoju-produktowturystyki-rowerowej-w-wojewodztwie-mazowieckim).
Dla osiągnięcia zamierzonego celu zbadano zarówno główne elementy infrastruktury
rowerowej jak i preferencje użytkowników. Diagnozę stanu szlaków rowerowych
przeprowadzono wykorzystując analizy GIS przy wykorzystaniu koncepcji pasm
przyrodniczo-kulturowych województwa mazowieckiego. Podstawą analizy profilu
użytkowników turystyki rowerowej było przeprowadzenie ankiety internetowej oraz
warsztatów zrealizowanych dla organizatorów turystyki w sześciu subregionach
województwa mazowieckiego.
- 31 -
Preferencje turystów odwiedzających LKP "Lasy Janowskie" – aspekty
ekonomiczne
Agnieszka Mandziuk
LKP "Lasy Janowskie" istnieje od 1994 r. i jest jednym z najstarszych tego typu
obiektów w Polsce. Jest to obszar leśny, który ze względu na swoją wielkość, występujące
na jego obszarze atrakcje turystyczne a także bliskie sąsiedztwo wody jest ciągle atrakcyjny
w oczach turystów. Szacuje się, że rocznie odwiedzany jest przez ok. 20 tys. osób. Liczne
wizyty w LKP rozpatrywać można w dwóch aspektach, z jednej strony kosztów związanych
z odbyciem wycieczki a z drugiej korzyści z tytułu przyjazdu i pobytu w urokliwych Lasach
Janowskich.
Opracowanie ma na celu poznanie motywów przyjazdu turystów do LKP Lasy
Janowskie, ze szczególnym uwzględnieniem osiąganych przez nich korzyści z tytułu
przyjazdu do LKP oraz odpowiedzią na pytanie czy korzyści te uznają za ekwiwalentne
do poniesionych wydatków związanych z przyjazdem i pobytem na tym terenie. Kolejnym
celem jest poznanie poziomu satysfakcji z przyjazdu do LKP oraz proponowanych metod
finansowania Lasów Janowskich w opinii respondentów.
Referencje turystów odwiedzających Lasy Janowskie w aspekcie ekonomicznym
oparte zostały na badaniach ankietowych przeprowadzonych w 2011 roku na terenie LKP.
W badaniach zastosowano metodę sondażu ankietowego. W celu uzyskania jak najbardziej
obiektywnych wyników wybrano ankietę jako technikę badawczą, natomiast narzędziem
badawczym był kwestionariusz ankiety. Ze względu na największą zwracalność zdecydowano
się na zastosowanie ankiety rozdawanej. Badania zostały przeprowadzone na grupie 820 osób
odpoczywających na terenie Lasów Janowskich.
Ważniejsze wyniki: większość badanych przyjechała do Lasów Janowskich na okres
od 1 do 3 dni – ponad 85% respondentów. Ponad połowa odwiedzających po raz pierwszy
odpoczywała na tym terenie. Jako główny powód przyjazdu blisko 31% respondentów
wskazała, że jest to miejsce jak każde inne dobre do odpoczynku, natomiast prawie 12%
pytanych (96 osób) uznało, że przyjechało, aby spędzić swój wolny czas w tym kompleksie
leśnym.
Aby zbadać poziom satysfakcji z przyjazdu do Lasów Janowskich brano pod uwagę
materialne, a więc ekonomiczne aspekty osiąganych satysfakcji z pobyto w LKP oraz
korzyści, jakie osiągnęli turyści przyjeżdżając w to miejsce. Analiza wydatków wskazuje,
że średni koszt pobytu wyniósł 370 zł/osobę. 41% badanych stwierdziła, że pieniądze wydane
na przyjazd były dobrze wydane i dzięki nim osoby te zyskały więcej niż są one warte,
głównie ze względu na możliwość wypoczynku w Lasach Janowskich.
Potwierdzeniem faktu, że LKP jest istotną wartością dla respondentów jest deklaracja
gotowości do płacenia składek na rzecz Lasów Janowskich (49% badanych). Przeciętna
deklarowana składka wyniosła 68 zł. Najczęstszy motyw ofiarności związany z ochroną LKP
wynikał z faktu troski o przyszłe pokolenia. O ile w sytuacji zagrożenia Lasów Janowskich
blisko połowa pytanych była gotowa wpłacać składki na ratowanie LKP, to niezbyt wielu
wskazywało dziedziny życia społecznego, na której należy zaoszczędzić w celu zdobycia
pieniędzy na rzecz Lasów Janowskich. Ponad 73% z nich nie godziła się na utrzymanie LKP
kosztem wydatków na oświatę, kształcenie dzieci i młodzieży, a 70% opiekę medyczną
i ochronę zdrowia.
- 32 -
Wnioski: biorąc pod uwagę koszty i korzyści związane z wypoczynkiem na terenach
leśnych, należy zauważyć, że wielkość poniesionych kosztów, jest stosunkowo łatwa
do określenia, nie ma większych problemów związanych z ich pomiarem, natomiast bardziej
kłopotliwe wydaje się zagadnienie związane z określeniem wielkości korzyści, które stają się
udziałem turystów. Dodatkowo w literaturze tematu, szczególnie krajowej, ciągle spotyka się
mało tego typu badań. Poznanie obu aspektów wypoczynku i rekreacji na obszarach leśnych
pozwala na pełną ich analizę w aspekcie ekonomicznym.
- 33 -
Ocena czynników wpływających na wypoczynek w lasach
Jarosław Kikulski
Rosnące potrzeby społeczeństwa w dobie rozwoju cywilizacyjnego powodują,
że obszary leśne stanowią coraz ważniejszą przestrzeń turystyczną i rekreacyjną.
Jednocześnie wzrasta konieczność prowadzenia badań naukowych, dotyczących różnych
aspektów pełnienia przez lasy funkcji społecznych.
Celem pracy jest ustalenie znaczenia różnych czynników, które zdaniem
respondentów przeszkadzają podczas wypoczynku w lesie. Badania, polegające
na przeprowadzeniu indywidualnego wywiadu kwestionariuszowego z losowo wybranymi
respondentami, zrealizowano we wschodniej części Borów Tucholskich oraz na terenie
Pojezierza Iławskiego. W analizie statystycznej wykorzystano funkcję χ2 (chi-kwadrat)
w postaci logarytmicznej – tzw. funkcję G.
Według ankietowanych podczas wypoczynku najbardziej przeszkadza zaśmiecenie
lasu (61%), obfitość owadów leśnych (35%) oraz hałas (16%). Zdecydowanie rzadziej
wybieranymi wariantami odpowiedzi były: brak wyznaczonych tras turystycznych (6,4%),
obecność innych osób (5,9%), prowadzenie czynności gospodarczych przez gospodarza lasu
(5,7%), złe oznaczenie tras turystycznych (4,2%), zakazy i nakazy stosowane przez
gospodarza lasu (3,8%), brak wyznaczonych miejsc wypoczynku (2,7%). Jednocześnie 15%
osób biorących udział w badaniach odpowiedziało, że „nic mi nie przeszkadza podczas
wypoczynku w lesie”. W pracy przedstawiono wyniki analizy statystycznej,
z wykorzystaniem funkcji chi-kwadrat w postaci logarytmicznej, dotyczącej różnic
w odpowiedziach w zależności od cech społecznych respondentów.
Uzyskane wyniki badań pozwalają na stwierdzenie, że największym problemem
podczas wypoczynku jest nieodpowiednie zachowanie ludzi oraz duża ilość owadów, na którą
osoby przebywające w lesie nie mają wpływu. Zdecydowanie mniej istotne okazały się
aspekty zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego co oznacza, że na terenach badań
jest ono w znaczącej mierze zgodne z oczekiwaniami społeczeństwa. Również prowadzenie
gospodarki leśnej stanowi czynnik, który w niewielkim stopniu przeszkadza w turystyce
i rekreacji.
- 34 -
Próba scharakteryzowania sylwetki i zainteresowań uczestników turystyki
birdwatchingowej
Jarosław Skłodowski, Aleksandra Jurkowska
W literaturze naukowej, szczególnie krajowej, informacje dotyczące uczestników
birdwatchingu są nie tylko rzadkie, ale i fragmentaryczne. Aby uzupełnić choć w niewielkim
stopniu ten brak, przeprowadzono badania w których jako cele przyjęto: (1) próbę określenia
profilu współczesnego obserwatora ptaków, (2) wskazanie preferencji obserwatorów wobec
ewentualnej infrastruktury z której mogą korzystać osoby uprawiające birdwatching w Polsce.
Metoda: sondaż diagnostyczny – kwestionariusz ankietowy przeznaczony wyłącznie
dla osób związanych w mniejszym lub większym stopniu z birdwatchingiem (między innymi:
członkowie Klubu 300, uczestnicy tematycznych forów internetowych, osoby udzielające się
na oficjalnej polskiej stronie dla obserwatorów ptaków itp.
Ważniejsze wyniki: scharakteryzowano sylwetkę obserwatora ptaków; określono czas
zainteresowania awifauną, obserwacją ptaków i fotografowaniem ptaków, poziom
świadomości ekologicznej, częstość wypraw birdwatchingowych itp. Przedstawiono też ocenę
przydatności elementów infrastruktury turystycznej przy prowadzeniu obserwacji ptaków.
