Uwagi ogólne Wyniki doświadczeń

Owies
Uwagi ogólne
W Polsce uprawa owsa ma długoletnią tradycję. W województwie pomorskim powierzchnia uprawy od
kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie wynosząc ok. 40 tys. ha (w Polsce ok. 480 tys ha). Uprawiany jest
głównie na cele paszowe w czystym siewie, jak również w mieszankach zbożowych lub zbożowo bobowatych.
Ziarno owsa wykorzystywane jest również w przemyśle spożywczym. O dużej wartości tego zboża decydują jego
walory żywieniowe związane z zawartością dobrze przyswajalnego białka, łatwo strawnego tłuszczu oraz dużej
zawartości soli mineralnych, witamin (głównie E), a także lecytyny. Produkty owsiane mogą regulować poziom
cholesterolu we krwi, zapobiegają również powstawaniu zakrzepów, stąd pełnią odpowiedzialną rolę w leczeniu
miażdżycy. Plon uboczny, słoma i plewy, stanowią cenną paszę, która charakteryzuje się małą zawartością
trudno strawnego włókna. Szersze zastosowanie owsa w żywieniu drobiu ogranicza duża zawartość łuski, stąd
zwiększa się zainteresowanie drobiarzy nagimi formami owsa. Oprócz doskonałych walorów żywieniowych
owies spełnia ważną rolę fitosanitarną w płodozmianie z dużym udziałem zbóż.
Obecnie w rejestrze znajduje się 25 odmian owsa zwyczajnego (Avena sativa L.) oraz 5 odmian owsa
nagoziarnistego (Avena nuda L.).
W 2015 roku w ramach PDO na obszarze województwa pomorskiego założono dwa doświadczenia
z owsem. Doświadczenia jednoczynnikowe w trzech powtórzeniach umieszczono w Lubaniu na glebie klasy V
oraz w ZDOO w Wyczechach na glebie klasy IIIa. Doświadczenie w Lubaniu zostało dofinansowane ze środków
Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków własnych Samorządu
Województwa Pomorskiego.
Celem przeprowadzonych pomiarów i obserwacji było określenie plenności, podatności na choroby
i stresy abiotyczne poszczególnych odmian w różnych warunkach siedliskowych. Doświadczenia
przeprowadzono według metodyki opracowanej przez COBORU w Słupi Wielkiej. Dobór odmian do doświadczeń
opracował Wojewódzki Zespół Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego. Głównym
kryterium doboru odmian owsa była przydatność do uprawy w zmiennych warunkach klimatyczno - glebowych
województwa pomorskiego.
Wyniki doświadczeń
Owies jest rośliną dnia długiego, dlatego wczesny siew skraca okres rozwoju wegetatywnego
przyspieszając wytworzenie wiech. Wczesny siew umożliwia roślinom wytworzenie bardziej rozbudowanego
systemu korzeniowego poprawiającego tolerancję na niedobory wody oraz znaczne wahania temperatur.
W 2015 roku, przebieg warunków meteorologicznych po siewie sprzyjał wzrostowi i rozwojowi roślin badanych
odmian. Warunki uległy pogorszeniu w okresie od strzelania w źdźbło do wytworzenia wiech. W okresie tym,
szczególnie w Lubaniu ilość opadów atmosferycznych rozkładała się bardzo niekorzystnie. Zdolność gleby do
zatrzymywania niewielkich ilości wody opadowej determinowała wysokość plonowania roślin badanych odmian.
Pomimo trudnych warunków pogodowych w różnych lokalizacjach wyodrębniły się odmiany plonujące
powyżej wzorca. W Lubaniu wyraźnie lepiej plonowały rośliny odmian: Arden, Zuch, Breton, Harnaś, natomiast
w Wyczechach odmiany: Breton, Komfort, Nawigator oraz Krezus.
W 2015 roku rośliny nie wykazywały objawów silnego porażenia czynnikami chorobowymi. Wyraźnie większe
porażenie mączniakiem odnotowano u roślin odmian: Krezus, Nawigator, Zuch; nieco mniejsze w wieloleciu
u odmian: Arden Harnaś. W odniesieniu do odmian wzorcowych Bingo oraz Nawigator, większość badanych
odmian charakteryzowała niższa masa tysiąca ziaren. Dla odmian oplewionych ważnym parametrem plonu był
udział łuski w plonie ziarna. Spośród odmian oplewionych największym udziałem łuski charakteryzowały się
odmiany: Krezus, Komfort, Harnaś.
1
Tabela 10.1 Owies. Odmiany badane. Rok zbioru: 2015
Lp.
