Wpływ budowli hydrotechnicznych na środowisko

Ekoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady
Wpływ budowli hydrotechnicznych na środowisko
Wraz z rozwojem nauki wykształciły się różne systemy przekształcania rzeki, których celem było zwiększenie
wykorzystania gospodarczego wody i terenów w pobliżu rzeki i zmniejszenie zagrożenia przed powodziami. Dużo
czasu minęło nim ludzie zauważyli negatywne efekty swojej wielowiekowej działalności.
1)
Celami budowania zapór wodnych jest:
- powstanie zbiorników retencyjnych dla potrzeb gospodarki komunalnej,
- zaopatrzenia przemysłu w wodę,
- budowa systemów irygacyjnych,
- wykorzystania energii wodnej,
- rekreacja, sport
- stworzenie zbiorników wyrównawczych dla uregulowania przepływów i stanów wody, pośrednio dla ochrony
przed powodziami i przedłużeniem okresu żeglugi śródlądowej
Uboczne konsekwencje powstania zapór dotyczące środowiska to:
- zmiana reżimu hydrologicznego
- zmniejszenie prędkości przepływu
- zmiany położenia zwierciadła wody
- nierównomierne natężenie przepływów, duże krótkotrwałe wahania
- zmiany położenia poziomu bazy erozyjnej.
Pośrednimi konsekwencjami, które w większości nie zostały przewidziane w planach budowy zapór, są:
- Zmniejszenie prędkości przepływu powoduje
- zatrzymanie materiału rzecznego na dnie, co wpływa na zmniejszenie pojemności retencyjnej zbiornika
- przenoszenie się krańca cofki coraz wyżej, ze względu na odkładanie sedymentów we wlotowej części zbiornika
- Zmiany położenia zwierciadła wody powodują okresowe odsłonięcia i przesuszenie, głównie części cofkowej i
przybrzeżnej dna zbiornika. Wahania poziomu zwierciadła wody i falowanie wiatrowe są także przyczyną niszczenia
brzegów. Powoduje to wzrost zamulania zbiornika.
- Podwyższenie poziomu bazy erozyjnej dopływów zbiornika zlokalizowanych powyżej zapory powoduje:
- podnoszenie się poziomu wód gruntowych
- Natomiast obniżenie bazy erozyjnej poniżej zapory jest powodem
- obniżenia tam poziomu wód gruntowych
- erozji wstecznej koryt dopływów
2)
Głównymi zadaniami jakie mają spełniać obwałowania są:
- systemy ochrony przed powodzią
- zagospodarowania dolin rzecznych
- wykorzystanie żeglugowe rzek
Próbowano zadania te osiągnąć poprzez:
strona 1 / 2
Ekoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady
Wpływ budowli hydrotechnicznych na środowisko
- Wtłoczenie rzeki w jej koryto i nie pozwolenie jej na rozlewanie się po całej dolinie. Dążono do tego między
innymi poprzez budowanie kamiennych lub betonowe koryt rzek, które przecinają miasta i wioski, stawianie wałów
blisko koryta rzeki także poza miastami.
- Przyspieszenie odpływu wód z danego terenu. W tym celu na obszarach poza miastami likwidowano meandry,
skracano i prostowano rzeki, poszerzano i pogłębiano ich koryta, budowano wały blisko rzek, usuwano z międzywala
drzewa i krzewy.
Niestety część prac wykonywanych w ramach ochrony przeciwpowodziowej powodowała nawet znaczny wzrost
zagrożenia powodziowego. Pośrednie skutki budowy obwałowań to:
-
Zwiększenia prędkości przepływu w wyniku skracania rzeki prowadzi do:
intensywnej erozji,
pogłębienia dna i w rezultacie przy niskim stanie wody w rzece przesuszenia terenów przyległych
przyspieszenie przebiegu fali powodziowej.
- Na skutek koncentracji koryta obwałowanego ulegają wzrostowi średnie głębokości. Co powoduje:
- obniżenie poziomu zwierciadła wód w rzece, a następnie obniżenie zwierciadła wód podziemnych.
- Zmniejszenie retencji, ponieważ w wyniku wybudowania wałów retencja dolinowa zostaje zamieniona na retencję
tylko między wałami. Konsekwencją tego jest:
- wzrost maksymalnego poziomu fali powodziowej i przyspieszenie jej przebiegu
- Zmiana kształtu koryta wywołana budową wałów powoduje, że fala wezbraniowa o określonych kształtach na
początku odcinka obwałowanego, na jego końcu będzie miała większe różnice wysokości między falą wznoszącą i
opadającą w porównaniu do fali, która przejdzie przez odcinek nie obwałowany
- Budowa wałów w górze zlewni zwiększa ryzyko powodzi oraz koszty ochrony przeciwpowodziowej w dole rzeki
Podsumowanie:
Po zbadaniu wad i zalet budowania obwałowań hydrotechnicy powoli idą na kompromis z ekologami i pozostawiają
rzekę w jak największym stopniu nieuregulowaną. Coraz częściej ekonomiczny sens ochrony przed zalaniem
nadrzecznych łąk, pastwisk, a nawet gruntów ornych staje się mało ważny w porównaniu do konsekwencji budowania
obwałowań blisko rzeki, które zwiększają koszty ochrony przeciwpowodziowej na jej dolnym odcinku.
Aby zapobiegać powodziom należy zwiększyć retencję - szczególnie glebową, leśną, dolinową, polderową, w małych
zbiornikach zaporowych. Jak wynika z doświadczenia należy maksymalnie ograniczyć zagospodarowywanie dolin
rzecznych. Szczególnie ostrożnie należy podchodzić do działań związanych z przyspieszaniem spływu wód, a więc
regulacją rzek i porządkowaniem międzywala.
Kinga Wójcikowska
strona 2 / 2