Z badań przeprowadzonych do celów poniższej pracy wynika, że obserwowaniem
ptaków w Polsce zajmują się przede wszystkim osoby młode oraz w średnim wieku.
Wskazują swój poziom świadomości ekologicznej jako wysoki. Udało się też określić,
że birdwatcherzy chętnie podróżują po obszarze całej Polski, zwiedzając kraj i przy okazji
odwiedzając nowe miejsca w poszukiwaniu ciekawych gatunków ptaków – w większości
robią to jednak na własną rękę, niekoniecznie korzystając z nielicznych ofert wyjazdów
zorganizowanych. Wydaje się, że znaczącą przeszkodą dla rozwoju birdwatchingu jest brak
analizy preferencji i potrzeb uczestników turystyki ornitologicznej. Dlatego podobne analizy
powinny zostać przeprowadzone na większą skalę, aby ustalić realną liczbę uczestników
ruchu turystycznego, co stanowiłoby podstawę do jego dalszego rozwoju, budowy
odpowiedniej infrastruktury oraz edukacji społeczeństwa w tym zakresie.
- 35 -
Potencjał turystyczny Geoparku Łuk Mużakowa/Muskauer Faltenbogen
Marek Maciantowicz
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Zielonej Górze
Położony na polsko-niemieckim pograniczu Łuk Mużakowa to morena czołowa
o kształcie podkowy, uznawana za europejski fenomen przyrody nieożywionej. W dniu
17 września 2011 r., transgraniczny Łuk Mużakowa, jako jedyny dotąd obiekt w Polsce,
został włączony do Sieci Geoparków Europejskich (EGN) oraz do Sieci Geoparków
Światowych (GGN). Po stronie niemieckiej znajdują się 4 szlaki, związane tematycznie
z geologią i eksploatacją węgla brunatnego prowadzoną w latach 1843-1973. W polskiej
części lukę tą wypełnia od 2012 roku ścieżka geoturystyczna „Dawna kopalnia Babina”,
zrealizowana przez Nadleśnictwo Lipinki. Aktualnie istnieje duża dysproporcja pomiędzy
rozmieszczeniem atrakcji turystycznych po polskiej stronie, które koncentrują się głównie
w pobliżu Łęknicy. Poprowadzony po dawnym torowisku kolejowym, szlak rowerowy
z Łęknicy do Tuplic stwarza dodatkową możliwość rozwoju turystycznego północnej części
Łuku Mużakowa. Obiektami, na bazie których można budować rozwój turystyczny tej części
są: miejscowość Trzebiel z dużą liczbą zabytków, w tym z unikalną szubienicą, miejscowość
Tuplice, z pozostałościami przemysłu ceramicznego, wydma paraboliczna przy Wielkim
Stawie, tzw. „Krzywy Las” oraz skupisko „puszczańskich” porostów koło Tuplic. Bardzo
interesująco rysuje się również perspektywa rozwoju turystyki podwodnej, na bazie
niektórych zbiorników pokopalnianych w pobliżu Łęknicy.
- 36 -
SESJA 4
METODOLOGIA BADAŃ
W TURYSTYCE
- 37 -
- 38 -
Podstawy metodyczne oceny atrakcyjności krajobrazowej leśnych
zbiorników wodnych
Dorota Kargul-Plewa, Emilia Janeczko
Wody powierzchniowe obok lasów oraz urozmaiconej rzeźby terenu stanowią
podstawowy składnik decydujący o atrakcyjności turystyczno-wypoczynkowej każdego
obszaru. Liczne badania nad oceną potencjału rekreacyjnego lasu dowodzą, że atrakcyjność
terenów leśnych ma ścisły związek z występowaniem naturalnych jak również sztucznych
zbiorników wodnych. Celem artykułu jest przedstawienie metodycznych założeń do oceny
atrakcyjności krajobrazowej śródleśnych obszarów wodnych. W artykule ukazano przegląd
aktualnych metod oceny krajobrazu leśnego oraz czynników warunkujących atrakcyjność
fizjonomiczną zbiorników wodnych.
Podjęte badania nad oceną atrakcyjności krajobrazowej zbiorników wodnych
pozwalają poszerzyć wiedzę odnośnie zasad estetycznego kształtowania lasu, które jedynie
ogólnikowo przedstawione są w aktualnie obowiązujących dokumentach, dotyczących
gospodarki leśnej.
- 39 -
Turystyczna atrakcyjność nadleśnictwa – studium przypadków
Artur Rutkiewicz1, Grzegorz Stolarski2, Hubert Sot3
1 – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny
2 – Nadleśnictwo Lubin
3 – Nadleśnictwo Lesko
Celem pracy jest analiza porównawcza dwóch metod oceny atrakcyjności turystycznej
wykorzystanych w analizach wykonanych dla dwóch Nadleśnictw: Lubin i Lesko. Porównano
dwie metody stosowane w badaniach nad atrakcyjnością turystyczną obszaru.
Dla Nadleśnictwa Lubin była to metoda waloryzacji terenu nadleśnictw pod kątem
turystycznej atrakcyjności środowiska autorstwa Wioletty Kuciny (ORWLP w Bedoniu 2004).
Dla Nadleśnictwa Lesko zastosowano powszechnie używaną w ocenach obszarów
przyrodniczych, metodę bonitacji punktowej.
Porównanie metod wykazało ich przydatność w kształtowaniu funkcji turystycznej
obszarów leśnych. Obie metody dają się zastosować do analizy funkcjonowania obiektów
zagospodarowania turystycznego lasów oraz spodziewanej presji turystyki na ekosystemy
leśne. Bardziej przeglądową i szczegółowszą wydaje się być metoda bonitacyjna. Daje ona
również pogląd na potencjał rozwojowy poszczególnych rodzajów turystyki, które wymagają
pożądanych cech środowiska.
- 40 -
Ocena porównawcza potencjału turystycznego śródleśnych cmentarzy
nadleśnictw Maskulińskie i Pisz
Anna Długozima, Izabela Dymitryszyn, Edyta Winiarska-Lisiecka
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Ogrodnictwa i Architektury
Krajobrazu
Na II Sympozjum zespół autorów w tym samym składzie ukazał tanatoturystykę jako
formę turystyki kulturowej. Założono, że stopień zachowania substancji cmentarza (układ
przestrzenny, nagrobki) oraz widoczność (rozpoznawalność) w krajobrazie są czynnikami
decydującymi o atrakcyjności turystycznej cmentarzy. Dokonano waloryzacji porównawczej
atrakcyjności turystycznej nieczynnych cmentarzy ewangelicko-augsburskich dwóch
nadleśnictw regionu mazurskiego. Próbowano przy tym odpowiedzieć na pytanie czy zasób
wspomnianych cmentarzy, znajdujących się na terenach różnych nadleśnictw mazurskich
ma jednakowy potencjał turystyczny.
Waloryzacja zasobu cmentarzy została przeprowadzona z punktu widzenia
atrakcyjności dla turystyki. Uwzględniono w niej takie kryteria jak: lokalizacja cmentarza
w krajobrazie, układ przestrzenny cmentarza, sztuka sepulkralna (formy upamiętniania
zmarłych i stan zachowania nagrobków). Na tej podstawie utworzono tabelę waloryzacji
bonitacyjnej, służącej ocenie nieużytkowanych cmentarzy ewangelicko-augsburskich,
znajdujących się na terenach leśnych zarządzanych przez Nadleśnictwa Maskulińskie i Pisz.
Waloryzacja ta wymagała uprzedniej inwentaryzacji terenowej, podczas której wykonano
orientacyjne szkice cmentarzy, dokumentację fotograficzną, pomiar współrzędnych
geograficznych i powierzchni cmentarzy a także inwentaryzowano nagrobki.
Przebadano łącznie 26 cmentarzy położonych na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie
oraz 46 cmentarzy z nadleśnictwa Pisz. Z analizy porównawczej i waloryzacji wynikło,
iż cmentarze piskie są słabiej zachowane, mniej czytelne w krajobrazie niż cmentarze
w Nadleśnictwa Maskulińskie. Cmentarze obu nadleśnictw wymagają zabiegów
zmierzających do ich uczytelnienia i zachowania. Jednak cmentarze piskie, słabiej zachowane,
wykazują mniejszy potencjał turystyczny
- 41 -
Inwentaryzacja i waloryzacja zasobów przyrody nieożywionej jako
podstawa wyznaczania nowych szlaków geoturystycznych, na przykładzie
doliny Skawicy
Paweł Franczak, Karolina Listwan
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej
Pierwsza połowa XXI w. to okres, uznawany za jeden z najintensywniejszych
w rozwoju turystyki. Gwałtowny wzrost jej popularności wynika z rosnącej liczby osób
podejmujących podróże turystyczne, głównie ze względu na zdecydowanie łatwiejsze
i szybsze sposoby przemieszczania się z miejsca na miejsce, niż miało to miejsce wcześniej.
W związku z tym, nastąpiła również znaczna zmiana jakościowa w obrębie turystyki.