Odmiana
Rok wpisania do
Krajowego
Rok
Rejestru
włączenia
Odmian w
do LZO
Polsce
1
2
Adres jednostki zachowującej odmianę,
a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce
3
4
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna
1
Krezus
2005
20, 99-307 Strzelce
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna
2
Bingo
2009
2011
20, 99-307 Strzelce
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna
3
Nawigator
2015
20, 99-307 Strzelce
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o., Choryń 27
4
Breton
2007
64-000 Kościan
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o., Choryń 27
5
Zuch
2008
64-000 Kościan
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o., Choryń 27
6
Arden
2010
64-000 Kościan
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna
7
Haker
2010
20, 99-307 Strzelce
Małopolska Hodowla Roślin sp. z o. o., ul. Zbożowa 4,
8
Siwek - nagi
2010
30-002 Kraków
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o., Choryń 27
9
Nagus - nagi
2011
2015
64-000 Kościan
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna
10 Komfort
2013
2015
20, 99-307 Strzelce
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna
11 Amant - nagi
2014
20, 99-307 Strzelce
Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o. o., ul Zbożowa 2,
12 Harnaś
2014
61-315 Kraków
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna
13 Paskal
2015
20, 99-307 Strzelce
Kol. 2 i 4 – według „Listy odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce” COBORU Słupia Wielka 2015
Tabela 10.2 Owies. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2015
Miejscowość
Lubań*
Wyczechy
Powiat
Kościerzyna
Człuchów
Kompleks rolniczej przydatności gleby
zbożowo pastewny słaby
żytni bardzo dobry
V
IIIa
PH gleby w KCl
5,5
6,1
Przedplon
Data siewu
rok)
Obsada nasion
ziemniak
rzepak ozimy
08.04.2015
19.03.2015
600
450
30.08.2015
04.08.2015
Klasa bonitacyjna gleby
Data zbioru
rok)
(dzień, m-c,
(szt/m2)
(dzień, m-c,
Nawożenie mineralne
N
(kg/ha)
105
100
P2O5
(kg/ha)
38
69
K2O
(kg/ha)
Zaprawa nasienna
(nazwa)
75
Środki ochrony roślin
Kinto Duo 080 FS
2
90
Vitavax 200FS
Herbicyd
dawka/ha)
Insektycyd
dawka/ha)
(nazwa,
Chwastox Extra+Lintur 70 WG
1 l + 150 g/ha
Chwastox Extra 300 SL – 3l/ha
(nazwa,
Fury 100 EC 0,1 l/ha
*Badania finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków własnych
Samorządu Województwa Pomorskiego
Tabela 10.3 Owies . Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2015
Cecha
Lp.
Lubań*
Wyczechy
1
Termin wiechowania
(dzień, m-c, rok)
12.06.2015
16.06.2015
2
Termin dojrzałości woskowej
(dzień, m-c, rok)
05.08.2015
24.07.2015
3
Wysokość roślin
(cm)
Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala
9o )
Wyleganie roślin przed zbiorem
(skala
9o )
Porażenie przez choroby
(skala 9o)
86,9
120,8
9,0
9,0
8,0
9,0
4
5
6
7
- mączniak prawdziwy
9,0
8,5
8
- helmintosporioza
9,0
8,0
9
- rdza źdźbłowa
9,0
9,0
10
Masa 1000 ziaren
(g)
34,9
37,4
11
Udział łuski
(%)
19,6
19,2
12
Średni plon z doświadczenia
(dt/ha)
31,1
76,0
Średnie wyniki z doświadczeń
Tabela 10.4 Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2015
Lp.
Odmiana
wzorzec dt/ha
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Krezus
Bingo
Nawigator
Breton
Zuch
Arden
Haker
Siwek - nagi
Nagus - nagi
Komfort
Amant - nagi
Harnaś
Paskal
Lubań *
Wyczechy
28,1
81,9
106
91
102
126
137
141
114
97
98
111
96
126
97
101
97
102
108
97
98
99
71
70
103
67
98
95
Wzorzec 2015: Krezus, Bingo, Nawigator
*Badania finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków własnych
Samorządu Województwa Pomorskiego
3
Tabela 10.5 Owies . Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2013-2015
Odmiana
2013
2014
2015
2014-2015
2013-2015
Wzorzec, dt z ha
60,0
80,8
55,0
67,9
65,3
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
101
99
102
101
101
106
102
96
100
101
102
101
101
Lp.
Krezus
Bingo
Nawigator
Breton
Zuch
Arden
Haker
Siwek - nagi
Nagus - nagi
Komfort
Amant - nagi
Harnaś
Paskal
89
97
112
103
99
94
99
108
102
100
92
91
109
98
96
101
93
103
97
98
77
64
78
70
72
77
70
77
73
74
102
102
105
103
103
69
75
71
70
103
105
104
104
95
96
96
2
4
6
2
Liczba doświadczeń
2
Wzorzec 2015: Krezus, Bingo, Nawigator
Tabela 10.6 Owies . Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca).