Z powodu dużej konkurencji, samorządy i właściciele baz turystycznych, chcąc przyciągnąć
do siebie turystów muszą rozbudowywać i ulepszać swoją ofertę turystyczną. Wprowadzane
są nowe produkty turystyczne oraz stawiany jest coraz większy nacisk na funkcję poznawczą
i edukacyjną w turystyce, aby nie koncentrowała się ona wyłącznie na odpoczynku. W celu
sprostania tym wyzwaniom, korzysta się z coraz to nowocześniejszych możliwości
technicznych aby w jak najlepszy sposób zaprezentować obiekty.
Celem opracowania jest wskazanie roli inwentaryzacji i waloryzacji zasobów
przyrody nieożywionej jako ważnych elementów w procesie tworzenia nowych szlaków
geoturystycznych. Badania przeprowadzono na przykładzie doliny Skawicy położonej
u północnych podnóży Masywu Babiej Góry.
Badania składały się z dwóch etapów: części terenowej i kameralnej. W pierwszym
etapie (2010-2015) prowadzono inwentaryzację obiektów przyrody nieożywionej na obszarze
doliny Skawicy. Zinwentaryzowano 150 obiektów, dla których wykonana została
szczegółowa dokumentacja na podstawie Karty Dokumentacji Geostanowisk opracowanej
przez Państwowy Instytut Geologiczny; Państwowy Instytut Badawczy. W trakcie badań
kameralnych dokonano analizy dostępnych metod waloryzacji obiektów przyrody
nieożywionej, a następnie zaproponowano autorską metodę dostosowaną do specyfiki regionu,
w którym prowadzono badania. Zinwentaryzowane obiekty poddawane zostały ocenie
względem kryteriów naukowo-dydaktycznych oraz kryteriów dostępności (oceniano
23 cechy). W celu zaznaczenia różnej rangi poszczególnych cech geostanowisk, wykonano
wielostopniowe wartościowanie stanowisk, w drodze nadawania kolejnym cechom rangi
liczbowej. Uzyskane wyniki pozwoliły na stworzenie mapy rozmieszczenia geostanowisk,
ukazującej miejsca występowania najcenniejszych obiektów. Następnie zaproponowano
wytyczenie trzech nowych szlaków prowadzących do najbardziej atrakcyjnych
geoturystycznie obiektów.
W wyniku waloryzacji zaproponowano utworzenie trzech nowych szlaków
geoturystycznych. Pierwszy z nich ukierunkowany został na prezentację obiektów i procesów
kształtujących rzeźbę gór średnich. Szlak ten, wytyczony w formie pętli, zaprojektowany
został dla północnych stoków pasma Polic. Na 16-kilometrowej trasie zaplanowano
wyznaczenie 12 stanowisk, na których ustawiono by tablice, informujące o poszczególnych
obiektach i o zachodzących w ich obrębie procesach geomorfologicznych. Drugi szlak
zaprojektowany został w Zawoi na północnych stokach Babiej Góry, w celu uzupełnienia
dotychczas powstałej tam sieci ścieżek dydaktycznych. Na stokach Babiej Góry brak bowiem
ścieżki ukierunkowanej na poznawanie walorów przyrody nieożywionej tej najwyższej góry
w Beskidach. Ostatni, trzeci szlak wyznaczono dnem doliny Skawicy od Zawoi Widły po jej
- 42 -
ujście do Skawy w Białce, a jego głównym celem byłoby ukazywanie procesów
morfologicznych kształtujących górskie doliny.
Wykonanie szczegółowej waloryzacji poszczególnych regionów pozwala na poznanie
znajdujących się na ich obszarze zasobów dziedzictwa Ziemi. Pozwala to na odkrycie
dotychczas nieznanych obiektów, mieszczących się głównie w rzadko odwiedzanych przez
turystów miejscach. Ich zwaloryzowanie i scharakteryzowanie na tle szerszego obszaru może,
w przypadku podjęcia odpowiednich czynności, spowodować wypromowanie nowego
produktu turystycznego.
- 43 -
Porosty jako wyznacznik przydatności Puszczy Wkrzańskiej dla turystyki
i rekreacji
Robert Janczar
Gimnazjum nr 1 im. Polskich Noblistów w Policach
Celem badań było wyznaczenie stref wegetacji porostów (walorów aerosanitarnych)
i w efekcie wskazanie fragmentów Puszczy Wkrzańskiej szczególnie przydatnych
dla turystyki i rekreacji.
W pracy zastosowano metody: penetrację terenową, metodę lichenoindykacyjną,
metody kartograficzne, metodę bonitacji punktowej, analizę dokumentów i prace kameralne.
W oparciu o analizę rozmieszczenia stanowisk porostów wskaźnikowych tworzących
tabelę lichenoindykacyjną wyznaczono strefy zasięgów gatunków w różnym stopniu
wrażliwych na zawartość w powietrzu zanieczyszczeń gazowych nanoszonych na teren leśny
głównie z dużej aglomeracji miejsko-przemysłowej (Szczecin) i ośrodka przemysłu
chemicznego (Police). Oba miasta bezpośrednio sąsiadują z lasami Puszczy Wkrzańskiej.
Wyznaczone zostały części kompleksu leśnego, w których warunki aerosanitarne zapewniają
korzystny wpływ na zdrowie uprawiania turystyki i rekreacji połączonego z wysiłkiem
fizycznym.
W planowaniu możliwości rozwoju turystyki poznawczej i edukacyjnej oraz rekreacji
powinny być uwzględninione trasy przebiegające przez najbardziej wartościowe przyrodniczo
i pozbawione zanieczyszczeń gazowych nanoszonych ze Szczecina i Polic fragmenty Puszczy
Wkrzańskiej. Oferta turystyczna i rekreacyjna Puszczy jest dosyć bogata, ale tylko
w nieznacznym stopniu ukierunkowana na poznawanie przyrody. Obecność cennych
gatunków porostów sugeruje, że można tę ofertę poszerzyć o poznawanie zbiorowisk leśnych
ich poszczególnych elementów. Stanowiska porostów wskaźnikowych sugerują, że obecna
sieć szlaków turystycznych i innych obiektów infrastruktury turystycznej jest wyrażnie
zagęszczona w części Puszczy Wkrzańskiej o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu,
a więc w tej jej częsci, gdzie panują najmniej korzystne warunki dla zdrowia turystów
korzystających z tych obiektów
- 44 -
SESJA 5
TURYSTYKA
W PARKACH NARODOWYCH
I INNYCH CENNYCH OBSZARACH
- 45 -
- 46 -
Ruch turystyczny na szlaku Czarny Staw i na Rysy w Tatrach.
Profil turystów i ich oddziaływanie na przyrodę Tatrzańskiego Parku
Narodowego
Edward Wlazło1,2, Paweł Franczak1, Konrad Połtorzecki1, Marcin Doleżuchowicz2,3
1 – Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej
2 – Tatrzański Park Narodowy
3 – Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
Celem badań było określenie profilu turystów udających się w piesze wędrówki
na jeden z najtrudniejszych szlaków turystycznych wyznaconych na obszarze Tatrzańskiego
Parku Narodowego. W artykule podjęto również próbę określenia głównych wykroczeń
popełnionych na terenie parku oraz stopnia wpływu działalności Straży Parku
na kształtowanie świadomości i postaw turystów odwiedzających Park.
Badania terenowe z wykorzystaniem ankiet, przeprowadzono podczas czterech
dwudniowych sesji: 28-29.07.2012, 11-12.08.2012, 18-19.08.2012 i 4-5.09.2012. Do analizy
zakwalifikowano 317 ankiet. Równocześnie pozyskiwano dane ilościowe na temat natężenia
ruchu turystycznego na szlaku z Czarnego Stawu, w tym celu odnotowywano ilość osób
(z podziałem na płeć), które w godzinach od 6:00 do 14:00 wyruszały w kierunku Rysów.
Badanie prowadzono przy szlaku turystycznym w pobliżu Czarnego Stawu pod Rysami.
Z kolei analizę wykroczeń popełnianych przez turystów przeprowadzono na podstawie
sprawozdań rocznych wykonywanych przez Straż Parku w Obwodzie Ochronnym Morskie
Oko.
Z przeprowadzonych badań wynika, że ponad połowa, 186 ankietowanych turystów
(57%) swoją wędrówkę rozpoczęła z parkingu na Palenicy Białczańskiej. Ze schroniska
PTTK nad Morskim Okiem wyruszyły 83 osoby (26%), a 48 turystów (15%) z innego miejsca.
Najwięcej spośród nich na szlak wyruszyło z Łysej Polany (19 osób), ze schroniska PTTK
w Dolinie Pięciu Stawów Polskich (14 osób) a ze schroniska PTTK w Roztoce (7 osób).
Podczas badań zaobserwowano, że turyści wędrują głównie w małych, dwu lub trzyosobowych grupach (58%), w których jedna osoba pełni nieformalną funkcję przewodnika.
Samotnie na Rysy udało się tylko około 10% ankietowanych.
Z przeprowadzonych badań wynika, że średnio w ciągu jednego dnia znad Czarnego
Stawu na Rysy wędrowało 245 osób (165 mężczyzn i 80 kobiet). Najwięcej turystów
w miejscu prowadzenia badań znajdowało się w godzinach od 9.00 do 10.00. Najmniej osób
na szlaku było po godzinie 13.00. Wyraźnie zaznacza się tendencja do wzrostu natężenia
ruchu turystycznego w godzinach od 6.00 do 10.00 oraz do jego spadku po godzinie 11.00.
W trakcie badań nie zaobserwowano żadnego turysty udającego się na szlak po godzinie
14.00.
W 2012 r. strażnicy Straży Parku w Obwodzie Ochronnym Morskie Oko w rejonie
Czarnego Stawu i szlaku turystycznego na Rysy podjęli 1115 interwencji wobec turystów,
którzy złamali przepisy Ustawy o Ochronie Przyrody. Straż Tatrzańskiego Parku Narodowego
nałożyła 100 mandatów karnych dla 12 wyróżnionych kategorii wykroczeń. Spośród nich
najczęstszą przyczyną było przebywanie turystów poza wyznaczonym szlakiem turystycznym
w strefie ochrony ścisłej, co stanowiło 49%.
Największe natężenie turystów, a w konsekwencji i oddziaływanie na środowisko
przyrodnicze, występuje w okolicy Morskiego Oka. Jednakże to oddziaływanie jest
- 47 -
zróżnicowane zarówno przestrzennie jak i czasowo. Dodatkowo to oddziaływanie
uwarunkowane jest świadomością turystów odwiedzających poszczególne regiony Tatr.
Stosunkowo odległe położenie Rysów i trudności terenowe panujące na szlaku
od Czarnego Stawu sprawiają iż przemierzenie tego szlaku wymaga kilku godzin. Dlatego
ruch turystyczny na badanym odcinku szlaku koncentruje się głównie w godzinach porannych
i przedpołudniowych, za czym przemawiają względy bezpieczeństwa. Ponadto bardzo duży
wpływ na wielkość ruchu turystycznego odgrywają aktualnie panujące warunki
atmosferyczne. Głównie te dwa czynniki wpływają na oddziaływanie czasowe turystów
na tym szlaku na środowisko przyrodnicze. Ponadto trudności terenowe panujące na szlaku
powodują iż wybierają się na niego głównie doświadczeni turyści, będący równocześnie
świadomi wysokich walorów przyrodniczych Tatr. Przyczynia się to do wystąpienia
mniejszego bezpośredniego zagrożenia dla środowiska przyrodniczego z ich strony.
- 48 -
Funkcja turystyczna Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego
Dariusz Sokołowski, Monika Radwańska
Uniwersytet Mikołajka Kopernika w Toruniu
Potrzeba spędzania czasu wolnego z dala od tłumów i miejskiego zgiełku skłania ludzi
do poszukiwania miejsc wypoczynku na obszarach przyrodniczo cennych i jednocześnie
mniej intensywnie wykorzystywanych. Parki Krajobrazowe spełniają zazwyczaj określone
warunki, a przy tym posiadanie określonego statusu prawnego sprzyja łatwej identyfikacji
takich obszarów. Należy do nich GWPK, gdzie bogactwo przyrody uzupełniają określone
walory wypoczynkowe i krajoznawcze, a także elementy zagospodarowania turystycznego.
Celem opracowania jest ocena stopnia rozwoju funkcji turystycznej na obszarze GostynińskoWłocławskiego Parku Krajobrazowego, obejmująca charakterystykę jego walorów
turystycznych oraz stopnia turystycznego zagospodarowania i wykorzystania.
W badaniu wykorzystano m.in. metodę opisową, waloryzację turystyczną obszaru
oparto na wykorzystaniu metody bonitacyjnej; w ograniczonym zakresie zastosowano też
badanie ankietowe.
Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdza się, że najcenniejsze walory
badanego obszaru mają charakter przyrodniczy i zaliczają się do nich przede wszystkim
tereny leśne oraz jeziora polodowcowe, ponadto ważna rolę odgrywają osobliwości fauny
i flory, stanowiące niekiedy wyjątkowe w skali kraju ekosystemy przyrodnicze.
Bazę materialną turystyki cechuje natomiast niski stopień rozwoju, zarówno z punktu
widzenia ilościowego, jak i jakościowego. Można ją uznać za jedną z barier rozwoju turystyki
na obszarze GWPK i przyczynę niedostatecznego wykorzystania jego walorów dla potrzeb
turystyki i rekreacji. Planowanie rozwoju turystyki w przyszłości powinno uwzględniać
określone zagrożenia, do których zalicza się między innymi niski jeszcze poziom
świadomości ekologicznej turystów.
- 49 -
Demograficzne determinanty zróżnicowania turystyki w Świętokrzyskim
Parku Narodowym
Hanna Prószyńska-Bordas
Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie
Celem pracy było zbadanie zróżnicowania zachowań turystycznych turystów
w Świętokrzyskim Parku Narodowym w świetle analizy wypowiedzi osób odwiedzających
Park.
Metoda: analizy krzyżowe oraz test chi-kwadrat Pearsona zastosowany w celu
wykrycia istotnych statystycznie różnic w zachowaniach turystycznych respondentów obu
płci oraz międzypokoleniowych.
Ważniejsze wyniki: różnic zależnych od płci jest niewiele, jedynie w grupie
najstarszej zaobserwowano istotną przewagą liczbową mężczyzn (57%). W obrębie płci
męskiej nieco większy odsetek stanowią mieszkańcy lokalnego województwa, którzy
wielokrotnie już byli w ŚPN. Ta różnica ma odzwierciedlenie w rozkładzie innych zachowań:
mężczyźni częściej używają roweru, by dojechać do Parku i poruszają się rowerem po parku,
istotnie częściej podejmują wycieczki w pojedynkę, istotnie częściej poruszają się w znanym
sobie terenie. Średni wiek respondentów to 35,2 lat. Odsetek turystów o wyższym
wykształceniu jest znacząco większy niż średnio w populacji krajowej. Dominują osoby
pracujące. W grupie młodzieży do 19 lat duży jest odsetek mieszkańców wsi (45%), głównie
z województwa lokalnego, co świadczy o społecznej roli parku wobec młodego pokolenia
mieszkańców regionu. Wśród dorosłych turystów jest bardzo mało mieszkańców wsi (17%
w grupie 20-49 lat i 9% w grupie 50+ lat). Około połowy odwiedzających uprawia turystykę
w gronie rodzinnym. W zorganizowanych wycieczkach zbiorowych istotnie częściej biorą
udział osoby z kohort skrajnych: 19- lat i 50+ lat niż osoby w wieku 20-49 lat. Średni czas
spędzony w ŚPN wynosi nieco ponad 4 godz., jednak pobyty młodzieży są krótsze (ok. 3,5
godz.), co świadczyłoby o pobieżnym zwiedzaniu ŚPN przez młodzież. Opłatę za wstęp
do ŚPN uiściło nieco ponad 2/3 odwiedzających Łysogóry. Kohorta środkowa (20-49 lat)
częściej płaci za wstęp (81,7%) niż młodzież (73,7%) i starsi (68,0%). Jest to wytłumaczone
przez fakt, że część młodzieży pochodzi z okolicznych gmin zwolnionych z opłat za wstęp,
a penetracja parku przez ludzi starszych koncentruje się na Świętym Krzyżu, dokąd można
łatwo dotrzeć bezpłatną trasą z Huty Szklanej. Tylko ok. 20% turystów odwiedziło
(kiedykolwiek) Muzeum Przyrodniczo-Leśne na Świętym Krzyżu, przy czym pokolenie
starsze odwiedziło tę placówkę istotnie częściej niż pokolenia młodsze. 3,5% turystów
przyznawało się do zachowań niezgodnych z regulaminem parku narodowego, bez istotnych
różnic pod względem zmiennych demograficznych.
Wnioski szczegółowe mogą znaleźć zastosowanie w przygotowaniu optymalnej oferty
dla poszczególnych grup demograficznych, w szczególności młodzieży i osób starszych,
których udział będzie rósł w związku z ogólnym starzeniem się społeczeństwa.
- 50 -
Przygotowanie Świętokrzyskiego Parku Narodowego do udostępniania
dla turystyki
Stanisław Huruk1,2, Alicja Huruk1, Marcin Matysek2, Marcin Sikorski3
1 – Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Biologii
2 – Świętokrzyski Park Narodowy
3 – Urząd Miasta i Gminy Bodzentyn
Formuła funkcjonowania parków narodowych w wielu krajach na świecie oraz w Polsce –
ochrona i udostępnianie – praktycznie wyklucza bezkonfliktowe funkcjonowanie parku
narodowego w społeczeństwie. Zadaniem służb parków narodowych jest takie zorganizowanie
udostępniania, aby miało ono możliwie najmniejszy negatywny wpływ na przyrodę parku przy
danym sposobie jego udostępniania.