Lata zbioru: 2015, 2013 – 2015
Lp. Odmiana
Liczba lat
badań
Wzorzec, (skala 9o)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Krezus
Bingo
Nawigator
Breton
Zuch
Arden
Haker
Siwek - nagi
Nagus - nagi
Komfort
Amant - nagi
3
3
1
3
3
3
3
3
3
3
2
Mączniak
Helmintosporioza
2015
2013-2015
2015
2013-2015
8,3
7,9
8,0
8,0
-0,3
-0,2
0,0
-0,4
0,7
0,7
0,0
0,0
-0,3
-0,3
0,0
0,0
0,7
0,1
0,0
0,3
-0,3
-0,5
0,0
0,3
-0,3
-0,0
0,0
0,0
0,7
0,9
1,0
0,0
0,7
0,5
0,0
0,2
0,7
0,6
0,0
0,1
0,7
0,5
0,0
-0,1
-0,3
0,3
0,0
0,0
4
12
13
Harnaś
Paskal
2
1
Liczba doświadczeń
-0,3
-0,0
0,0
0,0
0,7
0,7
-1,0
-1,0
1
4
1
5
Wzorzec 2015: Krezus, Bingo, Nawigator
Wyższa wartość oceny odmian oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń 2013-2015 odnosi się do prowadzonych badań
odpowiednio: trzy lata, dwa lata lub jeden rok
Tabela 10.7 Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca).
Lata zbioru: 2015, 2013 – 2015
Wyleganie (skala 9o)
Odmian
Liczba lat
a
badań
Lp.
Wzorzec
w fazie
dojrzałości
mlecznej
przed
zbiorem
Wysokość roślin
(cm)
Masa 1000
ziaren
(g)
Udział łuski
(%)
2015
20132015
201
5
2013
2015
2015
20132015
2015
20132015
2015
20132015
9,0
9,0
8,0
8,7
89,3
90,8
41,0
40,6
24,4
24,2
1
Krezus
3
0
0
0
0
-3,3
-0,3
-3,6
-3,1
2,8
2,0
2
Bingo
3
0
0
0
0
4,6
2,0
3,3
3,4
-0,6
-0,1
3
Nawigator
1
0
0
0
0
-1,3
-1,3
0,3
0,3
-2,3
-2,3
4
Breton
3
0
0
0
0
2,4
-0,8
-4,1
-1,3
0,6
-0,4
5
Zuch
3
0
0
0
0
6,6
1,5
-3,6
-1,6
-0,6
-1,4
6
Arden
3
0
0
0
0
3,6
0,4
-6,1
-4,6
0,3
0,2
7
Haker
3
0
0
0
0
-1,3
0,9
-6,0
-3,2
0,3
-0,7
8
Siwek - nagi
3
0
0
0
0
-2,9
-2,0
-11,3
-9,7
-23,4
-22,4
9
Nagus - nagi
3
0
0
0
0
8,9
-1,4
-13,5
-10,1
-23,3
-23,1
10
Komfort
3
0
0
0
0
-1,4
-1,5
-1,8
-0,6
2,1
1,4
11
Amant - nagi
2
0
0
0
0
-3,8
-6,2
-10,1
-8,8
-23,4
-22,9
12
Harnaś
2
0
0
0
0
-4,6
-8,2
-5,3
-4,2
3,0
2,9
13
Paskal
1
0
0
0
0
-7,3
-7,3
-0,9
-0,9
-0,7
-0,7
1
1
1
1
2
6
2
6
2
5
Liczba doświadczeń
Wzorzec 2015: Krezus, Bingo, Nawigator
Wyższa wartość oceny odmian oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń 2013-2015 odnosi się do prowadzonych badań
odpowiednio: trzy lata, dwa lata lub jeden rok
Charakterystyka odmian owsa zwyczajnego wpisanych do krajowego rejestru w roku 2015
Nawigator (STH 10112)
Odmiana pastewna żółtoziarnista do uprawy na terenie całego kraju, poza wyżej położonymi terenami
górskimi. Plon ziarna kształtował się powyżej średniej odmian wzorcowych. Odporność na helmintosporiozę,
septoriozę liści – średnia, na mączniaka prawdziwego i rdzę wieńcową dość duża, na rdzę źdźbłową duża.
W sezonie 2015 rośliny odmiany średnio wysokie, nie wylegające. Termin wiechowania i dojrzewania średni.
Udział łuski poniżej średniej wzorca, z kolei masa 1000 ziaren dość duża. Zawartość białka duża do bardzo dużej,
tłuszczu przeciętna. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.
Paskal (STH 10212)
5
Odmiana pastewna żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, poza wyżej
położonymi terenami górskimi. Plon ziarna kształtował się poniżej średniej odmian wzorcowych. Odmiana
charakteryzowała się średnią odpornością na rdzę źdżbłową, helmintosporiozę, septoriozę liści, natomiast dość
dobrą na mączniaka prawdziwego i rdzę wieńcową. Przy dość trudnych warunkach pogodowych wysokość roślin
kształtowała się poniżej średniej wzorca, bez widocznego wylegania. Termin wiechowania i dojrzewania dość
późny. Udział łuski oraz masa 1000 ziaren poniżej średniej wzorca. Ziarno średnio wyrównane. Zawartość
tłuszczu przeciętna, białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.
6