Udostępnianie Świętokrzyskiego Parku Narodowego dla turystyki oparto o zapisy Ustawy
o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. oraz opracowane na jej podstawie dokumenty
wewnętrzne, takie jak Zarządzenie Dyrektora Świętokrzyskiego Parku Narodowego w sprawie
udostępniania Świętokrzyskiego Parku Narodowego w celach naukowych, edukacyjnych,
kulturowych, turystycznych, rekreacyjnych, filmowania, fotografowania oraz w celach
zarobkowych i Regulamin zwiedzania i korzystania z wartości przyrodniczo-kulturowych
Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Z udostępnianiem parku turystyce wiąże się też Parkowy
System Informacji. W wymienionych dokumentach wyznaczono miejsca, sposób i liczbę osób
mogących przebywać w tych miejscach, w danym czasie oraz wielkość opłat za wstęp do parku
i do obiektów parku służących m.in. turystyce (np. do Muzeum na Łysej Górze, na wystawę
historyczną na Łysej Górze). Szczegółowe informacje dotyczące udostępniania parku w danym
roku są zawarte w Zadaniach ochronnych opracowywanych przez służbę parku i zatwierdzanych
przez Ministerstwo Środowiska.
Przez park poprowadzono siedem szlaków służących turystyce pieszej. Ponadto w parku
wytyczono krótki szlak rowerowy. Szlaki turystyczne w Parku są odcinkami dużo dłuższych
szlaków, których końcowe odcinki znajdują się daleko poza jego granicami. W ramach szlaków
turystycznych funkcjonują ścieżki dydaktyczne. Są to fragmenty szlaków z „przystankami”
ustanowionymi w miejscach szczególnie interesujących ze względu na walory przyrodnicze
lub inne. Miejsca te są opisane w przewodnikach, które turyści mogą nabyć w parku. Dla wygody
turystów szlaki są wyposażane w różnego typu urządzenia. Należą do nich bramy wejściowe,
wiaty, schrony, stoły, ławki, ławki w postaci kłód, kosze, drogowskazy, strzałki, tablice
informacyjne, mapy, ogrodzenia, galeria widokowa, mostki, kładki. Urządzenia wykonane są
według obowiązujących, ujednoliconych projektów zamieszczonych w wymienionym wyżej
dokumencie pt. Parkowy System Informacji. W zależności od charakteru pobytu, turyści mogą
korzystać z infrastruktury służącej edukacji [wspomniane już ścieżki edukacyjne, muzeum,
wystawa historyczna, pomieszczenia i wyposażenie w budynku dyrekcji Parku służące edukacji,
materiały (filmy, literatura), biblioteka, nieliczne pokoje gościnne].
Ciągle uzupełniana infrastruktura służy licznej rzeszy turystów. Z liczby sprzedanych
biletów wynika, że Park odwiedzało od 90 772 turystów w roku 1998, kiedy to wprowadzono
sprzedaż biletów do 183 972 w roku 2009. Liczba turystów odwiedzających park jest jednak
znacznie większa, niż wynika to z ilości sprzedanych biletów, ponieważ do parku można
wchodzić również bez kupna biletu, ponadto liczne są wejścia poza okresem sprzedaży biletów.
Z danych uzyskanych dzięki czujnikom GSM wynika, że liczba turystów pieszych wyniosła
w roku 2014 ponad 640 tys. Koszty udostępniania parku dla turystyki są znaczące i wynoszą
kilkaset tysięcy zł rocznie.
- 51 -
Geneza zainteresowania cennymi obszarami przyrodniczymi Niecki
Nidziańskiej
Cezary Jastrzębski
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii
Zajmująca południową cześć województwa świętokrzyskiego Niecka Nidziańska,
zwana też popularnie Ponidziem, wyróżnia się pod względem znacznego zróżnicowania
litologicznego i glebowego oraz interesującej morfologii. Stały się one podstawą wybitnych
walorów florystycznych, faunistycznych i krajobrazowych, które od dawna przyciągały wielu
podróżnych, a obecnie zaliczane są do największych atrakcji przyrodniczych w kraju.
Przedstawiono genezę i najstarsze tradycje zwiedzania Niecki Nidziańskiej,
obejmujące okres do powstania zorganizowanego ruchu turystycznego na ziemiach polskich.
Zwrócono uwagę na powszechne zainteresowanie odwiedzających rzeką Nidą, jaskiniami
skorocickimi oraz punktami widokowymi. Scharakteryzowano pierwsze wyprawy badawcze
na terenie Niecki Nidziańskiej, które spopularyzowały tutejsze bogactwo przyrodnicze.
Istotnym bodźcem wpływającym na podejmowanie decyzji o ich rozpoczęciu była tradycja
kolekcjonowania zbiorów przyrodniczych, wiążąca się z tworzeniem gabinetów historii
naturalnej, zainicjowanym przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Dokonano
analizy ruchu turystycznego, związanego z wycieczkami, organizowanymi przez kuracjuszy,
korzystających z leczenia w Busku Zdroju i Solcu Zdroju, znanych do dzisiaj miejscowości
uzdrowiskowych, które rozpoczęły swoją działalność na początku XIX wieku.
- 52 -
Wpływ walorów przyrodniczych Babiogórskiego Parku Narodowego
na ruch turystyczny
Joanna Barniak1, Natalia Nawrocka1, Maciej Banaś
1 – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony
Środowiska
W pracy opisano walory przyrody ożywionej oraz nieożywionej Babiogórskiego
Parku Narodowego oraz wyniki ankiety przeprowadzonej wśród turystów odwiedzających
Park. Celem ankiety było uzyskanie informacji czy walory przyrodnicze obszaru stymulują
ruch turystyczny oraz określenie profilu przeciętnego turysty.
W anonimowej ankiecie wzięło udział 100 losowo wybranych osób opuszczających
teren Parku.
Większość turystów uznała walory geologiczne i krajobrazowe za najbardziej
atrakcyjne i zachęcające do ponownego odwiedzenia parku. Chęć ponownego przyjazdu
wyraziło 80% osób. Badani bardzo dobrze i dobrze ocenili infrastrukturę turystyczną parku
(80% pytanych). Osoby odwiedzające to głównie ludzie młodzi (20-35 lat), z wykształceniem
średnim i wyższym, uprawiający turystykę aktywną oraz krajoznawczą.
Babiogórski Park Narodowy jest chętnie i wielokrotnie odwiedzanym przez turystów
miejscem. Jest celem głównie krótkich 1-2 dniowych wycieczek. Ruch turystyczny stymulują
przed wszystkim walory przyrody nieożywionej, krajobraz, w mniejszym stopniu flora i fauna
czy atrakcje kulturowe. Do przyjazdów zachęca również dobre zagospodarowanie obszaru
i dostępność informacji.
- 53 -
Ścieżki przyrodnicze w Magurskim Parku Narodowym w opinii turystów
Krystyna Krauz, Adam Mroczka
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Celem pracy było rozpoznanie opinii turystów o obecnym stanie ścieżek
przyrodniczych w Magurskim PN i możliwościach ich rozwoju. Posłużono się metodą
sondażu diagnostycznego. Zastosowano kwestionariusz ankiety zawierający jedenaście pytań
zamkniętych, dwa pytania półotwarte, dwa pytania-skale i cztery pytania dotyczące
wybranych cech demograficznych. Niektóre pytania miały charakter filtrujący. Losowy dobór
próby.
Ważniejsze uzyskane wyniki:
1. Walory przyrodnicze są silnym czynnikiem motywującym turystów do odwiedzin
parku (udział czynników przyrodniczych do pozostałych kształtuje się jak 6/4).
2. Przeważają odwiedziny krótkie (do jednego dnia). Długość pobytu nigdy nie
przekracza siedmiu dni.
3. Znaczna liczba odwiedzin odbywa się po raz wtóry. 1/5 to wizyty pierwsze.
4. Frekwencja na poszczególnych ścieżkach przyrodniczych jest silnie zróżnicowana
(od 14,3% do 78,6%).
5. Decydujące znaczenie o frekwencji na ścieżce przyrodniczej ma jej dostęp. Dopiero
w drugiej kolejności oferowana infrastruktura.
6. Oceny elementów infrastruktury wahają się w dużym zakresie (od 9,1% do 100%
zadowolonych).
7. Wysoki odsetek odwiedzających (47,2%) w ogóle nie interesuje się materiałami
informacyjnymi o ścieżkach przyrodniczych.
8. Odwiedzający doceniają rolę ścieżek przyrodniczych w propagowaniu walorów
przyrodniczych (88,7%) i kulturowych (60,4%). Nieco ponad 3/4 uważa, że ścieżki
przyrodnicze w MPN powinny się dalej rozwijać.
Wyciągnięto wnioski:
1. Magurski PN jest postrzegany jako istotna atrakcja turystyczna o charakterze
przyrodniczym, niezależnie od celu wizyty odwiedzających.
2. Należy dążyć do silniejszego rozwoju turystyki poznawczej w rejonie MPN, gdyż
obecny stan ruchu turystycznego opiera się prawie w połowie na motywacjach czysto
rekreacyjnych. Jest to ewidentna strata dla idei ochrony przyrody.
3. Największa efektywność przekazu informacji w parku opiera się na informacji
prostej, narzucającej się. Do takiej należą w głównej mierze tablice informacyjne.
Zwiększanie ilości innego rodzaju materiałów informacyjnych nie przynosi pożądanych
skutków w sferze wiedzy i świadomości odwiedzających.
4. Czynniki decyzyjne w parku powinny podjąć próbę rozwiązania dylematu, w jaki
sposób rozbudzić zainteresowanie walorami przyrodniczymi, w sensie poznawczym, wśród
tych osób, których jedynym celem odwiedzin jest odpoczynek i rekreacja.
- 54 -
SESJA 6
WIELORAKIE ASPEKTY TURYSTYKI
W LASACH MIEJSKICH
I PODMIEJSKICH
- 55 -
- 56 -
Krótka historia turystycznej promocji użytków ekologicznych miasta
Poznania
Maria Urbańska1, Henryk Gierszal2, Wojciech Andrzejewski1
1 – Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Instytut Zoologii
2 – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Użytki ekologiczne to pozostałości ekosystemów, które zasługują na ochronę, gdyż
mają duże znaczenie dla zachowania rzadkich typów zasobów środowiskowych. Na szczeblu
lokalnym ta forma ochrony przyrody spełnia ważną rolę jako gwarant bioróżnorodności.
W obrębie każdej gminy znajdują się obiekty godne objęcia ochroną tego typu, dzięki
uproszczonym procedurom ich ustanawianie jest sprawne oraz może wynikać z inicjatywy
społecznej.
Celem opracowania jest pokazanie losów użytków ekologicznych utworzonych
w Poznaniu od 1991 roku, ze szczególnym uwzględnieniem powodów ich powstawania,
bogatych form ich promocji oraz koncepcji wykorzystania zarówno turystycznego
jak i edukacyjnego.
Stworzony i wdrożony na obszarach użytków ekologicznych w Poznaniu program
był cenną inicjatywą. Promocja walorów przyrodniczych poprzez wytyczenie szlaków
(zarówno pieszych jak i rowerowych), ścieżek edukacyjnych oraz opracowanie
przewodników uatrakcyjniło ofertę rekreacyjną oraz aktywowało społeczność.
Niestety, działania te, choć bardzo intensywne, nie były stosowane długo, gdyż wraz
z wejściem w życie ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o zmianie ustawy o ochronie przyrody
i brakiem przepisów przejściowych, z 26 użytków ekologicznych pozostały jedynie cztery,
które znajdowały się w tym czasie w granicach obowiązujących miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego.
Przykład poznańskich użytków ekologicznych pokazuje wyraźnie, że z powodzeniem
mogą być one promowane jako obiekty rekreacyjne i turystyczne. Jest to szybka
do utworzenia, jednak również niezwykle łatwa do zlikwidowania forma ochrony przyrody,
przy czym w tym przypadku – w wyniku wykorzystania przez urzędników błędu
ustawodawcy – nie było nawet potrzeby wskazywania na degradację chronionych obszarów,
czy też brak wartości przyrodniczej.
- 57 -
Zagospodarowanie lasów miejskich na potrzeby turystyczne, rekreacyjne
i edukacyjne. Przykład Osady Leśnej „Barbarka” w Toruniu
Monika Radwańska, Dariusz Sokołowski
Uniwersytet Mikołajka Kopernika w Toruniu
Postępujący proces urbanizacji sprawia, że mieszkańcy miast coraz częściej szukają
odpoczynku w miejscach, w których działalność człowieka nie zakłóciła naturalnego rytmu
przyrody. Ograniczone możliwości codziennej bądź weekendowej penetracji terenów cennych
przyrodniczo, położonych nierzadko w znacznej odległości od terenów zurbanizowanych
sprawiają, iż coraz większym zainteresowaniem cieszą się zwarte kompleksy leśne
usytuowane w granicach administracyjnych miast. Dla poszukujących częstego,
bezpośredniego kontaktu z naturą szczególnie istotna jest ich dogodna lokalizacja. Niemniej
jednak rosnące oczekiwania użytkowników w zakresie zagospodarowania turystycznego
i rekreacyjnego jak również konkurencja na rynku turystycznym sprawiają, iż kluczową rolę
w kształtowaniu wielkości napływu turystycznego stanowi odpowiednie przygotowanie
terenów leśnych oraz stworzenie oryginalnej oferty usługowej.
Opracowanie traktować będzie o możliwościach zagospodarowania turystycznego,
rekreacyjnego i edukacyjnego miejskich terenów leśnych stanowiących odpowiedź na rosnące
oczekiwania mieszkańców i turystów. Ponadto wskazane zostaną sposoby stworzenia oferty
wyróżniającej się na konkurencyjnym rynku turystycznym, oferty dzięki której Osada Leśna
Barbarka zyskała miano atrakcyjnego miejsca wypoczynku, oazy ciszy i refleksji historycznej.
Metodyka badań: opracowaniu zebranych informacji posłużyły metody
systematyzujące, elementy analizy statystycznej oraz metody prezentacji kartograficznej.
Osada Leśna „Barbarka” stanowi w ujęciu marketingowym doskonały przykład
kreowania konkurencyjnego produktu turystycznego. Przemyślana, oryginalna oferta
edukacyjna stworzona nie tylko na bazie licznych walorów przyrodniczych lecz również
w odniesieniu do historii obszaru w połączeniu z atrakcyjnym zagospodarowaniem
turystycznym stanowi przedmiot wciąż rosnącego zainteresowania turystycznego. Dowodzi
tego z jednej strony wzrost liczby turystów, z drugiej systematycznie uzupełniana sieć
elementów zagospodarowania turystycznego stanowiących odpowiedź na rosnące
oczekiwania użytkowników.
- 58 -
Zielony Pierścień Warszawy jako obszar rozwoju turystyki militarnej
Dariusz Pszenny, Emilia Janeczko
Turystyka militarna cieszy się nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie coraz większą
popularnością. Spora część obiektów związanych z różnymi wydarzeniami wojennymi
znajduje się na terenach leśnych. Zarówno sama Warszawa, jak i przylegające do niej lasy,
były świadkiem wielu wydarzeń historycznych. Do dzisiejszego dnia w lasach okalających
stolicę, wchodzących w zakres Zielonego Pierścienia Warszawy, zachowały się liczne
pamiątki tych zajść, między innymi bunkry, mogiły żołnierzy, czy pomniki. W artykule
ukazano możliwości rozwoju turystyki militarnej w lasach należących do nadleśnictw:
Celestynów, Chojnów, Drewnica, Jabłonna oraz lasach należących do Kampinoskiego Parku
Narodowego. Celem badań była szczegółowa inwentaryzacja i ocena stanu zachowania
obiektów militarnych wraz z analizą ich przystosowania dla celów turystyczno-rekreacyjnych.
Badania związane z ustaleniem możliwości adaptacji tych obiektów dla potrzeb turystyki
militarnej prowadzono wśród pracowników ww. nadleśnictw i Parku Narodowego
zajmujących się rozwojem turystyki w lasach. Uzyskane wyniki wskazują pożądane kierunki
promocji obiektów militarnych zlokalizowanych w obrębie Zielonego Pierścienia Warszawy.
Realizując cel badań przeprowadzono inwentaryzację obiektów militarnych w ramach
badań terenowych, poddano analizie dostępne opracowania i przeprowadzono wywiady
z pracownikami nadleśnictw oraz Parku Narodowego odpowiedzialnymi za rozwój turystyki
w lasach. Wykorzystano autorską metodę oceny udostępnienia obiektów, stanu ich
zachowania. Dokonano rozpoznania możliwości rozwoju turystyki militarnej na bazie badań
kwestionariuszowych prowadzonych wśród pracowników PGL LP i Kampinoskiego Parku
Narodowego oraz użytkowników obiektów.
W obrębie Zielonego Pierścienia Warszawy znajduje się blisko 100 obiektów
militarnych, z czego zdecydowana większość zlokalizowana jest na obszarze zarządzanym
przez PGL LP. Znaczna liczba obiektów jest udostępniona turystycznie, a prawie wszystkie
wykazują oznaki zainteresowania społecznego.
Stwierdzono, że istnieje wyraźna, społeczna potrzeba upamiętnienia obiektów
militarnych będących świadectwem burzliwej historii naszego kraju. Obiekty te są
wartościowym elementem krajobrazu leśnego. Wyniki badań wskazują na niewystarczające
wykorzystanie obiektów militarnych w edukacji przyrodniczo-leśnej i turystyce leśnej.
- 59 -
Prezentacja lasów miejskich na mapach na przykładzie Warszawy
Tomasz Olenderek
Celem pracy jest porównanie wybranych, powszechnie dostępnych źródeł informacji
kartograficznej o lasach położonych na terytorium Warszawy. Materiał badawczy stanowi:
mapy topograficzne, plany miasta, mapy turystyczne, mapy na tablicach informacyjnych oraz
mapy na portalach i stronach internetowych.
Przeprowadzona została analiza porównawcza zakresu treści zebranych materiałów
źródłowych, przede wszystkim uwzględnione zostały elementy interesujące potencjalnie
odwiedzających lasy mieszkańców miasta.
Porównywane źródła informacji kartograficznej dają łącznie pełną informację na temat
warszawskich lasów miejskich. Każde z nich z osobna pozbawione jest jednak istotnych
elementów treści. Należy starać się dokonać stosownej kompilacji dostępnych źródeł,
aby ułatwić turystom pozyskiwanie pełniejszej informacji.
- 60 -
Obszary leśne warszawskiego odcinka Wisły. Percepcja społeczna
oraz uwarunkowania zrównoważonego rozwoju funkcji turystyczno
-rekreacyjnych
Piotr Majdak
Obszary zieleni zajmują blisko 20 000 ha powierzchni Warszawy . Wśród nich
interesującą grupę stanowią tereny leśne położone w bezpośrednim sąsiedztwie Wisły,
zlokalizowane w północno-wschodniej części Stolicy. Ze względu na bliskość dużych osiedli
mieszkaniowych (według danych GUS dzielnica Białołęka w roku 2013 zamieszkiwana była
przez niemal 105 tys. osób) wymienione tereny stanowią obszar silnej, wielostronnej
i niekontrolowanej penetracji ludzkiej. Warto przy tym nadmienić, że są to jednocześnie
tereny przyrodniczo cenne, o niemal naturalnym charakterze, objęte ochroną w ramach
programu Natura 2000.
Wobec rosnącej antropopresji, oczekiwań mieszkańców, określonej polityki
gospodarzy terenu, a także konieczności jego ochrony pojawiają się pytania dotyczące
sposobów, możliwości i kierunków zrównoważonego rozwoju wymienionych obszarów.
Zawarte w artykule rozważania ogniskują się wokół zagadnień związanych z percepcją
i oczekiwaniami mieszkańców – użytkowników obszaru, a także stanowią próbę
charakterystyki terenu pod kątem jego przydatności do rozwijania funkcji turystyczno
rekreacyjnych.
Prezentowane dane i informacje uzyskano w oparciu o analizę danych zastanych
i obserwację uczestniczącą. Istotne źródło stanowiły także opinie uczestników warsztatów
ekologicznych (uzyskane m.in. poprzez burze mózgów i analizy SWOT), które realizowano
na omawianym terenie.
Uzyskane
wyniki
prezentują
rozmaite
koncepcje
dotyczące
rozwoju
i zagospodarowania omawianego obszaru. Ze względu na współistnienie rozmaitych grup
interesów trudno jednak wskazać jeden scenariusz rozwoju. Wśród uczestników badań
przeważały głosy o konieczności implementowania rozwiązań kompromisowych
uwzględniających zarówno interesy mieszkańców jak i środowiska naturalnego. Badani
wielokrotnie wskazywali na konieczność ochrony walorów przyrodniczych terenu z jednej
strony, z drugiej zaś na konieczność tworzenia miejsc dogodnych dla uprawiania turystyki
i rekreacji. Co ciekawe, wśród rozmaitych koncepcji gospodarowania terenem pojawiały się
też postulaty dotyczące wprowadzenia opłat dla użytkowników nadwiślańskich lasów.
Prezentowane w artykule propozycje rozwiązań ukazują stosunek społeczności
do omawianego terenu. Jednocześnie stanowić mogą interesujący punkt wyjścia do dalszych
rozważań dotyczących zagospodarowania nadwiślańskich lasów północno-wschodniej
Warszawy.
- 61 -
Las miejscem realizacji zajęć edukacyjnych w opinii studentów kierunku
Turystyka i Rekreacja oraz Wychowanie Fizyczne
Artur Bosek, Katarzyna Dzioban, Przemysław Płoskonka
Celem pracy jest analiza porównawcza dwóch grup – studentów kierunku
Wychowanie Fizyczne oraz studentów kierunku Turystyka i Rekreacja – w zakresie
ich preferencji oraz oczekiwań wynikających z uczestnictwa w zajęciach edukacyjnych
realizowanych na obszarach leśnych. Badanie zostało przeprowadzone podczas obozów
wędrownych oraz letnich obozów turystyki przygodowej.
Badanie przeprowadzono metodą ilościową. Wykorzystano kwestionariusz ankiety
zawierający kilkanaście pytań.
- 62 -
SESJA 7
EDUKACJA I INFRASTRUKTURA
- 63 -
- 64 -
Programy edukacyjne Krkonošského národního parku
Aneta Marek
Akademia Pomorska w Słupsku, Instytut Geografii i Studiów Regionalnych
Karkonoski Park Narodowy (Krkonošský národní park) jest jednym z czterech parków
narodowych Republiki Czeskiej. Należy do parków narodowych, szczególnie cennych pod
kątem różnorodności przyrodniczej. Znaczenie odgrywa zróżnicowanie geologiczne
i geomorfologiczne obszaru (Úpská jáma, Kotelní jámy, Obří důl, Labský Důl, Modrý důl,
Zelený důl), hydrologiczne (Pramen Laby, Pančavský vodopád, Labský vodopád, Mumlavský
vodopád), flory (malina moroszka, fiołek sudecki, jarząb sudecki, kukułka Fuchsa, goryczka
trojeściowa, arnika górska) oraz fauny (cietrzew, pluszcz, zimorodek zwyczajny,
podróżniczek, kwiczoł, pliszka górska, borsuk, ryś euroazjatycki, jeleń szlachetny).
Dyrekcja Karkonoskiego Parku Narodowego (Sprava KRNAP) prowadzi edukację
w zakresie geologii, geomorfologii, botaniki, zoologii, ekologii oraz innych. Adresatami tych
programów są głównie uczniowie czeskich szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich.
Programy te kierowane są również do mieszkańców podkarkonoskich miejscowości
i turystów odwiedzających teren Parku Narodowego. Programy te realizowane są poprzez
wykłady, zajęcia terenowe, warsztaty, wystawy, konkursy, rajdy oraz ich kombinacje. Celem
takich zajęć jest budowanie świadomości ekologicznej i odpowiedzialności za środowisko
przyrodnicze wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
Celem artykułu jest przedstawienie znajomości programów oferowanych przez
pracowników Karkonoskiego Parku Narodowego na podstawie przeprowadzonych badań
ankietowych. Miały one charakter pilotażowy. W ankiecie zawarto pięć pytań tematycznych
oraz metryczkę (płeć, wiek, miejsce zamieszkania).
- 65 -
Edukacja przyrodnicza w Kampinoskim Parku Narodowym
Katarzyna Dzioban
Jednym z głównych zadań realizowanych przez parki narodowe jest jego działalność
edukacyjna. Wiąże się ona z definicją samego parku, który jest najwyższą formą ochrony
obszarowej w Polsce. Celem działalności edukacyjnej są m.in. kształtowanie świadomości
środowiskowej społeczności lokalnych, kształtowanie zachowań turystów odwiedzających
park, oraz przekazanie społeczeństwu odpowiedniego wizerunku parku. Taka działalność
ma swoją długą tradycję. Wykształciły się różne rodzaje zajęć, które angażują uczestników
w proces poznawczy. Edukacja przyrodnicza to nie tylko jedno z narzędzi ochrony przyrody
ale część szerszego pojęcia – edukacji środowiskowej, która obecnie zmierza w stronę
edukacji ku zrównoważonemu rozwojowi tzw. Education for sustainbability.
W Kampinoskim Parku Narodowym i podobnie w innych parkach, edukacja znajduje
się w nurcie edukacji nieformalnej, a więc pozaszkolnej. Obejmuje swym działaniem
wszystkie grupy wiekowe, społeczne czy zawodowe ale przede wszystkim adresowana jest
do dzieci i młodzieży. Ze względu na swoją specyfikę jest w znacznym stopniu oparta
o zajęcia terenowe, warsztaty, szkolenia, programy edukacyjne oraz konferencje. Praca
stanowić będzie analizę takiej działalności na przykładzie Kampinoskiego PN.
- 66 -
Tablice informacyjne w lasach i na obszarach chronionych jako narzędzie
edukacji: wykorzystana szansa?
Adam Snopek
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
Dynamiczny rozwój infrastruktury edukacyjnej, jakiego w ostatnich latach
doświadczają polskie lasy i obszary chronione doprowadził do powstania obiektów
o zróżnicowanej jakości. Tablice informacyjne, będące szczególnie istotnym elementem
tej infrastruktury, mimo upowszechniania się dobrych praktyk w tym zakresie często
zawierają różnego typu błędy – zarówno rzeczowe, jak i techniczne, związane z formą bądź
treścią tablicy, z jej wykonaniem lub umiejscowieniem. W rezultacie obiekty mające
przyczyniać się do szerzenia wiedzy przyrodniczej i krajoznawczej oraz do budowania
pozytywnego wizerunku instytucji odpowiedzialnych za ich powstanie mogą stanowić
dysonans krajobrazowy i być źródłem chaosu informacyjnego. Przeglądu tych błędów
dokonano w oparciu o liczne przykłady z obszaru Polski, zestawione z przykładami obiektów
uznanych za wzorcowe. Przedstawiono również efektywne, w tym niekonwencjonalne,
rozwiązania zastosowane na szlakach edukacyjnych w innych państwach europejskich.
- 67 -
Usługi ekosystemów w turystyce na wybranych przykładach Rezerwatów
Biosfery
Wioletta Kałamucka
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Usługi ekosystemów są stosunkowo nową koncepcja zyskującą znaczenie w ocenie
relacji człowiek–środowisko. Od niedawna oceny usług ekosystemów są elementem
wniosków nominacyjnych nowo powoływanych Rezerwatów Biosfery oraz audytów
Rezerwatów już istniejących. Celem opracowania jest przedstawienie na tle przeglądu
rozwoju koncepcji znaczenia usług ekosystemów dla turystyki, która w strefach tranzytowych
Rezerwatów jest wskazywana jako jedna z głównych funkcji rozwoju.
Realizując cel badań dokonano analizy dostępnej literatury i materiałów
planistycznych.
Stwierdzono, że usługi ekosystemów pełnią kluczową rolę w rozwoju funkcji
turystycznej w RB. Należy upowszechniać znaczenie ekosystemów dla rozwoju różnych form
działalności, jednak wycena usług jest zagadnieniem problematycznym.
- 68 -
Przemiany funkcji turystyczno-rekreacyjnej w ostatnich 25 latach
na obszarach przyrodniczo cennych wokół GOP-u. Przykład Lasów
Lublinieckich
Wojciech Kurda1, Katarzyna Pukowiec2
1 – Uniwersytet Jagielloński
2 – Uniwersytet Śląski
Lasy Lublinieckie to największy kompleks leśny województwa śląskiego. Zajmują
powierzchnię ponad 100 tys. ha i położone są na północ od konurbacji górnośląskiej. Wchodzą
w skład Leśnego Pasa Ochronnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (LPO). Utworzony
on został w 1968 r. na podstawie uchwały Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. Cele
powstania LPO były następujące: ochronny, gospodarczy i wypoczynkowy. Według założeń,
badany obszar stać się miał głównie miejscem wypoczynku świątecznego i weekendowego
mieszkańców konurbacji górnośląskiej. Miał więc pełnić ważną w skali województwa funkcję
turystyczno-rekreacyjną. Na przestrzeni dziesięcioleci stopień rozwoju tej funkcji zmieniał się
zasadniczo. Celem niniejszego artykułu jest określenie czynników oraz kierunków przemian
funkcji turystyczno-rekreacyjnej Lasów Lublinieckich w ostatnich 25 latach.
Jeśli chodzi o czynniki rozwoju turystyki, to pod koniec lat 80. XX w. przeważały
uwarunkowania egzogeniczne. Związane one były z ustrojem państwa i odgórnie sterowanym
systemem kreowania wypoczynku w określonych miejscach. Współcześnie coraz większą rolę
odgrywają procesy rynkowe. 25 lat temu dominującym rodzajem turystyki był wypoczynek
zorganizowany oraz turystyka socjalna. Obecnie największą rolę odgrywa turystyka
indywidualna. Zmieniła się zasadniczo również długość pobytu. Wyjazdy kilkudniowe
zastąpione zostały wyjazdami jednodniowymi. Ruch turystyczny na obszarach o dużym
nasileniu ruchu jednodniowego jest niezwykle trudno mierzalny. Bazując tylko na danych
z obiektów noclegowych, zauważalny jest gwałtowny spadek udzielonych noclegów. Dobitnie
pokazuje to przykład gminy Koszęcin – jednej z najbardziej turystycznych gmin obszaru Lasów
Lublinieckich. W 1989 r. udzielono w niej prawie 9 000 noclegów, w 2013 r. niecałe 500.
Ruch jednodniowy charakteryzuje się za to stałą tendencją zwyżkową. W latach 80. i 90. XX w.
dominowała własność państwowa, współcześnie prywatna. Drugie domy stały się
przeważającym typem bazy noclegowej zamiast zespołów domków turystycznych
charakterystycznych 25 lat temu. Mając na uwadze tylko bazę noclegową ogólnodostępną,
to w 1995 r., największy udział (ponad 70% ogólnej liczby miejsc noclegowych) przypadał
na ośrodki wczasowe, domki wypoczynkowe oraz kempingi. W 2013 r. udział tych obiektów
zmalał do 27,5%. Wzrósł natomiast udział hoteli (z 20,4% do 42,3%). Na przestrzeni 25 lat,
zmniejszyła się liczba oferowanych miejsc noclegowych, punktów gastronomicznych, basenów
i kąpielisk. Wzrosła natomiast w km liczba dostępnych szlaków turystycznych, tematycznych
i ścieżek dydaktycznych. Nastąpiła również zasadnicza zmiana jeśli chodzi o obszary
koncentracji ruchu turystycznego. W ostatnich latach nastąpiła znaczna dywersyfikacja ruchu
turystycznego. Miejsc atrakcyjnych turystycznie, do których przyjeżdżają turyści jest więcej,
jednostkowo generują za to mniejszy ruch turystyczny. Wśród form rekreacji i wypoczynku,
25 lat temu na obszarze Lasów Lublinieckich dominowało grzybobranie, turystyka piesza,
wędkarstwo, myślistwo. Obecnie oprócz tych wymienionych form, coraz większym
zainteresowaniem cieszy się turystyka aktywna i kwalifikowana (nordic walking, quady).
Rozwijają się ponadto formy turystyki niekoniecznie związane z lasem, takie jak turystyka
kongresowa bądź turystyka religijna.
- 69 -
Czym jest szlak karpia? Percepcja przez Wielkopolan
Wojciech Andrzejewski, Sylwia Graja-Zwolińska, Aleksandra Spychała,
Maria Urbańska, Jan Mazurkiewicz
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Wielofunkcyjność gospodarki karpiowej w Polsce oznacza różnorodność zadań, jakie
ten rodzaj działalności gospodarczej spełnia. Wiodące funkcje pozaprodukcyjne to retencja
wody, przeciwdziałanie skutkom zmian klimatycznych, ochrona przyrody, wspieranie
różnorodności biologicznej. Ekstensywny charakter chowu umożliwia integrowanie rybactwa
z działalnością pozaprodukcyjną, w tym ze świadczeniem usług turystycznych. Z inicjatywy
lokalnych grup rybackich LGR obejmujących obszar siedmiu województw południowej
Polski wyznaczono „Szlak karpia”. Jest on projektem identyfikującym miejsca związane
z hodowlą, sprzedażą i przetwórstwem tej ryby. Z założenia trasa ta przebiegać ma przez
wszystkie tereny leśne i przyrodniczo cenne partnerskich LGR, łącząc je dzięki wspólnym
potencjałom rybackiemu i turystycznemu. Użytkowanie rekreacyjne szlaku może pomóc
wykreować silną i pozytywną markę dla tej dziedziny gospodarki oraz przyczynić się
do otwarcia gospodarstw hodowlanych na zwiedzających. Niebagatelne znaczenie ma tu
edukacja turystów i promocja polskiego karpia w rodzimej kuchni ze wskazaniem
prozdrowotnych walorów spożycia ryb.
Dostrzegając potencjał wynikający z użytkowania turystycznego szlaku, autorzy
artykułu zbadali percepcję koncepcji szlaku przez potencjalnych turystów pochodzących
z województwa wielkopolskiego. Celem pracy było również określenie jak postrzegana jest
idea szlaku, jakie elementy infrastruktury są oczekiwane i wreszcie, które obszary
są kojarzone przez Wielkopolan z tym projektem. Do badań zastosowano metodę ankietową,
analizę materiałów źródłowych oraz wykorzystano doświadczenia z innych krajów
europejskich posiadających przykłady porównywalnych atrakcji turystycznych.
Podsumowanie artykułu stanowią przykłady atrakcji turystycznych proponowane
do utworzenia i wypromowania na „Szlaku karpia”.
- 70 -
Katalog urządzeń rekreacyjnych i edukacyjnych – potrzeba czy zbędny
dodatek
Grażyna Głuch
Instytut Badawczy Leśnictwa
Lasy Państwowe stale rozbudowują i modernizują infrastrukturę turystyczną,
rekreacyjną i edukacyjną. Pomimo przygotowanej przez PGL LP bogatej oferty turystycznej
i edukacyjnej, widocznej w zrealizowanych projektach i wydanych licznych publikacjach,
istnieje luka dotycząca ogólnodostępnej, zbiorczej informacji o wyposażeniu obiektów
terenowych i ich różnorodności. Następuje również unifikacja infrastruktury turystycznoedukacyjnej powodując zanik tożsamości regionalnej i przyrodniczej. Dlatego wskazane jest
opracowanie i uzupełnienie istniejącej bazy danych oraz opracowanie katalogu
systematyzującego zakres wiedzy na ten temat.
W prezentacji przedstawiona będzie wstępna koncepcja takiego katalogu, który
uwzględniałby nowelizację klasyfikacji wyposażenia leśnych obiektów i urządzeń
turystyczno-edukacyjnych, a także opracowane i usystematyzowane zasady ich projektowania
i wykonania. Ma służyć przede wszystkim „nabywcom” takich obiektów i urządzeń jak
i projektantom, wykonawcom, wykładowcom, studentom i zwykłemu turyście.
- 71 -

Turystyka w lasach i na obszarach przyrodniczo cennych 7

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kierunek: TURYSTYKA I REKREACJA Profil: praktyczny

Pobierz spis treści

Wstęp - Aktywni Razem

Pobierz wersje do wydruku PDF - Marketing w turystyce, Marketing

Przedmioty do wyboru na studiach II stopnia (magisterskich)

Pobierz PDF - post